|
|
| (8 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) |
| שורה 48: |
שורה 48: |
| [[טעקע:Satmarwilli.jpg|קליין|250x250פיקס|[[רבי זלמן לייב טייטלבוים]] פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן]] | | [[טעקע:Satmarwilli.jpg|קליין|250x250פיקס|[[רבי זלמן לייב טייטלבוים]] פון סאטמאר ביי א באגלייטן אויף די וויליאמסבורגער גאסן]] |
| [[טעקע:1Zelda.jpg|קליין|340x340פיקס|דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט]] | | [[טעקע:1Zelda.jpg|קליין|340x340פיקס|דער באקאנטער וויליאמסבורגער געשעפטסמאן זעלדא פארטראכטערהייט]] |
| [[טעקע:Williamsb. flag.jpg|קליין|339x339px|ביים פארברענען דעם ציוניסטישן פאן אום פורים נאכמיטאג ביי ליע עוו. קאר. היוז סט.]]
| |
|
| |
| == היסטאָריע == | | == היסטאָריע == |
| === גרינדונג === | | === גרינדונג === |
| שורה 68: |
שורה 66: |
| * די צענזוס פון יאר 2010 האט געפונען ארום 80,000 נפשות אין וויליאמסבורג. | | * די צענזוס פון יאר 2010 האט געפונען ארום 80,000 נפשות אין וויליאמסבורג. |
| * קרוב צו 36,000 קינדער לערנען אין די חדרים, ישיבות און מיידל שולעס אין שטאט. | | * קרוב צו 36,000 קינדער לערנען אין די חדרים, ישיבות און מיידל שולעס אין שטאט. |
|
| |
| == פּאָליטיק און מחלוקתן ==
| |
| === אַרטיסטן ===
| |
| אין משך פון די לעצטע יאָרן האָבן זיך אַריינגעצויגן אין דעם געגנט פון צפון וויליאַמסבורג פילע "[[היפסטער|היפּסטער]]ס" און "אַרטיסטן", אינגערע לייט פונעם מיטל-העכערן סאָציאָ-עקאָנאָמישן קלאַס. דער געגנט איז צוליב זיי אַדורך אַ פּראָצעס פון [[גענטריפיקאציע|גענטריפיקאַציע]], און דאָס האָט געבראַכט דערצו אַז די [[ריעל עסטעיט|ריעל־עסטייט]] פּרייזן זאָלן שטייגן אין דעם גאַנצן געגנט.
| |
|
| |
| כאָטש פילע פון די בנינים אין דעם היינט טייערן געגנט געהערן צו חסידים פון וויליאַמסבורג, און דער איבערטויש פון דעם געגנט איז געווען פאַר זיי לטובה, זענען אָבער וויליאַמסבורגער איינוואוינער אומצופרידן פון די אַנטוויקלונגען. טייל רופן דאָס אָן אַ "מכה" און האַלטן אַז זיי שאַפן אַ ריזיגן מאָראַלישע סכנה פאַר די חסידישע איינוואוינער.
| |
|
| |
| === עירוב ===
| |
| אין יאָר תש"מ בערך האט דער ראצפערטער רבי אויפגעשטעלט אן [[עירוב]] מיט שווערער האראווניע. דער עירוב האט געהאט די הסכמה פון 99.9% פון די לאקאלע רבנים, אנגעפאנגען פון דעם [[יואל טייטלבוים|סאטמארער רב]] ביז רובו ככולו פונעם התאחדות הרבנים (חוץ איין איינציגען: הרב משה ביק). אבער במשך דעם ערשטן פרייטאג איז דער עירוב צוריסן געווארן דורך זדים און בריונים, ווי ערקלערט אין דער אויסגאבע "די תורה וועלט". דריי דיינים, הרב [[שלום קרויז]] מיט הרב [[פישל הערשקאוויטש]] און הרב ישראל חיים מנשה פריעדמאן, האבן בודק געווען דעם עירוב דעם ערשטן פרייטאג. פון דעם גופא זעט מען אז די "סאטמארער התנגדות" צום עירוב וואס פאלגט נאך אינעם ארטיקל איז א פריש געבאקענע טעאריע.{{מקור}}
| |
|
| |
| אין תשס"ג איז פריש געווארן א שערוריה אין וויליאַמסבורג מיטן התחדשות פונעם עירוב וואָס איז געשאַפן געוואָרן מיט דער הסכמה פון רוב רבנים און בעלי בתים קעגן דעם דעת פון געציילטע יחידים, רבנים און מחרחרי ריב פונעם געגנט.{{מקור}} רוב פון די מתנגדי העירוב געהערן צו סאטמאר, וואָס זיי טענה'ן אז זיי האלטן אַז דאָס איז קעגן דער הלכה, און אַזוי אויך טענה'ן די סאַטמאַרער אידן אַז דאָס איז געווען קעגן דעם סאַטמאַרער רבינס מיינונג, און דעריבער אַזוי ווי עס איז נישטאָ קיין איין רב וואָס האָט אַ כח אויף דער שטאָט אַלס שטאָטס־רב, קען מען נישט אויפ{{ר}}ֿפּאסן אויף דעם עירוב געהעריג, און ווי דער סאַטמאַרער רב האָט זיך אַפּאָר מאָל אויסגעדריקט פאַר זיינע נאָנטע אַז אין מאנהעטן וואו דער [[רב הכולל]] האָט געמאַכט אַן עירוב האָבן זיך אידן נאָך סומך געווען דערויף אַסאַך יאָרן שפּעטער ווען ער האָט שוין נישט געלעבט און דער עירוב איז שוין לאַנג נישט געווען כשר, ווידער איז דאָ די וואָס טענה'ן און ברענגען באַווייזן אַז די מעשה מיט מאַנהעטן איז אַרויסגעזויגן פון די פינגער פאַר פּאָליטישע חשבונות. אין וויליאמסבורג איז אבער ליכעערליך דער טענה פון שטאטס-רב וויבאלד מען האט אוועקגעשטעלט א ב"ד מיוחד פאר דעם עירוב, אזוי ווי אלע אנדערע אידישע שטעט איבער די גארער וועלט ווי ס'איז דא א ספעציעלע קאמיטעע פון רבנים און בעלי בתים וואס זענען אחראי אויפן עירוב. אויך איז נתברר געווארן אז רוב מימרות אין דעם ענין וואס מען זאגט נאך פונעם סאטמארער רבי'ן זענען שקרים למחצה, לשליש ולרביע, אדער ארויסגענומען פון דער מכוון.{{מקור}} אזוי אויך האט דער [[משה טייטלבוים|ברך משה]] בפירוש געשטיצט דעם עירוב ווי עס איז נאך הערבאר אויף טעיפ, אויך זענען דא צענדליגע אידן וואס האבן דאס געהערט בשעת ער האט געשמועסט מיט [[רבי חיים לייב כ"ץ]] בשעת דער לעצטער איז געקומען איבערשמועסן וועגן דעת רביה"ק בעל דברי יואל, בעפאר'ן מאכן דעם בארא פארקער עירוב. אויך זענען פארהאן עטליכע גילוי דעת'ן פון תלמידי רביה"ק וואס געהערן נישט צום היינטיגער סאטמאר'ער פארטיי.{{הערה|[http://eruvonline.blogspot.com/2006/06/part-1-truth-about-satmar-rebbe-and.html דעה פון סאטמארער רבי'ן אין "חי אנכי לעולם"]}}
| |
|
| |
| אנדערע פאַרציילן גאָר, אַ זאַך וואָס איז נישט פאַרשריבן, אז ער זאל זיך האבן אפאר מאל אויסגעדריקט אז בעדפארד עוועניו איז א רשות הרבים דאורייתא, דעריבער קען מען נישט מאכן קיין עירוב אין וויליאמסבורג, און אפילו עס איז געווען עירובין בחייו אין בעדפארד גארדענס, ראדני, אין סוכות, איז אבער קיינמאל נישט געווען קיין עירוב איבער בעדפארד עוועניו, ווייל ער האט געהאלטן אז עס איז א רשות הרבים דאורייתא. אבער דער [[אודווארי]] רב שרייבט אין זיין תשובה אז דער סאטמארער רב האט יא געשטיצט צו מאכן אן עירוב אין וויליאַמסבורג. דער עירוב אין וויליאמסבורג איז געבויט געווארן דורך ר' [[אשר גאלדהירש]], א [[באיאן (חסידות)|באיאנער]] חסיד. ער האט געהאט די הסכמה פון רוב רבנים אין שטאט, נאר אסאך פון די רבנים האבן מורא געהאט פון מפרסם זיין זייער נעמען וועגן פחד פון די צעיושטע זעלבסט געקרוינטע קנאים.
| |
|
| |
| למעשה האלטן זיך מערסטנס פון די וואס רופן זיך "סאטמארער חסידים" אינעם וויליאמסבורגער ציבור צוריק פון טראגן מיט'ן עירוב. רובא דרובא פון די אנדערע קהילות טראגן יא מיט'ן עירוב, טראץ דעם וואס ס'איז נישט קלאר צו דאס טרעפט אויך צו רוב מענטשן. דאס איז זיכער אז רוב מענטשן ווילן דער עירוב, און פילן אז ס'איז נישט ערגער ווי דער עירוב פון אנדערע שטעט, נאר זיי זענען פארפירט פון דעם פאלשן שמועה אז רביה"ק איז געווען דערקעגן. פון צייט צו צייט קומען פאר צוזאמקופטן און מארשן איבער די גאסן קעגן די וואס טראגן מיטן עירוב. אויך קומט פאר א יערליך עצרת מיט דרשות פון פארשידענע רבנים. אינטערסאנט אז זיי ברענגען אלץ א פרעמדער רב צו רעדן, געווענליך א ליטווישער ראש ישיבה. דאס ווייזט אז ס'איז כמעט נישט דא קיין איין חסידישער רב וואס געהערט נישט צו סאטמאר וואס זאל מיטהאלטן דער התנגדות צום עירוב.{{מקור}}
| |
|
| |
| === נאך פארשידענע מערכות ===
| |
| במשך די יארן איז פארגעקומען פילצאליגע מערכות איבער געשעפטן און ארגאניזאציעס מיט'ן ציל אנצוהאלטן די אפגעזונדערטע סטאנדארטן פון אידישן וויליאמסבורג, אנגעהויבן יארן צוריק ביי גרין'ס פיצא שאפ וואס איז געווען די ערשטע [[פיצא]] געשעפט אין וויליאמסבורג, און דערנאך ביים געוועזענעם גל-פז, ווי אויך ביי א מעיק-אפ געשעפט אויף לי עוועניו ווי עס זענען פארגעקומען טעגליכע פראטעסטן במשך [[בין הזמנים]] ביז זיי זענען געצווינגען געווארן צו שפארן. ווי אויך ביי די מערכה קעגן אינטערנעט און סמארטפאנען איז געווארן אפגעהאלטן א פראטעסט אקעגן סאנרייס פאטא-געשעפט פאר'ן אנגעבליך פארקויפן סמארטפאנען פאר בחורים.
| |
|
| |
| די קנאישע קרייזן ווילן אז מען זאל נישט פארקויפן די [[המודיע]] צייטונג אין וויליאמסבורג, אזוי אויך די [[משפחה (מאגאזין)|משפחה]] און [[עמי מאגאזין|עמי]] מאגאזינען. א ספעציעל אגרעסיווע קאמפיין איז פארגעקומען אנטקעגן עמי מאגאזין אין ווינטער פון תשע"ב. למעשה קען מען היינט צוטאגס טרעפן די משפחה און עמי מאגאזינען אין פיל געשעפטן, אבער די המודיע פארקויפט מען טאקע נישט אין ערגעץ.
| |
|
| |
|
| == גרעניצן פון דער אידישער געגנט == | | == גרעניצן פון דער אידישער געגנט == |
| שורה 111: |
שורה 89: |
| * [[רבי מרדכי האגער]] (1922-2018), גרינדער און אדמו"ר פון דער [[וויזשניץ]] חסידישער הויף פון מאָנסי במשך 46 יאָר | | * [[רבי מרדכי האגער]] (1922-2018), גרינדער און אדמו"ר פון דער [[וויזשניץ]] חסידישער הויף פון מאָנסי במשך 46 יאָר |
| * [[רבי יעקב לעבאוויטש]] אב"ד קאפיש | | * [[רבי יעקב לעבאוויטש]] אב"ד קאפיש |
| * [[רבי אלעזר שפירא (ג)|אלעזר שפירא]] אב"ד [[קיוויאשד]] | | * [[רבי אלעזר שפירא (ג)|רבי אלעזר שפירא]] אב"ד [[קיוויאשד]] |
| * [[רבי משה האלבערשטאם (קיוויאשד)|משה האלבערשטאם]] אב"ד קיוויאשד | | * [[רבי משה האלבערשטאם (קיוויאשד)|משה האלבערשטאם]] אב"ד קיוויאשד |
| * [[רבי אשר אנשיל קרויז]] מראצפערט | | * [[רבי אשר אנשיל קרויז]] מראצפערט |
| שורה 149: |
שורה 127: |
| ==== געוועזענע ==== | | ==== געוועזענע ==== |
| * [[זכריה דערשאוויץ]] (1859-1921), גרינדער פון איינע פון די ערשטע אידישע קהילות אין אמעריקע און די ערשטע חסידישע שוהל אין וויליאמסבורג | | * [[זכריה דערשאוויץ]] (1859-1921), גרינדער פון איינע פון די ערשטע אידישע קהילות אין אמעריקע און די ערשטע חסידישע שוהל אין וויליאמסבורג |
| * ר' [[יום-טוב עהרליך]] (1914–1990), באַרימטער חסידישער מוזיקער, קאָמפּאָזיטאָר, ליריסיסט, רעקאָרדינג קינסטלער, און פּאָפּולער פאַרוויילער, באַקאַנט פאַר זיינע פּאָפּולערע ייִדישע מוזיק אלבומען. איינע פון זיינע מערסט באקאנטע פאָלקס לידער איז "וויליאמסבורג", א ליד וועגן חסידיש וויליאמסבורג אין די 1950ער. | | * ר' [[יום-טוב עהרליך]] (1914–1990), באַרימטער חסידישער מוזיקער, קאָמפּאָזיטאָר, ליריסיסט, רעקאָרדינג קינסטלער, און פּאָפּולער פאַרוויילער, באַקאַנט פאַר זיינע פּאָפּולערע ייִדישע מוזיק אלבומס. איינע פון זיינע מערסט באקאנטע פאָלקס לידער איז "וויליאמסבורג", א ליד וועגן חסידיש וויליאמסבורג אין די 1950ער. |
| * [[באגסי סיגעל|בנימין "באגסי" סיגעל]] - מערקווירדיגער באַנדיט, וואָס האט געשאפן די [[לאַס וועגאַס]] פּאַס (געבוירן אין וויליאמסבורג) | | * [[באגסי סיגעל|בנימין "באגסי" סיגעל]] - מערקווירדיגער באַנדיט, וואָס האט געשאפן די [[לאַס וועגאַס]] פּאַס (געבוירן אין וויליאמסבורג) |
| * [[אליעזר קעסטנבוים]], [[גרונטייגנס]] דעוועלאָפּער, גרינדער און טשערמאַן פון 'פאָרטיס פראפערטי גרופע' אין ניו יארק סיטי | | * [[אליעזר קעסטנבוים]], [[גרונטייגנס]] דעוועלאָפּער, גרינדער און טשערמאַן פון 'פאָרטיס פראפערטי גרופע' אין ניו יארק סיטי |
| שורה 174: |
שורה 152: |
| {{ציטירן|תוכן=... ביים קלויזענבורגען הייסע טרערן,<br>טיפע קרעכצן ביי דעם סקווירא'ן,<br>און די סטאלינע מיט געשרייען,<br>און סאטמאר האט מען נאכנישט אנגעפאנגען,<br>ערשט איז מען אין מקוה געגאנגען,<br>און ביי די וויזניצ'ע טרינקט מען שוין לחיים...}} | | {{ציטירן|תוכן=... ביים קלויזענבורגען הייסע טרערן,<br>טיפע קרעכצן ביי דעם סקווירא'ן,<br>און די סטאלינע מיט געשרייען,<br>און סאטמאר האט מען נאכנישט אנגעפאנגען,<br>ערשט איז מען אין מקוה געגאנגען,<br>און ביי די וויזניצ'ע טרינקט מען שוין לחיים...}} |
|
| |
|
| ==דרויסנדע לינקס== | | ==דרויסנדיגע לינקס== |
| === בילדער פון וויליאמסבורג === | | === בילדער פון וויליאמסבורג === |
| * [http://5starfinephotography.zenfolio.com/p871365782 בילדער פון אידן אין וויליאמסבורג] | | * [http://5starfinephotography.zenfolio.com/p871365782 בילדער פון אידן אין וויליאמסבורג] |
| שורה 183: |
שורה 161: |
| * א פילם פון [[חסיד]]ישע [[ייד|ייִדן]] פון יאר תשנ"ז [http://www.pbs.org/alifeapart A Life Apart, Hasidism in America] | | * א פילם פון [[חסיד]]ישע [[ייד|ייִדן]] פון יאר תשנ"ז [http://www.pbs.org/alifeapart A Life Apart, Hasidism in America] |
| * א בוך פון [[חסיד]]ישע [[ייד|ייִדן]] [http://www.amazon.com/Hasidic-People-Place-New-World/dp/0674381165 Hasidic People: A Place in the New World] | | * א בוך פון [[חסיד]]ישע [[ייד|ייִדן]] [http://www.amazon.com/Hasidic-People-Place-New-World/dp/0674381165 Hasidic People: A Place in the New World] |
| | *A FORTRESS IN BROOKLYN, Race, Real Estate, and the Making of Hasidic Williamsburg {{ISBN|978-0300231090}} |
|
| |
|
| === נאך === | | === נאך === |
| * [http://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=6870 היסטאריע פון וויליאמסבורג אויף אייוועלט] | | * {{אייוועלט|6870|וויליאמסבורג און איר היסטאריע}} |
| * וויליאמסבורג ארד [http://wburg.com/about.html WBURG] | | * וויליאמסבורג ארד [http://wburg.com/about.html WBURG] |
| * וויליאמסבורג פארשידענארטיגס [http://www.billburg.com Billburg] | | * וויליאמסבורג פארשידענארטיגס [http://www.billburg.com Billburg] |
| שורה 191: |
שורה 170: |
| * [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg Our Brooklyn-Williamsburg] | | * [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg Our Brooklyn-Williamsburg] |
| * בילדער פון אמאליגן חסידיש לעבן אין וומס"ב [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg/herzberg-photo.jsp Herzberg Photos] | | * בילדער פון אמאליגן חסידיש לעבן אין וומס"ב [http://www.brooklynpubliclibrary.org/ourbrooklyn/williamsburg/herzberg-photo.jsp Herzberg Photos] |
| | *{{NYT|ARI L. GOLDMAN|THE TALK OF WILLIAMSBURG; HASIDIC ENCLAVE: A STEP BACK TO OLDER VALUES :|1986/07/07/nyregion/the-talk-of-williamsburg-hasidic-enclave-a-step-back-to-older-values.html|July 7, 1986}} |
|
| |
|
| === עירוב === | | === עירוב === |
| שורה 204: |
שורה 184: |
| [[קאַטעגאָריע:וויליאמסבורג|*]] | | [[קאַטעגאָריע:וויליאמסבורג|*]] |
| [[קאַטעגאָריע:סאטמאר]] | | [[קאַטעגאָריע:סאטמאר]] |
| [[קאַטעגאָריע:אידישע יישובים]] | | [[קאַטעגאָריע:אידישע ישובים]] |
| [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]]
| |
| [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] |
| {{קרד/ויקי/יידיש}} | | {{קרד/ויקי/יידיש}} |
| [[he:ויליאמסבורג (ברוקלין)]] | | [[he:ויליאמסבורג (ברוקלין)]] |