מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אחשוורוש"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ושתי'ס שטראף איז א אפענע שמועס אין די מפרשים אויפ'ן ארט, דארף לאו דווקא ווערן פארברייטערט דאהי
(מקורות איבער בהמ"ק בימיו (בעסער אזוי?), מכלוליזאציע) צייכן: רויע רעדאגירונג |
(ושתי'ס שטראף איז א אפענע שמועס אין די מפרשים אויפ'ן ארט, דארף לאו דווקא ווערן פארברייטערט דאהי) |
||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
'''אֲחַשְׁוֵרוֹשׁ''' איז געווען דער [[קעניגרייך|קעניג]] פון די [[פערסישע אימפעריע]] אין וועמענ'ס צייטן די געשיכטע פון [[מגילת אסתר]] איז פארגעקומען, און ער איז דערין א צענטראלער פיגור. ער האט געקעניגט פערצן יאר, פון שנת {{קישור לשנה עברית|3393}} ביז שנת {{קישור לשנה עברית|3407}}, איבער א גרויס טייל פון דער וועלט, פארמאגנדיג א גרויסער רייכטום. ער ווערט געשילדערט אלס איינגעזונקען אין תאוות און אומסטאביל, און חז"ל זאגן אז ער איז געווען א [[אנטיסעמיטיזם|שונא ישראל]]. | '''אֲחַשְׁוֵרוֹשׁ''' איז געווען דער [[קעניגרייך|קעניג]] פון די [[פערסישע אימפעריע]] אין וועמענ'ס צייטן די געשיכטע פון [[מגילת אסתר]] איז פארגעקומען, און ער איז דערין א צענטראלער פיגור. ער האט געקעניגט פערצן יאר, פון שנת {{קישור לשנה עברית|3393}} ביז שנת {{קישור לשנה עברית|3407}}, איבער א גרויס טייל פון דער וועלט, פארמאגנדיג א גרויסער רייכטום. ער ווערט געשילדערט אלס איינגעזונקען אין תאוות און אומסטאביל, און חז"ל זאגן אז ער איז געווען א [[אנטיסעמיטיזם|שונא ישראל]]. | ||
לגבי זיין היסטארישער אידענטיטעט איז אנגענומען ביי מאדערנע פארשער אז ער איז [[חשיארש דער ערשטער]], אין דער צייט וואס [[יוסיפון]] זעט אין אים [[ארתחששתא דער ערשטער]]. | לגבי זיין היסטארישער אידענטיטעט איז אנגענומען ביי מאדערנע פארשער אז ער איז [[חשיארש דער ערשטער]], אין דער צייט וואס [[יוסיפון]] זעט אין אים [[ארתחששתא דער ערשטער]]. אויסער דעם זענען פארהאן נאך מיינונגען. | ||
==זיין אפשטאם== | ==זיין אפשטאם== | ||
| שורה 45: | שורה 45: | ||
אין אחשוורוש'ס דריטע יאר האט זיך געענדיגט די 70 יאר פון [[גלות בבל]] לויט זיין חשבון. ער האט גערעכנט פון גלות יכניה און נישט פון דער חורבן הבית, און דערצו האט ער זיך נאך פאררעכנט מיט צוויי יאר, נישט אויפכאפנדיג צוויי אפגעהאקטע יארן פון די פריערדיגע קעניגן. ער האט דאן געפראוועט א גרויסן משתה פאר אלע זיינע שרים פאר 180 טעג, און דערנאך נאך איינס פאר זיבן טעג, פאר די איינוואוינער פון שושן הבירה{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|ב}}}}. | אין אחשוורוש'ס דריטע יאר האט זיך געענדיגט די 70 יאר פון [[גלות בבל]] לויט זיין חשבון. ער האט גערעכנט פון גלות יכניה און נישט פון דער חורבן הבית, און דערצו האט ער זיך נאך פאררעכנט מיט צוויי יאר, נישט אויפכאפנדיג צוויי אפגעהאקטע יארן פון די פריערדיגע קעניגן. ער האט דאן געפראוועט א גרויסן משתה פאר אלע זיינע שרים פאר 180 טעג, און דערנאך נאך איינס פאר זיבן טעג, פאר די איינוואוינער פון שושן הבירה{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|ב}}}}. | ||
אינעם זיבעטן טאג פון דער משתה האט די קעניגן ושתי זיך אנטזאגט פון פאלגן זיין פארלאנג און אים אויך פארשעמט און בארעדט, און ער האט איר דערפאר גע'הרג'עט{{ | אינעם זיבעטן טאג פון דער משתה האט די קעניגן ושתי זיך אנטזאגט פון פאלגן זיין פארלאנג און אים אויך פארשעמט און בארעדט, און ער האט איר דערפאר גע'הרג'עט אדער פארטריבן{{הערה|זעט {{תנ"ך|אסתר|א|יט}} און די מפרשים, דארט.}}. די קומענדיגע דריי יאר האט ער פארברענגט זוכן א נייע קעניגן, און אין זיין זיבעטן יאר האט ער געקרוינט אסתר המלכה. | ||
אין זיין צוועלפטע יאר איז פארגעקומען די געשיכטע פון פורים: [[המן]] האט געמאכט א גזירה אויסצו'הרג'ענען אלע אידן, און אסתר האט גע'שתדל'ט ביים קעניג עס מבטל צו זיין. אין זיין דרייצנטע יאר, אין [[י"ג אדר|י"ג]] און אין [[י"ד אדר]], האבן די אידן גע'הרג'עט | אין זיין צוועלפטע יאר איז פארגעקומען די געשיכטע פון פורים: [[המן]] האט געמאכט א גזירה אויסצו'הרג'ענען אלע אידן, און אסתר האט גע'שתדל'ט ביים קעניג עס מבטל צו זיין. אין זיין דרייצנטע יאר, אין [[י"ג אדר|י"ג]] און אין [[י"ד אדר]], האבן די אידן גע'הרג'עט פיל פון זייערע שונאים. | ||
אחשוורוש האט געקעניגט 14 יאר, און [[דריווש הפרסי]], זיין זון מיט אסתר, האט אים איבערגענומען{{הערה|סדר עולם רבה פרק כח}}. טייל ראשונים זאגן אז א קעניג ארתחששתא האט געקעניגט נאך אים{{הערה|אבן עזרא דניאל יא, ב בשם רבי משה הכהן הספרדי}}. | אחשוורוש האט געקעניגט 14 יאר, און [[דריווש הפרסי]], זיין זון מיט אסתר, האט אים איבערגענומען{{הערה|סדר עולם רבה פרק כח}}. טייל ראשונים זאגן אז א קעניג ארתחששתא האט געקעניגט נאך אים{{הערה|אבן עזרא דניאל יא, ב בשם רבי משה הכהן הספרדי}}. | ||
==זיין כאראקטער== | ==זיין כאראקטער== | ||
אין מסכת מגילה ווערט געברענגט א מחלוקת צווישן [[רב (אמורא)|רב]] און [[שמואל (אמורא)|שמואל]] לגבי אחשוורוש'ס כאראקטער: איינער האט געהאלטן ער איז געווען א קלוגער, און דער צווייטער האלט אז ער איז | אין מסכת מגילה ווערט געברענגט א מחלוקת צווישן [[רב (אמורא)|רב]] און [[שמואל (אמורא)|שמואל]] לגבי אחשוורוש'ס כאראקטער: איינער האט געהאלטן ער איז געווען א קלוגער, און דער צווייטער האלט אז ער איז געווען א נארישער{{הערה|{{בבלי|מגילה|יב|א}}.}}. אין [[מדרש]] ווערט געברענגט אז אחשוורוש איז געווען א חנף, און דער מדרש ווייזט אן אז ער האט גע'הרג'עט זיין ווייב צוליב זיין פריינד, און זיין פריינד צוליב זיין ווייב{{הערה|אסתר רבה פתיחה אות ט'}}. די גמרא ברענגט אויך אז אחשוורוש איז געווען א "הפכפכן", און ער האט אלץ געטוישט זיין מיינונג{{הערה|{{בבלי|מגילה|טו|ב}}.}}. | ||
די גמרא זאגט אז אחשוורוש איז געווען פונקט אזא [[אנטיסעמיט]] ווי [[המן]], און ער האט פונקט אזוי געוואלט אויסצו'הרג'ענען די אידן: {{ציטוט|משל דאחשורוש והמן למה הדבר דומה, לשני בני אדם לאחד היה לו תל בתוך שדהו ולאחד היה לו חריץ בתוך שדהו. בעל חריץ אמר מי יתן לי תל זה בדמים, בעל התל אמר מי יתן לי חריץ זה בדמים. לימים נזדווגו זה אצל זה, אמר לו בעל חריץ לבעל התל מכור לי תילך, אמר לו טול אותה בחנם והלואי|{{בבלי|מגילה|יד|א}}.}} | די גמרא זאגט אז אחשוורוש איז געווען פונקט אזא [[אנטיסעמיט]] ווי [[המן]], און ער האט פונקט אזוי געוואלט אויסצו'הרג'ענען די אידן: {{ציטוט|משל דאחשורוש והמן למה הדבר דומה, לשני בני אדם לאחד היה לו תל בתוך שדהו ולאחד היה לו חריץ בתוך שדהו. בעל חריץ אמר מי יתן לי תל זה בדמים, בעל התל אמר מי יתן לי חריץ זה בדמים. לימים נזדווגו זה אצל זה, אמר לו בעל חריץ לבעל התל מכור לי תילך, אמר לו טול אותה בחנם והלואי|{{בבלי|מגילה|יד|א}}.}} | ||
| שורה 65: | שורה 65: | ||
פארשידענע פארשלאגן זענען געזאגט געווארן, דער מערסט אנגענומענע איז אז אחשוורוש איז געווען [[חשיארש דער ערשטער|חְשׁיארשׁ דער ערשטער]] (485-465 פאר די ציילונג), וואס איז באקאנט אין דער געשיכטע אלס קזערקסיס (Xerxes). א הויפט סיבה אזוי צו זאגן איז ווייל פון אן עטימאלאגישע שטאנדפונקט ענדלט די פערסישע נאמען "חשיארש" צו "אחשורוש". [[חשיארש דער צווייטער]] האט געקעניגט בלויז 45 טעג, און אלע אנדערע קעניגן האבן געהייסן "דריווש" אדער "ארתחששתא". אזוי אויך דער נאמען פון זיין קעניגין ווערט געברענגט דורך דער גריכישע [[העראדאטוס]] אלס "אמסתריס", וואס ענדלט צו "אסתר"; אויך דער נאמען פון א קעניגליכער באאמטער אין שושן, "מרדוכה", קלינגט ווי "[[מרדכי היהודי|מרדכי]]"{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=עולם התנ"ך - מגילות|עמ=215}}}}. אזוי אויך זענען דא א צאל דעטאלן אין דער מגילה וועלכע שטימען שטארק מיט חשיארש'ס קעניגרייך, ווי זיין העדאניסטישע לעבנסשטייגער{{הערה|{{דורות הראשונים|ז|262}}; גבריאל חיים כהן, '''דעת מקרא''' מגילת אסתר, ירושלים, תשס"ז, זייט 4; יהודה לנדי, '''ויהי בימי האימפריה הפרסית''', קרית יערים, תשע"א, זייט 40}}. | פארשידענע פארשלאגן זענען געזאגט געווארן, דער מערסט אנגענומענע איז אז אחשוורוש איז געווען [[חשיארש דער ערשטער|חְשׁיארשׁ דער ערשטער]] (485-465 פאר די ציילונג), וואס איז באקאנט אין דער געשיכטע אלס קזערקסיס (Xerxes). א הויפט סיבה אזוי צו זאגן איז ווייל פון אן עטימאלאגישע שטאנדפונקט ענדלט די פערסישע נאמען "חשיארש" צו "אחשורוש". [[חשיארש דער צווייטער]] האט געקעניגט בלויז 45 טעג, און אלע אנדערע קעניגן האבן געהייסן "דריווש" אדער "ארתחששתא". אזוי אויך דער נאמען פון זיין קעניגין ווערט געברענגט דורך דער גריכישע [[העראדאטוס]] אלס "אמסתריס", וואס ענדלט צו "אסתר"; אויך דער נאמען פון א קעניגליכער באאמטער אין שושן, "מרדוכה", קלינגט ווי "[[מרדכי היהודי|מרדכי]]"{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=עולם התנ"ך - מגילות|עמ=215}}}}. אזוי אויך זענען דא א צאל דעטאלן אין דער מגילה וועלכע שטימען שטארק מיט חשיארש'ס קעניגרייך, ווי זיין העדאניסטישע לעבנסשטייגער{{הערה|{{דורות הראשונים|ז|262}}; גבריאל חיים כהן, '''דעת מקרא''' מגילת אסתר, ירושלים, תשס"ז, זייט 4; יהודה לנדי, '''ויהי בימי האימפריה הפרסית''', קרית יערים, תשע"א, זייט 40}}. | ||
אנדערע שלאגן אפ דער מיינונג, בעיקר ווייל ער האט געקעניגט צו לאנג נאך דער [[חורבן בית ראשון]], וואס וואלט באדייט אז [[מרדכי]] און [[אסתר]] זאלן האבן געווען גאר אלטע לייט, און אז צווישן [[כורש]] און אחשוורוש האט צעטיילט ארום 50 יאר – אנדערש ווי וואס [[חז"ל]] זאגן אז אחשוורוש האט געקעניגט באלד נאך כורש'ס צייטן. אזוי אויך גייט די מיינונג אינאיינעם מיט די הנחה אז [[נס פורים]] האט פאסירט נאכן [[בנין בית שני]] אין די צייטן פון [[דריווש]] דער פאטער פון חשיארש, וואס איז ווייטער אנדערש פון די צענטראלע דעה אין חז"ל{{הערה|שם=שכנזי|יעקב אשכנזי, '''דבר בעתו''', ירושלים, תרצ"ח, זייט 20}}{{ביאור|פון טייל מקורות ווייזט אבער אויס אז אחשוורוש איז טאקע געווען שפעטער. אזוי זעט מען פון [[פרקי דרבי אליעזר]], אז אחשוורוש איז געווען נאך [[דריווש הפרסי|דריווש]]{{הערה|{{פרקי דרבי אליעזר|מט}}, זעט רד"ל און מהרז"ו}}; און פון [[תרגום שני]], אז מרדכי האט געשיקט צו חגי זכריה און מלאכי וועלכע זענען געזעסן אין [[לשכת הגזית]] אז זיי זאלן אפשרייען די גזירה{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ד|א|מפרש=תרגום שני}}}}}}. | אנדערע שלאגן אפ דער מיינונג, בעיקר ווייל ער האט געקעניגט צו לאנג נאך דער [[חורבן בית ראשון]], וואס וואלט באדייט אז [[מרדכי]] און [[אסתר]] זאלן האבן געווען גאר אלטע לייט, און אז צווישן [[כורש]] און אחשוורוש האט צעטיילט ארום 50 יאר – אנדערש ווי וואס [[חז"ל]] זאגן אז אחשוורוש האט געקעניגט באלד נאך כורש'ס צייטן. אזוי אויך גייט די מיינונג אינאיינעם מיט די הנחה אז [[נס פורים]] האט פאסירט נאכן [[בנין בית שני]] אין די צייטן פון [[דריווש]] דער פאטער פון חשיארש, וואס איז ווייטער אנדערש פון די צענטראלע דעה אין חז"ל{{הערה|שם=שכנזי|יעקב אשכנזי, '''דבר בעתו''', ירושלים, תרצ"ח, זייט 20}}{{ביאור|פון טייל מקורות ווייזט אבער אויס אז אחשוורוש איז טאקע געווען שפעטער. אזוי זעט מען פון [[פרקי דרבי אליעזר]], אז אחשוורוש איז געווען נאך [[דריווש הפרסי|דריווש]]{{הערה|{{פרקי דרבי אליעזר|מט}}, זעט רד"ל און מהרז"ו}}; און פון [[תרגום שני]], אז מרדכי האט געשיקט צו חגי זכריה און מלאכי וועלכע זענען געזעסן אין [[לשכת הגזית]] אז זיי זאלן אפשרייען די גזירה{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ד|א|מפרש=תרגום שני}}}}.}}. | ||
[[יוסף בן מתתיהו]]{{הערה|[[קדמוניות היהודים]], יא, ו, יא}} דערקענט אחשוורוש אין [[ארתחששתא דער ערשטער]] (465-425 פאר דער ציילונג), וואס ווערט אנגערופן אין גריכיש "לאנגמאנוס" – דער מיט די לאנגע האנט. אויך דער [[תרגום השבעים]] טייטשט אחשוורוש "ארטעקזערקסיס" – די גריכישע ווערסיע פאר [[ארתחששתא]]. געוויסע טייטשן לויט דעם אז דאס וואס שטייט אין די מגילה{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|א|ז}}}} "ויין מלכות רב כיד המלך" מיינט אז פונקט ווי דער "יד המלך" איז געווען לענגער פון דער צווייטער, אזוי אויך האט מען יעדן געגעבן וויין וואס איז עלטער ווי אים, ווי דער גמרא{{הערה|שם=מגילהיב}} דרש'נט אויף די דאזיגע פסוק{{הערה|רבי אברהם אבא הערצל, '''שפתי חכמים''', פרעשבורג, תרפ"א, פתיחה, פרק ז אות ד}}. | [[יוסף בן מתתיהו]]{{הערה|[[קדמוניות היהודים]], יא, ו, יא}} דערקענט אחשוורוש אין [[ארתחששתא דער ערשטער]] (465-425 פאר דער ציילונג), וואס ווערט אנגערופן אין גריכיש "לאנגמאנוס" – דער מיט די לאנגע האנט. אויך דער [[תרגום השבעים]] טייטשט אחשוורוש "ארטעקזערקסיס" – די גריכישע ווערסיע פאר [[ארתחששתא]]. געוויסע טייטשן לויט דעם אז דאס וואס שטייט אין די מגילה{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|א|ז}}}} "ויין מלכות רב כיד המלך" מיינט אז פונקט ווי דער "יד המלך" איז געווען לענגער פון דער צווייטער, אזוי אויך האט מען יעדן געגעבן וויין וואס איז עלטער ווי אים, ווי דער גמרא{{הערה|שם=מגילהיב}} דרש'נט אויף די דאזיגע פסוק{{הערה|רבי אברהם אבא הערצל, '''שפתי חכמים''', פרעשבורג, תרפ"א, פתיחה, פרק ז אות ד}}. | ||