אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:נאר איך/רבי משה סופר"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 02:48, 26 מערץ 2025

דער חתם סופר

רבי משה סופר אדער ווי גערופן דער חתם סופר, איז געווען דער רב אין פרעשבורג און פון די פירערס פון כלל ישראל אין זיין דור.

דער גרויסער ייחוס

די יונגט יארן

דער חתם סופר איז געבוירן געווארן ז' תשרי ה'תקכ"ג צו זיין מוטער ריזלא, און זיין פאטער רבי שמואל, אין די מינוטן וואס עס איז געווארן שבת, די מאמע האט דעמאלטס געבעטן דעם רב פון שטאט רבי אברהם אביש חסיד אז מען זאל צווארטן און נאכנישט אנהייבן צו דאווענען און ער האט געזאגט אז עס איז ווערד מען זאל ווארטן אויף איר ווייל דער קינד וועט נאך באלייכטן די אויגן פון אידישע קינדער און וועט אסאך ארויסהעלפן אידן מיט זיינע תפילות.

ער איז גערופן געווארן משה, אויפן נאמען פון רבי משה פון פארנקפורט און זיין זיידע רבי משה סופר.

ווען ער איז נאך געווען יונג איז אמאל דער שאגת אריה געקומען אויף א באזוך אין פראנקפורט און זיך געטשטשקעט מיטן קינד, ער האט דאן געזאגט אז ער זעט אז דער קינד וועט נאך אויסוואקסן זייער גרויס. ווען ער איז געווען אכט יאר האט אים שוין רבי משה מרגלית פארהערט, ער האט אים געוואלט נעמען אלס תלמיד אבער די עלטערן פונעם חתם סופר האבן נאכנישט געוואלט ארויס לאזן אזא יונג קינד.

די ישיבה יארן

רבי זלמן חסיד דער עיקר תורה האט ער געלערנט פון רבי נתן אדלער, ביי אים האט ער זיך אסאך געדרייט, ווען ער איז געווען 10 יאר האט ער איינמאל געגעבן א שמועס אין ישיבה, דורכאויס דעם שמועס האט ער אפגעמאכט א קשיא וואס זיין זיידע דער מהרשש"ך האט געפרעגט, זיין טאטע וואס איז דארט געווען האט אים וועגן דעם דערלאנגט א פאטש און ער איז אנטלאפן זיך אויסבאהאלטן, ווען רבי נתן האט דאס געהערט האט ער גרופן משה'לע צו אים אינדערהיים כדי צו פארזוכערן אז ער וועט נישט אפלאזן דאס לערנען וועגן דאס טשעפע, און פון דאן איז ער געשלאפן ביי אים.

אויך האט ער געלערנט תורה ביי רבי פנחס הורוויץ וואס איז געווען דער רב דארט אין פראנקפורט, ער איז געווען זייער נאנט צום בעל ההפלאה, אמאל האט זיך רבי אפרים זלמן מרגליות אנגערופן אז ווער עס וויל וויסן די גרויסקייט פונעם בעל ההפלאה קען דאס זען אויפן חתם סופר, וואו עס באקענט זיך די אויפטו פונעם בעל ההפלאה.

אין יאר תקל"ו האט דער חתם סופר באשלאסן צו גיין לערנען אין די ישיבה פון מיינץ וואס איז אין דייטשלאנד, ביי די ישיבה וואס רבי יעקב משה דוד טעבלי האט געפירט, מיטן הילף פון זיין זון רבי יחיאל מיכל טעבלי, ביי זיי האט ער אסאך געלערנט, און ער רופט זיי אין זיינע ספרים מיטן טיטל 'מורי ורבי'.

נאך צווי יאר וויילן אין מיינץ האט ער באשלאסן זיך צוריקצוקערן צו זיינע רבי'ס אין פראנקפורט, און ער איז צוריק געפארן. אין פראנקפורט איז ער צוריק געגאנגען לערנער ביי רבי נתן אדלער, און פון דארט האט ער זיך ניטש אוועק גערירט אן זיין רבי. אין יאר תקל"ט איז זיין פאטער רבי שמואל נפטר געווארן.

ווען רבי נתן האט באשלאסן צו אוועק גיין פון פארנקפורט וואו מען האט אים זייער נאכגעיאגט, האט דער חתם סופר מיטגעגאנגען מיט אים צו באסקאוויטש וואו רבי נתן האט דעמאלטס געדינט אלס רב, און שפעטער ווען רבי נתן האט זיך צוריק געקערט קיין פראנקפורט האט דער חתם סופר געוואלט מיטקומען, האבער רבי נתן האט אים באפוילן ער זאל פארן קיין פרוסניץ און זיך נישט אומקערן קיין פראנקפורט.

די חתונה

אין פרוסניץ האט מען אים אנגאויבן צו פארלייגן שידוכים, ביז ער האט געענדיגט א שידוך מיט א טאכטער פון רבי משה יערוויטץ וואס האט געדינט אלץ רב אין שטאט, און וויבאלד רבי משה האט שוין נישט געלעבט האט זיין זון רבי הירש אויסגעצאלט די חתונה.

נאך די חתונה האט זיין שוואגער רבי הירש אים געצאלט קעסט, און ער האט געקענט זיצן און לערנער מיט א רוהיגקייט, אבער מיט די יארן איז רבי הירש פארארעמט געווארן, און ווען רבי משה האט דאס געזען האט ער באשלאסן זיך נישט אנצולאדענן און שווער מאכן זיין שוואגער, ער האט פראבירט זיך צולערנען שניידעריי, האבער ער איז אים געווען צו שווער, דערפאר האט ער באשלאסן אז ער וועט מוזן אננעמען א רבנות שטעלע און פון דעם זיך שפייזן.

אין דרעזניטץ

ווי נאר דער חתם סופר האט דאס געטראכט איז אים געקומען א פארשלאג צו אננמען די רבנות שטעלע אין דרעזניץ, רבי משה האט באקומען א כתב הוראה פון רבי מרדכי באנעט דער רב פון גאנץ מערן, און איז אראפגעפארן קיין דרעזניטץ, אין דרעניטץ האט דער חתם סופר מחבר געווען אסאך ניגונים און געזעצן און געלערנט מיט א רוהיגקייט.

אין יאר תקנ"ח האבן די קהילות פון מאטערסדוף און פרוסניטץ געבעטן דעם חתם סופר ער זאל קומען דינען אלס זייער רב, און דער חתם סופר האט אנגענומען דעם פארשלאג פון מאטערסדורף ווייל זייער בריוו איז אנגעקומען פריער, דעמאלט האבן די קהילות פון טריטש ניי שטאט און דרעזניטץ זיך געבעטן ביים חתם סופר ער זאל דינען ביי זי אלץ רב, און דער חתם סופר האט שוין געטראכט דאס אנצונעמען, אבער דעמאלטס האט געפלאצט א שריפה און מאטערסדארף און דער חתם סופר האט באשלסן צו בלייבן מיט זיי אינעם צייט פון נויט,

זיין קבר אין פרשבורג

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
-{{דרעפט}}
+{{דרעפט}}[[File:Moses S. Schreiber Litho.jpg|דער חתם סופר|לינקס|קליין]]
-'''רבי משה סופר''' אדער ווי גערופן '''דער חתם סופר'''.
+'''רבי משה סופר''' אדער ווי גערופן '''דער חתם סופר''', איז געווען דער רב אין [[פרעשבורג]] און פון די פירערס פון כלל ישראל אין זיין דור.
 ==דער גרויסער ייחוס==
 ==די יונגט יארן==
-דער חתם סופר איז געבוירן געווארן [[ז' תשרי]] [[ה'תקכ"ג]] צו זיין מוטער ריזלא, אין די מינוטן וואס עס איז געווארן שבת, די מאמע האט דעמאלס געבעטן דעם רב פון שטאט [[רבי אברהם אביש חסיד]] אז מען זאל נאכנישט אנאייבן צו דאווענען און ער האט געזאגט אז עס איז ווערד מען זאל ווארטן אויף איר ווייל דער קינד וועט נאך באלייכטן די אויגן פון אידישע קינדער און וועט אסאך ארויסהעלפן אידן מיט זיינע תפילות.
+דער חתם סופר איז געבוירן געווארן [[ז' תשרי]] [[ה'תקכ"ג]] צו זיין מוטער ריזלא, און זיין פאטער רבי שמואל, אין די מינוטן וואס עס איז געווארן שבת, די מאמע האט דעמאלטס געבעטן דעם רב פון שטאט [[רבי אברהם אביש חסיד]] אז מען זאל צווארטן און נאכנישט אנהייבן צו דאווענען און ער האט געזאגט אז עס איז ווערד מען זאל ווארטן אויף איר ווייל דער קינד וועט נאך באלייכטן די אויגן פון אידישע קינדער און וועט אסאך ארויסהעלפן אידן מיט זיינע תפילות.
-ער איז גערופן געווארן משה, אויפן נאמען פון [[רבי משה פון פארנקפורט]] און זיין זייגע רבי משה סופר.
+ער איז גערופן געווארן משה, אויפן נאמען פון [[רבי משה פון פארנקפורט]] און זיין זיידע רבי משה סופר.
-ווען ער איז נאך געווען יונג איז אמאל דער שאגת אריה געקומען אויף א באזוך אין פראנקפורט און זיך געטשטשקעט מיטן קינד, ער האט דאן געזאגט אז ער זעט אז דער קינד וועט נאך אויסוואקסן זייער גרויס. ווען ער איז געווען אכט יאר האט אים שוין [[רבי משה מרגלית]] פארערט, ער האט אים געוואלט נעמען אלץ תלמיד האבער די עלטערן פונעם חתם סופר האבן נאכנישט געוואלט ארויס לאזן אזא יונג קינד.
+ווען ער איז נאך געווען יונג איז אמאל דער שאגת אריה געקומען אויף א באזוך אין פראנקפורט און זיך געטשטשקעט מיטן קינד, ער האט דאן געזאגט אז ער זעט אז דער קינד וועט נאך אויסוואקסן זייער גרויס. ווען ער איז געווען אכט יאר האט אים שוין [[רבי משה מרגלית]] פארהערט, ער האט אים געוואלט נעמען אלס תלמיד אבער די עלטערן פונעם חתם סופר האבן נאכנישט געוואלט ארויס לאזן אזא יונג קינד.
 ==די ישיבה יארן==
 רבי זלמן חסיד
-דער עיקר תורה האט ער געלערנט פון [[רבי נתן אדלער]], ביי אים האט ער זיך אסאך געדרייט.
+דער עיקר תורה האט ער געלערנט פון [[רבי נתן אדלער]], ביי אים האט ער זיך אסאך געדרייט, ווען ער איז געווען 10 יאר האט ער איינמאל געגעבן א שמועס אין ישיבה, דורכאויס דעם שמועס האט ער אפגעמאכט א קשיא וואס זיין זיידע דער [[מהרשש"ך]] האט געפרעגט, זיין טאטע וואס איז דארט געווען האט אים וועגן דעם דערלאנגט א פאטש און ער איז אנטלאפן זיך אויסבאהאלטן, ווען רבי נתן האט דאס געהערט האט ער גרופן משה'לע צו אים אינדערהיים כדי צו פארזוכערן אז ער וועט נישט אפלאזן דאס לערנען וועגן דאס טשעפע, און פון דאן איז ער געשלאפן ביי אים.
+אויך האט ער געלערנט תורה ביי [[רבי פנחס הורוויץ]] וואס איז געווען דער רב דארט אין פראנקפורט, ער איז געווען זייער נאנט צום בעל ההפלאה, אמאל האט זיך [[רבי אפרים זלמן מרגליות]] אנגערופן אז ווער עס וויל וויסן די גרויסקייט פונעם בעל ההפלאה קען דאס זען אויפן חתם סופר, וואו עס באקענט זיך די אויפטו פונעם בעל ההפלאה.
+אין יאר תקל"ו האט דער חתם סופר באשלאסן צו גיין לערנען אין די ישיבה פון [[מיינץ]] וואס איז אין [[דייטשלאנד]], ביי די ישיבה וואס [[רבי יעקב משה דוד טעבלי]] האט געפירט, מיטן הילף פון זיין זון [[רבי יחיאל מיכל טעבלי]], ביי זיי האט ער אסאך געלערנט, און ער רופט זיי אין זיינע ספרים מיטן טיטל 'מורי ורבי'.
+נאך צווי יאר וויילן אין מיינץ האט ער באשלאסן זיך צוריקצוקערן צו זיינע רבי'ס אין פראנקפורט, און ער איז צוריק געפארן. אין פראנקפורט איז ער צוריק געגאנגען לערנער ביי רבי נתן אדלער, און פון דארט האט ער זיך ניטש אוועק גערירט אן זיין רבי. אין יאר תקל"ט איז זיין פאטער רבי שמואל נפטר געווארן.
+ווען רבי נתן האט באשלאסן צו אוועק גיין פון פארנקפורט וואו מען האט אים זייער נאכגעיאגט, האט דער חתם סופר מיטגעגאנגען מיט אים צו [[באסקאוויטש]] וואו רבי נתן האט דעמאלטס געדינט אלס רב, און שפעטער ווען רבי נתן האט זיך צוריק געקערט קיין פראנקפורט האט דער חתם סופר געוואלט מיטקומען, האבער רבי נתן האט אים באפוילן ער זאל פארן קיין [[פרוסניץ]] און זיך נישט אומקערן קיין פראנקפורט.
+==די חתונה==
+אין פרוסניץ האט מען אים אנגאויבן צו פארלייגן שידוכים, ביז ער האט געענדיגט א שידוך מיט א טאכטער פון רבי משה יערוויטץ וואס האט געדינט אלץ רב אין שטאט, און וויבאלד רבי משה האט שוין נישט געלעבט האט זיין זון רבי הירש אויסגעצאלט די חתונה.
+נאך די חתונה האט זיין שוואגער רבי הירש אים געצאלט קעסט, און ער האט געקענט זיצן און לערנער מיט א רוהיגקייט, אבער מיט די יארן איז רבי הירש פארארעמט געווארן, און ווען רבי משה האט דאס געזען האט ער באשלאסן זיך נישט אנצולאדענן און שווער מאכן זיין שוואגער, ער האט פראבירט זיך צולערנען שניידעריי, האבער ער איז אים געווען צו שווער, דערפאר האט ער באשלאסן אז ער וועט מוזן אננעמען א רבנות שטעלע און פון דעם זיך שפייזן.
+==אין דרעזניטץ==
+ווי נאר דער חתם סופר האט דאס געטראכט איז אים געקומען א פארשלאג צו אננמען די רבנות שטעלע אין [[דרעזניץ]], רבי משה האט באקומען א כתב הוראה פון [[רבי מרדכי באנעט]] דער רב פון גאנץ [[מערן]], און איז אראפגעפארן קיין דרעזניטץ, אין דרעניטץ האט דער חתם סופר מחבר געווען אסאך ניגונים און געזעצן און געלערנט מיט א רוהיגקייט.
+אין יאר תקנ"ח האבן די קהילות פון [[מאטערסדוף]] און [[פרוסניטץ]] געבעטן דעם חתם סופר ער זאל קומען דינען אלס זייער רב, און דער חתם סופר האט אנגענומען דעם פארשלאג פון מאטערסדורף ווייל זייער בריוו איז אנגעקומען פריער, דעמאלט האבן די קהילות פון [[טריטש]] [[ניי שטאט]] און [[דרעזניטץ]] זיך געבעטן ביים חתם סופר ער זאל דינען ביי זי אלץ רב, און דער חתם סופר האט שוין געטראכט דאס אנצונעמען, אבער דעמאלטס האט געפלאצט א שריפה און מאטערסדארף און דער חתם סופר האט באשלסן צו בלייבן מיט זיי אינעם צייט פון נויט,
@@ שורה 19: / שורה 36: @@
+[[קובץ:ציונו של החתם סופר.jpg|זיין קבר אין פרשבורג|קליין]]