מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
צולייגן לינק צו כזית
ק (החלפת טקסט – "געבויעט" ב־"געבויט") |
ק (צולייגן לינק צו כזית) |
||
| (13 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = text that sets forth the order of the Passover Seder|העב=חיבור יהודי קדום שנועד להיקרא בליל הסדר|דייטש=Erzählung und Handlungsanweisung für den jüdischen Seder (Vorabend des Pessachfestes)|}} | |||
[[טעקע:Kaufmann Haggadah p 014.jpg|לינקס|ממוזער|250px|א בלאט פון דער קויפמאן הגדה]] | [[טעקע:Kaufmann Haggadah p 014.jpg|לינקס|ממוזער|250px|א בלאט פון דער קויפמאן הגדה]] | ||
די '''הגדה של פסח''' שטאמט פון אן אוראלטן מדרש וואס ווערט שוין דערמאנט אין דער משנה.{{הערה|[[מסכת פסחים]], פרק י}} | די '''הגדה של פסח''' שטאמט פון אן אוראלטן מדרש וואס ווערט שוין דערמאנט אין דער משנה.{{הערה|[[מסכת פסחים]], פרק י}} | ||
| שורה 6: | שורה 7: | ||
מען זאגט די הגדה [[פסח]] ביים סדר, באזירט אויפן פסוק "והגדת לבנך", כדי צו פארציילן די כראניקאלן פון יציאת מצרים. | מען זאגט די הגדה [[פסח]] ביים סדר, באזירט אויפן פסוק "והגדת לבנך", כדי צו פארציילן די כראניקאלן פון יציאת מצרים. | ||
די הגדה הייבט אן מיט [[קידוש]], דער ערשטעט פון די פיר כוסות. נאכדעם פרעגט א קינד (אדער אלע קינדער) די ''מה נשתנה'' און דער פאטער (אדער ווער עס פירט דעם סדר) זאגט איבער ''מגיד''. מען טרינקט דעם צווייטן כוס, מעט עסט די כזית מצה, און מרור. דערנאך עסט מען די סעודה און מען בענטשט אויפן דריטן כוס. דערנאך איז מען ממשיך די הגדה מיטן צווייטן טייל פון [[הלל (דאווענען)|הלל]] און [[נשמת]] און מען טרינקט דעם פערטן כוס. ס'איז א מנהג צו זינגען פארשיידענע פיוטים און געזאנגען ביים סוף פונעם סדר. | די הגדה הייבט אן מיט [[קידוש]], דער ערשטעט פון די פיר כוסות. נאכדעם פרעגט א קינד (אדער אלע קינדער) די ''מה נשתנה'' און דער פאטער (אדער ווער עס פירט דעם סדר) זאגט איבער ''מגיד''. מען טרינקט דעם צווייטן כוס, מעט עסט די [[כזית]] מצה, און מרור. דערנאך עסט מען די סעודה און מען בענטשט אויפן דריטן כוס. דערנאך איז מען ממשיך די הגדה מיטן צווייטן טייל פון [[הלל (דאווענען)|הלל]] און [[נשמת]] און מען טרינקט דעם פערטן כוס. ס'איז א מנהג צו זינגען פארשיידענע פיוטים און געזאנגען ביים סוף פונעם סדר. | ||
== הא לחמא עניא == | == הא לחמא עניא == | ||
| שורה 33: | שורה 34: | ||
מַעֲשֶׂה בְּרַבִּי אֱלִיעֶזֶר, וְרַבִּי יְהוֹשֻׁעַ, וְרַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה, וְרַבִּי עֲקִיבָא, וְרַבִּי טַרְפוֹן, עס איז געווען א מעשה מיט רַבִּי אֱלִיעֶזֶר, און ְרַבִּי יְהוֹשֻׁעַ, און רַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה, און רַבִּי עֲקִיבָא, און רַבִּי טַרְפוֹן, וואס זיי האבן דאך געהאט די אלע מעלות חֲכָמִים, נְבוֹנִים, זְקֵנִים, יוֹדְעִים אֶת הַתּוֹרָה, שֶׁהָיוּ מְסֻבִּין בִּבְנֵי בְרַק, וְהָיוּ מְסַפְּרִים בִּיצִיאַת מִצְרַיִם, כָּל אוֹתוֹ הַלַּיְלָה, וואס זיי זענען געזעצן אין בני ברק, און זיי האבן זייער פארמערט צו דערציילען סיפור יציאת מצרים, און זיי האבן זיך אזוי שטארק אריינגעטוהן אין דעם סיפור אז זיי האבן אפילו נישט באמערקט אז עס איז שוין טאג געווארן עַד שֶׁבָּאוּ תַלְמִידֵיהֶם וְאָמְרוּ לָהֶם: "רַבּוֹתֵינוּ, הִגִּיעַ זְמַן קְרִיאַת שְׁמַע, שֶׁל שַׁחֲרִית" ביז די תלמידים זענען געקומען און געזאגט אז עס איז שוין געווארען טאג, און עס איז שוין געקומען דעם זמן קריאת שמע של שחרית, און עס איז שוין נישט דא קיין מצוה פון "והגדת לבנך": | מַעֲשֶׂה בְּרַבִּי אֱלִיעֶזֶר, וְרַבִּי יְהוֹשֻׁעַ, וְרַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה, וְרַבִּי עֲקִיבָא, וְרַבִּי טַרְפוֹן, עס איז געווען א מעשה מיט רַבִּי אֱלִיעֶזֶר, און ְרַבִּי יְהוֹשֻׁעַ, און רַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה, און רַבִּי עֲקִיבָא, און רַבִּי טַרְפוֹן, וואס זיי האבן דאך געהאט די אלע מעלות חֲכָמִים, נְבוֹנִים, זְקֵנִים, יוֹדְעִים אֶת הַתּוֹרָה, שֶׁהָיוּ מְסֻבִּין בִּבְנֵי בְרַק, וְהָיוּ מְסַפְּרִים בִּיצִיאַת מִצְרַיִם, כָּל אוֹתוֹ הַלַּיְלָה, וואס זיי זענען געזעצן אין בני ברק, און זיי האבן זייער פארמערט צו דערציילען סיפור יציאת מצרים, און זיי האבן זיך אזוי שטארק אריינגעטוהן אין דעם סיפור אז זיי האבן אפילו נישט באמערקט אז עס איז שוין טאג געווארן עַד שֶׁבָּאוּ תַלְמִידֵיהֶם וְאָמְרוּ לָהֶם: "רַבּוֹתֵינוּ, הִגִּיעַ זְמַן קְרִיאַת שְׁמַע, שֶׁל שַׁחֲרִית" ביז די תלמידים זענען געקומען און געזאגט אז עס איז שוין געווארען טאג, און עס איז שוין געקומען דעם זמן קריאת שמע של שחרית, און עס איז שוין נישט דא קיין מצוה פון "והגדת לבנך": | ||
הקדמה: וויבאלד מען האט שוין דערמאנט דער תנא " | הקדמה: וויבאלד מען האט שוין דערמאנט דער תנא "[[רבי אלעזר בן עזריה]]" האט דער בעל ההגדה שוין אראפגעברענגט זיין שיטה וואס ער האלט וועגן דעם חיוב פון דערמאנען יציאת מצרים יעדן טאג ביי די פרשה פון [[ציצית]]. | ||
אָמַר רַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה. האט רַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה געזאגט הֲרֵי אֲנִי כְּבֶן שִׁבְעִים שָׁנָה, איך בין שוין אזוי ווי זעבעציג יאהר אלט, וְלֹא זָכִיתִי, איך האב נישט זוכה געווען צו קענען מנצח זיין מיינע חברים, שֶׁתֵּאָמֵר יְצִיאַת מִצְרַיִם בַּלֵּילוֹת, אז דער חוב פון דערמאנען יציאת מצרים יעדן טאג אין די פרשה פון ציצית איז אויך ביינאכט. עַד שֶּׁדְּרָשָׁהּ בֶּן זוֹמָא. ביז בֶּן זוֹמָא האט דאס גע'דרש'נט פון דעם פסוק. שֶׁנֶּאֱמַר: אזוי ווי עס שטייט אין פסוק: לְמַעַן תִּזְכֹּר, אֶת יוֹם צֵאתְךָ מֵאֶרֶץ מִצְרַיִם, כֹּל יְמֵי חַיֶּיךָ. אויב עס וואלט נאר געשטאנען: יְמֵי חַיֶּיךָ וואלט איך געזאגט אז דער חיוב פון דערמאנען יציאת מצרים איז נאר הַיָּמִים די טעג, אבער וויבאלד עס שטייט דאך: כֹּל יְמֵי חַיֶּיךָ דער איבריגע ווארט "כֹּל" דרש'ענט מען הַלֵּילוֹת. אז אויך אין די נעכט איז אויך דא א חיוב צו ליינען די פרשה פון ציצית און דערמאנען יציאת מצרים (מזכירים יציאת מצרים בלילות). וַחֲכָמִים אוֹמְרִים: אבער די חכמים קריגען זיך און זיי האלטען, אויב עס וואלט נאר געשטאנען יְמֵי חַיֶּיךָ וואלטן מיר געהאלטן אז עס מיינט הָעוֹלָם הַזֶּה, אז נאר יעצט פאר די צייטען פון משיח איז דא א חיוב פון דערמאנען יעדן טאג יציאת מצרים ביי די פרשה פון ציצית, און נישט נאכדעם וואס משיח וועט קומען, אבער וויבאלד עס שטייט דאך כֹּל יְמֵי חַיֶּיךָ א איבריגע ווארט "כֹּל" דרש'ענט מען לְהָבִיא לִימוֹת הַמָּשִׁיחַ אז אויך ווען משיח וועט קומען בב"א וועט אויך זיין א חיוב צו דערמאנען יציאת מצרים: | אָמַר רַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה. האט רַבִּי אֶלְעָזָר בֶּן עֲזַרְיָה געזאגט הֲרֵי אֲנִי כְּבֶן שִׁבְעִים שָׁנָה, איך בין שוין אזוי ווי זעבעציג יאהר אלט, וְלֹא זָכִיתִי, איך האב נישט זוכה געווען צו קענען מנצח זיין מיינע חברים, שֶׁתֵּאָמֵר יְצִיאַת מִצְרַיִם בַּלֵּילוֹת, אז דער חוב פון דערמאנען יציאת מצרים יעדן טאג אין די פרשה פון ציצית איז אויך ביינאכט. עַד שֶּׁדְּרָשָׁהּ בֶּן זוֹמָא. ביז בֶּן זוֹמָא האט דאס גע'דרש'נט פון דעם פסוק. שֶׁנֶּאֱמַר: אזוי ווי עס שטייט אין פסוק: לְמַעַן תִּזְכֹּר, אֶת יוֹם צֵאתְךָ מֵאֶרֶץ מִצְרַיִם, כֹּל יְמֵי חַיֶּיךָ. אויב עס וואלט נאר געשטאנען: יְמֵי חַיֶּיךָ וואלט איך געזאגט אז דער חיוב פון דערמאנען יציאת מצרים איז נאר הַיָּמִים די טעג, אבער וויבאלד עס שטייט דאך: כֹּל יְמֵי חַיֶּיךָ דער איבריגע ווארט "כֹּל" דרש'ענט מען הַלֵּילוֹת. אז אויך אין די נעכט איז אויך דא א חיוב צו ליינען די פרשה פון ציצית און דערמאנען יציאת מצרים (מזכירים יציאת מצרים בלילות). וַחֲכָמִים אוֹמְרִים: אבער די חכמים קריגען זיך און זיי האלטען, אויב עס וואלט נאר געשטאנען יְמֵי חַיֶּיךָ וואלטן מיר געהאלטן אז עס מיינט הָעוֹלָם הַזֶּה, אז נאר יעצט פאר די צייטען פון משיח איז דא א חיוב פון דערמאנען יעדן טאג יציאת מצרים ביי די פרשה פון ציצית, און נישט נאכדעם וואס משיח וועט קומען, אבער וויבאלד עס שטייט דאך כֹּל יְמֵי חַיֶּיךָ א איבריגע ווארט "כֹּל" דרש'ענט מען לְהָבִיא לִימוֹת הַמָּשִׁיחַ אז אויך ווען משיח וועט קומען בב"א וועט אויך זיין א חיוב צו דערמאנען יציאת מצרים: | ||
| שורה 108: | שורה 109: | ||
וַיַּרְא אֶת עָנְיֵנוּ: דער אייבערשטער האט געזעהן דעם "ענוי" דעם פיין. ענוי מיינט זוֹ פְּרִישׁוּת דֶּרֶךְ אֶרֶץ. זיך אפשיידען פון די שטייגער פון די וועלט, דאס הייסט אז זיי האבן זיך גע'פייניגט דורך זיך צוריק האלטען פון הנאות כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי מיר טרעפען אין אן אנדערע פסוק מער מפורש וַיַּרְא אֱלֹקִים אֶת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל. דער אייבערשטער האט געזעהן וואס די יודן טוען וַיֵּדַע אֱלֹקִים און נאר דער אייבערשטער האט דערפון געוואוסט, מוז זיין אז דאס גייט ארויף אויף זאכן וואס נאר דער אייבערשטער ווייסט, קומט אויס אז דאס איז זאכן וואס דער מענטש האלט זיך צוריק פון זיינע תענוגים, וואס קיינער ווייסט נישט דערפון נאר דעם אייבערשטען: | וַיַּרְא אֶת עָנְיֵנוּ: דער אייבערשטער האט געזעהן דעם "ענוי" דעם פיין. ענוי מיינט זוֹ פְּרִישׁוּת דֶּרֶךְ אֶרֶץ. זיך אפשיידען פון די שטייגער פון די וועלט, דאס הייסט אז זיי האבן זיך גע'פייניגט דורך זיך צוריק האלטען פון הנאות כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי מיר טרעפען אין אן אנדערע פסוק מער מפורש וַיַּרְא אֱלֹקִים אֶת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל. דער אייבערשטער האט געזעהן וואס די יודן טוען וַיֵּדַע אֱלֹקִים און נאר דער אייבערשטער האט דערפון געוואוסט, מוז זיין אז דאס גייט ארויף אויף זאכן וואס נאר דער אייבערשטער ווייסט, קומט אויס אז דאס איז זאכן וואס דער מענטש האלט זיך צוריק פון זיינע תענוגים, וואס קיינער ווייסט נישט דערפון נאר דעם אייבערשטען: | ||
וְאֶת עֲמָלֵנוּ. "עמלות" מיינט זאכן וואס א מענטש פלאגט זיך פאר גארנישט, מוז דאך זיין אז דאס גייט ארויף אֵלּוּ הַבָּנִים אויך די גזירה וואס פרעה האט געהייסן דעטרינקען די קינדער, קומט אויס אז זיי האבן זיך געמוטשעט פאר זייערע קינדער פאר גארנישט ווייל צום סוף האט מען זיי דעטראנקען [אלעס וואס א מענטש מוטשעט זיך איז דאך פאר זיינע קינדער, אז זיי זאלען זיין ערליך] כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי עס שטייט אין אן אנדערע פסוק מער מפורש, ווי פרעה האט געהייסען אז כָּל-הַבֵּן הַיִּלּוֹד הַיְאֹרָה תַּשְׁלִיכֻהוּ, יעדער געבוירענע | וְאֶת עֲמָלֵנוּ. "עמלות" מיינט זאכן וואס א מענטש פלאגט זיך פאר גארנישט, מוז דאך זיין אז דאס גייט ארויף אֵלּוּ הַבָּנִים אויך די גזירה וואס פרעה האט געהייסן דעטרינקען די קינדער, קומט אויס אז זיי האבן זיך געמוטשעט פאר זייערע קינדער פאר גארנישט ווייל צום סוף האט מען זיי דעטראנקען [אלעס וואס א מענטש מוטשעט זיך איז דאך פאר זיינע קינדער, אז זיי זאלען זיין ערליך] כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי עס שטייט אין אן אנדערע פסוק מער מפורש, ווי פרעה האט געהייסען אז כָּל-הַבֵּן הַיִּלּוֹד הַיְאֹרָה תַּשְׁלִיכֻהוּ, יעדער געבוירענע זון זאל מען דעטרונקען וְכָל-הַבַּת תְּחַיּוּן: און יעדער טאכטער קען מען לאזן לעבען. (עס זענען דא וואס זאגען אז דאס וואס ער האט געלאזט לעבן די טעכטער איז אויך געווען מיט א שלעכטע כוונה, ווייל ער האט דאך שוין געזעהן אז לבן וואס האט געוואלט הרג'נען אויך די טעכטער האט נישט מצליח געווען, האט ער געטראכט אז אויב ער וועט לאזן די טעכטער לעבן, אפשר וועט דער אייבערשטער איהם יא צולאזן) [איך שטייט אז זיין חשבון איז געווען אז אויב אלע מענער וועלען שטארבן, וועלען אלע מיידליך חתונה האבן מיט מצריות, און אזוי וועלען זיי אינגנאצען פארגעסן אז זיי זענען אמאל געווען יודן]. | ||
וְאֶת לַחֲצֵנוּ זֶה הַדְּחַק. "לחץ" מיינט אונטער דריקן דאס מיינט, אז מען האט זיי ענג געמאכט כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי מיר טרעפען אין אן אנדערען פסוק מער מפורש (שמות ג-ט) ווי דער אייבערשטער האט געזאגט צו משה רבינו וְגַם רָאִיתִי אֶת הַלַּחַץ, און אויך האב איך געזעהען די אונטרדריקונג אֲשֶׁר מִצְרַיִם לֹחֲצִים אֹתָם וואס די מצריים טוען זיי אונטערדריקן. | וְאֶת לַחֲצֵנוּ זֶה הַדְּחַק. "לחץ" מיינט אונטער דריקן דאס מיינט, אז מען האט זיי ענג געמאכט כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי מיר טרעפען אין אן אנדערען פסוק מער מפורש (שמות ג-ט) ווי דער אייבערשטער האט געזאגט צו משה רבינו וְגַם רָאִיתִי אֶת הַלַּחַץ, און אויך האב איך געזעהען די אונטרדריקונג אֲשֶׁר מִצְרַיִם לֹחֲצִים אֹתָם וואס די מצריים טוען זיי אונטערדריקן. | ||
| שורה 128: | שורה 129: | ||
וּבְמוֹפְתִים זֶה הַדָּם. "מופתים" איז א רמז אויף מכת "דם", וויבאלד עס שטייט בלשון רבים "מופתים" און נישט "מופת" בלשון יחיד, מוז זיין אז עס גייט ארויף אויף א מכה וואס איז געווען צוויי מאל (מיעוט רבים שנים) וואס דאס איז דם, ווייל די מכה פון דם האט דער אייבערשטער געהייסען טוהן צוויי מאל, איין מאל פאר די יודען אז זיי זאלען גלויבן אז ער קומט בשליחות פון דער אייבערשטער, און איין מאל פאר פרעה. ווי טרעפן מיר אז "מופת" מיינט "דם"? כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי מיר טרעפן אין אן אנדערען פסוק: (יואל ג-ג) וְנָתַתִּי מוֹפְתִים, בַּשָּׁמַיִם וּבָאָרֶץ, איך וועל געבען "מופתים" אין הימל און אין דער ערד, וואס וועט זיין דער "מופת" דָּם. וָאֵשׁ. וְתִימְרוֹת עָשָׁן. זעהן מיר אז "דם" הייסט מופת. | וּבְמוֹפְתִים זֶה הַדָּם. "מופתים" איז א רמז אויף מכת "דם", וויבאלד עס שטייט בלשון רבים "מופתים" און נישט "מופת" בלשון יחיד, מוז זיין אז עס גייט ארויף אויף א מכה וואס איז געווען צוויי מאל (מיעוט רבים שנים) וואס דאס איז דם, ווייל די מכה פון דם האט דער אייבערשטער געהייסען טוהן צוויי מאל, איין מאל פאר די יודען אז זיי זאלען גלויבן אז ער קומט בשליחות פון דער אייבערשטער, און איין מאל פאר פרעה. ווי טרעפן מיר אז "מופת" מיינט "דם"? כְּמָה שֶּׁנֶּאֱמַר: ווי מיר טרעפן אין אן אנדערען פסוק: (יואל ג-ג) וְנָתַתִּי מוֹפְתִים, בַּשָּׁמַיִם וּבָאָרֶץ, איך וועל געבען "מופתים" אין הימל און אין דער ערד, וואס וועט זיין דער "מופת" דָּם. וָאֵשׁ. וְתִימְרוֹת עָשָׁן. זעהן מיר אז "דם" הייסט מופת. | ||
סך הכל: לויט דער פשט איז דער פסוק מרמז אזוי: ביד חזקה מיינט דבר, ובזרוע נטויה מיינט מכת בכורות, מופתים איז דם. פארוואס פונקט די דריי מכות פון די | סך הכל: לויט דער פשט איז דער פסוק מרמז אזוי: ביד חזקה מיינט דבר, ובזרוע נטויה מיינט מכת בכורות, מופתים איז דם. פארוואס פונקט די דריי מכות פון די צען? דם, ווייל עס איז דער ערשטער מכה פון די מכות. מכת בכורות, ווייל עס איז דער שטערקסטער און די לעצטע פון די מכות, און דבר, ווייל עס איז מיטגעקומען מיט אלע צען מכות: | ||
דָּבָר אַחֵר. חוץ די אלע דרשות וואס מיר האבן פריער געלערענט איז דא נאך א פשט, ווייל צו קענען דרש'ענען די פריערדיגע דרשות וואלט געווען גענוג ווען עס שטייט "ביד" און נישט "חזקה", "בזרוע" און נישט דער ווארט "נטויה" און אזוי אויך אלע אנדערע דרשות, און וויבאלד עס שטייט ביי אלע דרשות טאפעלטע לשונות קען מען דרש'ענען פאר יעדן ווארט צוויי זאכן, וועל איך זאגען אז יעדער ווארט איז א מכה, און איך וועל זאגען בְּיָד חֲזָקָה וויבאלד עס שטיט א טאפעלטע לשון וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף צוויי מכות, וּבִזְרֹעַ נְטוּיָה וויבאלד עס שטיט א טאפעלטע לשון וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות, וּבְמוֹרָא גָּדוֹל וויבאלד עס שטיט א טאפעלטע לשון וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות. וּבְאֹתוֹת וויבאלד עס שטיט א לשון רבים ("אותות" און נישט "אות") וועל איך זאגען שְׁתַּיִם אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות. וּבְמֹפְתִים וויבאלד עס שטייט א לשון רבים ("מופתים" און נישט "מופת") וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות, אֵלּוּ עֶשֶׂר מַכּוֹת צוזאמען איז שוין מרומז די | דָּבָר אַחֵר. חוץ די אלע דרשות וואס מיר האבן פריער געלערענט איז דא נאך א פשט, ווייל צו קענען דרש'ענען די פריערדיגע דרשות וואלט געווען גענוג ווען עס שטייט "ביד" און נישט "חזקה", "בזרוע" און נישט דער ווארט "נטויה" און אזוי אויך אלע אנדערע דרשות, און וויבאלד עס שטייט ביי אלע דרשות טאפעלטע לשונות קען מען דרש'ענען פאר יעדן ווארט צוויי זאכן, וועל איך זאגען אז יעדער ווארט איז א מכה, און איך וועל זאגען בְּיָד חֲזָקָה וויבאלד עס שטיט א טאפעלטע לשון וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף צוויי מכות, וּבִזְרֹעַ נְטוּיָה וויבאלד עס שטיט א טאפעלטע לשון וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות, וּבְמוֹרָא גָּדוֹל וויבאלד עס שטיט א טאפעלטע לשון וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות. וּבְאֹתוֹת וויבאלד עס שטיט א לשון רבים ("אותות" און נישט "אות") וועל איך זאגען שְׁתַּיִם אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות. וּבְמֹפְתִים וויבאלד עס שטייט א לשון רבים ("מופתים" און נישט "מופת") וועל איך זאגען שְׁתַּיִם, אז עס איז א רמז אויף נאך צוויי מכות, אֵלּוּ עֶשֶׂר מַכּוֹת צוזאמען איז שוין מרומז די צען מכות שֶׁהֵבִיא הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא עַל הַמִּצְרִים בְּמִצְרַיִם, וואס דער אייבערשטער האט געברענגט אויף די מצריים אין מצרים וְאֵלוּ הֵן וואס זיי זענען: דָּם. צְפַרְדֵּעַ. כִּנִּים. עָרוֹב. דֶּבֶר. שְׁחִין. בָּרָד. אַרְבֶּה. חֹשֶׁךְ. מַכַּת בְּכוֹרוֹת: | ||
רַבִּי יְהוּדָה הָיָה נוֹתֵן בָּהֶם סִמָּנִים: רבי יהודה האט געגעבן סימנים צו די מכות און זיי זענען דְּצַ"ךְ עֲדַ"שׁ בְּאַחַ"ב: ער האט דווקא צוטיילט די מכות אויף דער אופן, ווייל די צען מכות זענען געווען איינגעטיילט אין דריי, די ערשטער צוויי מכות האט מען געווארענט פרעה פאר דעם, און די דריטע נישט, די פערטע און די פיפטע האט מען יא געווארענט און די זעקסטע נישט, די זיבעטע און די אכטע האט מען יא געווארענט און די ניינטע נישט, דערפאר האט רבי יהודה זיי אזוי איינגעטיילט. די צענטע מכה האט ער צוזאמען געשטעלט מיט דער לעצטער גרופע, כדי אז ער זאל נישט זיין אליין, ווייל ווען ער איז אליין קען מען אים נישט ליינען. | רַבִּי יְהוּדָה הָיָה נוֹתֵן בָּהֶם סִמָּנִים: רבי יהודה האט געגעבן סימנים צו די מכות און זיי זענען דְּצַ"ךְ עֲדַ"שׁ בְּאַחַ"ב: ער האט דווקא צוטיילט די מכות אויף דער אופן, ווייל די צען מכות זענען געווען איינגעטיילט אין דריי, די ערשטער צוויי מכות האט מען געווארענט פרעה פאר דעם, און די דריטע נישט, די פערטע און די פיפטע האט מען יא געווארענט און די זעקסטע נישט, די זיבעטע און די אכטע האט מען יא געווארענט און די ניינטע נישט, דערפאר האט רבי יהודה זיי אזוי איינגעטיילט. די צענטע מכה האט ער צוזאמען געשטעלט מיט דער לעצטער גרופע, כדי אז ער זאל נישט זיין אליין, ווייל ווען ער איז אליין קען מען אים נישט ליינען. | ||
סיומא דמלתא: מיט דעם האבן מיר געענדיגט די דרשות חז"ל פון די פסוקים, יעצט ברענגט דער בעל הגדה פון חז"ל, אז אין יעדער מכה איז מרומז נאך און נאך מכות, און מיט דעם ענדיגט זיך די מצוה פון סיפור יציאת מצרים. דערנאך הייבען מיר אהן צו לויבן און דאנקען דעם אייבערשטען פאר די אלע טובות וואס ער האט אונז געטוהן. אלץ א הקדמה ברענגט דער בעל ההגדה דעם "כמה מעלות טובות למקום עלינו", צו ווייזען אז אפילו אויף איין טובה אליין וואלטען מיר געדארפט דאנקען און לויבען דעם אייבערשטען, איז אוודאי און אוודאי אויף די אלע טובות וואס ער האט אונז געטוהן דארף מען אוודאי און אוודאי דאנקען און לויבן, און וועגן דעם זאגן מיר באלד דערנאך הלל. עס איז וויכטיג צו באמערקן אז דער טעם פארוואס דער בעל ההגדה ברענגט אראפ [[רבן גמליאל]] איידער מען זאגט דעם הלל, איז ווייל דאס וואס מיר דאנקען דעם אייבערשטן אויף דעם נס פון יציאת מצרים, כאטש מיר זענען דאך נאך היינט אין גלות, איז ווייל "חייב אדם לראות את עצמו כאלו הוא יצא ממצרים", און דאס האט מען דאך פריער ארויסגעלערנט פון "בעבור זה עשה ה' לי" וועגן דעם וויל דער בעל ההגדה מקדים זיין די דרשה פון רבן גמליאל, ווי ער דרש'ענט דעם פסוק "בעבור זה" אז דאס גייט ארויף אויף די מצוות הלילה פון "פסח מצה און מרור". | סיומא דמלתא: מיט דעם האבן מיר געענדיגט די דרשות חז"ל פון די פסוקים, יעצט ברענגט דער בעל הגדה פון חז"ל, אז אין יעדער מכה איז מרומז נאך און נאך מכות, און מיט דעם ענדיגט זיך די מצוה פון סיפור יציאת מצרים. דערנאך הייבען מיר אהן צו לויבן און דאנקען דעם אייבערשטען פאר די אלע טובות וואס ער האט אונז געטוהן. אלץ א הקדמה ברענגט דער בעל ההגדה דעם "[[כמה מעלות טובות]] למקום עלינו", צו ווייזען אז אפילו אויף איין טובה אליין וואלטען מיר געדארפט דאנקען און לויבען דעם אייבערשטען, איז אוודאי און אוודאי אויף די אלע טובות וואס ער האט אונז געטוהן דארף מען אוודאי און אוודאי דאנקען און לויבן, און וועגן דעם זאגן מיר באלד דערנאך הלל. עס איז וויכטיג צו באמערקן אז דער טעם פארוואס דער בעל ההגדה ברענגט אראפ [[רבן גמליאל]] איידער מען זאגט דעם הלל, איז ווייל דאס וואס מיר דאנקען דעם אייבערשטן אויף דעם נס פון יציאת מצרים, כאטש מיר זענען דאך נאך היינט אין גלות, איז ווייל "חייב אדם לראות את עצמו כאלו הוא יצא ממצרים", און דאס האט מען דאך פריער ארויסגעלערנט פון "בעבור זה עשה ה' לי" וועגן דעם וויל דער בעל ההגדה מקדים זיין די דרשה פון רבן גמליאל, ווי ער דרש'ענט דעם פסוק "בעבור זה" אז דאס גייט ארויף אויף די מצוות הלילה פון "פסח מצה און מרור". | ||
== פירושים אויף דער הגדה == | == פירושים אויף דער הגדה == | ||
במשך די דורות האט מען געשריבן א סך פירושים אויף דער הגדה. די [[ראשונים]] האבן שוין געשריבן פירושים פון וועמען מען ווייסט: [[רש"י]], [[רשב"ם]], [[אליעזר בן נתן|ראב"ן]], | במשך די דורות האט מען געשריבן א סך פירושים אויף דער הגדה. די [[ראשונים]] האבן שוין געשריבן פירושים פון וועמען מען ווייסט: [[רש"י]], [[רשב"ם]], [[אליעזר בן נתן|ראב"ן]], [[רבי יהודה בר יקר]], [[רבי ישעיה די טראני]], [[שבלי הלקט]] (פון רבי צדקיה ב"ר אברהם הרופא), [[תניא רבתי]], [[ריטב"א]], ארחות חיים פון [[רבי אהרון הכהן מלוניל|רבי אהרן הכהן פון לוניל]]; אויך אין [[כלבו (ספר)|כלבו]], [[דוד אבודרהם|אבודרהם]], [[רשב"ץ]], רבנו [[דוד מימוני|דוד הנגיד]], רבנו [[יצחק ב"ר ישראל]], רבנו [[אברהם חדידה]], רבנו [[נתן ב"ר יוסף מקלמרון]], רבנו [[יצחק ב"ר שלמה אלאחדב]], רבנו [[שם טוב אבן שם טוב (הראשון)]], [[רבי יצחק אברבנאל]] און נאך. | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
| שורה 146: | שורה 147: | ||
{{רעפליסטע}} | {{רעפליסטע}} | ||
{{חג הפסח}} | |||
[[קאַטעגאָריע:ליל הסדר]] | [[קאַטעגאָריע:ליל הסדר]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:הגדה של פסח]] | |||
[[קאַטעגאָריע:הגדה של פסח]] | |||
[[קאַטעגאָריע:תפילה]] | |||