מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אטאם"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
החלפת טקסט – "דערשיינ" ב־"ערשיינ"
ק (החלפת טקסט – "([^ש])לעכט" ב־"$1ליכט") |
ק (החלפת טקסט – "דערשיינ" ב־"ערשיינ") |
||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
== געשיכטע פון אטאמישע טעאריע == | == געשיכטע פון אטאמישע טעאריע == | ||
דער דעה (ס'איז נאך נישט געווען א [[טעאריע|וויסנשאפטליכער טעאריע]] לויט דער מאדערנער באדייטונג) אז מאטעריע באשטייט זיך פון אומטיילבאר יחידים איז גאר אן אלטער און האט זיך | דער דעה (ס'איז נאך נישט געווען א [[טעאריע|וויסנשאפטליכער טעאריע]] לויט דער מאדערנער באדייטונג) אז מאטעריע באשטייט זיך פון אומטיילבאר יחידים איז גאר אן אלטער און האט זיך ערשיינט אין די אור-אלטע ציוויליזאציעס פון גריכנלאנד און אינדיע. אין דער אמאליגער גריכישער שפראך מיינט דאס ווארט אטאמאס "אומטיילבאר". דער [[פילאזאף]] [[דעמאקריטוס|דעמאָקריטוס]] האט שטארק געהאלטן פון א מין אטאמישע טעאריע און עפיקורוס האט דאס אויך צעשפרייט. אין [[מיטל אלטער|מיטל-אלטער]] איז זייער דעה פון אטאמיסם פארשוואונן געווארן פון [[מערב-אייראפע]] אבער האט איבערגעלעבט ביי עטליכע [[איסלאמישע]] [[פילאזאף|פילאזאפן]]. | ||
אין פערצנטן יארהונדערט איז אנפלעקט געווארן פונדאסניי עטליכע ביכער וואס באהאנדלען זיך מיט אטאמיזם, אבער די דעה איז געווען צו פיל איינגענומען מיט די דעות פון עפיקורוס און דעריבער האט מען זיי געהאלטן פאר [[אפיקורסות]] (לויטן קריסליכער געמיין). פונדעסוועגן איז עס אנגענומען געווארן מיט עטליכע שינוים ביי א טייל פון דער שפעטערדיקער וויסנשאפטליכער קהילה ובתוכם [[אייזיק ניוטאן]] און [[ראבערט באָיל|ראָבערט בויל]]. | אין פערצנטן יארהונדערט איז אנפלעקט געווארן פונדאסניי עטליכע ביכער וואס באהאנדלען זיך מיט אטאמיזם, אבער די דעה איז געווען צו פיל איינגענומען מיט די דעות פון עפיקורוס און דעריבער האט מען זיי געהאלטן פאר [[אפיקורסות]] (לויטן קריסליכער געמיין). פונדעסוועגן איז עס אנגענומען געווארן מיט עטליכע שינוים ביי א טייל פון דער שפעטערדיקער וויסנשאפטליכער קהילה ובתוכם [[אייזיק ניוטאן]] און [[ראבערט באָיל|ראָבערט בויל]]. | ||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
== אנטדעקונג פון דעם עלעקטראן == | == אנטדעקונג פון דעם עלעקטראן == | ||
דער פיזיקער [[דזשאסעף דזשאן טאמפסאן|דזשאָסעף דזש. טאָמפסאָן]] איז געווען דער ערשטער וואס האט אנטדעקט עלעקטראנען. אין 1897 האט ער געמאסטן די מאסע פון [[קאטאדשטראלן|קאטאָדשטראלן]], דורכדעם האט ער באוויזן אז חאטש זיי זענען יחידים, זענען זיי 1800 מאל לייכטער פון דעם לייכסטן אטאם [[וואסערשטאף]]. ער האט אויך באוויזן אז זיי זענען דאס זעלבע ווי יחידים וואס טיילן זיך אראפ פון [[פאטאעלעקטרישע | דער פיזיקער [[דזשאסעף דזשאן טאמפסאן|דזשאָסעף דזש. טאָמפסאָן]] איז געווען דער ערשטער וואס האט אנטדעקט עלעקטראנען. אין 1897 האט ער געמאסטן די מאסע פון [[קאטאדשטראלן|קאטאָדשטראלן]], דורכדעם האט ער באוויזן אז חאטש זיי זענען יחידים, זענען זיי 1800 מאל לייכטער פון דעם לייכסטן אטאם [[וואסערשטאף]]. ער האט אויך באוויזן אז זיי זענען דאס זעלבע ווי יחידים וואס טיילן זיך אראפ פון [[פאטאעלעקטרישע ערשיינונג|פאטאעלעקטרישע]] און [[ראדיאאקטיוויטעט|ראדיאָאקטיווע]] מאטעריען. מ'האט באלד ערקענט אז אט די עלעקטראנען טראגן שטראם אין מעטאלן און איינהאלטן די נעגאטיווע לאדונג פון אטאמען, און דער [[אטאמקערן]] האט א פאזיטיווע לאדונג. אין יאר 1906 האט טאמפסאן געקריגן די [[נאבעל פריז]] פאר דער דאזיגער ארבעט. אזוי האט ער איבערגעקערט די פאלשע מיינונג אז אטאמען זענען אומטיילבאר. ער האט אויך פאלש געמיינט אז די עלעקטראנען זענען צעשפרייט דורכאויס דעם אטאם אין א גלייכפערמיגע ים פון פאסיטיווער לאדונג. די מיינונג האט געהייסט דער פלוימענקוגל־מאדעל. | ||
[[טעקע:Ernest_Rutherford_LOC.jpg|קליין|201x201פיקס|ערנעסט ראדערפארד]] | [[טעקע:Ernest_Rutherford_LOC.jpg|קליין|201x201פיקס|ערנעסט ראדערפארד]] | ||
אין 1909 האט דער וויסנשאפטלער ערנעסט ראדערפארד באוויזן מיטן גייגער־מארזדן עקספערימענט אז כמעט דער גאנצער אטאם פארנעמט גאר א קליינעם פארנעם, וואס איז דער אטאמקערן. פאקטיש זענען עלעקטראנען אזוי קליין אז זיי זענען נאר 1% פון אן אטאמ'ס [[מאסע]].<ref>{{cite web|url=http://ion.elte.hu/~akos/orak/atfsz/atom/rutherford_atom11.pdf|title=Ernest Rutherford on Nuclear spin and Alpha Particle interaction.}}{{Dead link|date=January 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> | אין 1909 האט דער וויסנשאפטלער ערנעסט ראדערפארד באוויזן מיטן גייגער־מארזדן עקספערימענט אז כמעט דער גאנצער אטאם פארנעמט גאר א קליינעם פארנעם, וואס איז דער אטאמקערן. פאקטיש זענען עלעקטראנען אזוי קליין אז זיי זענען נאר 1% פון אן אטאמ'ס [[מאסע]].<ref>{{cite web|url=http://ion.elte.hu/~akos/orak/atfsz/atom/rutherford_atom11.pdf|title=Ernest Rutherford on Nuclear spin and Alpha Particle interaction.}}{{Dead link|date=January 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> | ||