1,047
רעדאגירונגען
←זיינע פיוטים: רעדאגירונג
ק (←זיינע פיוטים: טעות סופר) |
(←זיינע פיוטים: רעדאגירונג) |
||
| שורה 57: | שורה 57: | ||
==זיינע פיוטים== | ==זיינע פיוטים== | ||
רבי אלעזר הקליר איז געווען פון די ערשטע און גרעסטע פייטנים ביי כלל ישראל. ער האט מחבר געווען הונדערטער פיוטים פון אלע סארטן: [[קדושתא|קדושתות]] - סעריע פון פיוטים אויף די הויכע שמונה עשרה פון שבת, יום טוב און אנדערע געלעגנהייטן, [[שבעתא|שבעתות]] – אויף די הויכע שמונה עשרה פון מוסף, מנחה און מעריב, [[קרובה|קרובות]] – פיוטים אויף די 18 ברכות פון שמונה עשרה, און אזוי אויך [[מערבית]], [[יוצר]]ות, [[קינות]], [[הושענות]], פיוטים אויף [[ברכת המזון]] און נאך. א גרויס טייל פון די פיוטים וואס ווערן געזאגט לויט מנהג אשכנז זענען פון זיינע פיוטים. א חלק פון זיינע פיוטים זענען פארקירצט געווארן במשך פון די יארן. אין דער קאירא גניזה זענען געפונען געווארן נאך א גרויסע צאל פיוטים וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז דאן. | רבי אלעזר הקליר איז געווען פון די ערשטע און גרעסטע פייטנים ביי כלל ישראל. ער האט מחבר געווען הונדערטער פיוטים פון אלע סארטן: [[קדושתא|קדושתות]] - סעריע פון פיוטים אויף די הויכע שמונה עשרה פון שבת, יום טוב און אנדערע געלעגנהייטן, [[שבעתא|שבעתות]] – אויף די הויכע שמונה עשרה פון מוסף, מנחה און מעריב, [[קרובה|קרובות]] – פיוטים אויף די 18 ברכות פון שמונה עשרה, און אזוי אויך [[מערבית]], [[יוצר]]ות{{הערה|זע באריכות: {{JSTOR|שולמית אליצור|2=למקומו של היוצר במורשתו של ר' אלעזר בירבי קליר: גילויים חדשים|3=23600560|4=תרביץ|5=סו, ג (ניסן תשנ"ז), עמ' 351-394}}; [https://tablet.otzar.org/en/book/book.php?book=182813&width=0&scroll=0&udid=0 דער ארטיקל] אויף [[אוצר החכמה]] וועבזייטל.}}, [[קינות]], [[הושענות]], פיוטים אויף [[ברכת המזון]] און נאך. א גרויס טייל פון די פיוטים וואס ווערן געזאגט לויט מנהג אשכנז זענען פון זיינע פיוטים. א חלק פון זיינע פיוטים זענען פארקירצט געווארן במשך פון די יארן. אין דער קאירא גניזה זענען געפונען געווארן נאך א גרויסע צאל פיוטים וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז דאן. | ||
זיין אייגנארטיגער סטיל, האט געדינט אלס באזיס פאר שפעטערדיגע פייטנים וואס האבן פרובירט צו גיין אין זיין גאנג, און פארפאסן פיוטים אויף זיין שטייגער. דעם קליר'ס פיוטים האבן עטליכע חידושים פארגליכן צו פייטנים פאר אים; עס גייט אויף קאמפליצירטע [[גראם]], די שורות פארמאגן א שטיקל א [[מעטער (פאעזיע)|מעטער]], און דאס געבוי פון א פיוט איז אויסגעשטעלט מיט א סיסטעם, פון א באשטימטע צאל ווערטער אין יעדן שורה, און א באשטימטע צאל שורות פאר יעדן גראם{{הערה|איבער די מעטער-סיסטעם פון די ארץ -ישראל'דיגע פיוטים זעט: עזרא פליישער, ''''עיונים בדרכי השקילה של שירת הקודש הקדומה'''', הספרות 24 (תשל״ז), עמ׳ 83-70}}. די [[אקראסטיך]] פון זיינע פיוטים גייען לויט די [[אלף בית]], [[תשר"ק]], [[אלב"ם]], און עניני דיומא{{הערה|די קדושתא [[שושן עמוק]] איז לויט די אקראסטיכן פון "שבת שבתון", "צום העשור", און "יום הכיפורים"}}, אזוי אויך פלעגט ער חתמ'ענען דארט זיין נאמען. | זיין אייגנארטיגער סטיל, האט געדינט אלס באזיס פאר שפעטערדיגע פייטנים וואס האבן פרובירט צו גיין אין זיין גאנג, און פארפאסן פיוטים אויף זיין שטייגער. דעם קליר'ס פיוטים האבן עטליכע חידושים פארגליכן צו פייטנים פאר אים; עס גייט אויף קאמפליצירטע [[גראם]], די שורות פארמאגן א שטיקל א [[מעטער (פאעזיע)|מעטער]], און דאס געבוי פון א פיוט איז אויסגעשטעלט מיט א סיסטעם, פון א באשטימטע צאל ווערטער אין יעדן שורה, און א באשטימטע צאל שורות פאר יעדן גראם{{הערה|איבער די מעטער-סיסטעם פון די ארץ -ישראל'דיגע פיוטים זעט: עזרא פליישער, ''''עיונים בדרכי השקילה של שירת הקודש הקדומה'''', הספרות 24 (תשל״ז), עמ׳ 83-70}}. די [[אקראסטיך]] פון זיינע פיוטים גייען לויט די [[אלף בית]], [[תשר"ק]], [[אלב"ם]], און עניני דיומא{{הערה|די קדושתא [[שושן עמוק]] איז לויט די אקראסטיכן פון "שבת שבתון", "צום העשור", און "יום הכיפורים"}}, אזוי אויך פלעגט ער חתמ'ענען דארט זיין נאמען. | ||
| שורה 63: | שורה 63: | ||
זיין שפראך איז באזירט אויף לשון המקרא, אבער עס דערקענט זיך אויך עלעמענטן פון לשון חז"ל, און עטוואס וויניגער אראמיש און יוונ'יש. פון די שטארקע אייגנשפאטן פון זיין שפראך זענען: דאס נוצן שורשים פון אלע גזרות ווי ווערטער מגזרת ע"ו (צב"ש, סע אנשטאט נסע, עש אנשטאט עשה, בט אנשטאט הביט); פריי ארומטוישן בנינים און משקלים, בפרט צום משקל פֶעֶל (צב"ש, רֶדֶם אנשטאט תרדמה, עיבר אנשטאט העביר); דאס שאפן [[שם עצם|שמות]] פון [[פועל]]ים און פארקערט (צב"ש, המגיד פון מגד און עתר פון העתיר); דאס באנוצן זיך אסאך מיט כינוים פאר פלעצער און מענטשן (צב"ש, "אזרח" אנשטאט [[אברהם]]; "נעקד" אנשטאט [[יצחק]]), על פי רוב געבויט אויף מדרשים; און דאס נוצן פסוקים אלס פזמונות צו בויען פיוטים{{הערה|{{אוצר החכמה|משה יהודה רוזנווסר|השיר והשבח|619358|page=520|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשעה|עמ=תקה}}}}. | זיין שפראך איז באזירט אויף לשון המקרא, אבער עס דערקענט זיך אויך עלעמענטן פון לשון חז"ל, און עטוואס וויניגער אראמיש און יוונ'יש. פון די שטארקע אייגנשפאטן פון זיין שפראך זענען: דאס נוצן שורשים פון אלע גזרות ווי ווערטער מגזרת ע"ו (צב"ש, סע אנשטאט נסע, עש אנשטאט עשה, בט אנשטאט הביט); פריי ארומטוישן בנינים און משקלים, בפרט צום משקל פֶעֶל (צב"ש, רֶדֶם אנשטאט תרדמה, עיבר אנשטאט העביר); דאס שאפן [[שם עצם|שמות]] פון [[פועל]]ים און פארקערט (צב"ש, המגיד פון מגד און עתר פון העתיר); דאס באנוצן זיך אסאך מיט כינוים פאר פלעצער און מענטשן (צב"ש, "אזרח" אנשטאט [[אברהם]]; "נעקד" אנשטאט [[יצחק]]), על פי רוב געבויט אויף מדרשים; און דאס נוצן פסוקים אלס פזמונות צו בויען פיוטים{{הערה|{{אוצר החכמה|משה יהודה רוזנווסר|השיר והשבח|619358|page=520|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשעה|עמ=תקה}}}}. | ||
א קלאסישער ביישפיל אויף זיין אייגנארטיגער פארצווייגטער און מיסטריעזער אויסשפראך, ווערט ברייט אנגעגעבן מיט דעם פיוט "אץ קוצץ" פון דעם קדושתא אויף פרשת זכור | א קלאסישער ביישפיל אויף זיין אייגנארטיגער פארצווייגטער און מיסטריעזער אויסשפראך, ווערט ברייט אנגעגעבן מיט דעם פיוט "אץ קוצץ" פון דעם קדושתא אויף פרשת זכור: {{ציטוט|תוכן=אָץ קוֹצֵץ בֶּן קוֹצֵץ / קְצוּצַי לְקַצֵּץ{{ש}}בְּדִבּוּר מְפוֹצֵץ / רְצוּצַי לְרַצֵּץ{{ש}}לֵץ בְּבוֹא לְלוֹצֵץ / פֻּלַּץ וְנִתְלוֹצֵץ{{ש}}כְּעָץ מְחַצְּצִים לְחַצֵּץ / כְּנֵץ עַל צִפּוֹר לְנַצֵּץ}} | ||
עטליכע פיוטים זיינע פארמאגן אין צוגאב אויך די אקראסטיך "יהודה", דער [[ראב"ן]] שרייבט אז דאס איז על שם זיין ברודער יהודה וואס איז נפטר געווארן יונגערהייט{{הערה|{{אוצר החכמה|[[שלמה יהודה ראפאפארט]]|תולדות גדולי ישראל|643986|page=55|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ך}}}}. | עטליכע פיוטים זיינע פארמאגן אין צוגאב אויך די אקראסטיך "יהודה", דער [[ראב"ן]] שרייבט אז דאס איז על שם זיין ברודער יהודה וואס איז נפטר געווארן יונגערהייט{{הערה|{{אוצר החכמה|[[שלמה יהודה ראפאפארט]]|תולדות גדולי ישראל|643986|page=55|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ך}}}}. | ||
| שורה 78: | שורה 78: | ||
דער [[אבן עזרא]] איז ארויס גאר שארף קעגן זיין ברייטע באנעמונג, און קריטיקירט אים אויף פיר פונקטן: דאס זיינע פיוטים זענען ווי [[חידה|חידות]] און [[משל]]ים, און זייערע ערקלערונגען זענען פארהוילן; אז ער מישט אריין לשונות פון [[תלמוד]] וואס איז אויך באזירט אויף אנדערע [[שפראך|שפראכן]], אנשטאט זיך באנוצן מיט ריין [[לשון הקודש]] לויט לשון [[מקרא]]; אז טייל פון זיינע נייגונגען זענען נישט ריכטיג אויסגעהאלטן לויט די [[דקדוק|כללי הדקדוק]]; און אז ער טוישט ארום צווישן לשון זכר און לשון נקיבה אד"ג. ער פירט אויס אז מען זאל בלויז דאווענען אין די באשטימטע [[דאווענען|נוסח התפילה]] און נישט צולייגן קיין פיוטים{{הערה|שם=אבע}}. אנדערע האבן זיך אבער אנגענומען פאר'ן קליר{{הערה|{{ויקיטקסט|נתיבות_עולם|נתיב העבודה פרק יב}}}}{{הערה|{{אוצר החכמה|[[רבי עקיבא איגר]]|מכתבי רבי עקיבא איגר|11041|page=17|קעפל=סימן ג|מקום הוצאה=ארץ ישראל|שנת הוצאה=תשכ"ט|עמ=ה}}}}. | דער [[אבן עזרא]] איז ארויס גאר שארף קעגן זיין ברייטע באנעמונג, און קריטיקירט אים אויף פיר פונקטן: דאס זיינע פיוטים זענען ווי [[חידה|חידות]] און [[משל]]ים, און זייערע ערקלערונגען זענען פארהוילן; אז ער מישט אריין לשונות פון [[תלמוד]] וואס איז אויך באזירט אויף אנדערע [[שפראך|שפראכן]], אנשטאט זיך באנוצן מיט ריין [[לשון הקודש]] לויט לשון [[מקרא]]; אז טייל פון זיינע נייגונגען זענען נישט ריכטיג אויסגעהאלטן לויט די [[דקדוק|כללי הדקדוק]]; און אז ער טוישט ארום צווישן לשון זכר און לשון נקיבה אד"ג. ער פירט אויס אז מען זאל בלויז דאווענען אין די באשטימטע [[דאווענען|נוסח התפילה]] און נישט צולייגן קיין פיוטים{{הערה|שם=אבע}}. אנדערע האבן זיך אבער אנגענומען פאר'ן קליר{{הערה|{{ויקיטקסט|נתיבות_עולם|נתיב העבודה פרק יב}}}}{{הערה|{{אוצר החכמה|[[רבי עקיבא איגר]]|מכתבי רבי עקיבא איגר|11041|page=17|קעפל=סימן ג|מקום הוצאה=ארץ ישראל|שנת הוצאה=תשכ"ט|עמ=ה}}}}. | ||
משכילים און פערזאנען וועלכע האבן אויפגעלעבט עברית האבן שטארק מזלזל געווען אין זיי סטיל. [[ | משכילים און פערזאנען וועלכע האבן אויפגעלעבט עברית האבן שטארק מזלזל געווען אין זיי סטיל. [[מענדעלע מוכר ספרים]] האט גענוצט א טערמין "מתאצקוצצים" צו שפעטן פון דער סטיל פון די פייטנים וואס ער האט נישט פארשטאנען{{הערה|1="'''והלשון''' של אותו הספר כפתור ופרח! ברוחם של היהודים ובטעמם... "אץ קוצץ" הרי לשונו אף היא יפה, אבל בעלי "אץ-קוצץ" יש ויש עכשו בעולם, ואיך שלא יהיו מתאָצקוֹצצים – סוף סוף אפשר למצוא חידתם, אם לא בלה, על כל פנים מקצתה, ואם כן מה רבותא של לשון זו? אין דבור חביב ומרוצה ליהודים אלא זה, שלאו מוחו של אדם סובלו, כיון שאין מבינים אותו ודאי עמוק עמוק הוא... אבל אין זה מענייני." (מנדלי מוכר ספרים, '''[http://benyehuda.org/mos/book_of_beggars.html ספר הקבצנים]''', עמ' 23–24)}}, און [[חיים נחמן ביאליק|ביאליק]] האט עס אנגערופן "אבני חצץ של אץ קוצץ"{{הערה|1=[[ח"נ ביאליק]], "[http://benyehuda.org/bialik/article07.html שירתנו הצעירה]", אודסה, כסלו תרפ"ו, ב[[פרויקט בן-יהודה]]}}. צוביסלעך האבן חוקרים און לינגוויסטן קענענגעלערנט די טיפקייט און רייכטום פון דעם קליר'ס סטיל, בפרט ווען מ'האט אנגעהויבן פארשן די קאירא גניזה. | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||