מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
←אין אידישקייט: פליישיגס
(←אין אידישקייט: פליישיגס) |
|||
| (9 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|צווייטער טאג פון וואך, צווישן זונטאג און דינסטאג}} | |||
[[טעקע:Galileo moon phases.jpg|קליין|לינקס|[[גאלילעא גאלילעי|גאלילעא]]'ס צייכענונגען פון די [[לבנה]] און אירע פאזעס. מאנטאג הייסט נאך די לבנה אין פילע שפראכן.]] | [[טעקע:Galileo moon phases.jpg|קליין|לינקס|[[גאלילעא גאלילעי|גאלילעא]]'ס צייכענונגען פון די [[לבנה]] און אירע פאזעס. מאנטאג הייסט נאך די לבנה אין פילע שפראכן.]] | ||
'''מאנטאג''' איז דער צווייטער [[טאג]] אין [[וואך]], ציילנדיג צו [[שבת]]. | '''מאנטאג''' איז דער צווייטער [[טאג]] אין [[וואך]], ציילנדיג צו [[שבת]]. | ||
| שורה 7: | שורה 8: | ||
==נאמען== | ==נאמען== | ||
לויט די [[אסטראלאגיע]] פון די "שבעה [[פלאנעט|כוכבי לכת]]", ([[סאטורן|שבתאי]], [[יופיטער|צדק]], [[מאדים]], [[זון|חמה]], [[ווענוס|נוגה]], [[מערקור|כוכב]], [[לבנה]]), איז יעדע שעה אין טאג באשטימט פאר אן אנדערן פון די כוכבים. דורכאויס דער [[1'טער יארהונדערט|ערשטער]] און [[2'טער יארהונדערט|צווייטער יארהונדערט]] איז געווארן פארשפרייט אין [[רוימישע אימפעריע|רוים]] דער פירונג, פון [[אוראלט גריכנלאנד|העלענישע]] און [[עגיפטן|עגיפטישע]] ווארצלען, צו רופן די טעג פון וואך לויט דער כוכב וואס הערשט אין דער ערשטער שעה אינדערפרי פון יענעם טאג. דער צווייטער טאג אין וואך, אין וועלכן פרימארגן עס הערשט די [[לבנה]]{{הערה|זעט אויך {{בבלי|ברכות|נט|ב}} און רש"י דיבור המתחיל שבתאי}}, איז אלזא גערופן געווארן "דער טאג פון לבנה" ([[לאטייניש]]: dies Lunae). דער נאמען האט זיך פארשפרייט לענגאויס די אימפעריע און געווארן אדאפטירט דורך די פארשידענע גערמאנישע שבטים, וועלכע האבן גערופן דעם טאג '{{טערמין|מאָן|לבנה | לויט די [[אסטראלאגיע]] פון די "שבעה [[פלאנעט|כוכבי לכת]]", ([[סאטורן|שבתאי]], [[יופיטער|צדק]], [[מאדים]], [[זון|חמה]], [[ווענוס|נוגה]], [[מערקור|כוכב]], [[לבנה]]), איז יעדע שעה אין טאג באשטימט פאר אן אנדערן פון די כוכבים. דורכאויס דער [[1'טער יארהונדערט|ערשטער]] און [[2'טער יארהונדערט|צווייטער יארהונדערט]] איז געווארן פארשפרייט אין [[רוימישע אימפעריע|רוים]] דער פירונג, פון [[אוראלט גריכנלאנד|העלענישע]] און [[עגיפטן|עגיפטישע]] ווארצלען, צו רופן די טעג פון וואך לויט דער כוכב וואס הערשט אין דער ערשטער שעה אינדערפרי פון יענעם טאג. דער צווייטער טאג אין וואך, אין וועלכן פרימארגן עס הערשט די [[לבנה]]{{הערה|זעט אויך {{בבלי|ברכות|נט|ב}} און רש"י דיבור המתחיל שבתאי}}, איז אלזא גערופן געווארן "דער טאג פון לבנה" ([[לאטייניש]]: dies Lunae). דער נאמען האט זיך פארשפרייט לענגאויס די אימפעריע און געווארן אדאפטירט דורך די פארשידענע גערמאנישע שבטים, וועלכע האבן גערופן דעם טאג '{{טערמין|מאָן|Moon - לבנה}}-טאג' אויף זייער שפראך{{הערה|1={{Cite web|url=https://www.etymonline.com/word/monday|title=Monday|website=Online Etymology Dictionary}}}}. | ||
==אין אידישקייט== | ==אין אידישקייט== | ||
| שורה 19: | שורה 20: | ||
די אידן וועלכע זענען געווען פון די [[מעמדות]] ווען דער בית המקדש איז געשטאנען פלעגן [[תענית|פאסטן]] אין דעם טאג אויף די וואס רייזן איבער די [[ים|ימים]], אז עס זאל זיי נישט פאסירן קיין אומגליק{{הערה|{{בבלי|תענית|כז|ב}}}}. | די אידן וועלכע זענען געווען פון די [[מעמדות]] ווען דער בית המקדש איז געשטאנען פלעגן [[תענית|פאסטן]] אין דעם טאג אויף די וואס רייזן איבער די [[ים|ימים]], אז עס זאל זיי נישט פאסירן קיין אומגליק{{הערה|{{בבלי|תענית|כז|ב}}}}. | ||
מאנטאג איז קעגן [[יצחק אבינו]]{{הערה|תוספת זוהר, שמות דף רע"ז}}, און קעגן [[רבקה]]{{הערה|אגדת בראשית, פרק נ"ב}}. | |||
מען פירט זיך צו [[קריאת התורה|ליינען אין דער תורה]] יעדן מאנטאג און [[דאנערשטאג]] ביי שחרית, כדי עס זאל נישט אריבערגיין דריי טעג פון וואך אן [[תורה]]{{הערה|{{רמב"ם|תפלה|יב|א}}}}. דאס איז איינגעפירט געווארן דורך [[משה רבינו]]{{הערה|{{רמב"ם|תפלה|יב|א}}; ספר הפרדס, מהדורת עהרענרייך עמוד של"ח.}}, אדער דורך [[עזרא|עזרא הסופר]]{{הערה|{{ירושלמי|מגילה|ד|א}}; [[מסכת סופרים]], פרק עשירי.}}. מען האט באשטימט דווקא מאנטאג און דאנערשטאג, ווייל משה רבינו איז ארויפגעגאנגען באקומען די [[לוחות הברית|צווייטע לוחות]] אין דאנערשטאג און אראפגעקומען אין מאנטאג, און די טעג זענען דעריבער ימי רצון{{הערה|{{בבלי|בבא קמא|פב|א|מפרש=תוספות|ד"ה=כדי}}; לבוש, אורח חיים סימן קל"ד סעיף א'.}}. | מען פירט זיך צו [[קריאת התורה|ליינען אין דער תורה]] יעדן מאנטאג און [[דאנערשטאג]] ביי שחרית, כדי עס זאל נישט אריבערגיין דריי טעג פון וואך אן [[תורה]]{{הערה|{{רמב"ם|תפלה|יב|א}}}}. דאס איז איינגעפירט געווארן דורך [[משה רבינו]]{{הערה|{{רמב"ם|תפלה|יב|א}}; ספר הפרדס, מהדורת עהרענרייך עמוד של"ח.}}, אדער דורך [[עזרא|עזרא הסופר]]{{הערה|{{ירושלמי|מגילה|ד|א}}; [[מסכת סופרים]], פרק עשירי.}}. מען האט באשטימט דווקא מאנטאג און דאנערשטאג, ווייל משה רבינו איז ארויפגעגאנגען באקומען די [[לוחות הברית|צווייטע לוחות]] אין דאנערשטאג און אראפגעקומען אין מאנטאג, און די טעג זענען דעריבער ימי רצון{{הערה|{{בבלי|בבא קמא|פב|א|מפרש=תוספות|ד"ה=כדי}}; לבוש, אורח חיים סימן קל"ד סעיף א'.}}. | ||
| שורה 36: | שורה 39: | ||
ווען [[פורים]] געפאלט אין איינע פון די אנדערע טעג פון וואך, האבן די חכמים געגעבן רשות פאר די אידן פון די דערפער צו [[מגילה ליינען|ליינען]] די [[מגילת אסתר|מגילה]] דעם מאנטאג אדער דאנערשטאג בעפאר [[י"ד אדר]]{{הערה|{{בבלי|מגילה|ב|א}}}}. דאס גייט נישט אן בזמן הזה{{הערה|{{טור|אורח חיים|תרפח}}}}. | ווען [[פורים]] געפאלט אין איינע פון די אנדערע טעג פון וואך, האבן די חכמים געגעבן רשות פאר די אידן פון די דערפער צו [[מגילה ליינען|ליינען]] די [[מגילת אסתר|מגילה]] דעם מאנטאג אדער דאנערשטאג בעפאר [[י"ד אדר]]{{הערה|{{בבלי|מגילה|ב|א}}}}. דאס גייט נישט אן בזמן הזה{{הערה|{{טור|אורח חיים|תרפח}}}}. | ||
אין דער באשטימטער [[אידישער לוח]], [[לא אד"ו ראש#לא בד"ו פסח|קען זיך פסח נישט אנהייבן]] אין א מאנטאג, וויבאלד עס זענען פארהאן 163 טעג צווישן פסח און [[ראש השנה]] וואס וועט אלזא דארפן אויספאלן אין מיטוואך{{הערה|{{היברובוקס|רב יהודאי גאון|הלכות פסוקות|31930|הלכות מועד עמ' קפז, מהדורת חברת מקיצי נרדמים, ירושלים, תשי"א| | אין דער באשטימטער [[אידישער לוח]], [[לא אד"ו ראש#לא בד"ו פסח|קען זיך פסח נישט אנהייבן]] אין א מאנטאג, וויבאלד עס זענען פארהאן 163 טעג צווישן פסח און [[ראש השנה]] וואס וועט אלזא דארפן אויספאלן אין מיטוואך{{הערה|{{היברובוקס|רב יהודאי גאון|הלכות פסוקות|31930|הלכות מועד עמ' קפז, מהדורת חברת מקיצי נרדמים, ירושלים, תשי"א|page=215}}}}. | ||
לויט טייל מקורות, זאל מען נישט אנהייבן זאכן אין מאנטאג און [[מיטוואך]], ווייל זייער [[מזל]] איז נישט גוט{{הערה|{{שלחן ערוך|יורה דעה|קעט|ב}}}}. | לויט טייל מקורות, זאל מען נישט אנהייבן זאכן אין מאנטאג און [[מיטוואך]], ווייל זייער [[מזל]] איז נישט גוט{{הערה|{{שלחן ערוך|יורה דעה|קעט|ב}}}}. | ||
| שורה 43: | שורה 46: | ||
געוויסע האבן זיך געפירט צו גיין אין [[מקוה]] יעדן מאנטאג און דאנערשטאג{{הערה|מגיד מישרים, פרשת בהר; זכרון לבני ישראל, עמוד נ"ח}}. | געוויסע האבן זיך געפירט צו גיין אין [[מקוה]] יעדן מאנטאג און דאנערשטאג{{הערה|מגיד מישרים, פרשת בהר; זכרון לבני ישראל, עמוד נ"ח}}. | ||
עס איז געווען איינגעפירט ביי געוויסע פרויען נישט צו עסן קיין פליישיגס אין א מאנטאג אדער דאנערשטאג ווען מען זאגט תחנון{{הערה|ים של שלמה חולין, פרק אותו ואת בנו סימן יא}}. | |||
==אין אלגעמיינע קולטורן== | ==אין אלגעמיינע קולטורן== | ||
| שורה 49: | שורה 54: | ||
א צאל פאפולערע לידער אין מערב וועלט קולטור באצייכענען מאנטאג אלס א טאג פון [[דעפרעסיע]], אנגעצויגנקייט, אפאטיע, היסטעריע אדער מעלאנכאליע; הויפטזעכליך צוליב אסאסיאציע מיט דער ארבעט-וואך וואס עס הייבט אן{{הערה|1={{צייגט וועב|url = https://www.timeanddate.com/calendar/days/monday.html| title = Monday: the Moon’s Day| publisher = Time and Date}}|כיוון=שמאל}}. | א צאל פאפולערע לידער אין מערב וועלט קולטור באצייכענען מאנטאג אלס א טאג פון [[דעפרעסיע]], אנגעצויגנקייט, אפאטיע, היסטעריע אדער מעלאנכאליע; הויפטזעכליך צוליב אסאסיאציע מיט דער ארבעט-וואך וואס עס הייבט אן{{הערה|1={{צייגט וועב|url = https://www.timeanddate.com/calendar/days/monday.html| title = Monday: the Moon’s Day| publisher = Time and Date}}|כיוון=שמאל}}. | ||
לויט פארשונגען דורכגעפירט אין די [[פאראייניגטע קעניגרייך]], טוען מער מענטשן באגיין [[זעלבסטמארד]] אין מאנטאג ווי אין אנדערע טעג פון וואך{{הערה|1={{cite news| url=https://www.theguardian.com/society/2005/aug/26/health.medicineandhealth1 | location=London | work=The Guardian | title=Monday is most common day for suicide | first=John | last=Carvel | date=26 August 2005}}|כיוון=שמאל}}; מער מענטשן ווערן אריינגעטראגן אין שפיטאל מיט ערנסטע [[הארץ אטאקע]]ס{{הערה|{{צייגט וועב|url=https://www.bhf.org.uk/informationsupport/heart-matters-magazine/news/behind-the-headlines/heart-attack-monday|title=Why are serious heart attacks more likely on a Monday?|publisher=British Heart Foundation}} |כיוון=שמאל}}; מער מענטשן רופן אריין צו זייער ארבעטס פלאץ צו מעלדן אז זיי זענען קראנק און קענען נישט קומען{{הערה|1={{cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/jobs/monday-is-the-most-popular-sick-day/articleshow/5218679.cms?from=mdr|title=Monday is 'the most popular sick day'|publisher=The Economic Times|date=11 November 2009}}|כיוון=שמאל}}; און מער מענטשן איבער דער וועלט פארברענגען צייט אויף דער [[World Wide Web|געוועב]]{{הערה|1={{cite web|url=http://www.onestat.com/html/aboutus_pressbox19.html |title=OneStat Website Statistics and website metrics – Press Room |publisher=Onestat.com |date=9 April 2003 |access-date=30 April 2013}}|כיוון=שמאל}}. "Mondayitis" איז א האלב-ערנסטע טערמין צו באצייכענען דעם ערשיינונג פון פיזישע אדער גייסטישע שוואכקייט אין מאנטאג{{הערה|{{צייגט וועב|url=https://www.mja.com.au/journal/2015/203/11/mondayitis|title=Mondayitis|publisher=The Medical Journal of Australia}} |כיוון=שמאל}}. | לויט פארשונגען דורכגעפירט אין די [[פאראייניגטע קעניגרייך]], טוען מער מענטשן באגיין [[זעלבסטמארד]] אין מאנטאג ווי אין אנדערע טעג פון וואך{{הערה|1={{cite news| url=https://www.theguardian.com/society/2005/aug/26/health.medicineandhealth1 | location=London | work=The Guardian | title=Monday is most common day for suicide | first=John | last=Carvel | date=26 August 2005}}|כיוון=שמאל}}; מער מענטשן ווערן אריינגעטראגן אין שפיטאל מיט ערנסטע [[הארץ אטאקע]]ס{{הערה|{{צייגט וועב|url=https://www.bhf.org.uk/informationsupport/heart-matters-magazine/news/behind-the-headlines/heart-attack-monday|title=Why are serious heart attacks more likely on a Monday?|publisher=British Heart Foundation}} |כיוון=שמאל}} (אויך באשטעטיגט אין די פאראייניגטע שטאטן{{הערה|1={{Cite news|title=A meta-analysis of excess cardiac mortality on Monday|author=D R Witte|coauthors=D E Grobbee, M L Bots, A W Hoes|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16080587/|publisher=European journal of epidemiology}}|כיוון=שמאל}}); מער מענטשן רופן אריין צו זייער ארבעטס פלאץ צו מעלדן אז זיי זענען קראנק און קענען נישט קומען{{הערה|1={{cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/jobs/monday-is-the-most-popular-sick-day/articleshow/5218679.cms?from=mdr|title=Monday is 'the most popular sick day'|publisher=The Economic Times|date=11 November 2009}}|כיוון=שמאל}}; און מער מענטשן איבער דער וועלט פארברענגען צייט אויף דער [[World Wide Web|געוועב]]{{הערה|1={{cite web|url=http://www.onestat.com/html/aboutus_pressbox19.html |title=OneStat Website Statistics and website metrics – Press Room |publisher=Onestat.com |date=9 April 2003 |access-date=30 April 2013}}|כיוון=שמאל}}. "Mondayitis" איז א האלב-ערנסטע טערמין צו באצייכענען דעם ערשיינונג פון פיזישע אדער גייסטישע שוואכקייט אין מאנטאג{{הערה|{{צייגט וועב|url=https://www.mja.com.au/journal/2015/203/11/mondayitis|title=Mondayitis|publisher=The Medical Journal of Australia}} |כיוון=שמאל}}. | ||
די [[גינעס וועלט רעקארדס]] האט געמאלדן אויף [[טוויטער]] אז מאנטאג באקומט אפיציעל דעם רעקארד פון "ערגסטע טאג פון דער וואך"{{הערה|1={{Cite web |title=Guiness World Records: "we're officially giving monday the record of the worst day of the week." |url=https://twitter.com/gwr/status/1581920448555544576 |access-date=2022-10-21 |website=Twitter |language=en}}|כיוון=שמאל}}. | די [[גינעס וועלט רעקארדס]] האט געמאלדן אויף [[טוויטער]] אז מאנטאג באקומט אפיציעל דעם רעקארד פון "ערגסטע טאג פון דער וואך"{{הערה|1={{Cite web |title=Guiness World Records: "we're officially giving monday the record of the worst day of the week." |url=https://twitter.com/gwr/status/1581920448555544576 |access-date=2022-10-21 |website=Twitter |language=en}}|כיוון=שמאל}}. | ||
| שורה 64: | שורה 69: | ||
{{טעג פון דער וואך}} | {{טעג פון דער וואך}} | ||
[[קאַטעגאָריע:טעג]] | [[קאַטעגאָריע:טעג|2]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | ||
[[HE:יום שני]] | [[HE:יום שני]] | ||