35,369
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ביזאנטישע אימפעריע"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
קאארדינאט
ק (החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע") |
ק (קאארדינאט) |
||
| (9 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{Coord|41.01224|28.976018|display=title}}{{דעסקריפציע||ענגליש = Roman Empire during Late Antiquity and the Middle Ages|העב=חלקה המזרחי של האימפריה הרומית, מהפיצול ב-395, ועד לנפילתה בידי העות'מאנים ב-1453|דייטש=Kaisertum im östlichen Mittelmeerraum nach der römischen Reichsteilung 395|}} | |||
די '''ביזאנטישע אימפעריע''' אדער '''מזרח רוימישע אימפעריע''' איז געווען דער המשך פון דער [[רוימישע אימפעריע|רוימישער אימפעריע]] אין דעם [[מיטל אלטער]], מיט איר הויפטשטאט אין [[סטאמבול|קושטא]] (היינא [[סטאמבול]]), און געהערשט דורך די ביזאנטישע [[קייסער|קייסארים]]. די אימפעריע האט אויפגעהיטן [[רוימישע געזעץ|רוימישע]] לעגאלע טראדיציעס, אבער א דאנק איר [[העלעניזאציע]] (ספעציעל אין די שפעטערע תקופות),<ref>Ahrweiler & Laiou (1998), 3<br />* Davies (1996), 245<br />* Moravcsik (1970), 11–12<br />* Lapidge (1998), 79<br />* Winnifrith–Murray (1983), 113<br />* Gross (1999), 45</ref> איז זי געווארן באקאנט צו טייל פון אירע בני-דור ווי די '''אימפעריע פון די גריכן'''.<ref>"''Imperium Graecorum''," "''Graecia''," "''Yunastan''," ''etc''. Other, more neutral Western designations were "the empire of Constantinople" (''imperium Constantinopolitanum'') and "the empire of Romania" (''imperium Romaniae'').</ref> אין דער איסלאמישער וועלט איז די אימפעריע געווען באוואוסט מיטן נאמען {{שפראך-ar| روم }} (''רום'' "רוים").<ref>Tarasov (2004), 121</ref> דער נאמען "ביזאנטישע אימפעריע" שטאמט פון נאך די טעג פון דער אימפעריע; די היסטאריקער אין די [[16טער י"ה|16טער]]–[[19טער י"ה|19טער]] יארהונדערטער האבן פאפולעריזירט דעם נאמען. | די '''ביזאנטישע אימפעריע''' אדער '''מזרח רוימישע אימפעריע''' איז געווען דער המשך פון דער [[רוימישע אימפעריע|רוימישער אימפעריע]] אין דעם [[מיטל אלטער]], מיט איר הויפטשטאט אין [[סטאמבול|קושטא]] (היינא [[סטאמבול]]), און געהערשט דורך די ביזאנטישע [[קייסער|קייסארים]]. די אימפעריע האט אויפגעהיטן [[רוימישע געזעץ|רוימישע]] לעגאלע טראדיציעס, אבער א דאנק איר [[העלעניזאציע]] (ספעציעל אין די שפעטערע תקופות),<ref>Ahrweiler & Laiou (1998), 3<br />* Davies (1996), 245<br />* Moravcsik (1970), 11–12<br />* Lapidge (1998), 79<br />* Winnifrith–Murray (1983), 113<br />* Gross (1999), 45</ref> איז זי געווארן באקאנט צו טייל פון אירע בני-דור ווי די '''אימפעריע פון די גריכן'''.<ref>"''Imperium Graecorum''," "''Graecia''," "''Yunastan''," ''etc''. Other, more neutral Western designations were "the empire of Constantinople" (''imperium Constantinopolitanum'') and "the empire of Romania" (''imperium Romaniae'').</ref> אין דער איסלאמישער וועלט איז די אימפעריע געווען באוואוסט מיטן נאמען {{שפראך-ar| روم }} (''רום'' "רוים").<ref>Tarasov (2004), 121</ref> דער נאמען "ביזאנטישע אימפעריע" שטאמט פון נאך די טעג פון דער אימפעריע; די היסטאריקער אין די [[16טער י"ה|16טער]]–[[19טער י"ה|19טער]] יארהונדערטער האבן פאפולעריזירט דעם נאמען. | ||
די עוואלוציע פון דער מזרח־רוימישער אימפעריע פון דער אוראלטער רוימישער אימפעריע ווערט אפט גערעכנט פון ווען דער קייסער [[קאנסטאנטין דער גרויסער]] אריבערגעפירט די הויפטשטאט פון [[ניקאמעדיע]] (אין [[אנאטאליע]]) צו [[ביזאנטיאן]] אויפן [[באספארוס]], וואס איז געווארן קאנסטאנינאפל (אדער "ניי רוים"). ביזן 7טן יארהונדערט האט די אימפעריע אנגענומען א געוויסן כאראקטער און אונטער דעם קייסער [[העראקליוס]] האט מען רעפארמירט די ביזאנטישע ארמיי און מען האט אנערקענט [[מיטל-אלטער גריכיש|גריכיש]] ווי די אמטשפראך. | די עוואלוציע פון דער מזרח־רוימישער אימפעריע פון דער אוראלטער רוימישער אימפעריע ווערט אפט גערעכנט פון ווען דער קייסער [[קאנסטאנטין דער גרויסער]] אריבערגעפירט די הויפטשטאט פון [[ניקאמעדיע]] (אין [[אנאטאליע]]) צו [[ביזאנטיאן]] אויפן [[באספארוס]], וואס איז געווארן קאנסטאנינאפל (אדער "ניי רוים"). ביזן 7טן יארהונדערט האט די אימפעריע אנגענומען א געוויסן כאראקטער און אונטער דעם קייסער [[העראקליוס]] האט מען רעפארמירט די ביזאנטישע ארמיי און מען האט אנערקענט [[מיטל-אלטער גריכיש|גריכיש]] ווי די אמטשפראך. | ||
במשך א טויזנט יאר איז די אימפעריע געבליבן איינער פון די | במשך א טויזנט יאר איז די אימפעריע געבליבן איינער פון די מעכטיגסטע עקאנאמישע, קולטורעלע און מיליטערישע כוחות אין [[אייראפע]], טראץ טעריטארישע פארלוסטן ווערנט די רוימישע-פערזישע אין די ביזאנטישע-אראבישע מלחמות. נאכן [[12טער י"ה|12טן יארהונדערט]], האט די אימפעריע געגליטשט אין א לאנגער אפשוואכונג, מיט די ביזאנטישע-אטאמאנישע מלחמות וואס האבן קולמינירט מיט דער איינפאלונג פון קושטא און די איבריגע טעריטאריעס צו די מוסולמענישע [[אטאמאנישע אימפעריע|אטאמאנישע טערקן]] אין דעם 15טן יארהונדערט. | ||
==נאמען== | ==נאמען== | ||
| שורה 10: | שורה 11: | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
===אנהייב פון דער אימפעריע (יארן 330–476) === | ===אנהייב פון דער אימפעריע (יארן 330–476) === | ||
אין יאר 324, האט דער רוימישער קייסער [[קאנסטאנטין דער גרויסער]] אריבערגעפירט די הויפטשטאט פון דער רוימישער אימפעריע צו דער שטאָט ''ביזאַנטיאן'', וואס ער האט געגעבן דעם נאמען [[קושטא|קאנסטאנטינאפאליס]] ([[גריכיש]]: ''Κωνσταντινούπολις'', [[לאטיין|לאטייניש]]: ''Constantinopolis "קאנסטאנטינ'ס שטאָט"''). 150 יאר נאכהער, ווען די שטאט [[רוים]] איז ביסלעכווייז איבערגענומען געווארן איז די איינציגע איבערגעבלינע הויפטשטאט פון דער אימפעריע געווען קושטא (קאנסטאנטינאפאליס). די | אין יאר 324, האט דער רוימישער קייסער [[קאנסטאנטין דער גרויסער]] אריבערגעפירט די הויפטשטאט פון דער רוימישער אימפעריע צו דער שטאָט ''ביזאַנטיאן'', וואס ער האט געגעבן דעם נאמען [[קושטא|קאנסטאנטינאפאליס]] ([[גריכיש]]: ''Κωνσταντινούπολις'', [[לאטיין|לאטייניש]]: ''Constantinopolis "קאנסטאנטינ'ס שטאָט"''). 150 יאר נאכהער, ווען די שטאט [[רוים]] איז ביסלעכווייז איבערגענומען געווארן איז די איינציגע איבערגעבלינע הויפטשטאט פון דער אימפעריע געווען קושטא (קאנסטאנטינאפאליס). די איבריגע מזרח אימפעריע האט געהערשט איבער א קלענערע טעריטאריע ווי די אריגינעלע [[רוימישע אימפעריע]]. | ||
במשך דער ממשלה פון יוסטיניאן דער ערשטער (צווישן די יארן 527 און 565), האט די אימפעריע פארשפרייט צו איר גרעסטער מאָס נאך ווידעראמאל אייננעמען א גרויסן טייל פונעם מערב בארטן פונעם מיטלענדישן ים, וואס איז פריער געווען אונטער רוימישער הערשאפט, איינשליסנדיק צפון אפריקע, איטאליע, און אויך רוים, וואס זי האט געהאלטן נאך צוויי יארהונדערטער. | במשך דער ממשלה פון יוסטיניאן דער ערשטער (צווישן די יארן 527 און 565), האט די אימפעריע פארשפרייט צו איר גרעסטער מאָס נאך ווידעראמאל אייננעמען א גרויסן טייל פונעם מערב בארטן פונעם מיטלענדישן ים, וואס איז פריער געווען אונטער רוימישער הערשאפט, איינשליסנדיק צפון אפריקע, איטאליע, און אויך רוים, וואס זי האט געהאלטן נאך צוויי יארהונדערטער. | ||
| שורה 38: | שורה 39: | ||
דורכאויס די אלע יארן פון דער ביזאנטישער הערשאפט האבן געוואוינט אין דער אימפעריע פיל אידן. די קירכע האט געוואלט פעדערן דאס קריסטליכע גלויבן וואס איז געווען די אפיציעלע רעליגיע פון דער אימפעריע און האט זיך געפירט אומגעדולדיגט צו געצן דינער, קריסטן וואס זענען אראפ פונעם וועג און אויך צו אידן. די באציאונג צו די אידן האט זיך געטוישט פון צייט צו צייט און פון איין ארט צום צווייטן. עס האט זיך געמאכט פאגראמען קעגן די אידן פון צייט צו צייט, געשטיצט פון דער קירכע, אבער טייל פון די קייסארים האבן יא געפרואווט פירן זיך ארדנטלעך כלפי אידן. אין דער תקופה פון [[יוסטיניאן דער ערשטער]] האבן די אידן געליטן פון רדיפות און פון גזירות און דיסקרימינאציע וואס ער האט אריינגעשטעלט אין דעם געזעץ. | דורכאויס די אלע יארן פון דער ביזאנטישער הערשאפט האבן געוואוינט אין דער אימפעריע פיל אידן. די קירכע האט געוואלט פעדערן דאס קריסטליכע גלויבן וואס איז געווען די אפיציעלע רעליגיע פון דער אימפעריע און האט זיך געפירט אומגעדולדיגט צו געצן דינער, קריסטן וואס זענען אראפ פונעם וועג און אויך צו אידן. די באציאונג צו די אידן האט זיך געטוישט פון צייט צו צייט און פון איין ארט צום צווייטן. עס האט זיך געמאכט פאגראמען קעגן די אידן פון צייט צו צייט, געשטיצט פון דער קירכע, אבער טייל פון די קייסארים האבן יא געפרואווט פירן זיך ארדנטלעך כלפי אידן. אין דער תקופה פון [[יוסטיניאן דער ערשטער]] האבן די אידן געליטן פון רדיפות און פון גזירות און דיסקרימינאציע וואס ער האט אריינגעשטעלט אין דעם געזעץ. | ||
דערפאר איז נישט קיין גרויסער וואונדער אז, ווען די פערסער האבן איינגענומען ארץ ישראל אין דער תקופה פונעם קייסער [[פאקאס]], האבן די אידן באגריסט די נייע באהערשער וואס זיי האבן לאנג | דערפאר איז נישט קיין גרויסער וואונדער אז, ווען די פערסער האבן איינגענומען ארץ ישראל אין דער תקופה פונעם קייסער [[פאקאס]], האבן די אידן באגריסט די נייע באהערשער וואס זיי האבן לאנג ערווארטעט זיך צו באפרייען פונעם ביזאנטישן יאך. ווי אויך האט מען אויפגעשטעלט יידישע באטאליאנען וואס האבן געהאלפן די פערסער אין זייער קריג. שוין הונדערטער יארן פריער האט [[רבי שמעון בר יוחאי]] געזאגט: "אם ראית סוס פרסי קשור בארץ ישראל - צפה לרגליו של המשיח" (טאמער איר זעט א געבונדענעם פערסישן פערד אין ארץ ישראל – ערווארט די פיס פון משיח). אבער די אידן זענען געווארן שטארק אנטוישט, און ווען די פערסער האבן איינגענומען ירושלים האבן זיי צוריקבאצאלט די אידן מיט פארטרייבן זיי אין גלות אין פערסיע. נאך דעם פאַרראַט האבן די אידן איבערגעבעטן די ביזאנטן און געמאכט שלום מיט זיי, און דער קייסער [[העראקליוס]] האט זיי טאקע געגעבן אן אמנעסטיע. אבער נאך האבן זיך ווידער איבערגעדרייט די יוצרות און ווען העראקליוס האט איינגענומען ארץ ישראל פון די פערסער האט ער שוין פארגעסן זיינע צוזאגן צו די אידן און האט אנגעפירט קעגן די אידן שרעקליכע פאגראמען נאך ערגער ווי די פריערדיגע. די ישועה פאר די אידן איז ערשט געקומען ווען די אראבער זענען געקומען און האבן איינגענומען טיילן פון דער שטח פון דער ביזאנטישער אימפעריע אין סיריע, ארץ ישראל און עגיפטן, וואו די קריסטן האבן שטארק גערודפ'ט די אידן. | ||
אין דער תקופה פון דער "סירישער דינאסטיע" האט דער קייסער לעא דער דריטער, גרינדער פון דער דינאסטיע, וואס האט געהערשט פון 717 ביז 741, ארויפגלייגט אויף אידן נאך גזירות. אבער די שפעטערע קייסארים פון דער דינאסטיע זענען נישט געווען שטארק קעגן די אידן. ווייטער אין דער תקופה פון דער אַמארישער דינאסטיע, געגרינדעט פונעם קייסער [[מיכאל דער צווייטער]], האט מען באפרייט די אידן פון שטייערן און זיי האבן באקומען דעם סטאטוס פון פרייע מענטשן. ווען [[באסיליוס דער ערשטער]] איז ארויף אויפן טראן האבן ווידעראמאל אנגעהויבן די רדיפות קעגן די אידן. | אין דער תקופה פון דער "סירישער דינאסטיע" האט דער קייסער לעא דער דריטער, גרינדער פון דער דינאסטיע, וואס האט געהערשט פון 717 ביז 741, ארויפגלייגט אויף אידן נאך גזירות. אבער די שפעטערע קייסארים פון דער דינאסטיע זענען נישט געווען שטארק קעגן די אידן. ווייטער אין דער תקופה פון דער אַמארישער דינאסטיע, געגרינדעט פונעם קייסער [[מיכאל דער צווייטער]], האט מען באפרייט די אידן פון שטייערן און זיי האבן באקומען דעם סטאטוס פון פרייע מענטשן. ווען [[באסיליוס דער ערשטער]] איז ארויף אויפן טראן האבן ווידעראמאל אנגעהויבן די רדיפות קעגן די אידן. | ||
| שורה 50: | שורה 51: | ||
[[קאַטעגאָריע:אימפעריעס]] | [[קאַטעגאָריע:אימפעריעס]] | ||
[[קאַטעגאָריע:היסטארישע לענדער]] | [[קאַטעגאָריע:היסטארישע לענדער]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:האימפריה הביזנטית]] | |||