מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
צולייגן לינק צו צדוקים
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (צולייגן לינק צו צדוקים) |
||
| (17 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = king of Judea from 37/6 BCE to 4/1 BCE|העב=מלך יהודה ומייסד שושלת בית הורדוס|דייטש=römischer König in Palästina|}} | |||
{{קעניגן און געוועלטיגער מבית הורדוס}} | {{קעניגן און געוועלטיגער מבית הורדוס}} | ||
'''הורדוס דער ערשטער''' (74 פאר דער נוצרישער ציילונג - 4 פאר דער נוצרישער ציילונג), וועלכער ווערט אויך אונגערופן אין די גויאישע וועלט הורדוס דער גרויסער, איז איינע פון די גרעסטע און חשובסטע פערזענליכקייטן אין די אידישע היסטאריע, הורדוס איז געבליבן אין די אידישע היסטאריע באוואוסט אלטס א גרויסער רשע און רוצח, אבער פונק אזוי א חשובה חלק פון אידישע היסטאריע, בפרט אין די תקופה פון די רומישער הערשאפט אויף די אידן.<ref>מקור: ספר יוסיפון, אש התורה, דרך האבות, פני הדור</ref> | '''הורדוס דער ערשטער''' (74 פאר דער נוצרישער ציילונג - 4 פאר דער נוצרישער ציילונג), וועלכער ווערט אויך אונגערופן אין די גויאישע וועלט הורדוס דער גרויסער, איז איינע פון די גרעסטע און חשובסטע פערזענליכקייטן אין די אידישע היסטאריע, הורדוס איז געבליבן אין די אידישע היסטאריע באוואוסט אלטס א גרויסער רשע און רוצח, אבער פונק אזוי א חשובה חלק פון אידישע היסטאריע, בפרט אין די תקופה פון די רומישער הערשאפט אויף די אידן.<ref>מקור: [[ספר יוסיפון]], אש התורה, דרך האבות, פני הדור</ref> | ||
| שורה 27: | שורה 28: | ||
ווען אנטיפאטער האט דאס געהערט האט ער געשיקט א בריוו צו זיין זון הורדוס וואו פאלגאנד: "ווען הורקנוס וועט דיך רופן, זאלסטו זיך נישט פארזוימען, גיי געשוואונד, אבער היט זיך גיי נישט אליינס, נעם מיט א גרויסע מיליטער, אבער לאז זיי איבער אינדרויסן פון ירושלים, אין שטאט זאלסטו אריינגיין נאר מיט אפאר גיבורים." | ווען אנטיפאטער האט דאס געהערט האט ער געשיקט א בריוו צו זיין זון הורדוס וואו פאלגאנד: "ווען הורקנוס וועט דיך רופן, זאלסטו זיך נישט פארזוימען, גיי געשוואונד, אבער היט זיך גיי נישט אליינס, נעם מיט א גרויסע מיליטער, אבער לאז זיי איבער אינדרויסן פון ירושלים, אין שטאט זאלסטו אריינגיין נאר מיט אפאר גיבורים." | ||
ווען די שלוחים פון הורקנוס זענען אונגעקומען צו הורדוס האט ער געוטן וואו זיין טאטע האט אים באפוילן און האט זיך געלאזט און וואג מיט א גרויסע מיליטער, | ווען די שלוחים פון הורקנוס זענען אונגעקומען צו הורדוס האט ער געוטן וואו זיין טאטע האט אים באפוילן און האט זיך געלאזט און וואג מיט א גרויסע מיליטער, וועלכער ער האט איבערגעלאזט אינדרויסן פון ירושלים, און זיך געשטעלט פאר די סנהדרין מיט עטליכע גיבורים, ער איז געווען געקליידעט מיט פערפל וואל און אן אויסגעקעמטע קאפ. | ||
ווען ער איז אריינגעקומען צום סנהדרין האט ער באגריסט די דיינים אבער זיי זענען געווען דערשראקן פון זיין גאוה אין האבן מורא געהאט אים צו ענטפערן. עס זענען געזעצן דארטן שמאי און מנחם (די תלמידים פון הלל הזקן) אלס נשיא און אב"ד, שמאי האט זיך אונגערופן צום בית דין: "גאוני השם און זיינע הייליגע! איך האב היינט געזעהן א נייע זאך וועלכער איך האב נאך נישט געזעהן זייט איך דין אייך. געווענליך א זינדיגער דארף זיך שטעלן צום משפט מיט שווארצע קליידער, מיט זאמד אין די האר, און בעט רחנות אויף זיין זינד. אבער דער בחור הורדוס שטעלט זיך פאר אייך מיט פערפל וואל און א אויסגעקעמטע קאפ און נאך מיט א שווערד און ארום איך א קופקע גבורים, אז אויב וועט ער ווערן באשולידגט און משפט וועט ער טייטן די שופטים, דאס איז א נייע ווערטשאפט ביי אייך. איך בין נישט פארוואונדערט אויף הורדוס ווייל ער טוט דאס ווייל ער וועט פארבירן זיך ראטעווען, איך וואונדער זיך אויף אייך פארוואס איר לאזט דאס צו. וועגן דעם זאג איך אייך, אז עס קומען טעג און דער הורדוס וועט אויף אייך געוועלטיגען און וועט הרג'נען אייערע גרויסע לייט און וועט אייך נישט מכבד זיין ביי א משפט, און הורקנוס | ווען ער איז אריינגעקומען צום סנהדרין האט ער באגריסט די דיינים אבער זיי זענען געווען דערשראקן פון זיין גאוה אין האבן מורא געהאט אים צו ענטפערן. עס זענען געזעצן דארטן שמאי און מנחם (די תלמידים פון הלל הזקן) אלס נשיא און אב"ד, שמאי האט זיך אונגערופן צום בית דין: "גאוני השם און זיינע הייליגע! איך האב היינט געזעהן א נייע זאך וועלכער איך האב נאך נישט געזעהן זייט איך דין אייך. געווענליך א זינדיגער דארף זיך שטעלן צום משפט מיט שווארצע קליידער, מיט זאמד אין די האר, און בעט רחנות אויף זיין זינד. אבער דער בחור הורדוס שטעלט זיך פאר אייך מיט פערפל וואל און א אויסגעקעמטע קאפ און נאך מיט א שווערד און ארום איך א קופקע גבורים, אז אויב וועט ער ווערן באשולידגט און משפט וועט ער טייטן די שופטים, דאס איז א נייע ווערטשאפט ביי אייך. איך בין נישט פארוואונדערט אויף הורדוס ווייל ער טוט דאס ווייל ער וועט פארבירן זיך ראטעווען, איך וואונדער זיך אויף אייך פארוואס איר לאזט דאס צו. וועגן דעם זאג איך אייך, אז עס קומען טעג און דער הורדוס וועט אויף אייך געוועלטיגען און וועט הרג'נען אייערע גרויסע לייט און וועט אייך נישט מכבד זיין ביי א משפט, און הורקנוס וועלכער האט אויף אים אזוי געשוינט וועט נישט צוריקבאקומען די זעלבע נאר הורדוס וועט אים הרג'נען און איבערנעמען זיין קעניגרייך. | ||
ווען די סנהדרין און די שופטים האבן געהערט די ווערטער פון שמאי, האבן זיי צו זיך געקוקט איינער אויפן צווייטן און געזאגט "גערעכט איז שמאי" (הורקנוס דער קעניג איז דארט געזעצן און געהערט די שמועס), מנחם דער חבר פון שמאי האט גענומען דאס ווארט און געזאגט, וואס וועט איר האבן פון קוקען איינער אויפן צווייטען? פארוואס זאלט איר זיך דערשרעקן? איר ווייסט דאך אז דאס משפט איז פארן באשעפער, הערט אויף צו חנפ'נען און גיבט ארויס א גערעכטער פסק, און דער באשעפער וועט מיט אייך זיין ווייל מיין חבר שמאי האט ריכטיג געזאגט. | ווען די סנהדרין און די שופטים האבן געהערט די ווערטער פון שמאי, האבן זיי צו זיך געקוקט איינער אויפן צווייטן און געזאגט "גערעכט איז שמאי" (הורקנוס דער קעניג איז דארט געזעצן און געהערט די שמועס), מנחם דער חבר פון שמאי האט גענומען דאס ווארט און געזאגט, וואס וועט איר האבן פון קוקען איינער אויפן צווייטען? פארוואס זאלט איר זיך דערשרעקן? איר ווייסט דאך אז דאס משפט איז פארן באשעפער, הערט אויף צו חנפ'נען און גיבט ארויס א גערעכטער פסק, און דער באשעפער וועט מיט אייך זיין ווייל מיין חבר שמאי האט ריכטיג געזאגט. | ||
| שורה 44: | שורה 45: | ||
הורדוס האט געוועלטיגט אלץ מלך יהודה (מיט דער אונטער-שטיצע פון די רומישער קעניגרייך) 33 יאר. פון יאר 37 פארן נוצרישן ציילונג ביז צו זיין טויט 4 יאר פארן נוצרישן ציילונג. | הורדוס האט געוועלטיגט אלץ מלך יהודה (מיט דער אונטער-שטיצע פון די רומישער קעניגרייך) 33 יאר. פון יאר 37 פארן נוצרישן ציילונג ביז צו זיין טויט 4 יאר פארן נוצרישן ציילונג. | ||
אין די 33 יאר פון זיין קעניגרייך האט ער גאר שטארק | אין די 33 יאר פון זיין קעניגרייך האט ער גאר שטארק אויפגעבויט דאס פינאנץ פון ארץ ישראל, בעיקר צו פארדאנקען די פאקט אז די רוימער האבן זיך נישט געמישט אין די טאג טעגליכע ווירטשאפט. גאר שטארק האט זיך דאס אונגעזעהן אויף די פאקט אז די רוימער האבן (אנדערש פון זייער געוואוינהייט) נישט ארויפגעצוואינגן אויף די אידן זייער רעליגיע. די פרייהייט וואס די רוימער האבן געגעבן די אידן אויף ריליגיע האבן זיי געלערנט פון די יוונים זעהנדיג אז די יוונים האבן נישט קעקענט שמד'ן די אידן אפילו מיט כח. | ||
די רוימער האבן אבער פארלאנג פון די אידן א ספעציעלע שטייער אפצאל "פיסקוס יודאיקוס" פארן קענען פראטעקצירען פרייער-הייט די אידישע ריליגיע. | די רוימער האבן אבער פארלאנג פון די אידן א ספעציעלע שטייער אפצאל "פיסקוס יודאיקוס" פארן קענען פראטעקצירען פרייער-הייט די אידישע ריליגיע. | ||
די סיבה פארוואס הורדוס האט באקומען פון די רוימער פילע שטיצע, איז ווייל ער האט זיך צוגעשטעלט צו אלע פארלאנגען פון די רוימישער הערשאפט, מלכות יהודה איז געווען א צענטער-פונקט פאר אסאך | די סיבה פארוואס הורדוס האט באקומען פון די רוימער פילע שטיצע, איז ווייל ער האט זיך צוגעשטעלט צו אלע פארלאנגען פון די רוימישער הערשאפט, מלכות יהודה איז געווען א צענטער-פונקט פאר אסאך האנדלס שטעט, און אזוי אויך איינע פון די שטערקסטע מדינות און געוואוקס פון פרוכט און גרינצייג, ספעציעל איילבירט אויל און טייטלען (וועלכע האט אויך געדינט אין יענע צייטן אשטאד ציקער און האניג - ציקער איז נאך נישט געווען). | ||
די גרויס-געלט וואס מלכות יהודה האט פארדינט פון די אלע | די גרויס-געלט וואס מלכות יהודה האט פארדינט פון די אלע האנדלס האט הורדוס געניצט פאר אייגענע געברויכן און אזוי אויך געבויט ריזיגע שטעט מיט די שענסטע געביידעס און פאלאצן אויף די וועלט אין יענע צייטן. א חלק דעפון שטייט נאך ביז היינט, | ||
== הורדוס דער בויער == | == הורדוס דער בויער == | ||
אין די מיטל עלטער האבן די ארכיטעקטן אין זייערע סטודענטן אים באטיטלט אלס "דער גרעסטער בויער אין דער | אין די מיטל עלטער האבן די ארכיטעקטן אין זייערע סטודענטן אים באטיטלט אלס "דער גרעסטער בויער אין דער מענטשליכער געשיכטע. | ||
א חלק פון די בנינים וועלכע הורדוס האט געבויט און שטייט נאך היינט: | א חלק פון די בנינים וועלכע הורדוס האט געבויט און שטייט נאך היינט: | ||
* א ריזן פעסטונג [[מצדה]], אויפן שפיץ פון [[הר | * א ריזן פעסטונג [[מצדה]], אויפן שפיץ פון [[הר שלחן]] דאס איז א בערגיגע מדבר. וואס פון מזרח זייט פונעם פעסטונג איז דער [[ים המלח]] און די פעסטונג האט ער אריינגעבויט די מערסטע פארגעשריטענע טעכנעלאגיע פון יענע צייטן. אזוי אויך א וואסער פאטענט וואס ווערט באצייכנט אלס איינער פון די ווונדער אין דער וועלט, וואס האט אהין געברענגט וואסער צו קענען פלאנצן פעלדער, (די געגנט ווערט ביז היינט פארופן [[מצדה]] אויפן נאמען פון יענער געביידע - און שלעפט אסאך טוריזם). | ||
* די פארט שטאט [[קיסריה]]. וועלכער איז געווען א וועלטס פארט, אנקער און אופרי שטאט פאר געשעפטן. און ספעציעל געפלאסטערטע וועגן פאר ראט-וועגענער, און א תיפלה פאר די רוימישער קייזער. | * די פארט שטאט [[קיסריה]]. וועלכער איז געווען א וועלטס פארט, אנקער און אופרי שטאט פאר געשעפטן. און ספעציעל געפלאסטערטע וועגן פאר ראט-וועגענער, און א תיפלה פאר די רוימישער קייזער. | ||
* די באקאנטע בנין אויפן [[מערת המכפלה]] אין חברון. | * די באקאנטע בנין אויפן [[מערת המכפלה]] אין חברון. | ||
| שורה 64: | שורה 65: | ||
די שטרעבונג פון הורדוס איז געווען אויפ-צו-בויען די בית המקדש, וואס מיט דעם האט ער זיך איינגעקויפט אסאך פריינד, און דאס האט ער געטוהן צו פארצייען אויף זיינע זינד און רציחות. | די שטרעבונג פון הורדוס איז געווען אויפ-צו-בויען די בית המקדש, וואס מיט דעם האט ער זיך איינגעקויפט אסאך פריינד, און דאס האט ער געטוהן צו פארצייען אויף זיינע זינד און רציחות. | ||
צו בויען נאר די מויער ארום די בית המקדש האט זיך פארלאנגט 10,000 מענער און 10 יאר ארבייט (אין די מויער שטייט היינט די מוסלאמענער מטשעט, מיט די גאלדענע קאפל). די כותל המערבי וואס מיר זעהן היינט איז נאר א חלק פון די 1500 פיס'יגער וואט וואס ער האט | צו בויען נאר די מויער ארום די בית המקדש האט זיך פארלאנגט 10,000 מענער און 10 יאר ארבייט (אין די מויער שטייט היינט די מוסלאמענער מטשעט, מיט די גאלדענע קאפל). די כותל המערבי וואס מיר זעהן היינט איז נאר א חלק פון די 1500 פיס'יגער וואט וואס ער האט געבויט אויף מערב אונטערצוהאלטן די פאדלאגע אויף וואס די בית המקדש איז געשטאנען, (אין וועלכע עס גייט אריין בערך 12 גרויסע פוט-באל פעלדער). די גרויסער שטח האט ער געבויט כדאי צו קענען ענטהאלטען די 7-8 מיליון אידן וועלכע פלעגן קומען עולה רגל זיין פסח, שבועות און סוכות. דער בנין פון בית המקדש וואס ער האט דארט אוועקגעשטעלט צייכט די תלמוד אן אזוי: "מי שלא ראה בית המקדש בבניינו לא ראה בניין מפואר מעולם" = "ווער עס האט נישט געזעהן די בית המקדש האט קיינמאל קיין שיין בנין נישט געזען.{{הערה|מסכת סוכה, דף נ"ב עמ' א}} לויט ספר יוסיפין האט ער געבויט די בנין מיט שניי ווייסע שטיינער, מיט מארמויער שטיין אין מיט גאלדענע בלעכן. די פאדלאגע פון בית המקדש האט ער געבויט מיט בלויע מארמויער שטיין, צו גיבן די אויסזעה פון רוישיגע וואסער. די פירהאנגען האט ער געמאכט פון בלוי ווייס רויט און פערפל פאדעם, צו גיבן די אויסזעהן פון די הימל. | ||
דער שרייבער יוסיפוס בלביוס שרייבט: די אויג קען זיך נישט פארשטעלן די אויס-זעהן פון בית המקדש, עס איז געווען פארדעקט מיט גרויסע גאלדענע בלעכן, ביים זין אויפגיין האט דאס אפ-געשפיגלט וואו פלאמען, מען האט נישט געקענט קוקן דערויף נאר אפאר סקונדעס, ווייל עס האט געשיינט פונקט וואו די זין, ווען מען האט געקוקט פון דערווייטענס אויפן בארק האט דאס אויסגעזעהן פארדעקט מיט שניי וועגן די ציכטיג ווייסע שטייענער וואס ער האט געניצט. | דער שרייבער יוסיפוס בלביוס שרייבט: די אויג קען זיך נישט פארשטעלן די אויס-זעהן פון בית המקדש, עס איז געווען פארדעקט מיט גרויסע גאלדענע בלעכן, ביים זין אויפגיין האט דאס אפ-געשפיגלט וואו פלאמען, מען האט נישט געקענט קוקן דערויף נאר אפאר סקונדעס, ווייל עס האט געשיינט פונקט וואו די זין, ווען מען האט געקוקט פון דערווייטענס אויפן בארק האט דאס אויסגעזעהן פארדעקט מיט שניי וועגן די ציכטיג ווייסע שטייענער וואס ער האט געניצט. | ||
ביים אריינגאנג האט הורדוס געשטעלט א גרויסער רוימישער אדלער, א זאך וואס האר פארדראסן די ערליכע אידן, און האבן דאס אונגענימען פאר א חילול השם, ווייל דאס איז געווען די צייכן פון די רוימישער עבודה זרה. הורדס האט די אלע תלמידי חכמים און ערליכע אידן געלאזט ברענגן צו זיך מיט קייטלעך און האט זיי פארברענט לעבעדיגערהייט. | ביים אריינגאנג האט הורדוס געשטעלט א גרויסער רוימישער אדלער, א זאך וואס האר פארדראסן די ערליכע אידן, און האבן דאס אונגענימען פאר א חילול השם, ווייל דאס איז געווען די צייכן פון די רוימישער עבודה זרה. הורדס האט די אלע תלמידי חכמים און ערליכע אידן געלאזט ברענגן צו זיך מיט קייטלעך און האט זיי פארברענט לעבעדיגערהייט. | ||
נאכן ענדיגן דאס בויען האט זיך הורדוס באווארענט קעגען | נאכן ענדיגן דאס בויען האט זיך הורדוס באווארענט קעגען אזעלכע אויפשטענדלער דורכן שטעלן א כהן גדול לויט זיין געשמאק און האט געהארגעט 43 פון די חברי הסנהדרין, אזוי ארום האט די סנהדרין מער נישט געקענט דן זיין דיני נפשות, (אלס נקמה פארן וועלן אים דן זיין פאר זיינע רציחות). און די כח פון סנהדרין איז געבראכן געווארן. | ||
== די רציחות פון הורדוס == | == די רציחות פון הורדוס == | ||
| שורה 73: | שורה 74: | ||
הורדוס איז געבליבן אין דער אידישער היסטאריע פארשריבן מיט שאנדע, וועגן זיינע רציחות, צווישן די רציחות וואס זענען באקאנט איז: | הורדוס איז געבליבן אין דער אידישער היסטאריע פארשריבן מיט שאנדע, וועגן זיינע רציחות, צווישן די רציחות וואס זענען באקאנט איז: | ||
* זיין שוויגער [[אלכסנדרה החשמונאית]] | * זיין שוויגער [[אלכסנדרה החשמונאית]] | ||
* זיין ווייב [[מרים החשמונאית]], | * זיין ווייב [[מרים החשמונאית]], וועלכער איז געווען בייז אויף אים פארן טויטן איר מאמע, ער האט איר פארמשפט צו טויט פארן חשד אז זי וויל אים פארסמן | ||
* זיינע צווי זין, ער האט געהאלטן אז זיי ווילן ווידערשפעניגען אין אים אלס נקמה פאר זייער מאמעס און זיידעס בלוט, ער האט א לאנגע צייט נישט גערעדט מיט זיי, און נאך א דורכגעפאלענעם שלום פרווו, האט ער זיי געלאזט טויטן | * זיינע צווי זין, ער האט געהאלטן אז זיי ווילן ווידערשפעניגען אין אים אלס נקמה פאר זייער מאמעס און זיידעס בלוט, ער האט א לאנגע צייט נישט גערעדט מיט זיי, און נאך א דורכגעפאלענעם שלום פרווו, האט ער זיי געלאזט טויטן | ||
* זיין שוואגער - [[אריסטובולוס דער דריטער]] | * זיין שוואגער - [[אריסטובולוס דער דריטער]] | ||
| שורה 85: | שורה 86: | ||
א מערקווירדיגער פונקט שרייבט [[יוסיפון]]: די צוגעבונדעקייט פון הורדוס צו זיין ווייב מרים איז געווען אזוי שטארק אז ער פלעגט ארויסשפרינגען פון בעט ווי א פארציקטער און ארומלויפן אין פאלאץ און אפילו נאך איר טויט האט ער ווייטער גערעדט צו איר (צו זיך אליינס) אזוי וואו זי וואלט נאך געלעבט, אבער ער האט חרטה באקומען צו שפעט. | א מערקווירדיגער פונקט שרייבט [[יוסיפון]]: די צוגעבונדעקייט פון הורדוס צו זיין ווייב מרים איז געווען אזוי שטארק אז ער פלעגט ארויסשפרינגען פון בעט ווי א פארציקטער און ארומלויפן אין פאלאץ און אפילו נאך איר טויט האט ער ווייטער גערעדט צו איר (צו זיך אליינס) אזוי וואו זי וואלט נאך געלעבט, אבער ער האט חרטה באקומען צו שפעט. | ||
די אלע געשענישן און זיין אויפפיראכטס האט געברענגט צו די אויפשטאנד קעגען די רוימער 74 יאר שפעטער. אין די צייטן פון הורדוס האבן זיך די צדוקים | די אלע געשענישן און זיין אויפפיראכטס האט געברענגט צו די אויפשטאנד קעגען די רוימער 74 יאר שפעטער. אין די צייטן פון הורדוס האבן זיך די [[צדוקים]] וועלכע האבן אויך געשטיצט די רוימער זיך געשטארקט אויף די ערליכע אידן און זיי האבן געוועלטיגט איבערן בית המקדש, דאס האט ארויסגעברענגט א גרויסע צארן ביי די ערליכע אידן און האט שפעטער געברענגט צו אן אויפשטאנד. | ||
הורדוס איז געשטארבן פיר יאר פאר דער נוצרישער ציילונג מיט א מלכותדיגן פראכט. | הורדוס איז געשטארבן פיר יאר פאר דער נוצרישער ציילונג מיט א מלכותדיגן פראכט. | ||
| שורה 94: | שורה 95: | ||
{{הורדוס הויז צייטליניע}} | {{הורדוס הויז צייטליניע}} | ||
{{מלכי יהודה וישראל}} | |||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע|װ]] | ||
[[קאַטעגאָריע:מלכות ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:מלכות ישראל]] | ||
[[קאַטעגאָריע:תקופת בית שני]] | [[קאַטעגאָריע:תקופת בית שני]] | ||
[[קאַטעגאָריע:הורדוס פאמיליע]] | [[קאַטעגאָריע:הורדוס פאמיליע]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:הורדוס]] | |||