אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אידישע דיאלעקטן"

דער וואָקאַליזם פון יידיש באַווייזט געזעצמעסיקע אַלטערנאַציעס אין אַלע דיאַלעקטן. דאָס הייסט אַז מען קען קעגנשטעלן די וואָקאַַלן אין באַטאָנטע [[טראַף|טראַפן]] צווישן דיאַלעקטן, הגם די קאָנקרעטע רעאַליזאַציע פון אַ וואָקאַל וואַריאירט פון דיאַלעקט צום דיאַלעקט<ref name=Baumgarten2002/><ref name=Beider2010/><ref name=Katz1983/><ref name=Weinreich1973/><ref name=Katz1991/>. די אופנים צו דעפינירן די דאָזיקע ''דיאַפאָנעמען'' קענען זיין [[דיאַכראנישע לינגוויסטיק|דיאַכראָנישע]] (באַזירנדיק אויף פאָרשטעלונגען וועגן [[קדמון־וואָקאַליזם]]) אָדער [[סינכראנישע לינגוויסטיק|סינכראָנישע]] (באַזירנדיק אויף וואַריאַביליטעט, וואָס מען זעט אין די דיאַלעקטן). די ערשטע זענען אָפּהענגיק פון אַ היסטאָרישער רעקאָנסטרוקציע און בכן היינט ניצט מען די סינכראָנישע סיסטעם און נאָר דאַן מאַכט אַ רעקאָנסטרוקציע פונעם פריערדיקן וואָקאַליזם. ס'איז צוויי נוסחאות וויאַזוי צו באַצייכענען די וואָקאַלישע דיאַפאָנעמען. [[מאַקס וויינרייך]], וואָס האָט פּרובירט צו אַנטוויקלען אַ דיאַכראָנישע סיסטעם, האָט דעפינירט צוויי עיקרים צו טיילן די וואָקאַלן: לערכדיקע קדמון־רעאַליזאַציע (A, E, I, O, U אין זיין סיסטעם) און היסטאָרישע באַזונדערקייטן<ref name=Weinreich1973/>: