35,369
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(פארברייטערט) |
אין תקציר עריכה |
||
| (10 מיטלסטע ווערסיעס פון איין אנדער באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע| | {{דעסקריפציע|מין פלאַנץ}} | ||
{{יתום}} | {{יתום}} | ||
{{Taxobox | |||
'''באָקסהאָרן''' אדער '''גריכיש היי''' ''Trigonella foenum-graecum'' איז אַ מין פלאַנץ פון דער משפּחה פון די [[קטניות]] Leguminosae. די | |name=באָקסהאָרן | ||
[[טעקע:Fenugreek seeds(মেথি).JPG|ממוזער|left]] | |image=Illustration_Trigonella_foenum-graecum0.jpg | ||
| regnum = [[Plantae]] | |||
|familia=[[קטניות]] | |||
| binomial = ''Trigonella foenum-graecum'' | |||
| binomial_authority = [[קארל פאן לינע]]<ref>{{cite web | |||
|url=https://web.archive.org/web/20090105032622/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?40421 | |||
|title=Trigonella foenum-graecum | |||
}}</ref> | |||
}} | |||
'''באָקסהאָרן''' אדער '''גריכיש היי''' (וויסנשאַפטליכע נאמען: ''Trigonella foenum-graecum'') איז אַ [[זגאל|מין]] [[פלאנץ|פלאַנץ]] פון דער [[פאמיליע (ביאלאגיע)|משפּחה]] פון די [[קטניות]] Leguminosae. די [[קערנדל]]עך פון דער פלאַנץ באַדינען אַלס [[געווירץ]]. די [[תימן|תימנים]] רופן עס חילבע, אין [[ענגליש]] רופט מען עס פעניוגריק. | |||
[[טעקע:Fenugreek seeds(মেথি).JPG|ממוזער|left|באָקסהאָרן קערנדלעך]] | |||
דער פלאנץ האט [[ווייס]]ע בלומען און געלע קערנדלעך. עס זענען דא דערפון בערך 130 מינים. עס שטאמט פון דרום-מזרח [[אייראפע]] און מערב [[אזיע]], און עס איז פארשפרייט בעיקר אין מערב אזיע, אין צפון [[אפריקע]] און אין [[מיטל מזרח]]. זיינע קערנדלעך און בלעטער ווערן געניצט אין מאכלים פון [[אינדיע]] און נאך לענדער זייט אוראלטע צייטן. | |||
אין | עס ווערט אפט געניצט אין טראדיציאנאלע [[מעדיצין]] און עס קען צוברענגען [[אלערגיע|אלערגישע]] רעאקציעס. | ||
==אין חז"ל== | |||
אויפ'ן פלאנץ וואס ווערט דערמאנט אין [[משנה]]{{הערה|{{משנה|כלאים|ב|ה}}}} מיט'ן נאמען "תלתן", שרייבט דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{היברובוקס||פירוש המשניות|14308|page=359}}}} אז דאס איז וואס ווערט גערופן אין [[אראביש]] "חלבא" און בלע"ז "פנגריג". | |||
דער "המתרגם" אויפ'ן פלאץ{{הערה|ווי אויך אין [[מסכת ביצה|ביצה]] {{היברובוקס||דף ג:|14306|page=145}}, [[מסכת ראש השנה|ראש השנה]] {{היברובוקס||דף יב:|14319|page=85}} און [[מסכת בבא קמא|בבא קמא]] {{היברובוקס||דף פא.|14305|page=321}}}} (געדרוקט אין [[ווילנער ש"ס]]) טייטשט דאס אין אידיש אלס "גריכיש הייא" אדער "באקסהארען". | |||
אין לשון הגמרא ווערט עס גערופן "שבלילתא"{{הערה|זעט {{בבלי|עבודה זרה|לח|ב|מפרש=רש"י}} און {{בבלי|מנחות|מב|ב|מפרש=רש"י}}. זעט אויך ספר הערוך, {{היברובוקס||ערך שבלול ב'|24745|page=349}}, און [[רבי בנימין מוספיא|מוסף הערוך]], {{היברובוקס||ערך תלתן|24745|page=375}}.}} אדער "שובלילתא"{{הערה|זעט {{בבלי|גיטין|סט|א}} און רש"י און {{היברובוקס||המתרגם|14316|page=233}} דארט.}}. | |||
דער [[ספר הערוך]]{{הערה|ערך תלתן}} שרייבט אויף "תלתן" אז אין אנהייב איז עס ביטער און ווען מען ווייקט עס אין וואסער ווערט עס זיס. | אויך אויף "רוביא", וואס דער גמרא זאגט אז מען זאל עס עסן{{הערה|{{בבלי|כריתות|ו|א}}}} אדער זען{{הערה|{{בבלי|הוריות|יב|א}}}} אויף [[ראש השנה]], טייטשט רש"י אז דאס איז "תלתן"{{הערה|דער [[רבי בנימין מוספיא|מוסף הערוך]] ({{היברובוקס||ערך רוביא|24745|page=337}}) פרעגט ווי אזוי קען רש"י זאגן אז רוביא איז תלתן בשעת מיר ווייסן אז תלתן אין לשון הגמרא איז שבלוליתא. דער [[רבי ישעיה פיק|הפלאה שבערכין]] ({{היברובוקס||דארט|38570|page=177}}) ענטפערט אז מיר געפינען אסאך מאל אז איין זאך ווערט אנגערופן מיט עטליכע נעמען, און אדרבה, וויבאלד רש"י טייטשט אויף ביידע פינגור"י, זעען מיר אז ביידע זענען דער זעלבע זאך.}}. | ||
דער [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|תרומות|יא|ט}}}} שרייבט אז "תלתן" ווערט נישט געגעסן דורך מענטשן [נאר "ע"י הדחק"{{הערה|[[כסף משנה]] דארט}}]{{הערה|זעט הפלאה שבערכין ({{היברובוקס||ערך רוביא|38570|page=177}}) וואס ברענגט עטליכע ראיות אז תלתן ווערט געגעסן דורך מענטשן.}}. | |||
דער [[ספר הערוך]]{{הערה|{{היברובוקס||ערך תלתן|24745|page=375}}}} שרייבט אויף "תלתן" אז אין אנהייב איז עס ביטער און ווען מען ווייקט עס אין וואסער ווערט עס זיס. | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
| שורה 20: | שורה 35: | ||
[[קאַטעגאָריע:געווירצן]] | [[קאַטעגאָריע:געווירצן]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:פלאנצן]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:גרגרנית יוונית]] | [[he:גרגרנית יוונית]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע קיך]] | |||