מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "חודש"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
←אלס מאנאט: אויסשטעל, תוספת ביאור, שווערמער'ס הערה ב
(←אלס מאנאט: הערה ג פון שווערמער) |
(←אלס מאנאט: אויסשטעל, תוספת ביאור, שווערמער'ס הערה ב) |
||
| שורה 6: | שורה 6: | ||
{{הויפט ארטיקל|קידוש החודש}} | {{הויפט ארטיקל|קידוש החודש}} | ||
[[טעקע:Lunar libration with phase Oct 2007 (continuous loop).gif|קליין|לינקס|די פאזעס פון די לבנה דורכאויס די נעכט פון חודש, לויט ווי געזען פון [[צפון האלבקיילעך]].]] | [[טעקע:Lunar libration with phase Oct 2007 (continuous loop).gif|קליין|לינקס|די פאזעס פון די לבנה דורכאויס די נעכט פון חודש, לויט ווי געזען פון [[צפון האלבקיילעך]].]] | ||
דאס [[לשון-קודש]]'דיגע ווארט "חודש" נעמט זיך פון חידוש, באנייאונג, אנדייטנדיג אויפן מולד ווען די לבנה ווערט כאילו געשאפן פונדאסניי{{הערה|רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שני, שער ראשון. זעט דארט אז אין פסוק באדייט עס צומאל [[ראש חודש]], און מען קען לערנען אז דאס איז דער עיקר באדייט פונעם טערמין וואס אלע טעג פון חודש באציען זיך דערויף; אדער פארקערט, ראש חודש קען אזוי הייסן בלשון מושאל ווייל עס הייבט אן דעם חודש. זעט אויך {{תנ"ך|שמואל א|כ|ה|מפרש=רש"י}} און {{תנ"ך|שמואל א|כ|כז|מפרש=רש"י}}, אז "חודש" אין פסוק באדייט צומאל דאס באנייאונג פון לבנה זעלבסט.}}. די באלאכטענע חלק פון די לבנה, לויט ווי געזען פון דער וועלט, איז געוואנדן אין ארט פון די לבנה אין איר אומקרייז ארום דעם [[ערד-פלאנעט|ערד-קוגל]], און אין ארט פון זיי ביידע רעלאטיוו צו דער [[זון]]. | דאס [[לשון-קודש]]'דיגע ווארט "חודש" נעמט זיך פון חידוש, באנייאונג, אנדייטנדיג אויפן מולד ווען די לבנה ווערט כאילו געשאפן פונדאסניי{{הערה|רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שני, שער ראשון. זעט דארט אז אין פסוק באדייט עס צומאל [[ראש חודש]], און מען קען לערנען אז דאס איז דער עיקר באדייט פונעם טערמין וואס אלע טעג פון חודש באציען זיך דערויף; אדער פארקערט, ראש חודש קען אזוי הייסן בלשון מושאל ווייל עס הייבט אן דעם חודש. זעט אויך {{תנ"ך|שמואל א|כ|ה|מפרש=רש"י}} און {{תנ"ך|שמואל א|כ|כז|מפרש=רש"י}}, אז "חודש" אין פסוק באדייט צומאל דאס באנייאונג פון לבנה זעלבסט.}}. די באלאכטענע חלק פון די לבנה, לויט ווי געזען פון דער וועלט, איז געוואנדן אין ארט פון די לבנה אין איר אומקרייז ארום דעם [[ערד-פלאנעט|ערד-קוגל]], און אין ארט פון זיי ביידע רעלאטיוו צו דער [[זון]]. דאס פאלגט נאך א ציקל אין וועלכע עס הייבט אן ווערן אנטפלעקט די באלאכטענע חלק, אויך גערופן די נייע לבנה, פון וואס מען זעט כסדר מער אין די נאכפאלגנדע טעג, ביז עס שיינט דער זון אויף די גאנצע זייט פון די לבנה וואס איז געוואנדן צום ערד. מען זעט דאן כסדר ווייניגער, ביז עס ווערט אינגאנצן פארהוילן, וחוזר חלילה. | ||
אמאל פלעגט [[ראש חודש]], דער ערשטער טאג פונעם חודש, [[קידוש החודש|ווערן באשטימט]] חודש'ליך דורך [[בית דין]] אויפן באזיס פון [[עדות|עדים]] וועלכע האבן געזען די נייע לבנה, און דער חודש האט זיך גערעכנט פון אנהייב פון די נאכט אין וועלכע די לבנה איז געזען געווארן, אדער פון אנהייב פון די 31'סטע נאכט אויב איז עס נישט געזען געווארן ביז אזוי שפעט{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|א|ג}}}}. דער אנהייב פון חודש האט זיך געקענט ווענדן אין א ריי פאקטארן, אריינגערעכנט דער סטאטוס פונעם [[אטמאספער]] און וועטער, דער געאגראפישער שטאנדפונקט פונעם קוקער און זיין זע-קראפט, אבער האט זיך כסדר גענומען פונעם באנייאונג פון די לבנה אין דעם חודש. | אמאל פלעגט [[ראש חודש]], דער ערשטער טאג פונעם חודש, [[קידוש החודש|ווערן באשטימט]] חודש'ליך דורך [[בית דין]] אויפן באזיס פון [[עדות|עדים]] וועלכע האבן געזען די נייע לבנה, און דער חודש האט זיך גערעכנט פון אנהייב פון די נאכט אין וועלכע די לבנה איז געזען געווארן, אדער פון אנהייב פון די 31'סטע נאכט אויב איז עס נישט געזען געווארן ביז אזוי שפעט{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|א|ג}}}}. דער אנהייב פון חודש האט זיך געקענט ווענדן אין א ריי פאקטארן, אריינגערעכנט דער סטאטוס פונעם [[אטמאספער]] און וועטער, דער געאגראפישער שטאנדפונקט פונעם קוקער און זיין זע-קראפט, אבער האט זיך כסדר גענומען פונעם באנייאונג פון די לבנה אין דעם חודש. | ||
דער באשטימטער לוח באניצט היינט, דאקעגן, רעכנט זיך לויט א "מולד אמצעי", אין וועלכע דער צייט אפשניט פון איין מולד ביזן קומענדיגן איז 29 טעג מיט 12 [[שעה|שעות]] און 793 [[חלק (צייט)|חלקים]] (44 [[מינוט]]ן מיט 3 און א דריטל [[סעקונדע]]ס){{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|ו|ג}}; {{טור|אורח חיים|תכז}}}}, כאטש דער פאקטישער צייט אפשניט פון איין באנייאונג פון די לבנה צום קומענדיגן קען זיין מיט עטליכע שעה קורצער אדער לענגער ווי דער דורכשניט{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|ב|מפרש=אבן עזרא}}; שו"ת תשב"ץ, חלק ראשון, סימן ק"ג און ק"ד; יסוד עולם, מאמר שלישי פרק ט"ו און מאמר רביעי פרק ח'.}}. נאר ראש חודש תשרי ([[ראש השנה]]) איז פארבינדן מיט דעם דורכשניטליכן מולד{{ביאור|ראש השנה ווערט באשטימט אין דער טאג ווען עס געפאלט דער דורכשניטליכער מולד תשרי, חוץ אין פאל פון די [[אידישער לוח#דחיות|דחיות]] (ווי [[לא אד"ו ראש]]), ווען עס ווערט אפגעשטופט מיט א טאג און צומאל מיט צוויי{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|ז|ו}}}}}}; די לענג פון די חדשים, און ממילא אויך די טעג ווען די אנדערע ראשי חדשים פאלן אויס, רעכענען זיך לויט א באשטימטע פארמאט אין וועלכע ספעציפישע חדשים פארמאגן אלעמאל דעם זעלבן צאל טעג - טייל פארמאגן אלעמאל 29 טעג, וואס הייסט א "חודש חסר", און טייל זענען אלעמאל דרייסיג טעג לאנג, א "חודש מלא"{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|ח|ב|ה}}; {{טור|אורח חיים|תכז}}}}. צוויי אויסנאמען זענען [[חשוון]] און [[כסלו]], וואס זייער לענג טוישט זיך אויך אינעם באשטימטן לוח, געוואנדן אינעם [[קביעות פון יאר]]{{ביאור|דער געווענליכער סדר, פון זעקס חדשים מלאים און זעקס חסרים פאר יעדע יאר, וואלט געשטימט ווען דער צייט אפשניט פון איין מולד ביזן קומענדיגן וואלט געווען פונקט 29.5 טעג. דער צייט אפשניט איז אבער מיט 793 חלקים לענגער, א חילוק וואס באטרעפט נאנט צו 9 שעה נאך צוועלף חדשים. צו אויסגלייכן דעם חשבון, דארף זיין דורכשניטליך 26 חדשים מלאים פאר יעדע 23 חדשים חסרים. א טייל פונעם אונטערשייד ווערט געדעקט דורך די עיבור יארן, אין וועלכע דער צוגעקומענער אדר א' איז שטענדיג מלא, אבער עס בלייבט נאך רעשט פון בערך א טאג פאר יעדע פינף יאר, וואס ווערט ערפילט ווען חשוון איז מלא. {{ש}}פון די אנדערע זייט דארפן טייל יארן זיין קורצער ווי דער געווענליכער סדר, צוליב די [[אידישער לוח#דחיות|דחיות]] וועלכע צווינגען אנצוהייבן דעם יאר שפעטער אבער שטופן נישט אפ דעם קומענדיגן. דאס ווערט אויסגעפירט דורך דעם וואס כסלו ווערט א חודש חסר.}}. | |||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||