מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
פארברייטערט
(פארברייטערט) |
(פארברייטערט) |
||
| שורה 11: | שורה 11: | ||
== נאמען == | == נאמען == | ||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש השני"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טז|א}}}}. דער חודש ווערט אויך גערופן אין פסוק "חודש זיו"{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|א}}}}, א נאמען וואס מען טרעפט אויך אין [[כנען|כנענ'ישע]] אויפשריפטן{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=[[יצחק אבישור]]|שם=כתובות פיניקיות והמקרא|מו"ל=א. רובינשטיין|שנת הוצאה=1979|עמ=142|קישור=https://archive.org/details/ketovotfiniiyote0001avis}}}}. עס באדייט "שיין", ווייל אין דעם חודש איז דער וועלט באשיינט מיט פרישע [[בלום|בלומען]] און בליענדע [[בוים|ביימער]]{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}; מפרשים אויף {{תנ"ך|מלכים א|ו|א}}}}. חז"ל דרש'ענען דעם נאמען אויף די [[דריי אבות|אבות]] וועלכע האבן באשיינט די וועלט און זענען שוין געווען געבוירן אין דעם חודש, ווערנדיג געבוירן - לויט די שיטה - אין ניסן{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|יא|א}}, און רש"י}}. | אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש השני"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טז|א}}}}. דער חודש ווערט אויך גערופן אין פסוק "חודש זיו"{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|א}}}}, א נאמען וואס מען טרעפט אויך אין [[כנען|כנענ'ישע]] אויפשריפטן{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=[[יצחק אבישור]]|שם=כתובות פיניקיות והמקרא|מו"ל=א. רובינשטיין|שנת הוצאה=1979|עמ=142|קישור=https://archive.org/details/ketovotfiniiyote0001avis}}}}. עס באדייט "שיין", ווייל אין דעם חודש איז דער וועלט באשיינט מיט פרישע [[בלום|בלומען]] און בליענדע [[בוים|ביימער]]{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}; מפרשים אויף {{תנ"ך|מלכים א|ו|א}}}}, אדער ווייל די [[זון]] געבט שוין איר גאנצע ליכטיגקייט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|א|מפרש=רבי יוסף קרא}}}}. חז"ל דרש'ענען דעם נאמען אויף די [[דריי אבות|אבות]] וועלכע האבן באשיינט די וועלט און זענען שוין געווען געבוירן אין דעם חודש, ווערנדיג געבוירן - לויט די שיטה - אין ניסן{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|יא|א}}, און רש"י}}. | ||
דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אייר" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש ayyāru, וואס טראגט אויך דעם באדייט פון [[ליכט]]יגקייט אדער בליען{{הערה|{{צ-מאמר|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|קישור=https://www.jstor.org/stable/3259081|כתב עת=Journal of Biblical Literature|שנת הוצאה=1892|עמ=72–94|כרך=11|doi=10.2307/3259081|מחבר=W. Muss-Arnolt}}|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. | דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אייר" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש ayyāru, וואס טראגט אויך דעם באדייט פון [[ליכט]]יגקייט אדער בליען{{הערה|{{צ-מאמר|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|קישור=https://www.jstor.org/stable/3259081|כתב עת=Journal of Biblical Literature|שנת הוצאה=1892|עמ=72–94|כרך=11|doi=10.2307/3259081|מחבר=W. Muss-Arnolt}}|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. אין מדרש ווערט עס גע'דרש'נט נאך די [[מן]] וואס השי"ת האט אין דעם חודש געגעבן פאר אידן בפנים מאירות{{הערה|מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קע"ז}}. עטליכע מקורות זענען מ[[רמז]] אז אייר איז [[ראשי תיבות]] "[[אברהם]] [[יצחק]] [[יעקב]] [[רחל]]", און זיי ערקלערן עס אויף עטליכע אופנים{{הערה|ספר קרניים, מאמר ז' אות י"ב; מגלה עמוקות, אופן ר'; בני יששכר, מאמר א' אות ה'. זעט אויך {{שלחן ערוך|אבן העזר|קכו|מפרש=בית שמואל}}, וועלכער ווייזט אויף דערפון אז מען דארף שרייבן "אייר" מיט צוויי י'.}}. | ||
דער נאמען דארף געשריבן ווערן אין א [[גט]] "אייר", מיט צוויי י'{{הערה|{{שלחן ערוך|אבן העזר|קכו|כג}}}}. אזוי שטייט עס אין [[תרגום שני]] אויף מגילת אסתר{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ג|ז|ללא=ספר}}}}, און אזוי זעט מען פון די חדשים [[ניסן|בעפאר]] און [[סיון|דערנאך]], וואס זייער [[ניקוד]] איז מיט [[חיריק]] און [[קמץ]]{{הערה|שם=תהד|תרומת הדשן, סימן רל"ג}}. אויב האט מען עס געשריבן מיט איין י' איז עס פסול, חוץ ב[[שעת הדחק]]{{הערה|שם=רמא|{{שלחן ערוך|אבן העזר|קכו|מפרש=רמ"א}}}}. טייל האלטן זיך צוריק פון שרייבן א גט אין אייר צוליב דעם ספק{{הערה|שם=רמא}}, און טייל זענען מחמיר צו געבן צוויי גיטין געשריבן לויט ביידע וועגן{{הערה|{{טור|אבן העזר|קכו|מפרש=דרכי משה}} בשם מהרי"ל}}. דער מנהג איז אבער איינגעפירט אויף רוב פלעצער צו שרייבן לכתחילה איין גט מיט צוויי י'{{הערה|ערוך השלחן, אבן העזר קכ"ו. זעט שדי חמד, מערכת גט סימן י"ז}}. | דער נאמען דארף געשריבן ווערן אין א [[גט]] "אייר", מיט צוויי י'{{הערה|{{שלחן ערוך|אבן העזר|קכו|כג}}}}. אזוי שטייט עס אין [[תרגום שני]] אויף מגילת אסתר{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ג|ז|ללא=ספר}}}}, און אזוי זעט מען פון די חדשים [[ניסן|בעפאר]] און [[סיון|דערנאך]], וואס זייער [[ניקוד]] איז מיט [[חיריק]] און [[קמץ]]{{הערה|שם=תהד|תרומת הדשן, סימן רל"ג}}. אויב האט מען עס געשריבן מיט איין י' איז עס פסול, חוץ ב[[שעת הדחק]]{{הערה|שם=רמא|{{שלחן ערוך|אבן העזר|קכו|מפרש=רמ"א}}}}. טייל האלטן זיך צוריק פון שרייבן א גט אין אייר צוליב דעם ספק{{הערה|שם=רמא}}, און טייל זענען מחמיר צו געבן צוויי גיטין געשריבן לויט ביידע וועגן{{הערה|{{טור|אבן העזר|קכו|מפרש=דרכי משה}} בשם מהרי"ל}}. דער מנהג איז אבער איינגעפירט אויף רוב פלעצער צו שרייבן לכתחילה איין גט מיט צוויי י'{{הערה|ערוך השלחן, אבן העזר קכ"ו. זעט שדי חמד, מערכת גט סימן י"ז}}. | ||
אין דער {{קישור שפה|עברית|לוח גזר|גזר קאלענדאר}} ווערט דער חודש אנגערופן "ירח קציר [[גערשטן|שעורים]]"{{הערה|{{קישור כללי|כתובת=https://lib.cet.ac.il/PAGES/item.asp?item=4291|כותרת=גזר קאלענדאר}}}}. | אין דער {{קישור שפה|עברית|לוח גזר|גזר קאלענדאר}} ווערט דער חודש אנגערופן "ירח קציר [[גערשטן|שעורים]]"{{הערה|{{קישור כללי|כתובת=https://lib.cet.ac.il/PAGES/item.asp?item=4291|כותרת=גזר קאלענדאר}}}}. | ||
אין [[אראביש]], הייסט דער מאנאט פון מאי "עיאר". | |||
== סימבאלן און אייגנשאפטן == | == סימבאלן און אייגנשאפטן == | ||
| שורה 30: | שורה 32: | ||
דער מלאך [[גבריאל]] הערשט איבער דעם חודש{{הערה|{{זוהר|יתרו}}}}. | דער מלאך [[גבריאל]] הערשט איבער דעם חודש{{הערה|{{זוהר|יתרו}}}}. | ||
אין | אין פארשידענע מקורות ווערט געברענגט אז דער חודש איז מסוגל פאר [[רפואה]]{{הערה|ליקוטי מוהר"ן, רע"ז; עבודת ישראל, ליקוטים; בני יששכר, מאמר א' אות ג'; חידושי חתם סופר, שבת קמז,ב. זעט אויך אוהב ישראל לשבת אחר פסח, אז די טעג פון מאנאט מאי זענען מסוגל פאר רפואת הגוף והנפש.}}. | ||
חודש אייר איז דער עיקר צייט פון "קציר" וואס ווערט דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}}}. | חודש אייר איז דער עיקר צייט פון "קציר" וואס ווערט דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}}}. | ||
== דינים און מנהגים == | == דינים און מנהגים == | ||
{{ | דורכאויס דעם חודש פאלן אויס די טעג פון [[ספירת העומר]], ווען מען פירט זיך מיט געוויסע מנהגי אבילות און אנדערע מנהגים. | ||
אין דעם חודש הייבן אן די [[ישיבה|ישיבות]] א פרישן זמן, נאך די טעג פון [[בין הזמנים]]. לויט א מקור אין [[חסידות|ספרי חסידות]], איז עס אזוי איינגעפירט געווארן ווייל אייר און [[חשוון]] זענען מסוגל צו באגרייפן דעת תורה, מער ווי אנדערע חדשים{{הערה|מאור ושמש, סוף פרשת שמיני}}. אין [[פראנקפורט]] האט מען זיך געפירט צו [[ברכת החודש|בענטשן דעם חודש]] מיט א גמרא ניגון{{הערה|מנהגי פרנקפורט - מועדים, עמוד ק'}}. | |||
מען פירט זיך צו זאגן [[אב הרחמים]] אין דעם חודש אויך אין פעלער ווען מען זאגט עס נישט אין אנדערע חדשים, ווייל די [[גזירות תתנ"ו]] זענען פארגעקומען אין דעם חודש{{הערה|רמ"א און {{שלחן ערוך|אורח חיים|רפד|מפרש=מגן אברהם}}}}. | |||
== מועדים וזמנים == | == מועדים וזמנים == | ||