מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
פארברייטערט
(←אין דער לוח: פארברייטערט) |
(פארברייטערט) |
||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
== נאמען == | == נאמען == | ||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "חודש שנים עשר"{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ח|יב}}}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אדר" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש addaru, וואס ווערט פארגעשלאגן צו באדייטן "פינסטער" אדער "[[וואלקן|פארוואלקנט]]" (אלס קאנטראסט צו [[אייר]] ווען עס איז שוין ליכטיג){{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176|כיוון=שמאל}}. לויט אנדערע נעמט זיך עס פונעם טערמין "אידר", א פלאץ וואו מען דרעשט, און באדייט דער צייט ווען מען גרייט אן דאס ארט צו דרעשן די תבואה וועלכע האלטן ביים ווערן געצייטיגט{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=Ernest Klein|נאמען=A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English|מו"ל=Carta|שנת הוצאה=1987|עמ=8}}|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}, און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: {{ציטוטון|לְחֹדֶשׁ שְׁנֵים עָשָׂר הוּא חֹדֶשׁ אֲדָר|{{תנ"ך|אסתר|ג|ז}}}}. | אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "חודש שנים עשר"{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ח|יב}}}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אדר" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש addaru, וואס ווערט פארגעשלאגן צו באדייטן "פינסטער" אדער "[[וואלקן|פארוואלקנט]]" (אלס קאנטראסט צו [[אייר]] ווען עס איז שוין ליכטיג){{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176|כיוון=שמאל}}. לויט אנדערע נעמט זיך עס פונעם טערמין "אידר", א פלאץ וואו מען דרעשט, און באדייט דער צייט ווען מען גרייט אן דאס ארט צו דרעשן די תבואה וועלכע האלטן ביים ווערן געצייטיגט{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=Ernest Klein|נאמען=A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English|מו"ל=Carta|שנת הוצאה=1987|עמ=8}}|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}, און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: {{ציטוטון|לְחֹדֶשׁ שְׁנֵים עָשָׂר הוּא חֹדֶשׁ אֲדָר|{{תנ"ך|אסתר|ג|ז}}}}. | ||
דער נאמען איז אויך געווארן אויסגעטייטשט פון לשון "אדיר", ווייל דער חודש איז גרויס דערמיט וואס [[משה רבינו]] איז דערין געבוירן{{הערה|מדרש החפץ, שמות יב, ב}}, אדער פון לשון "הדר", ווייל די ביימער הייבן אן ווערן באשיינט מיט בלעטער{{הערה|ספר קושיות, אות פ"ח}}. | |||
אין [[אראביש]], הייסט דער מאנאט פון מערץ "אדהאר" אדער "אזאר". | אין [[אראביש]], הייסט דער מאנאט פון מערץ "אדהאר" אדער "אזאר". | ||
| שורה 21: | שורה 23: | ||
דער [[גלגל המזלות|מזל]] פון דעם חודש איז [[מזל דגים]]{{הערה|1=[[ספר יצירה]] [https://shitufta.org.il/Otzar_Midrashim,_Sefer_Yetzirah/5?selectedunittext=18 פרק ה' משנה י"ח]|שם=יצירה}}, צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די [[זון]] אין דעם חודש{{ביאור|די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן {{קישור שפה|עברית|מישור המילקה|עקליפטיק}}, אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט{{הערה|{{רמב"ם|יסודי התורה|ג|ז}}}}.}}. דער מזל ווערט באצייכנט אין חז"ל, אין פארבינדונג מיט די ניסים וועלכע זענען געשען אין דעם חודש{{הערה|{{מדרש רבה|אסתר|ז|יא}}}}. אין די [[ים המלח מגילות]] פון דער כת פון קומראן איז [[מזל טלה]] דער מזל פון חודש אדר{{הערה|[https://www.deadseascrolls.org.il/explore-the-archive/image/B-513184 בילד].}}. | דער [[גלגל המזלות|מזל]] פון דעם חודש איז [[מזל דגים]]{{הערה|1=[[ספר יצירה]] [https://shitufta.org.il/Otzar_Midrashim,_Sefer_Yetzirah/5?selectedunittext=18 פרק ה' משנה י"ח]|שם=יצירה}}, צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די [[זון]] אין דעם חודש{{ביאור|די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן {{קישור שפה|עברית|מישור המילקה|עקליפטיק}}, אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט{{הערה|{{רמב"ם|יסודי התורה|ג|ז}}}}.}}. דער מזל ווערט באצייכנט אין חז"ל, אין פארבינדונג מיט די ניסים וועלכע זענען געשען אין דעם חודש{{הערה|{{מדרש רבה|אסתר|ז|יא}}}}. אין די [[ים המלח מגילות]] פון דער כת פון קומראן איז [[מזל טלה]] דער מזל פון חודש אדר{{הערה|[https://www.deadseascrolls.org.il/explore-the-archive/image/B-513184 בילד].}}. | ||
לויט דער [[זוהר]], איז חודש אדר קעגן [[שבט אשר]]{{הערה|{{זוהר|א|קעג|א}}. אזוי שטייט אויך אין ויקח משה, נאך פרשת ויחי; צדקת הצדיק פסקא רנ"ז.}}. לויט אנדערע, איז עס קעגן [[שבט נפתלי]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|שמות|תיח}}; {{היברובוקס|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבושם|20833|חלק א' עמוד 289|page=308}}; {{היברובוקס|רבי יוסף ג’יקטיליה|שערי אורה|20243|סוף שער ה'|page=135}}; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; מגלה עמוקות, פרשת בא דרוש ד'; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר.}}, אדער קעגן [[שבט זבולון]]{{הערה|יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'}}, אדער קעגן [[שבט בנימין]]{{הערה|[https://maagarim.hebrew-academy.org.il/Pages/PMain.aspx?mishibbur=939001&mm15=000012000000 קידוש ירחים לחודש אדר] פון רבי פינחס ברבי יעקב הכהן; סידור בית יעקב להיעב"ץ, שער היסוד}}, אדער קעגן [[שבט יוסף]]{{הערה|קדושת לוי, שמות כ, ב, געברענגט אין יפה ללב סימן תרצ"ז}}. | לויט דער [[זוהר]], איז חודש אדר קעגן [[שבט אשר]]{{הערה|{{זוהר|א|קעג|א}}. אזוי שטייט אויך אין ויקח משה, נאך פרשת ויחי; צדקת הצדיק פסקא רנ"ז.}}. לויט אנדערע, איז עס קעגן [[שבט נפתלי]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|שמות|תיח}}; {{היברובוקס|רבי אברהם בן עזריאל|ערוגת הבושם|20833|חלק א' עמוד 289|page=308}}; {{היברובוקס|רבי יוסף ג’יקטיליה|שערי אורה|20243|סוף שער ה'|page=135}}; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; מגלה עמוקות, פרשת בא דרוש ד'; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר.}}, אדער קעגן [[שבט זבולון]]{{הערה|יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'}}, אדער קעגן [[שבט בנימין]]{{הערה|[https://maagarim.hebrew-academy.org.il/Pages/PMain.aspx?mishibbur=939001&mm15=000012000000 קידוש ירחים לחודש אדר] פון רבי פינחס ברבי יעקב הכהן; סידור בית יעקב להיעב"ץ, שער היסוד}}, אדער קעגן [[שבט יוסף]]{{הערה|קדושת לוי, שמות כ, ב, געברענגט אין יפה ללב סימן תרצ"ז; קונטרס דברי חלומות, אות ט"ו.}}. | ||
חודש אדר איז קעגן דעם אות [[ק]]{{הערה|שם=יצירה}}. | חודש אדר איז קעגן דעם אות [[ק]]{{הערה|שם=יצירה}}. | ||
| שורה 29: | שורה 31: | ||
דער חודש ווערט פאררעכנט אלס א צייט מיט א גוטן מזל פאר אידן, און ווען א איד דארף גיין אין [[געריכט]] מיט א גוי איז ראטזאם ער זאל עס באשטימען אויף אדר{{הערה|שם=תענית|{{בבלי|תענית|כט|ב}}}}. | דער חודש ווערט פאררעכנט אלס א צייט מיט א גוטן מזל פאר אידן, און ווען א איד דארף גיין אין [[געריכט]] מיט א גוי איז ראטזאם ער זאל עס באשטימען אויף אדר{{הערה|שם=תענית|{{בבלי|תענית|כט|ב}}}}. | ||
חודש אדר איז דער עיקר צייט פון "קור" וואס ווערט דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}}}. | חודש אדר איז דער עיקר צייט פון "קור" וואס ווערט דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}}}. דער חודש ווערט כאראקטעריזירט מיט שארפע טוישונגען אין [[וועטער]], ווען אינדערפרי קען זיין קאלט און מיטאג הייס{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|יח|ב}}}}. | ||
== דינים און מנהגים == | == דינים און מנהגים == | ||
פון אנהייב אדר פארמערט מען מיט [[פרייד]] - "[[משנכנס אדר מרבין בשמחה]]"{{הערה|שם=תענית}}. אין די מוסדות החינוך, בפרט, איז איינגעפירט צו באצייכענען ראש חודש אדר מיט געזאנג און טענץ און אריינברענגען דעם פורימ'דיגן אטמאספער, ווי מיט קרוינען א [[פורים רב]]. | פון אנהייב אדר פארמערט מען מיט [[פרייד]] - "[[משנכנס אדר מרבין בשמחה]]"{{הערה|שם=תענית}}. אין די מוסדות החינוך, בפרט, איז איינגעפירט צו באצייכענען ראש חודש אדר מיט געזאנג און טענץ און אריינברענגען דעם פורימ'דיגן אטמאספער, ווי מיט קרוינען א [[פורים רב]]. | ||
ביי [[חסידות|חסידים]] האט מען געזאגט, אז די שמחה פון אדר ברענגט פרייד אויף די גאנצע יאר{{הערה|תורת אמת, סוף פרשת תצוה}}. | |||
==מועדים וזמנים== | ==מועדים וזמנים== | ||