מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אלכסנדר מוקדון"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע"
ק (החלפת טקסט – "גרענעצ" ב־"גרעניצ") |
ק (החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע") |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
אלעקסאנדער האט איבערגענומען די מלוכה פון מאקעדאן נאכן טויט פון זיין פאטער [[פיליפ דער צווייטער פון מאקעדאן]]. פיליפ האט פאראייניגט<ref>Bowra, C. M., [1957](1994), ''The Greek Experience'', London:Phoenix, Orion Books Ltd, ISBN 1-85799-122-2, p 9</ref> רוב פון די שטאָט-שטאַטן פונעם [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישן קערנלאנד]] אונטער מאקעדאנישער העגעמאניע אין א פעדעראציע וואס האט געהייסן דעם קארינטישן בונד.<ref>Sacks, David, (1995), '' Encyclopedia of the Ancient Greek World'', London:Constable and Co. Ltd, ISBN 0-09-475270-2, p 16</ref> אלעקסאנדער האט באשטעטיגט די מאקעדאנישע הערשאפט ווען ער האט באהערשט אן אויפשטאנד פון דרומדיקע גריכישע שטאט-שטאַטן, און א קורצע אבער בלוטיגע אטאקע קעגן מאקעדאנ'ס צפונדיגע שכנים, אלעקסאנדער האט זיך ארויסגעלאזט צו מזרח קעגן דער אכעמענידער [[פערסישע אימפעריע|פערסישער אימפעריע]], וואס ער האט באזיגט און אראפגעווארפן. זיינע נצחונות איבער [[אנאטאליע]], [[סיריע]], [[פעניקיע]], [[ארץ יהודה]], [[עזה]], [[מצרים]], [[באקטריע]], און [[מעסאפאטאמיע]], האבן פארשפרייט די גרעניצן פון זיין [[אימפעריע]] ביזן [[פונזשאב]], [[אינדיע]]. | אלעקסאנדער האט איבערגענומען די מלוכה פון מאקעדאן נאכן טויט פון זיין פאטער [[פיליפ דער צווייטער פון מאקעדאן]]. פיליפ האט פאראייניגט<ref>Bowra, C. M., [1957](1994), ''The Greek Experience'', London:Phoenix, Orion Books Ltd, ISBN 1-85799-122-2, p 9</ref> רוב פון די שטאָט-שטאַטן פונעם [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישן קערנלאנד]] אונטער מאקעדאנישער העגעמאניע אין א פעדעראציע וואס האט געהייסן דעם קארינטישן בונד.<ref>Sacks, David, (1995), '' Encyclopedia of the Ancient Greek World'', London:Constable and Co. Ltd, ISBN 0-09-475270-2, p 16</ref> אלעקסאנדער האט באשטעטיגט די מאקעדאנישע הערשאפט ווען ער האט באהערשט אן אויפשטאנד פון דרומדיקע גריכישע שטאט-שטאַטן, און א קורצע אבער בלוטיגע אטאקע קעגן מאקעדאנ'ס צפונדיגע שכנים, אלעקסאנדער האט זיך ארויסגעלאזט צו מזרח קעגן דער אכעמענידער [[פערסישע אימפעריע|פערסישער אימפעריע]], וואס ער האט באזיגט און אראפגעווארפן. זיינע נצחונות איבער [[אנאטאליע]], [[סיריע]], [[פעניקיע]], [[ארץ יהודה]], [[עזה]], [[מצרים]], [[באקטריע]], און [[מעסאפאטאמיע]], האבן פארשפרייט די גרעניצן פון זיין [[אימפעריע]] ביזן [[פונזשאב]], [[אינדיע]]. | ||
אין זיין יוגנט האט אלעקסאנדער געלערנט ביי [[אריסטו]], ביז ער איז געווען אלט 16. נאך ווען מען האט דערהרגעט זיין פאטער פיליפ אין יאר 336 פאר דער ציווילער רעכענונג, איז אלעקסאנדער געווארן זיין פאטער'ס ממלא מקום אויפן טראן, און ער האט גע'ירשנט א שטארק קעניגרייך און א געניטע ארמיי. אלעקסאנדער האט באקומען די גענעראלשאפט פון גריכנלאנד און האט געניצט דעם אמט צו לאזן אין גאנג זיין פאטער'ס גאנץ-העלענישן פראיעקט צו פירן די גריכן אין אייננעמען [[פערסיע]]. אין יאר 334 האט ער אינוואדירט די [[אכעמענידע אימפעריע]] (פערסישע אימפעריע) און האט אנגעהויבן א סעריע אקציעס וואס האט געדויערט צען יאר. נאכן איינעמען אנאטאליע, האט אלעקסאנדער צעבראכן די מאכט פון פערסיע אין | אין זיין יוגנט האט אלעקסאנדער געלערנט ביי [[אריסטו]], ביז ער איז געווען אלט 16. נאך ווען מען האט דערהרגעט זיין פאטער פיליפ אין יאר 336 פאר דער ציווילער רעכענונג, איז אלעקסאנדער געווארן זיין פאטער'ס ממלא מקום אויפן טראן, און ער האט גע'ירשנט א שטארק קעניגרייך און א געניטע ארמיי. אלעקסאנדער האט באקומען די גענעראלשאפט פון גריכנלאנד און האט געניצט דעם אמט צו לאזן אין גאנג זיין פאטער'ס גאנץ-העלענישן פראיעקט צו פירן די גריכן אין אייננעמען [[פערסיע]]. אין יאר 334 האט ער אינוואדירט די [[אכעמענידע אימפעריע]] (פערסישע אימפעריע) און האט אנגעהויבן א סעריע אקציעס וואס האט געדויערט צען יאר. נאכן איינעמען אנאטאליע, האט אלעקסאנדער צעבראכן די מאכט פון פערסיע אין עטליכע מכריע'דיקע קאמפן, ספעציעל מערקווירדיק די קאמפן פון [[קאמף פון איסוס|איסוס]] און [[קאמף פון גאגאמעלע|גאגאַמעלע]]. דערנאך האט ער אראפגעווארפן דעם פערסישן קעניג [[דאריוס דער דריטער]] און האט אינגאנצן איינגענומען די אכעמענידע אימפעריע. דעמאלסט האט זיין אימפעריע פארשפרייט פונעם [[אדריאטישער ים|אדריאטישן ים]] ביז צום טייך [[אינדוס]]. | ||
אין יאר 326 פאר דער ציוולער רעכענונג האט ער אינוואדירט אינדיע., און האט געהאט א חשוב'ן ניצחון ביים קאמף פון די הידאספעס. אלעקסאנדער איז געשטארבן אין בבל אין יאר 323 פאר דער ציווילער רעכענונג, די שטאט וואס האט ער געוואלט מאכן די הויפטשטאט פון זיין אימפעריע. אין די יארן נאך זיין טויט האט א סעריע ברידער-קריגן צוריסן זיין אימפעריע. מיט דער גרינדונג פון | אין יאר 326 פאר דער ציוולער רעכענונג האט ער אינוואדירט אינדיע., און האט געהאט א חשוב'ן ניצחון ביים קאמף פון די הידאספעס. אלעקסאנדער איז געשטארבן אין בבל אין יאר 323 פאר דער ציווילער רעכענונג, די שטאט וואס האט ער געוואלט מאכן די הויפטשטאט פון זיין אימפעריע. אין די יארן נאך זיין טויט האט א סעריע ברידער-קריגן צוריסן זיין אימפעריע. מיט דער גרינדונג פון עטליכע מדינות געהערשט דורך די דיאדאכן, די גענעראלן און יורשים וואס האבן איבערגעלעבט אלעקסאנדער. | ||
ער האט געגרינדעט | ער האט געגרינדעט עטליכע צוואנציג שטעט מיט זיין נאמען; די בעסט באקאנט פון זיי איז [[אלעקסאנדריע]] אין עגיפטן. מיט זיינע זידלונגען פון גריכישע קאלאניסטן און די פארשפרייטונג פון גריכישער קולטור איז פון דעם געווארן א נייע העלעניסטישע ציוויליזאציע, טיילן פון וואס מען האט נאך געקענט דערקענען אין דער [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישער אימפעריע]] אין דעם 15טן יארהונדערט און גריכיש רעדער אין צענטראל און מזרח אנאטאליע ביז די 1920ער יארן. זייט זיינע צייטן מעסטן זיך מיליטערישע פירער קעגן אים, און מיליטערישע אקאדעמיעס איבער דער גארער וועלט לערנען אויס זיין טאקטיק. ער וועט אפט גערעכנט צווישן די מערסט איינפלוסע מענטשן אין דער היסטאריע. | ||
== יונגע יארן == | == יונגע יארן == | ||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
די פערסישע סאטראפן אין קליין־אזיע, ספעציעל ארסיטעס, אין וועמענס סאטראפיע שטח האט אלעקסאנדער'ס מיליטער אראפגעשטיגן, האבן זיך דערגעגנט צו דעם פלאן און האבן געפעדערט צו קאנפראנטירן אלעקסאנדער אין א דירעקטן קאמף. די קאנפראנטאציע האט פאסירט ביי דער [[קאמף פון גראניקאס]], וואס האט געענדיגט מיט א צעשטערישן פערסישן דורכפאל. די איבערגעבליבענע פערסישע קראפטן אונטער מעמנאן האבן זיך צוריקגעצויגן צו די שטעט [[מילטאס]] און [[העליקראנסאס]]. | די פערסישע סאטראפן אין קליין־אזיע, ספעציעל ארסיטעס, אין וועמענס סאטראפיע שטח האט אלעקסאנדער'ס מיליטער אראפגעשטיגן, האבן זיך דערגעגנט צו דעם פלאן און האבן געפעדערט צו קאנפראנטירן אלעקסאנדער אין א דירעקטן קאמף. די קאנפראנטאציע האט פאסירט ביי דער [[קאמף פון גראניקאס]], וואס האט געענדיגט מיט א צעשטערישן פערסישן דורכפאל. די איבערגעבליבענע פערסישע קראפטן אונטער מעמנאן האבן זיך צוריקגעצויגן צו די שטעט [[מילטאס]] און [[העליקראנסאס]]. | ||
דער ניצחון ביי דער קאמף פון גראניקאס האט געהאלפן אלעקסאנדער פעסטצושטעלן זיין הערשאפט אין קליין־אזיע. קליין־אזיע איז נישט געווען אן איינצעלע פאליטישע וועזן, נאר איז געווען צוזאמענגעשטעלט פון | דער ניצחון ביי דער קאמף פון גראניקאס האט געהאלפן אלעקסאנדער פעסטצושטעלן זיין הערשאפט אין קליין־אזיע. קליין־אזיע איז נישט געווען אן איינצעלע פאליטישע וועזן, נאר איז געווען צוזאמענגעשטעלט פון עטליכע [[פראווינץ|פראווינצן]], וואס אין טייל פון זיי איז געווען די [[העלעניזם|גריכישע קולטור]] גוט איינגעווארצלט, ספעציעל אין [[איאניע]], אבער ווייניגער אין [[קאריע]], אין מערב קליין־אזיע. | ||
רוב פון די גריכישע שטעט האבן געזען אלעקסאנדער ווי דער באפרייער פונעם פערסישן יאך, אבער מילטאס און [[הליקרנסוס|העליקראנסאס]], וואס איז געווען גוט באפעסטיקט, האבן זיך דערקעגנט צו אים. ביז מען האט באזיגט העליקראנסאס האט געפאדערט א באלאגערונג וואס האט געדויערט ביז ווינטער. ווען העליקראנסאס איז געפאלן, האט דריווש דערלויבט מעמנאן אויספירן זיין פלאן.{{הערה| Ilya Gershevitch (editor) The Cambridge history of Iran vol 2, p 427}} מעמנאן האט אינוואדירט מיט דעם פערסישן פלאט | רוב פון די גריכישע שטעט האבן געזען אלעקסאנדער ווי דער באפרייער פונעם פערסישן יאך, אבער מילטאס און [[הליקרנסוס|העליקראנסאס]], וואס איז געווען גוט באפעסטיקט, האבן זיך דערקעגנט צו אים. ביז מען האט באזיגט העליקראנסאס האט געפאדערט א באלאגערונג וואס האט געדויערט ביז ווינטער. ווען העליקראנסאס איז געפאלן, האט דריווש דערלויבט מעמנאן אויספירן זיין פלאן.{{הערה| Ilya Gershevitch (editor) The Cambridge history of Iran vol 2, p 427}} מעמנאן האט אינוואדירט מיט דעם פערסישן פלאט עטליכע אינזלען, אבער קורץ נאכהער איז ער געשטארבן. מיט זיין טויט האט דער פלאן פארלוירן זיין באוועגענדיגע מאכט, און די אינוואזיע איז דורכגעפאלן. | ||
נאכן באזיגן העליקראנסאס האט אלעקסאנדער ווייטער געצויגן קיין מזרח לענגאויס דעם דרום בארטן פון קליין־אזיע, דורך [[ליקיה|ליקיע]] און [[פמפיליה|פאמפיליע]]. מיט דעם האט ער דערגרייכט אין מאי 333 פאר דער ציווילער תקופה צו [[גורדיום|גארדיום]], דארט האט ער געלייזט דעם רעטעניש פונעם [[גארדישער קנופ|גארדישן קנופ]]. לויט דער לעגענדע, ווער עס וועט אויפבינדן דעם קנופ וועט באקומען די הערשאפט איבער גאנץ אזיע. אלעקסאנדער האט זיך נישט אריינגעלייגט אין דעם פלאנטער פון טרעפן די עקן פונעם קנופ, נאר ער האט אים געשניטן מיט זיין שווערד. | נאכן באזיגן העליקראנסאס האט אלעקסאנדער ווייטער געצויגן קיין מזרח לענגאויס דעם דרום בארטן פון קליין־אזיע, דורך [[ליקיה|ליקיע]] און [[פמפיליה|פאמפיליע]]. מיט דעם האט ער דערגרייכט אין מאי 333 פאר דער ציווילער תקופה צו [[גורדיום|גארדיום]], דארט האט ער געלייזט דעם רעטעניש פונעם [[גארדישער קנופ|גארדישן קנופ]]. לויט דער לעגענדע, ווער עס וועט אויפבינדן דעם קנופ וועט באקומען די הערשאפט איבער גאנץ אזיע. אלעקסאנדער האט זיך נישט אריינגעלייגט אין דעם פלאנטער פון טרעפן די עקן פונעם קנופ, נאר ער האט אים געשניטן מיט זיין שווערד. | ||
| שורה 41: | שורה 41: | ||
== זיין טויט == | == זיין טויט == | ||
===דער מיסטעריעזער טויט=== | ===דער מיסטעריעזער טויט=== | ||
אין יאר 323 פאר דער ציווילער רעכענונג, ווען ער האט נאך געפלאנט א פוסרייזע איינצונעמען [[קארטאג]] און דעם [[אראבישער האלבאינדזל|אראבישן האלבאינדזל]], האט אלעקסאנדער געכאפט א מיסטעריעזע קראנקייט וואס האט געברענגט צו זיין טויט אין דעם פאלאץ פון [[נבוכדנצר דער צווייטער]], ווען ער איז געווען נאר 32 יאר אלט. שוין אין אוראלטע צייטן זענען געווען פארשפרייט קאנספיראציע טעאריעס וועגן זיין טויט. אריאנוס דערמאנט | אין יאר 323 פאר דער ציווילער רעכענונג, ווען ער האט נאך געפלאנט א פוסרייזע איינצונעמען [[קארטאג]] און דעם [[אראבישער האלבאינדזל|אראבישן האלבאינדזל]], האט אלעקסאנדער געכאפט א מיסטעריעזע קראנקייט וואס האט געברענגט צו זיין טויט אין דעם פאלאץ פון [[נבוכדנצר דער צווייטער]], ווען ער איז געווען נאר 32 יאר אלט. שוין אין אוראלטע צייטן זענען געווען פארשפרייט קאנספיראציע טעאריעס וועגן זיין טויט. אריאנוס דערמאנט עטליכע פון זיי, אבער ער ווארפט זיי אפ אן אויטענטישקייט: אלעקסאנדער איז געווארן פארגיפטעט דורך [[אנטיפאטראס]], דער גיפט איז געווארן אריבערגעפירט דורך איולאוס, דער יונגערער זון פון אנטיפאטראס וואס אלעקסאנדער האט באליידיגט א שטיק צייט פריער.{{הערה|אריאנוס, ספר 7 פרק 27}} | ||
== זיין פערזענליכקייט == | == זיין פערזענליכקייט == | ||