אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אידישע גראמאטיק"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (26 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 6: | שורה 6: | ||
* [[צייטווארט]]/ווערב {{שפראך-he|פועל}} | * [[צייטווארט]]/ווערב {{שפראך-he|פועל}} | ||
* [[אדווערב]] - ווארט וואס ערקלערט א צייטווארט. {{שפראך-he|תואר הפועל}} | * [[אדווערב]] - ווארט וואס ערקלערט א צייטווארט. {{שפראך-he|תואר הפועל}} | ||
* [[ | * [[פרעפּאָזיציע]] - {{שפראך-he|מילת יחס}} | ||
* [[זאץ]]- {{שפראך-he|משפט}} | * [[זאץ]]- {{שפראך-he|משפט}} | ||
* [[וואקאבולאר]] - {{שפראך-he|אוצר מילים}} | * [[וואקאבולאר]] - {{שפראך-he|אוצר מילים}} | ||
| שורה 16: | שורה 16: | ||
* [[קירצונגען אין דער יידישער שפראך]] | * [[קירצונגען אין דער יידישער שפראך]] | ||
== | == פערזענליכע פראנאמען == | ||
{| align="center" style="border: 1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; width:500px; " cellspacing="0" | {| align="center" style="border: 1px solid #B8C7D9; background:#f5faff; width:500px; " cellspacing="0" | ||
|- | |- | ||
| שורה 34: | שורה 34: | ||
|דיר | |דיר | ||
|- | |- | ||
|'''3 יחיד זכר (איינצאל | |'''3 יחיד זכר (איינצאל מענליך)''' | ||
|ער | |ער | ||
|אים | |אים | ||
| שורה 54: | שורה 54: | ||
|אונז | |אונז | ||
|- | |- | ||
|'''2 רבים (מערצאל, אויך איינצאל | |'''2 רבים (מערצאל, אויך איינצאל פארמאל)''' | ||
|איר | |איר | ||
|אייך | |אייך | ||
| שורה 66: | שורה 66: | ||
לויט דעם דאַרף מען אַזוי זאָגן און | לויט דעם דאַרף מען אַזוי זאָגן און שרייבן: | ||
* איך האָב דיך ליב | * איך האָב דיך ליב | ||
* איך קום צו דיר | * איך קום צו דיר | ||
* ברענג מיר אַ גלעזל | * ברענג מיר אַ גלעזל טיי | ||
* איך נעם דיך | * איך נעם דיך אַהיים. | ||
== [[אקוזאטיוו]] און [[דאטיוו]] == | == [[אקוזאטיוו]] און [[דאטיוו]] == | ||
רוב ווערבן גייען מיטן אקוזאטיוו. למשל: | רוב ווערבן גייען מיטן אקוזאטיוו. למשל: | ||
: דו זעסט '''דעם''' מענטש, איך עס '''די''' | : דו זעסט '''דעם''' מענטש, איך עס '''די''' פרוכט, ער שניידט '''דאס''' ברויט. | ||
אבער טייל ווערבן גייען סיי מיט אקוזאטיוו סיי מיט דאטיוו, לויט דעם ענין: | אבער טייל ווערבן גייען סיי מיט אקוזאטיוו סיי מיט דאטיוו, לויט דעם ענין: | ||
: ''געבן'' - ווען מען גיט א מענטש א זאך, איז די זאך אקוזאטיוו און דער מענטש דאטיוו, ווייל מען גיט די זאך צו דעם מענטש. | : ''געבן'' - ווען מען גיט א מענטש א זאך, איז די זאך אקוזאטיוו און דער מענטש דאטיוו, ווייל מען גיט די זאך צו דעם מענטש. | ||
: ''שיקן'' - איך שיק דיר (דאטיוו) א גאלדענעם זייגער (אקוזאטיוו) | : ''שיקן'' - איך שיק דיר (דאטיוו) א גאלדענעם זייגער (אקוזאטיוו) | ||
: '' | : ''שרייבן'' - ער שרייבט זיין חבר (דאטיוו) א בריוו (אקוזאטיוו) | ||
נאך ווערבן וואס גייען מיטן דאטיוו: גלייבן, דערציילן, | נאך ווערבן וואס גייען מיטן דאטיוו: גלייבן, דערציילן, ווייזן, זאגן, טעלעפאנירן, ענטפערן <ref>רשימה גענומען פון הירשע-דוד כ"ץ, Grammar of the Yiddish Language, עמוד 77</ref> | ||
אבער לערנען און | אבער לערנען און פרעגן גייען מיטן אקוזאטיוו אחוץ ווען מען ניצט א פרעפאזיציע. | ||
==אקטיוו און פאסיוו== | ==אקטיוו און פאסיוו== | ||
עס | עס זענען דא 2 סארטן [[זאץ|זאצן]]: '''אַקטיוו''' און '''פאַסיוו'''. | ||
* אַקטיוו [[וואקאבולאר|וואָקאַבולאַר]] איז א זאץ וואס באשרייבט דער טוער אדער די טוערס וו.צ.ב. דער זאץ: "זיי שרייבן ביכער". | * אַקטיוו [[וואקאבולאר|וואָקאַבולאַר]] איז א זאץ וואס באשרייבט דער טוער אדער די טוערס וו.צ.ב. דער זאץ: "זיי שרייבן ביכער". | ||
* פאַסיוו וואָקאַבולאַר איז א זאץ וואס באשרייבט דאס געשעהעניש וו.צ.ב. דער זאץ: "די ביכער ווערן געשריבן". | * פאַסיוו וואָקאַבולאַר איז א זאץ וואס באשרייבט דאס געשעהעניש וו.צ.ב. דער זאץ: "די ביכער ווערן געשריבן". | ||
| שורה 98: | שורה 98: | ||
== אַ געגליכן צו אַן == | == אַ געגליכן צו אַן == | ||
פאַר אַן "איינצאל זאך-ווארט", ווען דאס זאך-ווארט הייבט זיך אָן מיט אַ קאָנסאָנאַט, זאגט מען און שרייבט מען '''אַ''' (אָן אַ נו"ן), און ווען עס הייבט זיך אן מיט א [[וואקאל]], זאגט מען און שרייבט מען '''אַן''' ( | פאַר אַן "איינצאל זאך-ווארט", ווען דאס זאך-ווארט הייבט זיך אָן מיט אַ קאָנסאָנאַט, זאגט מען און שרייבט מען '''אַ''' (אָן אַ נו"ן), און ווען עס הייבט זיך אן מיט א [[וואקאל]], זאגט מען און שרייבט מען '''אַן''' (ענליך ווי ביי ענגליש). | ||
== מעגן געגליכן צו טארן == | == מעגן געגליכן צו טארן == | ||
| שורה 115: | שורה 115: | ||
* צו דעם - צום | * צו דעם - צום | ||
==איינער איינע איינס== | |||
אין אידישע גראמאטיק ווערט דער נומער איינס געבייגט אזוי (ווען גענוצט אלס א [[פראנאם]])<ref>'''דוד כ"ץ''', ''גראמאטיק פון דער יידישער שפראך'', בלאט 77 {{לינקשפראך|ענגליש}}</ref>: | |||
*''איינער'' אין א מענליכע מין: ער איז '''איינער''' פון מיינע פריינט; איך גיב איינעם א שליסל. | |||
*''איינע'' אין א ווייבליכע מין: זי איז '''איינע''' פון מיינע פריינדין. | |||
*''איינס'' אין א נייטראלער מין: דאס איז '''איינס''' פון מיינע קינדער. | |||
== | מען בייגט מען די פאסעסיווע [[פראנאם|פראנאמען]] מיין, דיין, אונ(ד)זער, אייער, זייער אויך אזוי אין געוויסע פאלן: | ||
*ער איז '''מיינער''' א פריינד. | |||
*זי איז '''מיינע''' א שוועסטער. | |||
*דאס איז '''מיינס''' א קינד. | |||
*דאס איז '''דיינס''' א קינד. | |||
*ער איז '''אייערס''' א רעבע. | |||
*זי איז '''אונזערס''' א לערערין. | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
* [http://www.yiddishdictionaryonline.com/Grammar.htm אידיש גראמאטיק] | * [http://www.yiddishdictionaryonline.com/Grammar.htm אידיש גראמאטיק] | ||
* [http://www.babylon.com/dictionary/42945/English--to-Yiddish.html דא קענט איר אראפנעמען א באבילאן יידישער-ווערטערבוך פראגראם] | * [http://www.babylon.com/dictionary/42945/English--to-Yiddish.html דא קענט איר אראפנעמען א באבילאן יידישער-ווערטערבוך פראגראם] | ||
== רעפערענץ== | == רעפערענץ== | ||
{{רעפערענצן}} | |||
[[ | [[קאַטעגאָריע:יידיש גראמאטיק]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
[[קאַטעגאָריע:נישט ענציקלאפעדיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[קאַטעגאָריע:אויף ווייניג אדער קיין אנדערע וויקי|05]] | |||
[[EN:Yiddish grammar]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:44, 8 יולי 2024
כללים
- פונקטירונג - נקודות
- אפשטעל צייכנס - פסיקים און נקודות
- סובסטאנטיוו (זאכווארט) העברעאיש: שם עצם
- אדיעקטיוו - ווארט וואס ערקלערט א סובסטאנטיוו העברעאיש: שם תואר
- צייטווארט/ווערב העברעאיש: פועל
- אדווערב - ווארט וואס ערקלערט א צייטווארט. העברעאיש: תואר הפועל
- פרעפּאָזיציע - העברעאיש: מילת יחס
- זאץ- העברעאיש: משפט
- וואקאבולאר - העברעאיש: אוצר מילים
- פארבינדענע אידיאם
- ארטיקל (גראמאטיק)
- פרעפיקסן העברעאיש: מוספית
- איינער איינע איינס
- יידישער אויסלייג פון ענגליש
- קירצונגען אין דער יידישער שפראך
פערזענליכע פראנאמען
| נאָמינאַטיוו | אַקוזאַטיוו | דאַטיוו | |
| 1 יחיד (איינצאל) | איך | מיך | מיר |
| 2 יחיד (איינצאל היימיש) | דו | דיך | דיר |
| 3 יחיד זכר (איינצאל מענליך) | ער | אים | אים |
| 3 יחיד נקבה (איינצאל ווייבלעך) | זי | זי | איר |
| 3 יחיד סתם (איינצאל נייטראל) | עס/ס'/סע | עס | אים |
| 1 רבים (מערצאל) | מיר | אונז | אונז |
| 2 רבים (מערצאל, אויך איינצאל פארמאל) | איר | אייך | אייך |
| 3 רבים (מערצאל) | זיי | זיי | זיי |
לויט דעם דאַרף מען אַזוי זאָגן און שרייבן:
- איך האָב דיך ליב
- איך קום צו דיר
- ברענג מיר אַ גלעזל טיי
- איך נעם דיך אַהיים.
אקוזאטיוו און דאטיוו
רוב ווערבן גייען מיטן אקוזאטיוו. למשל:
- דו זעסט דעם מענטש, איך עס די פרוכט, ער שניידט דאס ברויט.
אבער טייל ווערבן גייען סיי מיט אקוזאטיוו סיי מיט דאטיוו, לויט דעם ענין:
- געבן - ווען מען גיט א מענטש א זאך, איז די זאך אקוזאטיוו און דער מענטש דאטיוו, ווייל מען גיט די זאך צו דעם מענטש.
- שיקן - איך שיק דיר (דאטיוו) א גאלדענעם זייגער (אקוזאטיוו)
- שרייבן - ער שרייבט זיין חבר (דאטיוו) א בריוו (אקוזאטיוו)
נאך ווערבן וואס גייען מיטן דאטיוו: גלייבן, דערציילן, ווייזן, זאגן, טעלעפאנירן, ענטפערן [1]
אבער לערנען און פרעגן גייען מיטן אקוזאטיוו אחוץ ווען מען ניצט א פרעפאזיציע.
אקטיוו און פאסיוו
עס זענען דא 2 סארטן זאצן: אַקטיוו און פאַסיוו.
- אַקטיוו וואָקאַבולאַר איז א זאץ וואס באשרייבט דער טוער אדער די טוערס וו.צ.ב. דער זאץ: "זיי שרייבן ביכער".
- פאַסיוו וואָקאַבולאַר איז א זאץ וואס באשרייבט דאס געשעהעניש וו.צ.ב. דער זאץ: "די ביכער ווערן געשריבן".
טאפל לשון
ווען א לאזונג טוט איבערחזרן צוויי מאל א זאך. א שטייגער:
- קריאת שמע ליינען
- מים אחרונים וואסער
- א גוט יום טוב
וו קעגן ב
אנדערשט ווי אין לשון הקודש נוצט מען דעם ב' בלויז ביי ב מיט א פינטל ווי B אבער ביי ב' אן א פינטל ווי V נוצט מען צוויי וו'ס.
אַ געגליכן צו אַן
פאַר אַן "איינצאל זאך-ווארט", ווען דאס זאך-ווארט הייבט זיך אָן מיט אַ קאָנסאָנאַט, זאגט מען און שרייבט מען אַ (אָן אַ נו"ן), און ווען עס הייבט זיך אן מיט א וואקאל, זאגט מען און שרייבט מען אַן (ענליך ווי ביי ענגליש).
מעגן געגליכן צו טארן
מען ניצט מעגן ביי א פאזיטיוון זאץ און נישט טארן ביי א נעגאטיוון זאץ.
קורצטע ווערטער
- אויף דעם - אויפן
- אונטער דעם - אונטערן
- איבער דעם - איבערן
- אין דעם - אינעם
- ביז דעם - ביזן
- ביי דעם - ביים
- נאך דעם - נאכן
- פאר דעם - פארן
- פון דעם - פונעם
- צו דעם - צום
איינער איינע איינס
אין אידישע גראמאטיק ווערט דער נומער איינס געבייגט אזוי (ווען גענוצט אלס א פראנאם)[2]:
- איינער אין א מענליכע מין: ער איז איינער פון מיינע פריינט; איך גיב איינעם א שליסל.
- איינע אין א ווייבליכע מין: זי איז איינע פון מיינע פריינדין.
- איינס אין א נייטראלער מין: דאס איז איינס פון מיינע קינדער.
מען בייגט מען די פאסעסיווע פראנאמען מיין, דיין, אונ(ד)זער, אייער, זייער אויך אזוי אין געוויסע פאלן:
- ער איז מיינער א פריינד.
- זי איז מיינע א שוועסטער.
- דאס איז מיינס א קינד.
- דאס איז דיינס א קינד.
- ער איז אייערס א רעבע.
- זי איז אונזערס א לערערין.
דרויסנדיגע לינקס
רעפערענץ
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!