המכלול

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:לאנדאן"

רוי שמועס

רוי:לאנדאן (זעט מקור)

רעוויזיע פון 09:07, 18 יולי 2024

286 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
←‏רעפערענצן: {{קרד/ויקי/יידיש}}
וויזועלוויקיטעקסט
ק (החלפת טקסט – "עטלעכע" ב־"עטליכע")
ק (←‏רעפערענצן: {{קרד/ויקי/יידיש}})
 
(18 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע||ענגליש = capital and largest city of the United Kingdom|העב=בירת הממלכה המאוחדת|דייטש=Hauptstadt und bevölkerungsreichste Stadt des Vereinigten Königreichs|}}
{{יישוב
{{יישוב
|נאמען= לאָנדאָן
|נאמען= לאָנדאָן
שורה 63: שורה 64:
| deadurl=no}}</ref>
| deadurl=no}}</ref>


די 43 אוניווערסיטעטן אין לאנדאן שאפן די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
די 43 אוניווערזיטעטן אין לאנדאן שאפן די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.


די שטאָט לאנדאן איז די היים פאר טויזענטער [[חרדים|חרדישע]] פאמיליעס און איז די גרעסטע חרדישע שטאָט אין [[אייראפע]].
די שטאָט לאנדאן איז די היים פאר טויזענטער [[חרדים|חרדישע]] פאמיליעס און איז די גרעסטע חרדישע שטאָט אין [[אייראפע]].
שורה 84: שורה 85:


=== קלימאט ===
=== קלימאט ===
לאנדאן האט א קלימאט ענלעך צו גאנץ דרום בריטאניע. כאטש מענטשן מיינען אז לאנדאן האט פיל רעגן, איז דער דורכשניטליכער אפזעץ (אראפגעלאזטע פייכטקייט) אין לאנדאן 602 מ"מ א יאר—ווינציקער ווי [[רוים]] (834 מ"מ), [[בארדא]] (923 מ"מ), [[טולוז]], [[סידני]] און [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]]. אין ווינטער איז גוט קיל, און צווישן נאוועמבער אין מערץ פאסירט אין די פארשטעט פון לאנדאן א פראסט צוויי מאל א וואך. עס שנייט אפשר פיר מאל א יאר, נארמאל צווישן דעצעמבער און פעברואר. די טעמפעראטור אין ווינטער איז נארמאל צווישן &nbsp;°C {{ר}}4- און &nbsp;°C {{ר}}14.  
לאנדאן האט א קלימאט ענליך צו גאנץ דרום בריטאניע. כאטש מענטשן מיינען אז לאנדאן האט פיל רעגן, איז דער דורכשניטליכער אפזעץ (אראפגעלאזטע פייכטקייט) אין לאנדאן 602 מ"מ א יאר—ווינציקער ווי [[רוים]] (834 מ"מ), [[בארדא]] (923 מ"מ), [[טולוז]], [[סידני]] און [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]]. אין ווינטער איז גוט קיל, און צווישן [[נאוועמבער]] אין מערץ פאסירט אין די פארשטעט פון לאנדאן א פראסט צוויי מאל א וואך. עס שנייט אפשר פיר מאל א יאר, נארמאל צווישן [[דעצעמבער]] און פעברואר. די טעמפעראטור אין ווינטער איז נארמאל צווישן &nbsp;°C {{ר}}4- און &nbsp;°C {{ר}}14.  
אין זומער איז ווארעם, און דער צענטער פון לאנדאן קען זיין ווארעמער מיט &nbsp;°C {{ר}}5  ווי די פארשטעט. די דורכשניטלעכע זומער טעמפעראטור אין לאנדאן איז &nbsp;°C {{ר}}24, און בערך 7 טעג אין יאר גייט די טעמפעראטור אריבער &nbsp;°C {{ר}}30.
אין זומער איז ווארעם, און דער צענטער פון לאנדאן קען זיין ווארעמער מיט &nbsp;°C {{ר}}5  ווי די פארשטעט. די דורכשניטליכע זומער טעמפעראטור אין לאנדאן איז &nbsp;°C {{ר}}24, און בערך 7 טעג אין יאר גייט די טעמפעראטור אריבער &nbsp;°C {{ר}}30.


דער ווינטער פון 2010 איז געווען דער קעלטסטער מיט א טעמפעראטור פון &nbsp;°C {{ר}}14-  (&nbsp;°F{{ר}}6.8) אין נארדהאלט, און דער שווערסטער שניי זייט 20 יאר.
דער ווינטער פון 2010 איז געווען דער קעלטסטער מיט א טעמפעראטור פון &nbsp;°C {{ר}}14-  (&nbsp;°F{{ר}}6.8) אין נארדהאלט, און דער שווערסטער שניי זייט 20 יאר.
שורה 95: שורה 96:


=== פארקן ===
=== פארקן ===
די גרעסטע פארקן אינעם צענטראלן שטח פון לאנדאן זענען די קעניגלעכע פארקן, [[הייד פארק]], קענזינגטאן גארטנס און רידזשנטס פארק (וואו דער [[לאנדאנער זאא]] געפינט זיך). ווייטער פונעם צענטער זענען גריניטש פארק, בושי פארק, ריטשמאנד פארק (דער גרעסטער פארק אין לאנדאן) און וויקטאריע פארק אין מזרח לאנדאן. אויך געפינט זיך אין צפון לאנדאן דער אפענער ארט העמפסטעד היט, מיט א שטח פון 320 העקטארן.
די גרעסטע פארקן אינעם צענטראלן שטח פון לאנדאן זענען די קעניגליכע פארקן, [[הייד פארק]], קענזינגטאן גארטנס און רידזשנטס פארק (וואו דער [[לאנדאנער זאא]] געפינט זיך). ווייטער פונעם צענטער זענען גריניטש פארק, בושי פארק, ריטשמאנד פארק (דער גרעסטער פארק אין לאנדאן) און וויקטאריע פארק אין מזרח לאנדאן. אויך געפינט זיך אין צפון לאנדאן דער אפענער ארט העמפסטעד היט, מיט א שטח פון 320 העקטארן.


== שטאט אויסבליק ==
== שטאט אויסבליק ==
שורה 102: שורה 103:


== דעמאגראפיע ==
== דעמאגראפיע ==
די באפעלקערונג פון לאנדאן האט געוואקסן גיך אין די 19טן און אנהייב 20סטן יארהונדערטער, און איז געווען די גרעסטע שטאט אין דער וועלט ביז אין 1925 איז [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]] געווארן גרעסער. די גרעסטע באפעלקערונג פון לאנדאן איז געווען 8,615,245 אין 1939 קורץ פארן אויסבראך פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. ביים 2001 צענזוס איז די באפעלקערונג אראפ צו 7,192,091, אבער זי איז געשטיגן צו 8,173,941 ביים 2011 צענזוס. לאנדאן איז די [[גרעסטע שטעט אינעם אייראפעישן פארבאנד|גרעסטע שטאט אינעם אייראפעישן פארבאנד]], און די צווייטע מערסט באפעלקערסטע שטאט אין אייראפע. לאנדאן איז די 19טע גרעסטע שטאט אין דער וועלט.
די באפעלקערונג פון לאנדאן האט געוואקסן גיך אין די 19טן און אנהייב 20סטן יארהונדערטער, און איז געווען די גרעסטע שטאט אין דער וועלט ביז אין 1925 איז [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]] געווארן גרעסער. די גרעסטע באפעלקערונג פון לאנדאן איז געווען 8,615,245 אין 1939 קורץ פארן אויסבראך פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. ביים 2001 צענזוס איז די באפעלקערונג אראפ צו 7,192,091, אבער זי איז געשטיגן צו 8,173,941 ביים 2011 צענזוס. לאנדאן איז די [[גרעסטע שטעט אינעם אייראפעאישן פארבאנד|גרעסטע שטאט אינעם אייראפעאישן פארבאנד]], און די צווייטע מערסט באפעלקערסטע שטאט אין אייראפע. לאנדאן איז די 19טע גרעסטע שטאט אין דער וועלט.


אין 2005 האט לאנדאן געהאט 7.5 מיליאן איינוואוינער. פון זיי זענען 71% ווייסע, 10% [[אינדיע|אינדישע]] אדער [[פאקיסטאן|פאקיסטאנער]], 5% שווארצע פון [[אפריקע]], 5% שווארצע פון די [[קאראיבישע אינזלען]], 3% געמישטע און 1% [[כינע]]זישע. לויט רעליגיע זענען  58.2% [[קריסטן]], 15.8% קיין רעליגיע, 7.2% [[מוסולמענער]], 4.1% [[הינדו]], 2.1% [[איד]]ן, און 1.5% [[סיק]]ן. 21.8% פון די איינוואוינער זענען געבוירן אינדרויסן פונעם [[אייראפעישער פארבאנד|אייראפעישן פארבאנד]].     
אין 2005 האט לאנדאן געהאט 7.5 מיליאן איינוואוינער. פון זיי זענען 71% ווייסע, 10% [[אינדיע|אינדישע]] אדער [[פאקיסטאן|פאקיסטאנער]], 5% שווארצע פון [[אפריקע]], 5% שווארצע פון די [[קאראיבישע אינזלען]], 3% געמישטע און 1% [[כינע]]זישע. לויט רעליגיע זענען  58.2% [[קריסטן]], 15.8% קיין רעליגיע, 7.2% [[מוסולמענער]], 4.1% [[הינדו]], 2.1% [[איד]]ן, און 1.5% [[סיק]]ן. 21.8% פון די איינוואוינער זענען געבוירן אינדרויסן פונעם [[אייראפעאישער פארבאנד|אייראפעאישן פארבאנד]].     
   
   
דער שטאטישער שטח פון לאנדאן האט אומגעפער 14 מיליאן איינוואוינער, און ווערט גערעכנט דער גרעסטער שטאטישער שטח אין [[אייראפע]], און צווישן די 20 גרעסטע אין דער וועלט.
דער שטאטישער שטח פון לאנדאן האט אומגעפער 14 מיליאן איינוואוינער, און ווערט גערעכנט דער גרעסטער שטאטישער שטח אין [[אייראפע]], און צווישן די 20 גרעסטע אין דער וועלט.
שורה 137: שורה 138:


=== טוריזם ===
=== טוריזם ===
[[טעקע:Natural History Museum 001.jpg|קליין|לינקס|דער נאטירלעכע היסטאריע מוזעאום]]
[[טעקע:Natural History Museum 001.jpg|קליין|לינקס|דער נאטירליכע היסטאריע מוזעאום]]
טוריזם איז א הויפט אינדוסטריע אין לאנדאן און באארבעט דעם עקוויוואלענט פון 350,000 גאנצטאגיקע ארבעטער אין לאנדאן אין 2003,<ref name=london_117>{{cite web|url=http://www.personneltoday.com/articles/2005/02/15/27958/london-is-the-hr-centre-of-opportunity-in-the-uk.html|title=London is the HR centre of opportunity in the UK|date=15 פעברואר 2005|publisher=PersonnelToday.com|accessdate=3טן יוני 2006| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo1GNS8r | archivedate = 19טן מאי 2011| deadurl=no}}</ref> און די יערליכע הוצאות פון טוריסטן איז אומגעפער  £15&nbsp;ביליאן.<ref name=london_118>"{{cite web |url=http://www.visitlondon.com/uploads/8551importanceoflondon_2004jun.pdf |format=PDF|title= The Importance of Tourism in London |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070628053808/http://www.visitlondon.com/uploads/8551importanceoflondon_2004jun.pdf |archivedate=28 June 2007 |ref=harv }}", Visit London. דערגרייכט דעם 3טן יוני 2006.</ref> לאנדאן ציט צו מער ווי 15&nbsp;מיליאן אינטערנאציאנאלע באזוכער א יאר, אזוי איז עס פון דער וועלטס מערסט באזוכטע שטאט. לאנדאן ציט צו 27&nbsp;מיליאן איבערנעכטיקע באזוכער יעדע יאר.<ref name="London 101">"{{PDFlink|{{cite web |url=http://corporate.visitlondon.com/ems/downloads/8112london101.pdf |format=PDF|title= London 101: One Hundred and One Amazing Facts About London |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070628053808/http://corporate.visitlondon.com/ems/downloads/8112london101.pdf |archivedate=28 June 2007 |ref=harv }}|1.15&nbsp;[[Mebibyte|MiB]]<!-- application/pdf, 1207545 bytes -->}}", Visit London. דערגרייכט דעם 3טן יוני 2006.</ref>
טוריזם איז א הויפט אינדוסטריע אין לאנדאן און באארבעט דעם עקוויוואלענט פון 350,000 גאנצטאגיקע ארבעטער אין לאנדאן אין 2003,<ref name=london_117>{{cite web|url=http://www.personneltoday.com/articles/2005/02/15/27958/london-is-the-hr-centre-of-opportunity-in-the-uk.html|title=London is the HR centre of opportunity in the UK|date=15 פעברואר 2005|publisher=PersonnelToday.com|accessdate=3טן יוני 2006| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo1GNS8r | archivedate = 19טן מאי 2011| deadurl=no}}</ref> און די יערליכע הוצאות פון טוריסטן איז אומגעפער  £15&nbsp;ביליאן.<ref name=london_118>"{{cite web |url=http://www.visitlondon.com/uploads/8551importanceoflondon_2004jun.pdf |format=PDF|title= The Importance of Tourism in London |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070628053808/http://www.visitlondon.com/uploads/8551importanceoflondon_2004jun.pdf |archivedate=28 June 2007 |ref=harv }}", Visit London. דערגרייכט דעם 3טן יוני 2006.</ref> לאנדאן ציט צו מער ווי 15&nbsp;מיליאן אינטערנאציאנאלע באזוכער א יאר, אזוי איז עס פון דער וועלטס מערסט באזוכטע שטאט. לאנדאן ציט צו 27&nbsp;מיליאן איבערנעכטיקע באזוכער יעדע יאר.<ref name="London 101">"{{PDFlink|{{cite web |url=http://corporate.visitlondon.com/ems/downloads/8112london101.pdf |format=PDF|title= London 101: One Hundred and One Amazing Facts About London |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070628053808/http://corporate.visitlondon.com/ems/downloads/8112london101.pdf |archivedate=28 June 2007 |ref=harv }}|1.15&nbsp;[[Mebibyte|MiB]]<!-- application/pdf, 1207545 bytes -->}}", Visit London. דערגרייכט דעם 3טן יוני 2006.</ref>


שורה 145: שורה 146:
# נאציאנאלע גאלעריע
# נאציאנאלע גאלעריע
# טייט מאדערן
# טייט מאדערן
# נאטירלעכע היסטאריע מוזעאום
# נאטירליכע היסטאריע מוזעאום
# [[לאנדאנער אויג]]
# [[לאנדאנער אויג]]
# [[וויסנשאפט מוזעאום]]
# [[וויסנשאפט מוזעאום]]
שורה 169: שורה 170:
רוב פון די צווישנשטעט באנען פארן נישט אדורך לאנדאן, נאר זיי ענדיגן אין איינער פון די פערצן סוף-סטאנציעס ארום דעם צענטער פון לאנדאן. עס זענען פאראן אבער צוויי אויסנאמען. ערשטנס, די [[טעמזלינק]] רוטע, וואס ווערט אפערירט היינט פון ערשטער קאפיטאל קאנעקט, צווישן [[בעדפארד]] און [[ברייטאן]], פארנדיג אדורך לאנדאן צפון־דרום.  
רוב פון די צווישנשטעט באנען פארן נישט אדורך לאנדאן, נאר זיי ענדיגן אין איינער פון די פערצן סוף-סטאנציעס ארום דעם צענטער פון לאנדאן. עס זענען פאראן אבער צוויי אויסנאמען. ערשטנס, די [[טעמזלינק]] רוטע, וואס ווערט אפערירט היינט פון ערשטער קאפיטאל קאנעקט, צווישן [[בעדפארד]] און [[ברייטאן]], פארנדיג אדורך לאנדאן צפון־דרום.  


זייט די אנהייב 1990ער יארן, וואקסנדיקע דריקונגען אויף די צופארער באן און אונטערגרונט נעצווערק האבן גורם געווען מער נאכפרעג—בפרט פון געשעפטן און דער סיטי פון לאנדאן קארפאראציע —פאר [[קרייצבאן]]: א £10 ביליאן מזרח-מערב שווערע באן פארבינדונג אונטער צענטראל לאנדאן, וואס איר קאנסטרוקציע האט אנגעפאנגען דעם [[15טן מאי]] 2009.<ref name="Crossrail">[http://www.crossrail.co.uk/pages/newcanarywharfstation.html קאנארי ווארף סטאנציע אנגעפאנגען] צוריקגעקריגט אום [[2009-05-26]].</ref> אין יאר האט די באן געעפנט מיטן נאמען די [[עליזאבעט ליניע]], וואס פארט אדורך לאנדאן מזרח־מערב.
זייט די אנהייב 1990ער יארן, וואקסנדיקע דריגונגען אויף די צופארער באן און אונטערגרונט נעצווערק האבן גורם געווען מער נאכפרעג—בפרט פון געשעפטן און דער סיטי פון לאנדאן קארפאראציע —פאר [[קרייצבאן]]: א £10 ביליאן מזרח-מערב שווערע באן פארבינדונג אונטער צענטראל לאנדאן, וואס איר קאנסטרוקציע האט אנגעפאנגען דעם [[15טן מאי]] 2009.<ref name="Crossrail">[http://www.crossrail.co.uk/pages/newcanarywharfstation.html קאנארי ווארף סטאנציע אנגעפאנגען] צוריקגעקריגט אום [[2009-05-26]].</ref> אין יאר האט די באן געעפנט מיטן נאמען די [[עליזאבעט ליניע]], וואס פארט אדורך לאנדאן מזרח־מערב.


הויכע-גיך [[אייראסטאר]] באנען פארבינדן [[סט פאנקראס באן סטאנציע|סט פאנקראס אינטערנאציאנאל]] מיט [[ליל]] און [[פאריז]] אין [[פראנקרייך]], און [[בריסל]] אין [[בעלגיע]]. מיט רייזע צייטן קיין פאריז (2ש 15מ) און בריסל (1ש 51מ) איז לאנדאן געווארן נענטער צו קאנטינענטאלער אייראפע ווי אנדערע שטעט אין בריטאניע, א דאנק דער נייער ''היי ספיד 1'' גערעלס פארבינדונג צו דעם [[קאנאל טונעל]]. פון 2009 וועט די ליניע אויך טראגן הויך-גיך אינלענדישע נסיעות פון קענט קיין לאנדאן.  די סט פאנקראס באן סטאנציע  באדינט צוויי אינטערנאציאנאלע ערפארטן דורך טעמזלינק, און וועט באזארגן דירעקטע באן פארבינדונגען צו דעם אלימפיאדע ארט אין [[סטראטפארד, לאנדאן|סטראטפארד]] ניצנדיג בריטישע באן קלאס 395 צוגן, באזירט אויף יאפאנישע  [[שינקאנסען]] הויכע-גיך באנען.
הויכע-גיך [[אייראסטאר]] באנען פארבינדן [[סט פאנקראס באן סטאנציע|סט פאנקראס אינטערנאציאנאל]] מיט [[ליל]] און [[פאריז]] אין [[פראנקרייך]], און [[בריסל]] אין [[בעלגיע]]. מיט רייזע צייטן קיין פאריז (2ש 15מ) און בריסל (1ש 51מ) איז לאנדאן געווארן נענטער צו קאנטינענטאלער אייראפע ווי אנדערע שטעט אין בריטאניע, א דאנק דער נייער ''היי ספיד 1'' גערעלס פארבינדונג צו דעם [[קאנאל טונעל]]. פון 2009 וועט די ליניע אויך טראגן הויך-גיך אינלענדישע נסיעות פון קענט קיין לאנדאן.  די סט פאנקראס באן סטאנציע  באדינט צוויי אינטערנאציאנאלע ערפארטן דורך טעמזלינק, און וועט באזארגן דירעקטע באן פארבינדונגען צו דעם אלימפיאדע ארט אין [[סטראטפארד, לאנדאן|סטראטפארד]] ניצנדיג בריטישע באן קלאס 395 צוגן, באזירט אויף יאפאנישע  [[שינקאנסען]] הויכע-גיך באנען.
שורה 175: שורה 176:
=== בוסן ===
=== בוסן ===
[[טעקע:London Bus route 139 A.jpg|קליין|דער מאדערנער ענווירא 400 טאפלדעק בוס וואס באדינט רוטע 139]]
[[טעקע:London Bus route 139 A.jpg|קליין|דער מאדערנער ענווירא 400 טאפלדעק בוס וואס באדינט רוטע 139]]
דער [[לאנדאנער בוסן|לאנדאנער בוס נעצווערק]] איז פון די גרעסטע אין דער וועלט, פארנדיק 24 שעה'ן א טאג, מיט 8,000 בוסן, 675 בוס רוטעס, און העכער פון 6 מיליאן פאסאזשירן נסיעות יעדן ארבעטסטאג. אין 2019 האט דער נעצווערק געהאט העכער פון 2 ביליאן פאסאזשירן נסיעות א יאר וואס איז מער ווי די אונטערגרונט. יעדע יאר קומט אריין אומגעפער £1.2 ביליאן אין הכנסות. לאנדאן האט די גרעסטע רעדערשטול דערגרייכלעכע נעצווערק אין דער וועלט און, זייט 2007, איז געווארן מער דערגרייכלעך צו פאסאזשירן מיט פארשעדיקטע הערן און זען, מיט קאמפיוטער אנאנסן.<ref>{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/corporate/media/newscentre/3609.aspx|title=London's bus improvements get Parliamentary seal of approval|publisher=[[Transport for London]]|accessdate=2008-01-03}}</ref> די אויטאבוסן זענען קענטלעך איבער דער גארער וועלט, אזוי אויך דער לאנדאנער [[לאנדאנער אונטערגרונט|טיוב]].
דער [[לאנדאנער בוסן|לאנדאנער בוס נעצווערק]] איז פון די גרעסטע אין דער וועלט, פארנדיק 24 שעה'ן א טאג, מיט 8,000 בוסן, 675 בוס רוטעס, און העכער פון 6 מיליאן פאסאזשירן נסיעות יעדן ארבעטסטאג. אין 2019 האט דער נעצווערק געהאט העכער פון 2 ביליאן פאסאזשירן נסיעות א יאר וואס איז מער ווי די אונטערגרונט. יעדע יאר קומט אריין אומגעפער £1.2 ביליאן אין הכנסות. לאנדאן האט די גרעסטע רעדערשטול דערגרייכליכע נעצווערק אין דער וועלט און, זייט 2007, איז געווארן מער דערגרייכלעך צו פאסאזשירן מיט פארשעדיקטע הערן און זען, מיט קאמפיוטער אנאנסן.<ref>{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/corporate/media/newscentre/3609.aspx|title=London's bus improvements get Parliamentary seal of approval|publisher=[[Transport for London]]|accessdate=2008-01-03}}</ref> די אויטאבוסן זענען קענטלעך איבער דער גארער וועלט, אזוי אויך דער לאנדאנער [[לאנדאנער אונטערגרונט|טיוב]].


לאנדאן האט א מאדערן [[טראמוויי]] נעצווערק, "[[טראמלינק|טראַמלינק]]", באזירט אין קרוידן אין דרום לאנדאן. דאס נעצווערק האט 39 סטאנציעס און פיר רוטעס; אין 2008 האט עס געטראגן 26.5 מיליאן מענטשן. זייט יוני 2008 געהערט טראמלינק אינגאנצן צו [[טראנספארט פאר לאנדאן]].
לאנדאן האט א מאדערן [[טראמוויי]] נעצווערק, "[[טראמלינק|טראַמלינק]]", באזירט אין קרוידן אין דרום לאנדאן. דאס נעצווערק האט 39 סטאנציעס און פיר רוטעס; אין 2008 האט עס געטראגן 26.5 מיליאן מענטשן. זייט יוני 2008 געהערט טראמלינק אינגאנצן צו [[טראנספארט פאר לאנדאן]].
שורה 183: שורה 184:
לאנדאן איז א הויפט אינטערנאציאנאלער לופט טראנספארט קנופ. ס'זענען דא אכט פליפעלדער וואס רופן זיך "לאנדאן ערפארט", אבער דער עיקר פארקער פארט אדורך פינף הויפט ערפארטן.
לאנדאן איז א הויפט אינטערנאציאנאלער לופט טראנספארט קנופ. ס'זענען דא אכט פליפעלדער וואס רופן זיך "לאנדאן ערפארט", אבער דער עיקר פארקער פארט אדורך פינף הויפט ערפארטן.


[[לאנדאן היטרוי ערפארט]] איז דער וועלט'ס פארהאוועטסטער ערפארט פאר אינטערנאציאנאלן פארקער, און איז דער הויפט קנופ פאר'ן נאציאנאלן פאנטרעגער, [[בריטיש ערווייס]]. היטרוי באהאנדלט אינלענדישע, אייראפעישע און צווישן-קאנטינענטאלע פאסאזשער פליען. מ'הייבט אן מיט פלענער פאר א זעקסטן טערמינאל, כאטש די שכנותדיגע איינוואוינערס דערגעגן זיך שטארק.<ref>[http://www.heathrowairport.com/portal/site/default/menuitem.cd3561d9b59d462588a5e186c02865a0/;jsessionid=DNAfOXj7g3r3fk1j9NlWANpydf0hhlQvi8LcmzuRluuyU0u2FTlo!-949195938 וועגן היטרוי], BAA Heathrow. דערגרייכט דעם [[2006-09-17]].</ref> אן ענליכער פארקער, מיט אויך עטליכע ביליגע קורצער-מהלך פליען, ווערט באהאנדלט דורך [[לאנדאן גאטוויק ערפארט]]. לאנדאן סטאנסטעד ערפארט און  לאנדאן לוטאן ערפארט באדינען  בעיקר ביליגע קורצער-מהלך פליען. [[לאנדאן סיטי ערפארט]], דער קלענסטער און מערסט צענטראלער ערפארט, איז בעיקר פאר האנדל פארערס, מיט א געמיש פון קורצע-רייזע פלאנירטע פליערס און אסאך ביזנעס דזשעט פארקער.<ref>[http://www.londoncityairport.com/index.php?page=corporateInformation London City Airport - Corporate Information]. דערגרייכט דעם [[2006-06-17]].</ref>
[[לאנדאן היטרוי ערפארט]] איז דער וועלט'ס פארהאוועטסטער ערפארט פאר אינטערנאציאנאלן פארקער, און איז דער הויפט קנופ פאר'ן נאציאנאלן פאנטרעגער, [[בריטיש ערווייס]]. היטרוי באהאנדלט אינלענדישע, אייראפעאישע און צווישן-קאנטינענטאלע פאסאזשער פליען. מ'הייבט אן מיט פלענער פאר א זעקסטן טערמינאל, כאטש די שכנותדיגע איינוואוינערס דערגעגן זיך שטארק.<ref>[http://www.heathrowairport.com/portal/site/default/menuitem.cd3561d9b59d462588a5e186c02865a0/;jsessionid=DNAfOXj7g3r3fk1j9NlWANpydf0hhlQvi8LcmzuRluuyU0u2FTlo!-949195938 וועגן היטרוי], BAA Heathrow. דערגרייכט דעם [[2006-09-17]].</ref> אן ענליכער פארקער, מיט אויך עטליכע ביליגע קורצער-מהלך פליען, ווערט באהאנדלט דורך [[לאנדאן גאטוויק ערפארט]]. לאנדאן סטאנסטעד ערפארט און  לאנדאן לוטאן ערפארט באדינען  בעיקר ביליגע קורצער-מהלך פליען. [[לאנדאן סיטי ערפארט]], דער קלענסטער און מערסט צענטראלער ערפארט, איז בעיקר פאר האנדל פארערס, מיט א געמיש פון קורצע-רייזע פלאנירטע פליערס און אסאך ביזנעס דזשעט פארקער.<ref>[http://www.londoncityairport.com/index.php?page=corporateInformation London City Airport - Corporate Information]. דערגרייכט דעם [[2006-06-17]].</ref>


=== שאסייען ===
=== שאסייען ===
אין צענטראל לאנדאן פארן מערסטע מענטשן מיט פובליקן טראנספארט, אבער אין דרויסנדיקן לאנדאן פארט מען אסאך מיט אן אויטא. לאנדאן האט דריי רינג שאסייען: די אינערוועניגסטער רינג שאסיי, די צפון און דרום קיילעכדיגע גאסן און דער M25.
אין צענטראל לאנדאן פארן מערסטע מענטשן מיט פובליקן טראנספארט, אבער אין דרויסנדיקן לאנדאן פארט מען אסאך מיט אן אויטא. לאנדאן האט דריי רינג שאסייען: די אינערוועניגסטער רינג שאסיי, די צפון און דרום קיילעכדיגע גאסן און דער M25.


אין [[צענטראל לאנדאן]] זענעו די מערהייט פון רייזעס מיט פובליקן טראנספארט, אבער אין די פארשטעט פארט מען מער מיט אויטאס. די אינער רינג גאס (ארום דעם שטאט צענטער), די צפון און דרום צירקולארע גאסן (אין די פארשטעט), און דער דרויסדיקער ארביטיר־[[אויטאסטראד]] (דער M25, אינדרויסן פונעם אויפגעבויטן שטח) רינגלען ארום דער שטאט און דרונגען אריין אין אינעווייניקסטן לאנדאן און שניידן אדורך עטליכע באשעפטיגע ראדיאלע רוטעס—אבער ווייניק אויטאסטראדעס. אין 2003, האט מען איינגעפירט א געדראנג אפצאל צו מינערן דעם פארקער אין דעם שטאט צענטער. אחוץ א פאר אויסנאמען, דארפן מאטאריסטן צאלן  £10 א טאג צו פארן אין א געוויסער זאנע וואס נעמט איין א גרויסן טייל פון פארשטאפטן צענטראלן לאנדאן.<ref name="London Congestion Pricing">[http://www.vtpi.org/london.pdf London Congestion Pricing.] דערגרייכט דעם [[2007-08-17]].</ref> מאטאריסטן וואס וואוינען אין דער זאנע קענען באקומען א פאס אויף ביליג וואס מען באנייט יעדן מאנאט, און איז ביליגער ווי דאס פארגעלט אויף די אויטאבוסן.<ref name="London Congestion Pricing"/>
אין [[צענטראל לאנדאן]] זענעו די מערהייט פון רייזעס מיט פובליקן טראנספארט, אבער אין די פארשטעט פארט מען מער מיט אויטאס. די אינער רינג גאס (ארום דעם שטאט צענטער), די צפון און דרום צירקולארע גאסן (אין די פארשטעט), און דער דרויסדיקער ארביטיר־[[אויטאסטראד]] (דער M25, אינדרויסן פונעם אויפגעבויטן שטח) רינגלען ארום דער שטאט און דרונגען אריין אין אינעווייניגסטן לאנדאן און שניידן אדורך עטליכע באשעפטיגע ראדיאלע רוטעס—אבער ווייניק אויטאסטראדעס. אין 2003, האט מען איינגעפירט א געדראנג אפצאל צו מינערן דעם פארקער אין דעם שטאט צענטער. אחוץ א פאר אויסנאמען, דארפן מאטאריסטן צאלן  £10 א טאג צו פארן אין א געוויסער זאנע וואס נעמט איין א גרויסן טייל פון פארשטאפטן צענטראלן לאנדאן.<ref name="London Congestion Pricing">[http://www.vtpi.org/london.pdf London Congestion Pricing.] דערגרייכט דעם [[2007-08-17]].</ref> מאטאריסטן וואס וואוינען אין דער זאנע קענען באקומען א פאס אויף ביליג וואס מען באנייט יעדן מאנאט, און איז ביליגער ווי דאס פארגעלט אויף די אויטאבוסן.<ref name="London Congestion Pricing"/>


לאנדאן האט אויך צוויי "פארקירן און פארן" ערטער וואס זענען באקוועם פאר איינקויפער אויף אקספארד גאס און באנד גאס, וועסמינסטער סיטי ראט אויטא פארקן האט א בוס דינסט פון די פארק ליין און מארבל ארטש אויטא פארקן.
לאנדאן האט אויך צוויי "פארקירן און פארן" ערטער וואס זענען באקוועם פאר איינקויפער אויף אקספארד גאס און באנד גאס, וועסמינסטער סיטי ראט אויטא פארקן האט א בוס דינסט פון די פארק ליין און מארבל ארטש אויטא פארקן.
שורה 198: שורה 199:


== בילדונג ==
== בילדונג ==
לאנדאן איז א הויפט צענטער פון העכערער בילדונג, סיי לערנען סיי פארשונג, און זיינע 43 אוניווערסיטעטן זענען די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
לאנדאן איז א הויפט צענטער פון העכערער בילדונג, סיי לערנען סיי פארשונג, און זיינע 43 אוניווערזיטעטן זענען די גרעסטע קאנצענטראציע פון העכערער בילדונג אין אייראפע.
אין 2008/9 איז געווען די העכערע בילדונג סטודענטן באפעלקערונג אין לאנדאן אומגעפער 412,000, פון זיי 287,000 איינגעשריבן פאר ערשטע דיפלאמען און 118,000 וואס שטודירן ביי שוין גראדואירטן ניווא. די צאל אינטערנאציאנאלע סטודענטן אין לאנדאן איז געווען 97,150, א פערטל פון סה"כ אין דעם פאראייניגטן קעניגרייך.
אין 2008/9 איז געווען די העכערע בילדונג סטודענטן באפעלקערונג אין לאנדאן אומגעפער 412,000, פון זיי 287,000 איינגעשריבן פאר ערשטע דיפלאמען און 118,000 וואס שטודירן ביי שוין גראדואירטן ניווא. די צאל אינטערנאציאנאלע סטודענטן אין לאנדאן איז געווען 97,150, א פערטל פון סה"כ אין דעם פאראייניגטן קעניגרייך.


שורה 211: שורה 212:
דער ערשטער מוזעאום אין לאנדאן איז געווען דער [[בריטישער מוזעאום]] אין בלומסבורי, געגרינדעט אין 1753. היינט האט דער מוזעאום זיבן מיליאן ארטעפאקטן פון ארום דער וועלט.
דער ערשטער מוזעאום אין לאנדאן איז געווען דער [[בריטישער מוזעאום]] אין בלומסבורי, געגרינדעט אין 1753. היינט האט דער מוזעאום זיבן מיליאן ארטעפאקטן פון ארום דער וועלט.
אין 1824 איז געגרינדעט געווארן די נאציאנאלע גאלעריע פאר דער נאציאנאלער בריטישער זאמלונג פון געמעלן; די גאלעריע פארנעמט א חשובן ארט אין טראפאלגאר סקווער.
אין 1824 איז געגרינדעט געווארן די נאציאנאלע גאלעריע פאר דער נאציאנאלער בריטישער זאמלונג פון געמעלן; די גאלעריע פארנעמט א חשובן ארט אין טראפאלגאר סקווער.
אין דעם צווייטן העלפט פונעם 19טן יארהונדערט האט אנטוויקלט אין [[דרום קענזינגטאן]]  א קולטורעלער און וויסנשאפטליכער צענטער, מיט דריי הויפט נאציאנאלע מוזעאומס, דער וויקטאריע און אלבערט מוזעאום, דער נאטירלעכע היסטאריע מוזעאום און דער [[וויסנשאפט מוזעאום]].
אין דעם צווייטן העלפט פונעם 19טן יארהונדערט האט אנטוויקלט אין [[דרום קענזינגטאן]]  א קולטורעלער און וויסנשאפטליכער צענטער, מיט דריי הויפט נאציאנאלע מוזעאומס, דער וויקטאריע און אלבערט מוזעאום, דער נאטירליכע היסטאריע מוזעאום און דער [[וויסנשאפט מוזעאום]].


=== מוזיק ===
=== מוזיק ===
[[טעקע:Royal Albert Hall Crop, London - Nov 2012.jpg|קליין|ראיאל אלבערט האל]]
[[טעקע:Royal Albert Hall Crop, London - Nov 2012.jpg|קליין|ראיאל אלבערט האל]]


לאנדאן איז איינער פון די [[קלאסישע מוזיק]] און פאפולערע מוזיק הויפטשטעט פון דער וועלט. די שטאט פארמאגט עטליכע חשובע ארקעסטערס און קאנצערט זאלן ווי למשל דער בארביקאן קונסט צענטער (היים פונעם לאנדאנער סימפאני ארקעסטער), קאדאגאן זאל (קעניגליכער פילהארמאנישער ארקעסטער) און דער ראיאל אלבערט האל (די פראמס). די הויפט אפערע הייזער אין לאנדאן זענען דאס קעניגלעכע אפערע הויז און דער קאליסעום טעאטער. די שטאט פארמאגט אויך עטליכע קאנסערוואטאריעס: די קעניגלעכע אקאדעמיע פון מוזיק, די קעניגלעכע קאלעגיע פון מוזיק, גילדהאל שולע פון מוזיק און דראמע און טריניטי קאלעגיע פון מוזיק.
לאנדאן איז איינער פון די [[קלאסישע מוזיק]] און פאפולערע מוזיק הויפטשטעט פון דער וועלט. די שטאט פארמאגט עטליכע חשובע ארקעסטערס און קאנצערט זאלן ווי למשל דער בארביקאן קונסט צענטער (היים פונעם לאנדאנער סימפאני ארקעסטער), קאדאגאן זאל (קעניגליכער פילהארמאנישער ארקעסטער) און דער ראיאל אלבערט האל (די פראמס). די הויפט אפערע הייזער אין לאנדאן זענען דאס קעניגליכע אפערע הויז און דער קאליסעום טעאטער. די שטאט פארמאגט אויך עטליכע קאנסערוואטאריעס: די קעניגליכע אקאדעמיע פון מוזיק, די קעניגליכע קאלעגיע פון מוזיק, גילדהאל שולע פון מוזיק און דראמע און טריניטי קאלעגיע פון מוזיק.


=== ספארט ===
=== ספארט ===
שורה 235: שורה 236:


== אידישער יישוב אין לאנדאן ==
== אידישער יישוב אין לאנדאן ==
לאנדאן האט א גרויסן יישוב פון אומגעפער 200,000 אידן, די גרעסטע יידישע קהילה אין בריטאניע.
לאנדאן האט א גרויסן יישוב פון אומגעפער 200,000 אידן, די גרעסטע אידישע קהילה אין בריטאניע.
דער היינטיגער יישוב פון אידן אין לאנדאן גייט צוריק צום יאר [[ה'תט"ז]], ווען [[מנשה בן ישראל]] איז געקומען פון [[האלאנד]] און האט געגרינדעט א ספרדישע קהילה. בערך 80 יאר שפעטער האבן אנגעהויבן צו קומען אשכנזישע אידן פון די דייטשע לענדער. די ערשטע פאראייניגטע אשכנזישע קהילה אין לאנדאן איז געווען די "פאראייניגטע שול" ({{שפראך-en|United Synagogue}}). דער אב"ד פון דער פאראייניגטע שול איז דער "הויפט רב", היינט הרב [[אפרים מירוויס]]. אין די תר"ם יארן האבן די שולן און שטיבלעך אינעם איסט ענד, בעיקר פוילישע און רוסישע אידן, זיך פאראייניגט אונטער דער "פעדעראציע פון שולן" ({{שפראך-en|Federation of Synagogues}}). זייער אב"ד איז הרב ליכטנשטיין.
דער היינטיגער יישוב פון אידן אין לאנדאן גייט צוריק צום יאר [[ה'תט"ז]], ווען [[מנשה בן ישראל]] איז געקומען פון [[האלאנד]] און האט געגרינדעט א ספרד'ישע קהילה. בערך 80 יאר שפעטער האבן אנגעהויבן צו קומען אשכנזישע אידן פון די דייטשע לענדער. די ערשטע פאראייניגטע אשכנזישע קהילה אין לאנדאן איז געווען די "פאראייניגטע שול" ({{שפראך-en|United Synagogue}}). דער אב"ד פון דער פאראייניגטע שול איז דער "הויפט רב", היינט הרב [[אפרים מירוויס]]. אין די תר"ם יארן האבן די שולן און שטיבלעך אינעם איסט ענד, בעיקר פוילישע און רוסישע אידן, זיך פאראייניגט אונטער דער "פעדעראציע פון שולן" ({{שפראך-en|Federation of Synagogues}}). זייער אב"ד איז הרב ליכטנשטיין.


אין תרפ"ו איז געשאפן געווארן דער יסוד פון דער היינטיגער חרדישער קהילה, דאס [[התאחדות קהלות החרדים]]. היינט צוטאג דינט דארטן אלס רב הרב [[משה חיים אפרים פאדווא]] וואס ער איז אן איידעם ביים ריסקעווער רב, וואס האט איבערגענומען דעם כתר הרבנות פון זיין טאטן, הרב [[חנוך העניך פאדווא]], וואס האט געדינט דארטן ארום א יובל יארן.
אין תרפ"ו איז געשאפן געווארן דער יסוד פון דער היינטיגער חרדישער קהילה, דאס [[התאחדות קהלות החרדים]]. היינט צוטאג דינט דארטן אלס רב הרב [[משה חיים אפרים פאדווא]] וואס ער איז אן איידעם ביים ריסקעווער רב, וואס האט איבערגענומען דעם כתר הרבנות פון זיין טאטן, הרב [[חנוך העניך פאדווא]], וואס האט געדינט דארטן ארום א יובל יארן.
שורה 248: שורה 249:
צווישן די גרויסע יידישע שולעס אין לאנדאן זענען JFS, חשמונאים, יסודי התורה און [[בית יעקב]] פון גאלדערס גרין. די ישיבות אין לאנדאן זענען כולל בעלז, באבאוו, לב שמחה (די גערער ישיבה פון אייראפע), ישיבת חיי עולם און די [[מתיבתא (לאנדאן)|מתיבתא]].
צווישן די גרויסע יידישע שולעס אין לאנדאן זענען JFS, חשמונאים, יסודי התורה און [[בית יעקב]] פון גאלדערס גרין. די ישיבות אין לאנדאן זענען כולל בעלז, באבאוו, לב שמחה (די גערער ישיבה פון אייראפע), ישיבת חיי עולם און די [[מתיבתא (לאנדאן)|מתיבתא]].


אין לאנדאן דערשיינען יעדע וואך דריי זשורנאלן, דער דזשואיש קראניקל, די [[אידישע טריבונע]] און [[המודיע]].
אין לאנדאן ערשיינען יעדע וואך דריי זשורנאלן, דער דזשואיש קראניקל, די [[אידישע טריבונע]] און [[המודיע]].


== שוועסטער שטעט ==
== שוועסטער שטעט ==
שורה 273: שורה 274:


{{לאנדאן}}
{{לאנדאן}}
{{הויפטשטעט פונעם אייראפעישן פארבאנד}}
{{הויפטשטעט פונעם אייראפעאישן פארבאנד}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}


[[קאַטעגאָריע:לאנדאן|*]]
[[קאַטעגאָריע:לאנדאן|*]]
[[he:לונדון]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/באַזונדער:השוואה_ניידת/145799...328830"