אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:וועלט"

536 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע"
אין תקציר עריכה
 
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע")
 
(14 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע||ענגליש = term ambiguously referring to any of: the whole of reality, the universe, the Earth and all life upon it, or human civilization|דייטש=Gesamtheit alles Seienden (mit zeit- und kontextabhängig unterschiedlichem Bedeutungsumfang)|}}
[[טעקע:world map.png|left|300px]]
[[טעקע:world map.png|left|300px]]
די '''וועלט''' איז דער [[ערד פלאנעט]] פונעם מענטשלעכן אויסקוק.
די '''וועלט''' איז דער [[ערד פלאנעט]] פונעם מענטשליכן אויסקוק.


== לענדער און פעלקער ==
== לענדער און פעלקער ==
שורה 10: שורה 11:
לענדער זענען שטענדיג געגאנגען און געקומען און די מאכטפולע זענען גרעסער און קלענער געווארן. אלעס איז געווען געוואנדן לויט די שטארקייט וואס מען האט פארמאגט. די וועלט'ס היסטאריע איז פיל מיט בלוט, טויזנטער, אויב נישט מיליאנען, מלחמות זענען פארגעקומען און אלע צייטן און אין אלע לענדער. עס זענען געווען לענדער וואס האבן געפירט די וועלט ביי די נאז און זענען דערנאך צושפליטערט געווארן אויף קליינע שטיקלעך.  
לענדער זענען שטענדיג געגאנגען און געקומען און די מאכטפולע זענען גרעסער און קלענער געווארן. אלעס איז געווען געוואנדן לויט די שטארקייט וואס מען האט פארמאגט. די וועלט'ס היסטאריע איז פיל מיט בלוט, טויזנטער, אויב נישט מיליאנען, מלחמות זענען פארגעקומען און אלע צייטן און אין אלע לענדער. עס זענען געווען לענדער וואס האבן געפירט די וועלט ביי די נאז און זענען דערנאך צושפליטערט געווארן אויף קליינע שטיקלעך.  


עס זענען שטענדיג געווען עטליכע גרויסע לענדער וואס האבן פארנומען דעם "אויבנאן" און זענען געווען די רעדנער פון דער וועלט. די נענסטע תקופה צו אונז איז געווען בעפאר דער צווייטער וועלט קריג ווען בריטאניע, פראנקרייך, עסטרייך, רוסלאנד און פרייסן זענען געווען די פירער פון די וועלט. ווען עס האט זיך געהאנדלט פון קריג אדער שלום האבן די לענדער ווי פאליציי לייט איינגעטיילט וואס יא און וואס נישט. נאך דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט קריג]], אדער ווי מען רופט עס היינט דעם צוואנציגסטן יאר-הונדערט, האט זיך דאס בילד געטוישט און מיט די כוח פון די נארוואס געגרינדעטע "פאראייניגטע פעלקער" זענען די פאראייניגטע שטאטן, דאס פאראייניגטע קעניגרייך, פראנקרייך,  סאוועטישע רוסלאנד און כינע געווארן די וועלט פירערס.
עס זענען שטענדיג געווען עטליכע גרויסע לענדער וואס האבן פארנומען דעם "אויבנאן" און זענען געווען די רעדנער פון דער וועלט. די נענסטע תקופה צו אונז איז געווען בעפאר דער צווייטער וועלט קריג ווען בריטאניע, פראנקרייך, עסטרייך, רוסלאנד און פרייסן זענען געווען די פירער פון די וועלט. ווען עס האט זיך געהאנדלט פון קריג אדער שלום האבן די לענדער ווי פאליציי לייט איינגעטיילט וואס יא און וואס נישט. נאך דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט קריג]], אדער ווי מען רופט עס היינט דעם צוואנציגסטן יאר-הונדערט, האט זיך דאס בילד געטוישט און מיט די כוח פון די נארוואס געגרינדעטע "פאראייניגטע פעלקער" זענען די פאראייניגטע שטאטן, דאס פאראייניגטע קעניגרייך, פראנקרייך,  סאוויעטישע רוסלאנד און כינע געווארן די וועלט פירערס.
   
   
טייל פון די לענדער מאכן זיך נישט קיין סאך צו טאן מיט די וועלט'ס געשעענישן נאר שיקן אפאר אויסגעקארגטע טרופן ווען עפעס פאסירט. אמעריקע מיט בריטען זענען די פאקטישע פאליציי אויף די וועלט'ס געשעענישן. עס האט שוין אפגעקאסט טריליאנען דאלארן פאר שטייער צאלער דאס אז די רעגירונגן שטעקן זיך אריין די נאז ווי אימער זיי קענען נאר.  
טייל פון די לענדער מאכן זיך נישט קיין סאך צו טאן מיט די וועלט'ס געשעענישן נאר שיקן אפאר אויסגעקארגטע טרופן ווען עפעס פאסירט. אמעריקע מיט בריטען זענען די פאקטישע פאליציי אויף די וועלט'ס געשעענישן. עס האט שוין אפגעקאסט טריליאנען דאלארן פאר שטייער צאלער דאס אז די רעגירונגן שטעקן זיך אריין די נאז ווי אימער זיי קענען נאר.  
שורה 16: שורה 17:
עס זענען פאראן היינט ארום 200 איינארקענטע לענדער אין די וועלט. פון דעם זענען דא אזעלכע גרויסע ווי רוסלאנד און אזעלכע קליינע ווי מאנאקא, צפון אפריקע. עס ווערט געשאצט אז עס זענען היינט דא ארום 6 ביליאן מענטשן אויף די וועלט און עס וואקסט מיט באלד 100 מיליאן א יאר. די פראצענט פון די וועלט'ס וואוקס ווערט קלענער פון יאר צו יאר. ביז 20 יאר צוריק פלעגט די וועלט'ס מענטשהייט וואקסן מיט צוויי פראצענט א יאר. היינט וואקסט עס נישט מער ווי 1.2 פראצענט פער יאר. עס ווערן היינט געבוירן ארום 50 נייע קינדער פער יעדע טויזנט מענטשן. אבער עס שטארבן פיל ווייניגער פון דעם.
עס זענען פאראן היינט ארום 200 איינארקענטע לענדער אין די וועלט. פון דעם זענען דא אזעלכע גרויסע ווי רוסלאנד און אזעלכע קליינע ווי מאנאקא, צפון אפריקע. עס ווערט געשאצט אז עס זענען היינט דא ארום 6 ביליאן מענטשן אויף די וועלט און עס וואקסט מיט באלד 100 מיליאן א יאר. די פראצענט פון די וועלט'ס וואוקס ווערט קלענער פון יאר צו יאר. ביז 20 יאר צוריק פלעגט די וועלט'ס מענטשהייט וואקסן מיט צוויי פראצענט א יאר. היינט וואקסט עס נישט מער ווי 1.2 פראצענט פער יאר. עס ווערן היינט געבוירן ארום 50 נייע קינדער פער יעדע טויזנט מענטשן. אבער עס שטארבן פיל ווייניגער פון דעם.


ווען מען צוטיילט די וועלט'ס באפעלקערונג ביי די ראיאנען האט אזיע איבער העלפט פון דער וועלט'ס באפעלקערונג, כינע מיט ארום 1.3 ביליאן און אינדיע מיט עפעס איבער א ביליאן. אייראפע האט ארום 14 פראצענט פון די וועלט'ס באפעלקערונג, דרום און צפון אמעריקע אויך 14 פראצענט, אפריקע 13 פראצענט, און די פאסיפיק אינזלן ארום 1 פראצענט. אינטרעסאנט איז אז די יונייטעד נעשאנס שאצט אז אזיע גייט פארלירן איר פראצענט און אפריקע גייט זיך צום ווייניגסטן דאפלען.
ווען מען צוטיילט די וועלט'ס באפעלקערונג ביי די ראיאנען האט אזיע איבער העלפט פון דער וועלט'ס באפעלקערונג, כינע מיט ארום 1.3 ביליאן און אינדיע מיט עפעס איבער א ביליאן. אייראפע האט ארום 14 פראצענט פון די וועלט'ס באפעלקערונג, דרום און צפון אמעריקע אויך 14 פראצענט, אפריקע 13 פראצענט, און די פאסיפיק אינזלן ארום 1 פראצענט. אינטערעסאנט איז אז די יונייטעד נעשאנס שאצט אז אזיע גייט פארלירן איר פראצענט און אפריקע גייט זיך צום ווייניגסטן דאפלען.
   
   
אינגאנצן וואוינען 1.2 ביליאן מענטשן אין די העכסט מאנדיניזירטע לענדער. די איבריגע 4.9 ביליאן מענטשן וואוינען אין די איבריגע לענדער. 9 פון יעדע 10 מענטשן וואס ווערן היינט געבוירן וואוינען אין די אוממאנדיניזירטע לענדער. זיי שאצן אז ביז'ן יאר 2050 וועט די וועלט האבן איבער 9 ביליאן מענטשן.
אינגאנצן וואוינען 1.2 ביליאן מענטשן אין די העכסט מאנדיניזירטע לענדער. די איבריגע 4.9 ביליאן מענטשן וואוינען אין די איבריגע לענדער. 9 פון יעדע 10 מענטשן וואס ווערן היינט געבוירן וואוינען אין די אוממאנדיניזירטע לענדער. זיי שאצן אז ביז'ן יאר 2050 וועט די וועלט האבן איבער 9 ביליאן מענטשן.
שורה 42: שורה 43:
יעדעס לאנד פלעגט זיך צייכענען א אייגענע מאפע און מען פלעגט עס מערערע מאל צוזאמענשטעלן און מאכן א וועלט מאפע. ביז פאר 500 יאר צוריק האט די גאנצע וועלט נישט געהאט קיין אנונג אז עס עקזעסטירט א יבשה אריבער דעם אנטלאנטיק אקעאן. איר קענט זיך שוין פארשטעלן וויאזוי אזא מאפע האט אויסגעקוקט...
יעדעס לאנד פלעגט זיך צייכענען א אייגענע מאפע און מען פלעגט עס מערערע מאל צוזאמענשטעלן און מאכן א וועלט מאפע. ביז פאר 500 יאר צוריק האט די גאנצע וועלט נישט געהאט קיין אנונג אז עס עקזעסטירט א יבשה אריבער דעם אנטלאנטיק אקעאן. איר קענט זיך שוין פארשטעלן וויאזוי אזא מאפע האט אויסגעקוקט...


ווען מען האט דאס ערשטע מאל ארויפגעשיקט די מאפע אין ספעיס איז די אינטרעסאנטסטע זאך דערפון געווען די בילדער וואס די ראקעט האט גענומען פון די וועלט. מענטשן זענען באגייסטערט געווארן צו זען די וועלט אין א באל.
ווען מען האט דאס ערשטע מאל ארויפגעשיקט די מאפע אין ספעיס איז די אינטערעסאנטסטע זאך דערפון געווען די בילדער וואס די ראקעט האט גענומען פון די וועלט. מענטשן זענען באגייסטערט געווארן צו זען די וועלט אין א באל.


מאפעס ווערן איבערגעמאכט פון צייט צו צייט מיט נייערע מעטאדן. מען נוצט היינט גאר סאפיסטיקירטע ראדארן און מייקראסקאפס אויסצוצייכנען א פונקטליכע מאפע וואס מיר זעען היינט.
מאפעס ווערן איבערגעמאכט פון צייט צו צייט מיט נייערע מעטאדן. מען נוצט היינט גאר סאפיסטיקירטע ראדארן און מייקראסקאפס אויסצוצייכנען א פונקטליכע מאפע וואס מיר זעען היינט.


== וועבלינקען ==
==דרויסנדיגע לינקס==
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html CIA וועלט פֿאקטבוך]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html CIA וועלט פאקטבוך]


[[קאַטעגאָריע:וועלט]]
[[קאַטעגאָריע:וועלט]]
[[קאַטעגאָריע:געאלאגיע]]
[[קאַטעגאָריע:געאלאגיע]]
[[קאַטעגאָריע:אוניווערס]]
[[קאַטעגאָריע:אוניווערס]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]
[[קאַטעגאָריע:נישט ענציקלאפעדיש]]
[[קאַטעגאָריע:עלעמענטארע ארטיקלען צו פארברייטערן]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:העולם]]