אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:קינות"
(פארברייטערט) |
(פארברייטערט) |
||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
אום [[תשעה באב]] דער טאג וואס האט פאסירט דעם [[חורבן בית המקדש]] איז פארפאסט געווארן א גרויסער צאל קינות וואס קלאגן אויף דעם גרויסן פארלוסט וואס כלל ישראל האט פארלוירן, און דעם שווערן גלות אין וואס מ'איז פארטריבן געווארן. | אום [[תשעה באב]] דער טאג וואס האט פאסירט דעם [[חורבן בית המקדש]] איז פארפאסט געווארן א גרויסער צאל קינות וואס קלאגן אויף דעם גרויסן פארלוסט וואס כלל ישראל האט פארלוירן, און דעם שווערן גלות אין וואס מ'איז פארטריבן געווארן. | ||
אין [[מסכת סופרים]] (פרק יד הלכה ח) ווערט געברענגט דער מנהג צו זאגן דעם "ספר קינות ([[מגילת איכה]]) | אין [[מסכת סופרים]] (פרק יד הלכה ח) ווערט געברענגט דער מנהג צו זאגן דעם "'''ספר קינות'''" ([[מגילת איכה]]) אום תשעה באב ביינאכט, און אז טייל ווארטן ביז אינדערפרי. ער שילדערט אז "אינדערפרי נאך קריאת התורה שטעלט ער זיך אויף, די קאפ פארשמירט מיט אש, און די קליידער צועפנט, און מען זאגט דאס מיט א געוויין און א קלאג, און מען טייטשט דאס איבער אויף [[תרגום]] אז אויך דאס אלגעמיינע פאלק, די פרויען און די קינדער זאלן דאס פארשטיין". | ||
===פיוטים פון קליר=== | |||
א גרויס טייל פון די קינות אויף תשעה באב זענען פארפאסט געווארן דורך [[רבי אלעזר הקליר]]. די פיוטים פון קליר זענען צוערשט געווען א חלק פון די קרובות צו זאגן ביי ביי די ברכות פון [[חזרת ש"ץ]], ביז אות [[סמך]] זענען געווען די ברכות פון שמונה עשרה ביז "בונה ירושלים" און און פון אות סמך און ווייטער זענען געווען נאך א גרויסע צאל קינות צו זאגן ביי די ברכה פון בונה ירושלים{{ביאור|די קינה [[שבת סורו מני]], איז א המשך פון די קרובה [[זכור איכה אנו שפתנו]], וואס מען פלעגט זאגן ווייטער ביי די ברכה פון בונה ירושלים{{הערה|{{אוצר החכמה|2=עמודי העבודה|3=611691|page=42|עמ=38}}}}.}}. שפעטער האט מען איינגעפירט צו זאגן די קינות הערשט נאך שמונה עשרה, כדי עס זאל נישט זיין א לאנגע הפסק. | |||
די פיוטים פון קליר זענען אויסגעשטעלט אויפן גראם. און זענען אויסגעשטעלט לויט די פסוקים פון [[איכה]], און לויט די סדר פון אלף בית אדער תשר"ק, און טייל מאל אויך מיט זיין נאמען "אלעזר". די קינות זענען אממערסטנס באזירט אויף די פסוקים פון איכה און מדרשי חז"ל. און זענען אריגענעל געווען אויסגעשטעלט ווי א קייט; די סוף ווארט פון ערשטן פיוט, איז דער ערשטער ווארט פונעם קומענדיגן פיוט אא"וו. | |||
די קינות פון | |||
עס זענען אויך פארהאן נאך פילע פיוטים אויפ'ן חורבן בית המקדש פארפאסט געווארן אין פארשידענע זמנים. איין גאר עלטערער פיוט [[עד אנא בכיה בציון]] זאגט מען תשעה באב ביינאכט, און איז פון תקופת ה[[גאונים]], וואו די 12 מזלות באוויינען דעם חורבן. דער פיוט איז נישט אויפ'ן גראם. | ===נאך פיוטים=== | ||
עס זענען אויך פארהאן נאך פילע פיוטים אויפ'ן חורבן בית המקדש פארפאסט געווארן אין פארשידענע זמנים. | |||
איין גאר עלטערער פיוט [[עד אנא בכיה בציון]] זאגט מען תשעה באב ביינאכט, און איז פון תקופת ה[[גאונים]], וואו די 12 מזלות באוויינען דעם חורבן. דער פיוט איז נישט אויפ'ן גראם. | |||
א רייע פיוטים וואס הייבן זיך אן מיט די ווארט ציון, און רעדן ארום פון די שיינקייט פון ירושלים וואס מ'האט פארלוירן. נתחבר געווארן דורך [[רבי יהודה הלוי]]. | |||
===מנהגים=== | ===מנהגים=== | ||
דער מנהג בבל איז געווען צו זאגן סליחות אין אלע תעניתים, אריינגערעכנט תשעה באב. לויט דער מנהג ארץ ישראל האט מען געזאגט קינות אין א צאל תעניתים{{הערה|עזרא פליישער, שירת הקודש, עמוד 72-73}} | דער מנהג בבל איז געווען צו זאגן סליחות אין אלע תעניתים, אריינגערעכנט תשעה באב. לויט דער מנהג ארץ ישראל האט מען געזאגט קינות אין א צאל תעניתים, נישט בלויז אום תשעה באב{{הערה|עזרא פליישער, שירת הקודש, עמוד 72-73}}. | ||
דער מנהג אשכנז איז געווען צו זאגן איין-און-צוואנציג קינות פון רבי אלעזר הקליר, אקעגן די 21 טעג צווישן [[י"ז תמוז]] און ט' באב, וואס דאס האט דער גאנצער ציבור געזאגט אינאיינעם, און דערנאך האט יעדער אליין צוגעלייגט פון די אנדערע קינות לויט זיין געשמאק. דער שליח ציבור האט אויך געקענט אראפנעמען פון די קינות פון קליר, און צולייגן אנדערע פיוטים אנשטאט{{הערה|{{היברובוקס|[[מהרם מרוטנבורג]]|מנהגים דבי מהר"ם ב"ר ברוך מרוטנברג|38941|page=89|עמ=34}}}}. | דער מנהג אין איטאליע איז אינאנהייב געווען צו זאגן [[קרובות]] אויף תשעה באב, אבער אנדערש ווי די אנדערע קרובות וואס איז אויף אלע ברכות פון שמונה עשרה, האבן זיך די קרובות פון תשעה באב געענדיגט ביי די ברכה פון בונה ירושלים. די פיוטים פון אלע ברכות זענען געווען גאנץ קורץ, אבער ביי די ברכה פון בונה ירושלים האט מען געזאגט לענגערע און פארצווייגטע פיוטים. שפעטער האט מען מתקן געווען אז די לענגערע קינות זאל מען זאגן נאך שמונה עשרה, זיצנדיג אויף דער ערד, כדי עס זאל נישט זיין אזא לאנגע הפסק אינמיטן שמונה עשרה{{הערה|{{אוצר החכמה|יצחק יוסף כהן|מקורות וקורות|154473|page=177|קעפל=מנהגי תשעה באב בעדות ישראל|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשמ"ב}}}}. | ||
אין [[דייטשלאנד]] איז געבליבן דער מנהג צו זאגן די קרובה פון [[אאביך ביום מבך]]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.nli.org.il/he/piyut/Piyut1song_010074400000005171/NLI|קעפל=אאביך ביום מבך|זייטל=[[ספרייה הלאומית]]}}}} אום תשעה באב. און אין איטאליע האט מען געזאגט די קרובה [[זכור איכה אנו שפתנו]]{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור מנהג בני רומא|3=618524|page=148|מקום הוצאה=פאנו|שנת הוצאה=רסד - רסה}}}}, אויך אין מחזור פון קהלות רומניא ווערט געברענגט אז טייל פירן זיך צו זאגן קרובות{{הערה|{{אוצר החכמה|2=סדור תפלות השנה למנהג קהלות רומניא|3=164873|page=200|מקום הוצאה=[[ווענעציע]]|שנת הוצאה=רפ"ג}}}}. אין [[פוילן]] האט מען אבער נישט געזאגט קיין קרובות תשעה באב. | |||
דער מנהג אשכנז איז צו זאגן די קינות נאך קריאת התורה{{הערה|{{היברובוקס|[[מהרם מרוטנבורג]]|מנהגים דבי מהר"ם ב"ר ברוך מרוטנברג|38941|page=89|עמ=34}}}}. לויט די אנדערע מנהגים זאגט מען עס נאך שמונה עשרה. | |||
דער פארצייטישער מנהג אשכנז איז געווען צו זאגן די איין-און-צוואנציג קינות פון רבי אלעזר הקליר, אקעגן די 21 טעג צווישן [[י"ז תמוז]] און ט' באב, וואס דאס האט דער גאנצער ציבור געזאגט אינאיינעם, און דערנאך האט יעדער אליין צוגעלייגט פון די אנדערע קינות לויט זיין געשמאק. דער שליח ציבור האט אויך געקענט אראפנעמען פון די קינות פון קליר, און צולייגן אנדערע פיוטים אנשטאט{{הערה|{{היברובוקס|[[מהרם מרוטנבורג]]|מנהגים דבי מהר"ם ב"ר ברוך מרוטנברג|38941|page=89|עמ=34}}}}. | |||
די קינות זאגט מען זיצנדיג אויף דער ערד, אדער אויף א קליין בענקל, מיט א ניגון פון געוויין און קלאג. | די קינות זאגט מען זיצנדיג אויף דער ערד, אדער אויף א קליין בענקל, מיט א ניגון פון געוויין און קלאג. | ||
| שורה 26: | שורה 38: | ||
דער לעצטער קינה איז [[אלי ציון]] דאס זאגט מען שטייענדיג מיט א ספעציעלן ניגון. | דער לעצטער קינה איז [[אלי ציון]] דאס זאגט מען שטייענדיג מיט א ספעציעלן ניגון. | ||
== קינות אויף | == קינות אויף אנדערע צרות == | ||
עס זענען דא נאך פארשידענע קינות וואס זענען פארפאסט געווארן צו קלאגן אויף פארשידענע | עס זענען דא נאך פארשידענע קינות וואס זענען פארפאסט געווארן צו קלאגן אויף פארשידענע גזירות דורכאויס די היסטאריע, טייל פון זיי צו זאגן תשעה באב, און טייל זאגן אין אנדערע געלעגנהייטן. | ||
עס זענען די קינות אויף די פטירות פון צדיקים, און עס זענען דא וואס זאגן זיי אום תשעה באב, וויבאלד מיתת צדיקים איז געוואויגן ווי שריפת בית אלוקינו. | עס זענען די קינות אויף די פטירות פון צדיקים, און עס זענען דא וואס זאגן זיי אום תשעה באב, וויבאלד מיתת צדיקים איז געוואויגן ווי שריפת בית אלוקינו. | ||
| שורה 33: | שורה 45: | ||
[[רבי יהודה הלוי]] האט מחבר געווען ארום 45 קינות אויף זיינע פריינט'ס פטירות{{הערה|{{אוצר החכמה|פינחס מילר|ארץ הגליל|62127|page=75|עמ=71}}}}. | [[רבי יהודה הלוי]] האט מחבר געווען ארום 45 קינות אויף זיינע פריינט'ס פטירות{{הערה|{{אוצר החכמה|פינחס מילר|ארץ הגליל|62127|page=75|עמ=71}}}}. | ||
די פיוט [[אלה אזכרה]] וואס באוויינט די [[עשרה הרוגי מלכות]]. | |||
עטליכע פיוטים איבער די הרוגות פון יאר [[תתנ"ו]]. | |||
א קינה אויף די [[שריפת התלמוד]]. | |||
עס זענען אויך פאראן א צאל קינות אויף די [[פייער|פייערן]] וואס האבן פארברענגט די שטעט, און נאך צרות. | |||
===צווייטע וועלט מלחמה=== | |||
נאך די [[צווייטע וועלט מלחמה]] זענען געווען וואס האבן מחבר געווען קינות אויף די זעקס מיליאן קדושים וואס זענען אומגעקומען אויף קידוש השם. ס'איז געווען וואס האבן געוואלט איינפירן דאס צו זאגן תשעה באב ביי די קינות, אנדערע האבן געהאלטן אז מיר זענען נישט ראוי צו מאכן קינות צו קובע זיין אינעם דאווענען. געווען וואס האבן געזאגט די קינות שפעטער אין טאג. | |||
| שורה 44: | שורה 64: | ||
==ביאורים== | |||
{{ביאורים}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
רעוויזיע פון 22:38, 13 אויגוסט 2024
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
קינות זענען פיוטים וואס דרוקן אויס קלאג אויפ'ן חורבן בית המקדש, אדער אנדערע צרות ביי כלל ישראל. יעדן תשעה באב ביינאכט און אינדערפרי זאגט מען קינות אויפ'ן חורבן בית המקדש. עס זענען דא פארשידענע מנהגים איבער וועלכע קינות צו זאגן.
עס זענען אויך דא א צאל קינות וואס קלאגן אויף צרות און גזירות אויף אידישע קינדער במשך די דורות, טייל פון זיי פריט מען זיך צו זאגן אום תשעה באב.
קינות לתשעה באב
אום תשעה באב דער טאג וואס האט פאסירט דעם חורבן בית המקדש איז פארפאסט געווארן א גרויסער צאל קינות וואס קלאגן אויף דעם גרויסן פארלוסט וואס כלל ישראל האט פארלוירן, און דעם שווערן גלות אין וואס מ'איז פארטריבן געווארן.
אין מסכת סופרים (פרק יד הלכה ח) ווערט געברענגט דער מנהג צו זאגן דעם "ספר קינות" (מגילת איכה) אום תשעה באב ביינאכט, און אז טייל ווארטן ביז אינדערפרי. ער שילדערט אז "אינדערפרי נאך קריאת התורה שטעלט ער זיך אויף, די קאפ פארשמירט מיט אש, און די קליידער צועפנט, און מען זאגט דאס מיט א געוויין און א קלאג, און מען טייטשט דאס איבער אויף תרגום אז אויך דאס אלגעמיינע פאלק, די פרויען און די קינדער זאלן דאס פארשטיין".
פיוטים פון קליר
א גרויס טייל פון די קינות אויף תשעה באב זענען פארפאסט געווארן דורך רבי אלעזר הקליר. די פיוטים פון קליר זענען צוערשט געווען א חלק פון די קרובות צו זאגן ביי ביי די ברכות פון חזרת ש"ץ, ביז אות סמך זענען געווען די ברכות פון שמונה עשרה ביז "בונה ירושלים" און און פון אות סמך און ווייטער זענען געווען נאך א גרויסע צאל קינות צו זאגן ביי די ברכה פון בונה ירושלים[א]. שפעטער האט מען איינגעפירט צו זאגן די קינות הערשט נאך שמונה עשרה, כדי עס זאל נישט זיין א לאנגע הפסק.
די פיוטים פון קליר זענען אויסגעשטעלט אויפן גראם. און זענען אויסגעשטעלט לויט די פסוקים פון איכה, און לויט די סדר פון אלף בית אדער תשר"ק, און טייל מאל אויך מיט זיין נאמען "אלעזר". די קינות זענען אממערסטנס באזירט אויף די פסוקים פון איכה און מדרשי חז"ל. און זענען אריגענעל געווען אויסגעשטעלט ווי א קייט; די סוף ווארט פון ערשטן פיוט, איז דער ערשטער ווארט פונעם קומענדיגן פיוט אא"וו.
נאך פיוטים
עס זענען אויך פארהאן נאך פילע פיוטים אויפ'ן חורבן בית המקדש פארפאסט געווארן אין פארשידענע זמנים.
איין גאר עלטערער פיוט עד אנא בכיה בציון זאגט מען תשעה באב ביינאכט, און איז פון תקופת הגאונים, וואו די 12 מזלות באוויינען דעם חורבן. דער פיוט איז נישט אויפ'ן גראם.
א רייע פיוטים וואס הייבן זיך אן מיט די ווארט ציון, און רעדן ארום פון די שיינקייט פון ירושלים וואס מ'האט פארלוירן. נתחבר געווארן דורך רבי יהודה הלוי.
מנהגים
דער מנהג בבל איז געווען צו זאגן סליחות אין אלע תעניתים, אריינגערעכנט תשעה באב. לויט דער מנהג ארץ ישראל האט מען געזאגט קינות אין א צאל תעניתים, נישט בלויז אום תשעה באב[2].
דער מנהג אין איטאליע איז אינאנהייב געווען צו זאגן קרובות אויף תשעה באב, אבער אנדערש ווי די אנדערע קרובות וואס איז אויף אלע ברכות פון שמונה עשרה, האבן זיך די קרובות פון תשעה באב געענדיגט ביי די ברכה פון בונה ירושלים. די פיוטים פון אלע ברכות זענען געווען גאנץ קורץ, אבער ביי די ברכה פון בונה ירושלים האט מען געזאגט לענגערע און פארצווייגטע פיוטים. שפעטער האט מען מתקן געווען אז די לענגערע קינות זאל מען זאגן נאך שמונה עשרה, זיצנדיג אויף דער ערד, כדי עס זאל נישט זיין אזא לאנגע הפסק אינמיטן שמונה עשרה[3].
אין דייטשלאנד איז געבליבן דער מנהג צו זאגן די קרובה פון אאביך ביום מבך[4] אום תשעה באב. און אין איטאליע האט מען געזאגט די קרובה זכור איכה אנו שפתנו[5], אויך אין מחזור פון קהלות רומניא ווערט געברענגט אז טייל פירן זיך צו זאגן קרובות[6]. אין פוילן האט מען אבער נישט געזאגט קיין קרובות תשעה באב.
דער מנהג אשכנז איז צו זאגן די קינות נאך קריאת התורה[7]. לויט די אנדערע מנהגים זאגט מען עס נאך שמונה עשרה.
דער פארצייטישער מנהג אשכנז איז געווען צו זאגן די איין-און-צוואנציג קינות פון רבי אלעזר הקליר, אקעגן די 21 טעג צווישן י"ז תמוז און ט' באב, וואס דאס האט דער גאנצער ציבור געזאגט אינאיינעם, און דערנאך האט יעדער אליין צוגעלייגט פון די אנדערע קינות לויט זיין געשמאק. דער שליח ציבור האט אויך געקענט אראפנעמען פון די קינות פון קליר, און צולייגן אנדערע פיוטים אנשטאט[8].
די קינות זאגט מען זיצנדיג אויף דער ערד, אדער אויף א קליין בענקל, מיט א ניגון פון געוויין און קלאג.
דער לעצטער קינה איז אלי ציון דאס זאגט מען שטייענדיג מיט א ספעציעלן ניגון.
קינות אויף אנדערע צרות
עס זענען דא נאך פארשידענע קינות וואס זענען פארפאסט געווארן צו קלאגן אויף פארשידענע גזירות דורכאויס די היסטאריע, טייל פון זיי צו זאגן תשעה באב, און טייל זאגן אין אנדערע געלעגנהייטן.
עס זענען די קינות אויף די פטירות פון צדיקים, און עס זענען דא וואס זאגן זיי אום תשעה באב, וויבאלד מיתת צדיקים איז געוואויגן ווי שריפת בית אלוקינו.
רבי יהודה הלוי האט מחבר געווען ארום 45 קינות אויף זיינע פריינט'ס פטירות[9].
די פיוט אלה אזכרה וואס באוויינט די עשרה הרוגי מלכות.
עטליכע פיוטים איבער די הרוגות פון יאר תתנ"ו.
א קינה אויף די שריפת התלמוד.
עס זענען אויך פאראן א צאל קינות אויף די פייערן וואס האבן פארברענגט די שטעט, און נאך צרות.
צווייטע וועלט מלחמה
נאך די צווייטע וועלט מלחמה זענען געווען וואס האבן מחבר געווען קינות אויף די זעקס מיליאן קדושים וואס זענען אומגעקומען אויף קידוש השם. ס'איז געווען וואס האבן געוואלט איינפירן דאס צו זאגן תשעה באב ביי די קינות, אנדערע האבן געהאלטן אז מיר זענען נישט ראוי צו מאכן קינות צו קובע זיין אינעם דאווענען. געווען וואס האבן געזאגט די קינות שפעטער אין טאג.
ביאורים
- ↑ די קינה שבת סורו מני, איז א המשך פון די קרובה זכור איכה אנו שפתנו, וואס מען פלעגט זאגן ווייטער ביי די ברכה פון בונה ירושלים[1].
רעפערענצן
- ↑ עמודי העבודה, עמ' 38 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ עזרא פליישער, שירת הקודש, עמוד 72-73
- ↑ יצחק יוסף כהן, "מנהגי תשעה באב בעדות ישראל", מקורות וקורות, ירושלים, תשמ"ב (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
- ↑ אאביך ביום מבך, אויף ספרייה הלאומית
- ↑ מחזור מנהג בני רומא, פאנו, רסד - רסה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ סדור תפלות השנה למנהג קהלות רומניא, ווענעציע, רפ"ג (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
- ↑ מהרם מרוטנבורג, מנהגים דבי מהר"ם ב"ר ברוך מרוטנברג, עמ' 34
- ↑ מהרם מרוטנבורג, מנהגים דבי מהר"ם ב"ר ברוך מרוטנברג, עמ' 34
- ↑ פינחס מילר, ארץ הגליל, עמ' 71 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)