1,047
רעדאגירונגען
רעדאגירונג
ק (הגהה) |
(רעדאגירונג) צייכן: באַדייטן-לינקס |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
אין דער [[מיטל אלטער]] ווערט דער אקראסטיך גערעכנט ווי איינע פון די באפוצונגען פון א ליד, און ווי מער די אקראסטיך איז מער קאמפליצירט און סאפיסטיקירט, האט דאס צוגעגעבן צו די טייערקייט פונעם ליד און זיין פארפאסער. | אין דער [[מיטל אלטער]] ווערט דער אקראסטיך גערעכנט ווי איינע פון די באפוצונגען פון א ליד, און ווי מער די אקראסטיך איז מער קאמפליצירט און סאפיסטיקירט, האט דאס צוגעגעבן צו די טייערקייט פונעם ליד און זיין פארפאסער. | ||
דער באנוץ מיט'ן אקראסטיך איז | דער באנוץ מיט'ן אקראסטיך איז איינגעפירט היינט צוטאגס בעיקר ביים שרייבן [[מציבה|מציבות]], און אויף חתונה בריוולעך און נאך. אין די אלגעמיינע וועלט איז דאס אבער נישט איינגעפירט דורכאויס די [[נייע צייט|מאדערנע תקופה]] ביי א ערנסטע ליד, אבער טייל נוצן דאס נאך ביים שרייבן פאר פארוויילונג, צום ביישפיל ביי ווינטשן אויף א געבורטס טאג. | ||
נאך א באנוץ פאר אקראסטיקס איז ווי א מיטל פאר א [[קאוד]] – די קאמבינאציע וואס ווערט געשאפן דורך די ערשטע בוכשטאבן איז די הויפט זאך, און די ליד נוצט ווי א קאמפולאזש. די אקראסטיק האט אריינגעדרינגען אויך צו די [[תגובה|תגובות]] אין [[אינטערנעט]], כדי צו אריבערפירן א מעסעדזש וואס גייט אדורך די צענזור פונעם רעדאגירער פון וועבזייטל. | נאך א באנוץ פאר אקראסטיקס איז ווי א מיטל פאר א [[קאוד]] – די קאמבינאציע וואס ווערט געשאפן דורך די ערשטע בוכשטאבן איז די הויפט זאך, און די ליד נוצט ווי א קאמפולאזש. די אקראסטיק האט אריינגעדרינגען אויך צו די [[תגובה|תגובות]] אין [[אינטערנעט]], כדי צו אריבערפירן א מעסעדזש וואס גייט אדורך די צענזור פונעם רעדאגירער פון וועבזייטל. | ||
==אקראסטיך אין | ==אקראסטיך אין תנ"ך און אין פיוטים== | ||
די | אקראסטיכן לויט די סדר פון [[אלף בית]] גייט שוין צוריק גאר א לאנגע צייט, מען געפינט דאס שוין אין געוויסע [[שירה|שירים]] אין [[תנ"ך]]. עס איז פארהאן עטליכע אלף בית אקראסטיכן תנ"ך, צווישן אנדערע אין [[מגילת איכה]], אין [[משלי]] ("[[אשת חיל]]") און אין געוויסע קאפיטלען [[תהילים]], ווי ביי מזמור קיא און קיא. דער מזמור קיט פארמאגט אן אכט-מאליגער געדאפלטער אקראסטיך, אין אים ערשיינט יעדע אות אין אנפאנג פון אכט פסוקים נאכאנאד, (אין [[חז"ל]] ווערט די קאפיטל אנגערופן "תמניא אפי", פון אראמיש "אכט געזיכטער"). שפעטער געפינט מען אויך אקראסטיך אויך לויט אן אנדער סדר פון די אלף בית, צום ביישפיל [[תשר"ק]] (די אלף בית צוריקצואוועגס) אדער [[א"ת ב"ש]] (אן אות פון אנפאנג און אן אות פון ענד). די אלף בית אקראסטיך ערשיינען אויך אין געוויסע תפילות, ווי ביי תפילת [[שחרית]] פון די [[וואך|וואכנטעג]] "'''א'''-ל '''ב'''רוך '''ג'''דול '''ד'''עה '''ה'''כין '''ו'''פעל '''ז'''הרי '''ח'''מה" אא"וו, אדער צוריקצואוועגס _תשר"ק) ביי [[מוסף]] פון [[שבת]], "'''תִּ'''כַּנְתָּ '''ש'''בת '''ר'''צית '''ק'''רבנותיה, '''צ'''יווית '''פ'''ירושיה '''ע'''ם '''ס'''ידורי '''נ'''סכיה" אא"וו. | ||
די | ווען די [[פיוטים]] האבן אנגעהויבן ווערן מער פארשפרייט און מאדיפיצירט האבן די פייטנים אנגעהויבן צו צייכענען זייער נאמען אין די אקראסטיך. אין צוגאב אדער אנשטאט די אלף בית. צומאל האבן זיך די מחברים באגענוגנט מיט די פריוואטע נאמען (א שטייגער ווי [[דונש בן לברט|דונש]], אנדערע האבן אויך צוגעלייגט דעם טאטנ'ס נאמען, די נאמען פון וואוינארט און/אדער די טיטל "חזן". א באקאנטע אייגנשאפט איז געווען דאס צולייגן דעם אויספיר "חזק". געוויסע פייטנים האבן אהערגעשטעלט א לענגערע אקראסטיך באגלייט מיט ברכות און וואונטשן, צום ביישפיל ביים פיוט [[אקדמות]] פונעם [[11'טער יארהונדערט]], ערשיינט אין די אקראסטיך א דאפלטע אלף בית און דערנאך די אונטערשריפט "מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ". עס זענען אויך דא פיוטים מיט גאר קאמליצירטע אקראסטיכן וואס באשטייט פון קאמבינאציעס פון אפאר אקראסטיכן אין פארשידענע פלעצער אינעם שורה. | ||
די אקראסטיך איז איינע פון די פאקטארן וואס האבן צוגעברענגט צו "דרוק אין ליד" (צוזאמען מיטן [[גראמען]] און [[וואג (לידער)|וואג]]), וואס לויט'ן באגריף פון די פריערדיגע פייטנים זענען ערלויבט געווארן געוויסע אפווענדונגען פון [[דקדוק]] וואס וואלטן נישט אריבער אין אנדערע פעלער. אזוי, צום ביישפיל, אין פעלער וואס די אקראסטיך באדארפט אז א שורה זאל זיך אנפאנגען מיטן בוכשטאב [[ו]]' זענען געשאפן געווארן זאצן וואס האבן זיך אנגעפאנגען מיט [[ו"ו החיבור]], אזוי ווי אין לשון [[מקרא]], אנדערש ווי איינגעפירט ביי אלגעמיינע שריפשטעלער פון יענע תקופה. | |||
עס איז איינגעפירט ביי [[מחבר]]ים פון [[ספר]]ים, ארויסצושטעלן אן אקראסטיך ביים אריינפיר פונעם [[ספר]], בעיקר מיט די אקראסטיך פון [[שם השם]]. אזוי ווי ספר [[משנה תורה]] פון דער [[רמב"ם]], וואס עפנט זיך מיט די ווערטער "'''י'''סוד '''ה'''יסודות '''ו'''עמוד '''ה'''חכמות", און [[מסילת ישרים]] פון דער [[רמח"ל]] וואס עפנט זיך מיט די ווערטער "'''י'''סוד '''ה'''חסידות '''ו'''שורש '''ה'''עבודה". | |||
== באוואוסטע לשה"ק פיוטים און זייערע אקראסטיכן == | == באוואוסטע לשה"ק פיוטים און זייערע אקראסטיכן == | ||
===אין [[תנ"ך]]=== | ===אין [[תנ"ך]]=== | ||
{{הפניה לערך מורחב| | {{הפניה לערך מורחב|אקראסטיך אין תנ"ך}} | ||
* אסאך מזמורים אין '''[[תהלים]]''' זענען אויסגעשטעלט אין א אלפאבעט אקראסטיק אזוי ווי מזמור {{תנ"ך|תהילים|קיט}} וואס און אים איז דא סעריעס פון אכט פסוקים פאר יעדע אות, די מזמורים {{תנ"ך|תהילים|לד}} און {{תנ"ך|תהילים|קמה}} ([[אשרי יושבי ביתך]]) און נאך אסאך. | * אסאך מזמורים אין '''[[תהלים]]''' זענען אויסגעשטעלט אין א אלפאבעט אקראסטיק אזוי ווי מזמור {{תנ"ך|תהילים|קיט}} וואס און אים איז דא סעריעס פון אכט פסוקים פאר יעדע אות, די מזמורים {{תנ"ך|תהילים|לד}} און {{תנ"ך|תהילים|קמה}} ([[אשרי יושבי ביתך]]) און נאך אסאך. | ||
* '''[[אשת חיל]]''' – א אלפאבעט אקראסטיק אין {{תנ"ך|משלי|לא}}, וואס באשרייבט די אידעאלישע פרוי. | * '''[[אשת חיל]]''' – א אלפאבעט אקראסטיק אין {{תנ"ך|משלי|לא}}, וואס באשרייבט די אידעאלישע פרוי. | ||