אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:א"
אין תקציר עריכה |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (איין צווישנדיגע ווערסיע פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
| בילד = [[טעקע:Hebrew letter Alef.svg|150px|מרכז|אלף]] | | בילד = [[טעקע:Hebrew letter Alef.svg|150px|מרכז|אלף]] | ||
}} | }} | ||
'''א''' (ארויסגעשריבן '''אַלֶף'''; ביי [[תימנים]] ארויסגערעדט '''אַלַף''') איז דער ערשטער [[אות]] פון [[אלף בית]]. | |||
'''א''' (ארויסגעשריבן '''אַלֶף'''; ביי [[תימנים]] ארויסגערעדט '''אַלַף''') איז דער ערשטער [[אות]] פון [[אלף בית]]. עס ווערט שפעקולירט{{מקור}} אז דאָס וואָרט "אַלף" שטאַמט דערפון, וואָס אין דעם גאָר אלטן העברעאישן שריפט האָט דער בוכשטאב "אלף" אויסגעזען ענליך צום קאָפּ פון אן [[אקס]], און "אלף" קען באדייטן אן אקס (ווי {{מנוקד|שְׁגַר אֲלָפֶיךָ}}{{הערה|{{תנ"ך|דברים|ז|יג}}}}. אנדערע שלאגן פאר אז דער בוכשטאב "אלף" איז דער טייטש א [[שיף]]{{הערה|[[שלמה יהודה ראפאפארט]], "ערך מלין", זוכוואָרט "ארם".}}. | |||
== נאמען == | |||
עס ווערט שפעקולירט{{מקור}} אז דאָס וואָרט "אַלף" שטאַמט דערפון, וואָס אין דעם גאָר אלטן העברעאישן שריפט האָט דער בוכשטאב "אלף" אויסגעזען ענליך צום קאָפּ פון אן [[אקס]], און "אלף" קען באדייטן אן אקס (ווי {{מנוקד|שְׁגַר אֲלָפֶיךָ}}{{הערה|{{תנ"ך|דברים|ז|יג}}}}). אנדערע שלאגן פאר אז דער בוכשטאב "אלף" איז דער טייטש א [[שיף]]{{הערה|[[שלמה יהודה ראפאפארט]], "ערך מלין", זוכוואָרט "ארם".}}. | |||
דאָס דאזיגע אות הייסט אין דער אראמישער שפּראך "אלפא", און דערפון שטאמט אויך דער נאָמען פון ערשטן אות אין גריכיש "[[אלפא]]". | דאָס דאזיגע אות הייסט אין דער אראמישער שפּראך "אלפא", און דערפון שטאמט אויך דער נאָמען פון ערשטן אות אין גריכיש "[[אלפא]]". | ||
== צורה און פארשטעלונג == | |||
[[טעקע:Alef.png|קליין|לינקס|דער אות א' פארגעשטעלט אין די [[פאנט]]ס (רעכטס צו לינקס): פראנק-ריהל, אריאל, דוד, [[רש"י אותיות|רש"י]], סת"ם, כתב יד, חיים]] | |||
{{להשלים|ASCII, יוניקאוד, אא"וו}} | |||
ווי אנדערע אותיות, דארף מען שרייבן דעם א' אין ספרי תורה, תפילין, מזוזות און גיטין לויט א באשטימטע צורה. עס זענען פארהאן לייכטע חילוקים צווישן דער א' ווי געשריבן דורך [[אשכנזים]] און ווי געשריבן דורך [[ספרדים]], ווען אין אלגעמיין איז עס ענליך צו צוויי [[י]]ודן, איין אויבן און איין אונטן, און צווישן זיי א [[ו]]. | |||
== אויסשפראך == | |||
{{להשלים|אם קריאה, מוצאי הפה, ערזאץ פאר ח' אדער ה'}} | |||
עס איז פארהאן אן אונטערשייד צווישן דער קלאנג פון אן א' און פון אן [[ע]]', און אין די צייטן פון גמרא האט מען נישט צוגעלאזט צום עמוד א שליח ציבור וואס איז נישט מקפיד דערויף, אדער אזא כהן צום [[נשיאת כפים|דוכן]]{{הערה|{{בבלי|מגילה|כד|ב}}}}. היינט, ווען ווייניג דערקענען דעם חילוק, איז מען נישט מקפיד דערויף{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|קכח|מפרש=טורי זהב|סק=ל}}}}. געוויסע קהילות היטן נאך דעם חילוק ביז היינט. | |||
== באדייטן == | == באדייטן == | ||
{{להשלים}} | |||
דאָס אות "אלף" האָט אויך דעם באדייטונג "דער ערשטער". די משנה זאָגט, אז דאס געלט פון בית המקדש איז געלעגן אין דריי קוישן "וכתוב בהן אלף, בית גימל"{{הערה|{{משנה|שקלים|ג|ב}}}}, דאָס הייסט דער ערשטער, דער צווייטער און דער דריטער. אויך אין ספרים איז דער מנהג צו פארצייכענען דעם ערשטן בלאט אָדער דעם ערשטן טייל צי קאפּיטל מיט דעם בוכשטאב א'. | דאָס אות "אלף" האָט אויך דעם באדייטונג "דער ערשטער". די משנה זאָגט, אז דאס געלט פון בית המקדש איז געלעגן אין דריי קוישן "וכתוב בהן אלף, בית גימל"{{הערה|{{משנה|שקלים|ג|ב}}}}, דאָס הייסט דער ערשטער, דער צווייטער און דער דריטער. אויך אין ספרים איז דער מנהג צו פארצייכענען דעם ערשטן בלאט אָדער דעם ערשטן טייל צי קאפּיטל מיט דעם בוכשטאב א'. | ||
"א" האָט אויך די באדייטונג: "דער אנהייב", און מיר געפינען אין דער גמרא "בני אדם שקיימו את התורה כולה מאלף ועד תיו"{{הערה|{{בבלי|שבת|נה|א}}}}, מיט'ן באדייט פאר מענטשן וואָס האָבן מקיים געווען די גאנצע תורה פון אנהייב ביז'ן סוף. | "א" האָט אויך די באדייטונג: "דער אנהייב", און מיר געפינען אין דער גמרא "בני אדם שקיימו את התורה כולה מאלף ועד תיו"{{הערה|{{בבלי|שבת|נה|א}}}}, מיט'ן באדייט פאר מענטשן וואָס האָבן מקיים געווען די גאנצע תורה פון אנהייב ביז'ן סוף. | ||
== דער אלף אין אידיש== | == דער אלף אין אלטע שפראכן == | ||
{| align="center" border="0" cellpadding="5" | |||
|align="center" width="130px"|[[קובץ:Proto-semiticA-01.png|פרוטו כנעני]] | |||
|align="center" width="130px"|[[קובץ:PhoenicianA-01.png|פיניקי]] | |||
|align="center" width="130px"|[[קובץ:Aleph.svg|ארמי]] | |||
|- | |||
|align="center" valign="top" width="130px"|א' ([[אקס|אַלְפּ]]) אין פראטא-כנענ'יש | |||
|align="center" valign="top" width="130px"|א' אין פיניקיש | |||
|align="center" valign="top" width="130px"|א' אין [[אראמיש]] | |||
|} | |||
== דער אלף אין אידיש == | |||
אין אידיש זענען דא פיר סארט אלפן: פתח־אלף און קמץ־אלף ווי [[וואקאל]]ן; אן אלף אן א נקודה וואס ניצט ווי א טראף־אלף (איבער, אונטער, אויג, איינער, אייזן); און א שטומער־אלף וואס דינט אפצוטיילן צווישן דריי ווין נאכאנאנד (צב"ש: "וואו", "וואוינען"). | אין אידיש זענען דא פיר סארט אלפן: פתח־אלף און קמץ־אלף ווי [[וואקאל]]ן; אן אלף אן א נקודה וואס ניצט ווי א טראף־אלף (איבער, אונטער, אויג, איינער, אייזן); און א שטומער־אלף וואס דינט אפצוטיילן צווישן דריי ווין נאכאנאנד (צב"ש: "וואו", "וואוינען"). | ||
==זעט אויך== | ==זעט אויך== | ||
* [[אלף בית]] | * [[אלף בית]] | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
{{מיזמים|ויקימילון=א}} | |||
* {{מיקרופדיה|א (אות)}} | |||
* {{HebrewBooks|[[שלמה יהודה ראפאפארט]]|"א"|34502|"ערך מלין", פראג תרי"ב, עמ' 1|עמוד=11}} | |||
*{{הרעיונות|aleph|א, אלף}} | |||
*{{הספרנים|חן מלול|סיפורה של האל"ף: הצנועה שבאותיות|sodot-aleph/|13 בספטמבר 2020}} | |||
*מאיר שפריר, [https://static.s123-cdn-static-d.com/uploads/4762626/normal_60d468abd5011.pdf משמעות האותיות, האות אלף, אייר תשפ"א] | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:50, 8 יולי 2024
דער ארטיקל באהאנדלט דעם בוכשטאַב. אויב זוכט איר דאס ערשטע אידישע יאר, זעט | א | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| אלף בית | ||||||||||||
| א | ב | ג | ד | ה | ו | |||||||
| ז | ח | ט | י | כ | ל | |||||||
| מ | נ | ס | ע | פ | צ | |||||||
| ק | ר | ש | ת | |||||||||
| ענדע אותיות | ||||||||||||
| ||||||||||||
א (ארויסגעשריבן אַלֶף; ביי תימנים ארויסגערעדט אַלַף) איז דער ערשטער אות פון אלף בית.
נאמען
עס ווערט שפעקולירט[מקור פארלאנגט] אז דאָס וואָרט "אַלף" שטאַמט דערפון, וואָס אין דעם גאָר אלטן העברעאישן שריפט האָט דער בוכשטאב "אלף" אויסגעזען ענליך צום קאָפּ פון אן אקס, און "אלף" קען באדייטן אן אקס (ווי שְׁגַר אֲלָפֶיךָ[1]). אנדערע שלאגן פאר אז דער בוכשטאב "אלף" איז דער טייטש א שיף[2].
דאָס דאזיגע אות הייסט אין דער אראמישער שפּראך "אלפא", און דערפון שטאמט אויך דער נאָמען פון ערשטן אות אין גריכיש "אלפא".
צורה און פארשטעלונג
ווי אנדערע אותיות, דארף מען שרייבן דעם א' אין ספרי תורה, תפילין, מזוזות און גיטין לויט א באשטימטע צורה. עס זענען פארהאן לייכטע חילוקים צווישן דער א' ווי געשריבן דורך אשכנזים און ווי געשריבן דורך ספרדים, ווען אין אלגעמיין איז עס ענליך צו צוויי יודן, איין אויבן און איין אונטן, און צווישן זיי א ו.
אויסשפראך
עס איז פארהאן אן אונטערשייד צווישן דער קלאנג פון אן א' און פון אן ע', און אין די צייטן פון גמרא האט מען נישט צוגעלאזט צום עמוד א שליח ציבור וואס איז נישט מקפיד דערויף, אדער אזא כהן צום דוכן[3]. היינט, ווען ווייניג דערקענען דעם חילוק, איז מען נישט מקפיד דערויף[4]. געוויסע קהילות היטן נאך דעם חילוק ביז היינט.
באדייטן
דאָס אות "אלף" האָט אויך דעם באדייטונג "דער ערשטער". די משנה זאָגט, אז דאס געלט פון בית המקדש איז געלעגן אין דריי קוישן "וכתוב בהן אלף, בית גימל"[5], דאָס הייסט דער ערשטער, דער צווייטער און דער דריטער. אויך אין ספרים איז דער מנהג צו פארצייכענען דעם ערשטן בלאט אָדער דעם ערשטן טייל צי קאפּיטל מיט דעם בוכשטאב א'.
"א" האָט אויך די באדייטונג: "דער אנהייב", און מיר געפינען אין דער גמרא "בני אדם שקיימו את התורה כולה מאלף ועד תיו"[6], מיט'ן באדייט פאר מענטשן וואָס האָבן מקיים געווען די גאנצע תורה פון אנהייב ביז'ן סוף.
דער אלף אין אלטע שפראכן
|
|
|
| א' (אַלְפּ) אין פראטא-כנענ'יש | א' אין פיניקיש | א' אין אראמיש |
דער אלף אין אידיש
אין אידיש זענען דא פיר סארט אלפן: פתח־אלף און קמץ־אלף ווי וואקאלן; אן אלף אן א נקודה וואס ניצט ווי א טראף־אלף (איבער, אונטער, אויג, איינער, אייזן); און א שטומער־אלף וואס דינט אפצוטיילן צווישן דריי ווין נאכאנאנד (צב"ש: "וואו", "וואוינען").
זעט אויך
דרויסנדיגע לינקס
| וויקימעדיע פונדאציע פּראיעקטן |
|---|
 ווערטערבוך ארטיקל אויף וויקיווערטערבוך: א |
- דער ערך "א (אות)", אין מיקרופדיה תלמודית, אויף ויקישיבה
- שלמה יהודה ראפאפארט, "א", "ערך מלין", פראג תרי"ב, עמ' 1
- דוד גורביץ' ודן ערב, הערך "א, אלף", באתר אנציקלופדיה של הרעיונות
- חן מלול, סיפורה של האל"ף: הצנועה שבאותיות, "הספרנים": בלוג הספרייה הלאומית, 13 בספטמבר 2020
- מאיר שפריר, משמעות האותיות, האות אלף, אייר תשפ"א
רעפערענצן
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!