אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:פשייטש"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפות (פ, ב, יי, יי, וו, אידן), מכלוליזאציע) |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
פשייטש ווער ערשט דערמאַנט אינעם 12טן יאָרהונדערט, ווען עס איז אן אייגענטום פונעם | פשייטש ווער ערשט דערמאַנט אינעם 12טן יאָרהונדערט, ווען עס איז אן אייגענטום פונעם אַרכיבישאפן. אינעם צווייטן העלפט פונעם 14טן יארהונדערט האט דער קעניג ע [[קאזימיר]] אפגעקויפט פשייטש מיטן ארומיגן שטח. פשייטש איז געווארן א דורכפאָר סטאַנציע פאר סוחרים וואס זענען אריבערגעפארן פון דרום קיין צפון און פון מזרח קיין מערב, און א האנדל צענטער פאר די פארמס אין דער געגנט. | ||
פשייטש האט באַקומען דעם סטאַטוס פון אַ שטאָט איידער דעם סוף פונעם 14טן יאָרהונדערט. | פשייטש האט באַקומען דעם סטאַטוס פון אַ שטאָט איידער דעם סוף פונעם 14טן יאָרהונדערט. | ||
אין דער תקופה פון די ארכיבישאפן איז | אין דער תקופה פון די ארכיבישאפן איז געווען פארבאטן פאר אידן צו וואוינען אין פשייטש. דער ייִדישער ייִשוב האָט זיך הערשט אָנגעהויבן צום סוף פונעם 14טן יאָרהונדערט. דער יידישער בית-עולם איז אלט בערך 600 יאר. | ||
פשייטש האט איבערגעלעבט אן עקאנאמישן וואוקס אין אנהייב 18טן יארהונדערט ווען דער קעניג האט דערלויבט אפהאלטן צוויי מארק טעג א וואך, און א יריד זעקס מאל א יאר. | פשייטש האט איבערגעלעבט אן עקאנאמישן וואוקס אין אנהייב 18טן יארהונדערט ווען דער קעניג האט דערלויבט אפהאלטן צוויי מארק טעג א וואך, און א יריד זעקס מאל א יאר. | ||
== די יידישע קהילה == | == די יידישע קהילה == | ||
לויטן צענזוס פון 1793 האט די באפעלקערונג פון פשייטש געציילט 355 מענטשן, 139 פון זיי אידן. אין 1827 איז די באפעלקערונג געוואקסן צו 1,935 מענטשן, 346 פון זיי אידן. אין די נעקסטע דריי יארצענדליקער האט זיך די גאנצע באפעלקערונג געשטיגן בלויז צו 2,000, אבער די | לויטן צענזוס פון 1793 האט די באפעלקערונג פון פשייטש געציילט 355 מענטשן, 139 פון זיי אידן. אין 1827 איז די באפעלקערונג געוואקסן צו 1,935 מענטשן, 346 פון זיי אידן. אין די נעקסטע דריי יארצענדליקער האט זיך די גאנצע באפעלקערונג געשטיגן בלויז צו 2,000, אבער די יידישע באפעלקערונג האט זיך פארטאפלט ביז 606. דאָס הייסט, אין די דאָזיקע דריי יאָרצענדליקער איז דער פּראָצענט אידן אין פשייטש אַ סך געשטיגן (פון 18% ביז 30%), צוליב דעם וואס די אידן פון די ארומיגע דערפער האָבן זיך אַהין אַריבערגעצויגן. אין 1921 האָט דאָס שטעטל געציילט 3,040 מענטשן, 840 פון זיי אידן (28%). | ||
עס זענען געווען ווייניק גאַסן אין פשייטש, אָבער זיי האָבן געהאַט אַלע עלעמענטן | עס זענען געווען ווייניק גאַסן אין פשייטש, אָבער זיי האָבן געהאַט אַלע עלעמענטן פון ייִדישן קהילה־לעבן: א [[שול|בית־מדרש]], א [[מקווה|מקוה]] [[בית מדרש|בית מדרש]], ייִדישע שולעס, א [[ישיבה]], אַ ייִדישער [[ביבליאטעק|ביבליאָטעק]], אן [[עירוב]], אַ [[צווינטער|בית־עולם]], און נאך. פשייטש האט געהאט סיי א [[רב]], א [[שוחט|קצב]] און א [[מוהל]] . | ||
לכתחילה איז די גסות שחיטה פארגעקומען אינעם הויף הינטערן קצב, און די שחיטה פון עופות אינעם הויף הינטערן שוחט. פאר [[צווייטע וועלט-מלחמה|דער צווייטער וועלט-מלחמה]] איז געבויט געווארן א גרויסער שעכטהויז אונטערן לאקאלן ראַט. דאס | לכתחילה איז די גסות שחיטה פארגעקומען אינעם הויף הינטערן קצב, און די שחיטה פון עופות אינעם הויף הינטערן שוחט. פאר [[צווייטע וועלט-מלחמה|דער צווייטער וועלט-מלחמה]] איז געבויט געווארן א גרויסער שעכטהויז אונטערן לאקאלן ראַט. דאס נייע שעכט־הויז, האט געהאט מער היגיענישע באדינגונגען און וועטערינארע אויפזיכט פון דער פוילישער רעגירונג. | ||
== ווייטער לייענען == | == ווייטער לייענען == | ||
* פוילישע אידן {{העב|יהדות פולין}} | |||
* פוילישע | |||
* יוסף אלעקסאנדער זאמעלמאן {{העב|יוסף אלכסנדר זמלמן}} | * יוסף אלעקסאנדער זאמעלמאן {{העב|יוסף אלכסנדר זמלמן}} | ||
* | * | ||
[[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]] | [[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:יידישע געמיינדעס]] | [[קאַטעגאָריע:יידישע געמיינדעס]] | ||
[[קאַטעגאָריע:שטעטלעך אין אייראפע]] | [[קאַטעגאָריע:שטעטלעך אין אייראפע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
רעוויזיע פון 21:29, 9 דעצעמבער 2023
פשייטש איז געווען א שטעטל אין מערב פוילן, 75 ק״מ צפון־מערב פון לאדזש, 150 ק״מ מערב פון ווארשע און 130 ק״מ מזרח פון פויזן. פון דרום־מזרח גרענעצט זי מיט דער פשייטשער אזערע. דאס שטעטל איז אויפגעשטעלט געווארן אינעם 14טן יארהונדערט.
די יידישע געמיינדע פון פשייטש, וואס איז געווען א הייפשער טייל פון דער באפעלקערונג פונעם שטעטל, איז אינגאנצן פארניכטעט געווארן אינעם חורבן.
היסטאריע
פשייטש ווער ערשט דערמאַנט אינעם 12טן יאָרהונדערט, ווען עס איז אן אייגענטום פונעם אַרכיבישאפן. אינעם צווייטן העלפט פונעם 14טן יארהונדערט האט דער קעניג ע קאזימיר אפגעקויפט פשייטש מיטן ארומיגן שטח. פשייטש איז געווארן א דורכפאָר סטאַנציע פאר סוחרים וואס זענען אריבערגעפארן פון דרום קיין צפון און פון מזרח קיין מערב, און א האנדל צענטער פאר די פארמס אין דער געגנט.
פשייטש האט באַקומען דעם סטאַטוס פון אַ שטאָט איידער דעם סוף פונעם 14טן יאָרהונדערט.
אין דער תקופה פון די ארכיבישאפן איז געווען פארבאטן פאר אידן צו וואוינען אין פשייטש. דער ייִדישער ייִשוב האָט זיך הערשט אָנגעהויבן צום סוף פונעם 14טן יאָרהונדערט. דער יידישער בית-עולם איז אלט בערך 600 יאר.
פשייטש האט איבערגעלעבט אן עקאנאמישן וואוקס אין אנהייב 18טן יארהונדערט ווען דער קעניג האט דערלויבט אפהאלטן צוויי מארק טעג א וואך, און א יריד זעקס מאל א יאר.
די יידישע קהילה
לויטן צענזוס פון 1793 האט די באפעלקערונג פון פשייטש געציילט 355 מענטשן, 139 פון זיי אידן. אין 1827 איז די באפעלקערונג געוואקסן צו 1,935 מענטשן, 346 פון זיי אידן. אין די נעקסטע דריי יארצענדליקער האט זיך די גאנצע באפעלקערונג געשטיגן בלויז צו 2,000, אבער די יידישע באפעלקערונג האט זיך פארטאפלט ביז 606. דאָס הייסט, אין די דאָזיקע דריי יאָרצענדליקער איז דער פּראָצענט אידן אין פשייטש אַ סך געשטיגן (פון 18% ביז 30%), צוליב דעם וואס די אידן פון די ארומיגע דערפער האָבן זיך אַהין אַריבערגעצויגן. אין 1921 האָט דאָס שטעטל געציילט 3,040 מענטשן, 840 פון זיי אידן (28%).
עס זענען געווען ווייניק גאַסן אין פשייטש, אָבער זיי האָבן געהאַט אַלע עלעמענטן פון ייִדישן קהילה־לעבן: א בית־מדרש, א מקוה בית מדרש, ייִדישע שולעס, א ישיבה, אַ ייִדישער ביבליאָטעק, אן עירוב, אַ בית־עולם, און נאך. פשייטש האט געהאט סיי א רב, א קצב און א מוהל .
לכתחילה איז די גסות שחיטה פארגעקומען אינעם הויף הינטערן קצב, און די שחיטה פון עופות אינעם הויף הינטערן שוחט. פאר דער צווייטער וועלט-מלחמה איז געבויט געווארן א גרויסער שעכטהויז אונטערן לאקאלן ראַט. דאס נייע שעכט־הויז, האט געהאט מער היגיענישע באדינגונגען און וועטערינארע אויפזיכט פון דער פוילישער רעגירונג.
ווייטער לייענען
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!