אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:באקסהארן"

באָקסהאָרן
	;
וויסנשאַפטליכע קלאַסיפיקאַציע
קעניגרייך:	Plantae;
פאַמיליע:	קטניות;
בינאמינאלישער נאמען
	Trigonella foenum-graecum; קארל פאן לינע

וויזועלוויקיטעקסט

יעצטיגע רעוויזיע זינט 15:58, 17 יוני 2024

דער אַרטיקל איז א יתום, קיין אַרטיקל לינקט צו עס. איר זענט געלאדנט צו ביישטייערן צו המכלול און פארבינדן צו עס פון ארטיקלען וואס אנטהאלטן "באקסהארן".

באָקסהאָרן אדער גריכיש היי (וויסנשאַפטליכע נאמען: Trigonella foenum-graecum) איז אַ מין פלאַנץ פון דער משפּחה פון די קטניות Leguminosae. די קערנדלעך פון דער פלאַנץ באַדינען אַלס געווירץ. די תימנים רופן עס חילבע, אין ענגליש רופט מען עס פעניוגריק.

באָקסהאָרן קערנדלעך

דער פלאנץ האט ווייסע בלומען און געלע קערנדלעך. עס זענען דא דערפון בערך 130 מינים. עס שטאמט פון דרום-מזרח אייראפע און מערב אזיע, און עס איז פארשפרייט בעיקר אין מערב אזיע, אין צפון אפריקע און אין מיטל מזרח. זיינע קערנדלעך און בלעטער ווערן געניצט אין מאכלים פון אינדיע און נאך לענדער זייט אוראלטע צייטן.

עס ווערט אפט געניצט אין טראדיציאנאלע מעדיצין און עס קען צוברענגען אלערגישע רעאקציעס.

אין חז"ל

אויפ'ן פלאנץ וואס ווערט דערמאנט אין משנה^[2] מיט'ן נאמען "תלתן", שרייבט דער רמב"ם^[3] אז דאס איז וואס ווערט גערופן אין אראביש "חלבא" און בלע"ז "פנגריג". דער "המתרגם" אויפ'ן פלאץ^[4] (געדרוקט אין ווילנער ש"ס) טייטשט דאס אין אידיש אלס "גריכיש הייא" אדער "באקסהארען".

אין לשון הגמרא ווערט עס גערופן "שבלילתא"^[5] אדער "שובלילתא"^[6].

אויך אויף "רוביא", וואס דער גמרא זאגט אז מען זאל עס עסן^[7] אדער זען^[8] אויף ראש השנה, טייטשט רש"י אז דאס איז "תלתן"^[9].

דער רמב"ם^[10] שרייבט אז "תלתן" ווערט נישט געגעסן דורך מענטשן [נאר "ע"י הדחק"^[11]]^[12].

דער ספר הערוך^[13] שרייבט אויף "תלתן" אז אין אנהייב איז עס ביטער און ווען מען ווייקט עס אין וואסער ווערט עס זיס.

רעפערענצן

↑ "Trigonella foenum-graecum".
↑ משנה, כלאים ב, ה
↑ פירוש המשניות
↑ ווי אויך אין ביצה דף ג:, ראש השנה דף יב: און בבא קמא דף פא.
↑ זעט רש"י, עבודה זרה לח, ב און רש"י, מנחות מב, ב. זעט אויך ספר הערוך, ערך שבלול ב', און מוסף הערוך, ערך תלתן.
↑ זעט גיטין סט, א און רש"י און המתרגם דארט.
↑ כריתות ו, א
↑ הוריות יב, א
↑ דער מוסף הערוך (ערך רוביא) פרעגט ווי אזוי קען רש"י זאגן אז רוביא איז תלתן בשעת מיר ווייסן אז תלתן אין לשון הגמרא איז שבלוליתא. דער הפלאה שבערכין (דארט) ענטפערט אז מיר געפינען אסאך מאל אז איין זאך ווערט אנגערופן מיט עטליכע נעמען, און אדרבה, וויבאלד רש"י טייטשט אויף ביידע פינגור"י, זעען מיר אז ביידע זענען דער זעלבע זאך.
↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות תרומות, פרק י"א, הלכה ט'
↑ כסף משנה דארט
↑ זעט הפלאה שבערכין (ערך רוביא) וואס ברענגט עטליכע ראיות אז תלתן ווערט געגעסן דורך מענטשן.
↑ ערך תלתן

דער בלאט קומט פון יידיש-וויקיפעדיע.
אריגינעלער בלאט • ערלויבעניש cc-by-sa 3.0.

דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!

[1] "Trigonella foenum-graecum".

[2] משנה, כלאים ב, ה

[3] פירוש המשניות

[4] ווי אויך אין ביצה דף ג:, ראש השנה דף יב: און בבא קמא דף פא.

[5] זעט רש"י, עבודה זרה לח, ב און רש"י, מנחות מב, ב. זעט אויך ספר הערוך, ערך שבלול ב', און מוסף הערוך, ערך תלתן.

[6] זעט גיטין סט, א און רש"י און המתרגם דארט.

[7] כריתות ו, א

[8] הוריות יב, א

[9] דער מוסף הערוך (ערך רוביא) פרעגט ווי אזוי קען רש"י זאגן אז רוביא איז תלתן בשעת מיר ווייסן אז תלתן אין לשון הגמרא איז שבלוליתא. דער הפלאה שבערכין (דארט) ענטפערט אז מיר געפינען אסאך מאל אז איין זאך ווערט אנגערופן מיט עטליכע נעמען, און אדרבה, וויבאלד רש"י טייטשט אויף ביידע פינגור"י, זעען מיר אז ביידע זענען דער זעלבע זאך.

[10] משנה תורה לרמב"ם, הלכות תרומות, פרק י"א, הלכה ט'

[11] כסף משנה דארט

[12] זעט הפלאה שבערכין (ערך רוביא) וואס ברענגט עטליכע ראיות אז תלתן ווערט געגעסן דורך מענטשן.

[13] ערך תלתן

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
-{{דעסקריפציע||ענגליש = species of plant|העב=מין של צמח|דייטש=Griechisches Heu, Art der Gattung Trigonella, Heilpflanze, Gewürzpflanze|}}
+{{דעסקריפציע|מין פלאַנץ}}
 {{יתום}}
-[[טעקע:Illustration_Trigonella_foenum-graecum0.jpg |קליין|באקסהארן]]
+{{Taxobox
-'''באָקסהאָרן''' אדער '''גריכיש היי''' ''Trigonella foenum-graecum'' איז אַ מין פלאַנץ פון דער משפּחה פון די [[קטניות]] Leguminosae. די קערנדלעך פון דער פלאַנץ באַדינען אַלס געווירץ. די תימנים רופן עס חילבע, אין [[ענגליש]] רופט מען עס פעניוגריק.
+|name=באָקסהאָרן
-[[טעקע:Fenugreek seeds(মেথি).JPG|ממוזער|left]]
+|image=Illustration_Trigonella_foenum-graecum0.jpg
+| regnum = [[Plantae]]
+|familia=[[קטניות]]
+| binomial = ''Trigonella foenum-graecum''
+| binomial_authority = [[קארל פאן לינע]]<ref>{{cite web
+|url=https://web.archive.org/web/20090105032622/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?40421
+|title=Trigonella foenum-graecum
+}}</ref>
+}}
+'''באָקסהאָרן''' אדער '''גריכיש היי''' (וויסנשאַפטליכע נאמען: ''Trigonella foenum-graecum'') איז אַ [[זגאל|מין]] [[פלאנץ|פלאַנץ]] פון דער [[פאמיליע (ביאלאגיע)|משפּחה]] פון די [[קטניות]] Leguminosae. די [[קערנדל]]עך פון דער פלאַנץ באַדינען אַלס [[געווירץ]]. די [[תימן|תימנים]] רופן עס חילבע, אין [[ענגליש]] רופט מען עס פעניוגריק.
+[[טעקע:Fenugreek seeds(মেথি).JPG|ממוזער|left|באָקסהאָרן קערנדלעך]]
-אויפ'ן פלאנץ וואס ווערט דערמאנט אין [[משנה]]{{הערה|{{משנה|כלאים|ב|ה}}}} מיט'ן נאמען "תלתן" שרייבט דער [[רמב"ם]]{{הערה|פירוש המשניות}} אז דאס איז וואס ווערט גערופן אין [[אראביש]] "חלבא" און בלע"ז "פנגריג".
+דער פלאנץ האט [[ווייס]]ע בלומען און געלע קערנדלעך. עס זענען דא דערפון בערך 130 מינים. עס שטאמט פון דרום-מזרח [[אייראפע]] און מערב [[אזיע]], און עס איז פארשפרייט בעיקר אין מערב אזיע, אין צפון [[אפריקע]] און אין [[מיטל מזרח]]. זיינע קערנדלעך און בלעטער ווערן געניצט אין מאכלים פון [[אינדיע]] און נאך לענדער זייט אוראלטע צייטן.
-דער "המתרגם" אויפ'ן פלאץ{{הערה|ווי אויך אין [[מסכת ביצה|ביצה]] דף ג:, [[מסכת ראש השנה|ראש השנה]] דף יב: און [[מסכת בבא קמא|בבא קמא]] דף פא.}} (געדרוקט אין [[ווילנער ש"ס]]) טייטשט דאס אין אידיש אלס "גריכיש הייא" אדער "באקסהארען".
-אין לשון הגמרא ווערט עס גערופן "שבלילתא"{{הערה|זעט {{בבלי|עבודה זרה|לח|ב|מפרש=רש"י}} און {{בבלי|מנחות|מב|ב|מפרש=רש"י}}. זעט אויך ספר הערוך, ערך שבלול ב', און [[רבי בנימין מוספיא|מוסף הערוך]], ערך תלתן.}} אדער "שובלילתא"{{הערה|זעט {{בבלי|גיטין|סט|א}} און רש"י און המתרגם דארט.}}.
+עס ווערט אפט געניצט אין טראדיציאנאלע [[מעדיצין]] און עס קען צוברענגען [[אלערגיע|אלערגישע]] רעאקציעס.
-אויך אויף "רוביא", וואס דער גמרא זאגט אז מען זאל עס עסן{{הערה|{{בבלי|כריתות|ו|א}}}} אדער זען{{הערה|{{בבלי|הוריות|יב|א}}}} אויף [[ראש השנה]], טייטשט רש"י אז דאס איז "תלתן"{{הערה|דער [[רבי בנימין מוספיא|מוסף הערוך]] (ערך רוביא) פרעגט ווי אזוי קען רש"י זאגן אז רוביא איז תלתן בשעת מיר ווייסן אז תלתן אין לשון הגמרא איז שבלוליתא. דער [[רבי ישעיה פיק|הפלאה שבערכין]] ענטפערט אז מיר געפינען אסאך מאל אז איין זאך ווערט אנגערופן מיט עטליכע נעמען, און אדרבה, וויבאלד רש"י טייטשט אויף ביידע פינגור"י, זעען מיר אז ביידע זענען דער זעלבע זאך.}}.
+==אין חז"ל==
+אויפ'ן פלאנץ וואס ווערט דערמאנט אין [[משנה]]{{הערה|{{משנה|כלאים|ב|ה}}}} מיט'ן נאמען "תלתן", שרייבט דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{היברובוקס||פירוש המשניות|14308|page=359}}}} אז דאס איז וואס ווערט גערופן אין [[אראביש]] "חלבא" און בלע"ז "פנגריג".
+דער "המתרגם" אויפ'ן פלאץ{{הערה|ווי אויך אין [[מסכת ביצה|ביצה]] {{היברובוקס||דף ג:|14306|page=145}}, [[מסכת ראש השנה|ראש השנה]] {{היברובוקס||דף יב:|14319|page=85}} און [[מסכת בבא קמא|בבא קמא]] {{היברובוקס||דף פא.|14305|page=321}}}} (געדרוקט אין [[ווילנער ש"ס]]) טייטשט דאס אין אידיש אלס "גריכיש הייא" אדער "באקסהארען".
-דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|תרומות|יא|ט}}}} שרייבט אז "תלתן" ווערט נישט געגעסן דורך מענטשן [נאר "ע"י הדחק"{{הערה|[[כסף משנה]] דארט}}]{{הערה|זעט הפלאה שבערכין (ערך רוביא) וואס ברענגט עטליכע ראיות אז תלתן ווערט געגעסן דורך מענטשן.}}.
+אין לשון הגמרא ווערט עס גערופן "שבלילתא"{{הערה|זעט {{בבלי|עבודה זרה|לח|ב|מפרש=רש"י}} און {{בבלי|מנחות|מב|ב|מפרש=רש"י}}. זעט אויך ספר הערוך, {{היברובוקס||ערך שבלול ב'|24745|page=349}}, און [[רבי בנימין מוספיא|מוסף הערוך]], {{היברובוקס||ערך תלתן|24745|page=375}}.}} אדער "שובלילתא"{{הערה|זעט {{בבלי|גיטין|סט|א}} און רש"י און {{היברובוקס||המתרגם|14316|page=233}} דארט.}}.
-דער [[ספר הערוך]]{{הערה|ערך תלתן}} שרייבט אויף "תלתן" אז אין אנהייב איז עס ביטער און ווען מען ווייקט עס אין וואסער ווערט עס זיס.
+אויך אויף "רוביא", וואס דער גמרא זאגט אז מען זאל עס עסן{{הערה|{{בבלי|כריתות|ו|א}}}} אדער זען{{הערה|{{בבלי|הוריות|יב|א}}}} אויף [[ראש השנה]], טייטשט רש"י אז דאס איז "תלתן"{{הערה|דער [[רבי בנימין מוספיא|מוסף הערוך]] ({{היברובוקס||ערך רוביא|24745|page=337}}) פרעגט ווי אזוי קען רש"י זאגן אז רוביא איז תלתן בשעת מיר ווייסן אז תלתן אין לשון הגמרא איז שבלוליתא. דער [[רבי ישעיה פיק|הפלאה שבערכין]] ({{היברובוקס||דארט|38570|page=177}}) ענטפערט אז מיר געפינען אסאך מאל אז איין זאך ווערט אנגערופן מיט עטליכע נעמען, און אדרבה, וויבאלד רש"י טייטשט אויף ביידע פינגור"י, זעען מיר אז ביידע זענען דער זעלבע זאך.}}.
+דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|תרומות|יא|ט}}}} שרייבט אז "תלתן" ווערט נישט געגעסן דורך מענטשן [נאר "ע"י הדחק"{{הערה|[[כסף משנה]] דארט}}]{{הערה|זעט הפלאה שבערכין ({{היברובוקס||ערך רוביא|38570|page=177}}) וואס ברענגט עטליכע ראיות אז תלתן ווערט געגעסן דורך מענטשן.}}.
+דער [[ספר הערוך]]{{הערה|{{היברובוקס||ערך תלתן|24745|page=375}}}} שרייבט אויף "תלתן" אז אין אנהייב איז עס ביטער און ווען מען ווייקט עס אין וואסער ווערט עס זיס.
 ==רעפערענצן==
@@ שורה 20: / שורה 35: @@
 [[קאַטעגאָריע:געווירצן]]
-[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]
+[[קאַטעגאָריע:פלאנצן]]
 {{קרד/ויקי/יידיש}}
 [[he:גרגרנית יוונית]]
+[[קאַטעגאָריע:אידישע קיך]]

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:באקסהארן"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 15:58, 17 יוני 2024

אין חז"ל

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

זוכן