אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:לאנדאן"

288 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
←‏רעפערענצן: {{קרד/ויקי/יידיש}}
ק (החלפת טקסט – "יידישע קהילה" ב־"אידישע קהילה")
ק (←‏רעפערענצן: {{קרד/ויקי/יידיש}})
 
(9 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע||ענגליש = capital and largest city of the United Kingdom|העב=בירת הממלכה המאוחדת|דייטש=Hauptstadt und bevölkerungsreichste Stadt des Vereinigten Königreichs|}}
{{יישוב
{{יישוב
|נאמען= לאָנדאָן
|נאמען= לאָנדאָן
שורה 63: שורה 64:
| deadurl=no}}</ref>
| deadurl=no}}</ref>


די 43 אוניווערסיטעטן אין לאנדאן שאפן די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
די 43 אוניווערזיטעטן אין לאנדאן שאפן די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.


די שטאָט לאנדאן איז די היים פאר טויזענטער [[חרדים|חרדישע]] פאמיליעס און איז די גרעסטע חרדישע שטאָט אין [[אייראפע]].
די שטאָט לאנדאן איז די היים פאר טויזענטער [[חרדים|חרדישע]] פאמיליעס און איז די גרעסטע חרדישע שטאָט אין [[אייראפע]].
שורה 84: שורה 85:


=== קלימאט ===
=== קלימאט ===
לאנדאן האט א קלימאט ענליך צו גאנץ דרום בריטאניע. כאטש מענטשן מיינען אז לאנדאן האט פיל רעגן, איז דער דורכשניטליכער אפזעץ (אראפגעלאזטע פייכטקייט) אין לאנדאן 602 מ"מ א יאר—ווינציקער ווי [[רוים]] (834 מ"מ), [[בארדא]] (923 מ"מ), [[טולוז]], [[סידני]] און [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]]. אין ווינטער איז גוט קיל, און צווישן נאוועמבער אין מערץ פאסירט אין די פארשטעט פון לאנדאן א פראסט צוויי מאל א וואך. עס שנייט אפשר פיר מאל א יאר, נארמאל צווישן דעצעמבער און פעברואר. די טעמפעראטור אין ווינטער איז נארמאל צווישן &nbsp;°C {{ר}}4- און &nbsp;°C {{ר}}14.  
לאנדאן האט א קלימאט ענליך צו גאנץ דרום בריטאניע. כאטש מענטשן מיינען אז לאנדאן האט פיל רעגן, איז דער דורכשניטליכער אפזעץ (אראפגעלאזטע פייכטקייט) אין לאנדאן 602 מ"מ א יאר—ווינציקער ווי [[רוים]] (834 מ"מ), [[בארדא]] (923 מ"מ), [[טולוז]], [[סידני]] און [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]]. אין ווינטער איז גוט קיל, און צווישן [[נאוועמבער]] אין מערץ פאסירט אין די פארשטעט פון לאנדאן א פראסט צוויי מאל א וואך. עס שנייט אפשר פיר מאל א יאר, נארמאל צווישן [[דעצעמבער]] און פעברואר. די טעמפעראטור אין ווינטער איז נארמאל צווישן &nbsp;°C {{ר}}4- און &nbsp;°C {{ר}}14.  
אין זומער איז ווארעם, און דער צענטער פון לאנדאן קען זיין ווארעמער מיט &nbsp;°C {{ר}}5  ווי די פארשטעט. די דורכשניטליכע זומער טעמפעראטור אין לאנדאן איז &nbsp;°C {{ר}}24, און בערך 7 טעג אין יאר גייט די טעמפעראטור אריבער &nbsp;°C {{ר}}30.
אין זומער איז ווארעם, און דער צענטער פון לאנדאן קען זיין ווארעמער מיט &nbsp;°C {{ר}}5  ווי די פארשטעט. די דורכשניטליכע זומער טעמפעראטור אין לאנדאן איז &nbsp;°C {{ר}}24, און בערך 7 טעג אין יאר גייט די טעמפעראטור אריבער &nbsp;°C {{ר}}30.


שורה 102: שורה 103:


== דעמאגראפיע ==
== דעמאגראפיע ==
די באפעלקערונג פון לאנדאן האט געוואקסן גיך אין די 19טן און אנהייב 20סטן יארהונדערטער, און איז געווען די גרעסטע שטאט אין דער וועלט ביז אין 1925 איז [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]] געווארן גרעסער. די גרעסטע באפעלקערונג פון לאנדאן איז געווען 8,615,245 אין 1939 קורץ פארן אויסבראך פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. ביים 2001 צענזוס איז די באפעלקערונג אראפ צו 7,192,091, אבער זי איז געשטיגן צו 8,173,941 ביים 2011 צענזוס. לאנדאן איז די [[גרעסטע שטעט אינעם אייראפעישן פארבאנד|גרעסטע שטאט אינעם אייראפעישן פארבאנד]], און די צווייטע מערסט באפעלקערסטע שטאט אין אייראפע. לאנדאן איז די 19טע גרעסטע שטאט אין דער וועלט.
די באפעלקערונג פון לאנדאן האט געוואקסן גיך אין די 19טן און אנהייב 20סטן יארהונדערטער, און איז געווען די גרעסטע שטאט אין דער וועלט ביז אין 1925 איז [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]] געווארן גרעסער. די גרעסטע באפעלקערונג פון לאנדאן איז געווען 8,615,245 אין 1939 קורץ פארן אויסבראך פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. ביים 2001 צענזוס איז די באפעלקערונג אראפ צו 7,192,091, אבער זי איז געשטיגן צו 8,173,941 ביים 2011 צענזוס. לאנדאן איז די [[גרעסטע שטעט אינעם אייראפעאישן פארבאנד|גרעסטע שטאט אינעם אייראפעאישן פארבאנד]], און די צווייטע מערסט באפעלקערסטע שטאט אין אייראפע. לאנדאן איז די 19טע גרעסטע שטאט אין דער וועלט.


אין 2005 האט לאנדאן געהאט 7.5 מיליאן איינוואוינער. פון זיי זענען 71% ווייסע, 10% [[אינדיע|אינדישע]] אדער [[פאקיסטאן|פאקיסטאנער]], 5% שווארצע פון [[אפריקע]], 5% שווארצע פון די [[קאראיבישע אינזלען]], 3% געמישטע און 1% [[כינע]]זישע. לויט רעליגיע זענען  58.2% [[קריסטן]], 15.8% קיין רעליגיע, 7.2% [[מוסולמענער]], 4.1% [[הינדו]], 2.1% [[איד]]ן, און 1.5% [[סיק]]ן. 21.8% פון די איינוואוינער זענען געבוירן אינדרויסן פונעם [[אייראפעישער פארבאנד|אייראפעישן פארבאנד]].     
אין 2005 האט לאנדאן געהאט 7.5 מיליאן איינוואוינער. פון זיי זענען 71% ווייסע, 10% [[אינדיע|אינדישע]] אדער [[פאקיסטאן|פאקיסטאנער]], 5% שווארצע פון [[אפריקע]], 5% שווארצע פון די [[קאראיבישע אינזלען]], 3% געמישטע און 1% [[כינע]]זישע. לויט רעליגיע זענען  58.2% [[קריסטן]], 15.8% קיין רעליגיע, 7.2% [[מוסולמענער]], 4.1% [[הינדו]], 2.1% [[איד]]ן, און 1.5% [[סיק]]ן. 21.8% פון די איינוואוינער זענען געבוירן אינדרויסן פונעם [[אייראפעאישער פארבאנד|אייראפעאישן פארבאנד]].     
   
   
דער שטאטישער שטח פון לאנדאן האט אומגעפער 14 מיליאן איינוואוינער, און ווערט גערעכנט דער גרעסטער שטאטישער שטח אין [[אייראפע]], און צווישן די 20 גרעסטע אין דער וועלט.
דער שטאטישער שטח פון לאנדאן האט אומגעפער 14 מיליאן איינוואוינער, און ווערט גערעכנט דער גרעסטער שטאטישער שטח אין [[אייראפע]], און צווישן די 20 גרעסטע אין דער וועלט.
שורה 183: שורה 184:
לאנדאן איז א הויפט אינטערנאציאנאלער לופט טראנספארט קנופ. ס'זענען דא אכט פליפעלדער וואס רופן זיך "לאנדאן ערפארט", אבער דער עיקר פארקער פארט אדורך פינף הויפט ערפארטן.
לאנדאן איז א הויפט אינטערנאציאנאלער לופט טראנספארט קנופ. ס'זענען דא אכט פליפעלדער וואס רופן זיך "לאנדאן ערפארט", אבער דער עיקר פארקער פארט אדורך פינף הויפט ערפארטן.


[[לאנדאן היטרוי ערפארט]] איז דער וועלט'ס פארהאוועטסטער ערפארט פאר אינטערנאציאנאלן פארקער, און איז דער הויפט קנופ פאר'ן נאציאנאלן פאנטרעגער, [[בריטיש ערווייס]]. היטרוי באהאנדלט אינלענדישע, אייראפעישע און צווישן-קאנטינענטאלע פאסאזשער פליען. מ'הייבט אן מיט פלענער פאר א זעקסטן טערמינאל, כאטש די שכנותדיגע איינוואוינערס דערגעגן זיך שטארק.<ref>[http://www.heathrowairport.com/portal/site/default/menuitem.cd3561d9b59d462588a5e186c02865a0/;jsessionid=DNAfOXj7g3r3fk1j9NlWANpydf0hhlQvi8LcmzuRluuyU0u2FTlo!-949195938 וועגן היטרוי], BAA Heathrow. דערגרייכט דעם [[2006-09-17]].</ref> אן ענליכער פארקער, מיט אויך עטליכע ביליגע קורצער-מהלך פליען, ווערט באהאנדלט דורך [[לאנדאן גאטוויק ערפארט]]. לאנדאן סטאנסטעד ערפארט און  לאנדאן לוטאן ערפארט באדינען  בעיקר ביליגע קורצער-מהלך פליען. [[לאנדאן סיטי ערפארט]], דער קלענסטער און מערסט צענטראלער ערפארט, איז בעיקר פאר האנדל פארערס, מיט א געמיש פון קורצע-רייזע פלאנירטע פליערס און אסאך ביזנעס דזשעט פארקער.<ref>[http://www.londoncityairport.com/index.php?page=corporateInformation London City Airport - Corporate Information]. דערגרייכט דעם [[2006-06-17]].</ref>
[[לאנדאן היטרוי ערפארט]] איז דער וועלט'ס פארהאוועטסטער ערפארט פאר אינטערנאציאנאלן פארקער, און איז דער הויפט קנופ פאר'ן נאציאנאלן פאנטרעגער, [[בריטיש ערווייס]]. היטרוי באהאנדלט אינלענדישע, אייראפעאישע און צווישן-קאנטינענטאלע פאסאזשער פליען. מ'הייבט אן מיט פלענער פאר א זעקסטן טערמינאל, כאטש די שכנותדיגע איינוואוינערס דערגעגן זיך שטארק.<ref>[http://www.heathrowairport.com/portal/site/default/menuitem.cd3561d9b59d462588a5e186c02865a0/;jsessionid=DNAfOXj7g3r3fk1j9NlWANpydf0hhlQvi8LcmzuRluuyU0u2FTlo!-949195938 וועגן היטרוי], BAA Heathrow. דערגרייכט דעם [[2006-09-17]].</ref> אן ענליכער פארקער, מיט אויך עטליכע ביליגע קורצער-מהלך פליען, ווערט באהאנדלט דורך [[לאנדאן גאטוויק ערפארט]]. לאנדאן סטאנסטעד ערפארט און  לאנדאן לוטאן ערפארט באדינען  בעיקר ביליגע קורצער-מהלך פליען. [[לאנדאן סיטי ערפארט]], דער קלענסטער און מערסט צענטראלער ערפארט, איז בעיקר פאר האנדל פארערס, מיט א געמיש פון קורצע-רייזע פלאנירטע פליערס און אסאך ביזנעס דזשעט פארקער.<ref>[http://www.londoncityairport.com/index.php?page=corporateInformation London City Airport - Corporate Information]. דערגרייכט דעם [[2006-06-17]].</ref>


=== שאסייען ===
=== שאסייען ===
שורה 198: שורה 199:


== בילדונג ==
== בילדונג ==
לאנדאן איז א הויפט צענטער פון העכערער בילדונג, סיי לערנען סיי פארשונג, און זיינע 43 אוניווערסיטעטן זענען די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
לאנדאן איז א הויפט צענטער פון העכערער בילדונג, סיי לערנען סיי פארשונג, און זיינע 43 אוניווערזיטעטן זענען די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
אין 2008/9 איז געווען די העכערע בילדונג סטודענטן באפעלקערונג אין לאנדאן אומגעפער 412,000, פון זיי 287,000 איינגעשריבן פאר ערשטע דיפלאמען און 118,000 וואס שטודירן ביי שוין גראדואירטן ניווא. די צאל אינטערנאציאנאלע סטודענטן אין לאנדאן איז געווען 97,150, א פערטל פון סה"כ אין דעם פאראייניגטן קעניגרייך.
אין 2008/9 איז געווען די העכערע בילדונג סטודענטן באפעלקערונג אין לאנדאן אומגעפער 412,000, פון זיי 287,000 איינגעשריבן פאר ערשטע דיפלאמען און 118,000 וואס שטודירן ביי שוין גראדואירטן ניווא. די צאל אינטערנאציאנאלע סטודענטן אין לאנדאן איז געווען 97,150, א פערטל פון סה"כ אין דעם פאראייניגטן קעניגרייך.


שורה 236: שורה 237:
== אידישער יישוב אין לאנדאן ==
== אידישער יישוב אין לאנדאן ==
לאנדאן האט א גרויסן יישוב פון אומגעפער 200,000 אידן, די גרעסטע אידישע קהילה אין בריטאניע.
לאנדאן האט א גרויסן יישוב פון אומגעפער 200,000 אידן, די גרעסטע אידישע קהילה אין בריטאניע.
דער היינטיגער יישוב פון אידן אין לאנדאן גייט צוריק צום יאר [[ה'תט"ז]], ווען [[מנשה בן ישראל]] איז געקומען פון [[האלאנד]] און האט געגרינדעט א ספרדישע קהילה. בערך 80 יאר שפעטער האבן אנגעהויבן צו קומען אשכנזישע אידן פון די דייטשע לענדער. די ערשטע פאראייניגטע אשכנזישע קהילה אין לאנדאן איז געווען די "פאראייניגטע שול" ({{שפראך-en|United Synagogue}}). דער אב"ד פון דער פאראייניגטע שול איז דער "הויפט רב", היינט הרב [[אפרים מירוויס]]. אין די תר"ם יארן האבן די שולן און שטיבלעך אינעם איסט ענד, בעיקר פוילישע און רוסישע אידן, זיך פאראייניגט אונטער דער "פעדעראציע פון שולן" ({{שפראך-en|Federation of Synagogues}}). זייער אב"ד איז הרב ליכטנשטיין.
דער היינטיגער יישוב פון אידן אין לאנדאן גייט צוריק צום יאר [[ה'תט"ז]], ווען [[מנשה בן ישראל]] איז געקומען פון [[האלאנד]] און האט געגרינדעט א ספרד'ישע קהילה. בערך 80 יאר שפעטער האבן אנגעהויבן צו קומען אשכנזישע אידן פון די דייטשע לענדער. די ערשטע פאראייניגטע אשכנזישע קהילה אין לאנדאן איז געווען די "פאראייניגטע שול" ({{שפראך-en|United Synagogue}}). דער אב"ד פון דער פאראייניגטע שול איז דער "הויפט רב", היינט הרב [[אפרים מירוויס]]. אין די תר"ם יארן האבן די שולן און שטיבלעך אינעם איסט ענד, בעיקר פוילישע און רוסישע אידן, זיך פאראייניגט אונטער דער "פעדעראציע פון שולן" ({{שפראך-en|Federation of Synagogues}}). זייער אב"ד איז הרב ליכטנשטיין.


אין תרפ"ו איז געשאפן געווארן דער יסוד פון דער היינטיגער חרדישער קהילה, דאס [[התאחדות קהלות החרדים]]. היינט צוטאג דינט דארטן אלס רב הרב [[משה חיים אפרים פאדווא]] וואס ער איז אן איידעם ביים ריסקעווער רב, וואס האט איבערגענומען דעם כתר הרבנות פון זיין טאטן, הרב [[חנוך העניך פאדווא]], וואס האט געדינט דארטן ארום א יובל יארן.
אין תרפ"ו איז געשאפן געווארן דער יסוד פון דער היינטיגער חרדישער קהילה, דאס [[התאחדות קהלות החרדים]]. היינט צוטאג דינט דארטן אלס רב הרב [[משה חיים אפרים פאדווא]] וואס ער איז אן איידעם ביים ריסקעווער רב, וואס האט איבערגענומען דעם כתר הרבנות פון זיין טאטן, הרב [[חנוך העניך פאדווא]], וואס האט געדינט דארטן ארום א יובל יארן.
שורה 273: שורה 274:


{{לאנדאן}}
{{לאנדאן}}
{{הויפטשטעט פונעם אייראפעישן פארבאנד}}
{{הויפטשטעט פונעם אייראפעאישן פארבאנד}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}


[[קאַטעגאָריע:לאנדאן|*]]
[[קאַטעגאָריע:לאנדאן|*]]
[[he:לונדון]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}