אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קארטאפל"
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ױ ← וי, <references/> ← {{רעפערענצן}}) |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (8 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = species of plant (for the food, use Q16587531)|העב=מין של צמח ממשפחת הסולניים|דייטש=Art der Gattung Nachtschatten (Solanum)|}} | |||
{{Taxobox | {{Taxobox | ||
| name = קארטאפל | | name = קארטאפל | ||
| שורה 16: | שורה 17: | ||
}} | }} | ||
[[טעקע:Image-Potatoes.jpg|לינקס|250px|קארטאפל]] | [[טעקע:Image-Potatoes.jpg|לינקס|250px|קארטאפל]] | ||
דער '''קאַרטאָפל''' אדער '''דזשעמיקע''' <small>(פויליש-יידיש)</small> אדער '''פּאָטעיטאָ''' <small>(ענגליש-יידיש)</small> אדער '''בולבע''' ( | דער '''קאַרטאָפל''' אדער '''דזשעמיקע''' <small>(פויליש-יידיש)</small> אדער '''פּאָטעיטאָ''' <small>(ענגליש-יידיש)</small> אדער '''בולבע''' (וויסנשאפטליכער נאמען: ''Solanum tuberosum'') איז א געוויקס פון די [[נאכטשאטן]] פאמיליע ''סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae)''. די [[קנאל]]ן וואס פארמען זיך פון זיינע [[שטענגל]]עך וואס לויפן אונטער-ערד, ווערען געניצט צום עסן. | ||
דער '''קארטאפל''' איז זייער רייך אין [[קראָכמאַל]] (סטאַרטש), און ווערט פאררעכענט אלס איינע פון די הויפט [[שפייז]]ונגס מיטלן צוזאמען מיט [[ברויט]] אין [[רייז]]. | דער '''קארטאפל''' איז זייער רייך אין [[קראָכמאַל]] (סטאַרטש), און ווערט פאררעכענט אלס איינע פון די הויפט [[שפייז]]ונגס מיטלן צוזאמען מיט [[ברויט]] אין [[רייז]]. | ||
| שורה 32: | שורה 33: | ||
== ברכה == | == ברכה == | ||
די אלעגעמיינע פירונג איז צו מאכן אויף דעם '''קארטאפל''' א '''בורא פרי האדמה''', ס'איז אבער פאראן ערטער צ.ב.ש. [[ראפשיץ ( | די אלעגעמיינע פירונג איז צו מאכן אויף דעם '''קארטאפל''' א '''בורא פרי האדמה''', ס'איז אבער פאראן ערטער צ.ב.ש. [[ראפשיץ (חסידות)|ראפשיצער]] און [[צאנז (חסידות)]]ער חסידים וואס מאכן א '''שהכל '''. | ||
== בדיקת תולעים == | == בדיקת תולעים == | ||
אין דער '''קארטאפל''' איז געווענליך נישט פאראן קיין [[ | אין דער '''קארטאפל''' איז געווענליך נישט פאראן קיין [[אינזעקט]]ן <small>(שרצים)</small> אדער [[ווערים]], דערפאר לויט דער [[הלכה]] דארף מען זיי נישט קאנטראלירן. אויב אבער איז פארהאן אנצייגונגן פון פלעקען דארף מען עס דארט קאנטראלירן. | ||
== מצוות התלויות בארץ == | == מצוות התלויות בארץ == | ||
| שורה 44: | שורה 45: | ||
== שמיטה == | == שמיטה == | ||
דער דאטום וואס פאלט אויף דער '''קארטאפל''' די דינים פון [[שמיטה]], הייבט זיך פון [[חודש]] [[ | דער דאטום וואס פאלט אויף דער '''קארטאפל''' די דינים פון [[שמיטה]], הייבט זיך פון [[חודש]] [[חשון]] פון דעם זיבעטן יאר, ביז [[חנוכה]] פון דעם אכטן יאר. | ||
== זעט אויך == | == זעט אויך == | ||
| שורה 59: | שורה 60: | ||
[[קאַטעגאָריע:פרוכט פון ארץ ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:פרוכט פון ארץ ישראל]] | ||
[[he:תפוח אדמה]] | [[he:תפוח אדמה]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:וויכטיגע ארטיקלען]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 22:37, 26 אקטאבער 2023
| קארטאפל | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 קארטאפל-גאנץ און געשניטן
| ||||||||||||||||
| וויסנשאַפטליכע קלאַסיפיקאַציע | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| בינאמינאלישער נאמען | ||||||||||||||||
| Solanum tuberosum L. |
דער קאַרטאָפל אדער דזשעמיקע (פויליש-יידיש) אדער פּאָטעיטאָ (ענגליש-יידיש) אדער בולבע (וויסנשאפטליכער נאמען: Solanum tuberosum) איז א געוויקס פון די נאכטשאטן פאמיליע סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae). די קנאלן וואס פארמען זיך פון זיינע שטענגלעך וואס לויפן אונטער-ערד, ווערען געניצט צום עסן.
דער קארטאפל איז זייער רייך אין קראָכמאַל (סטאַרטש), און ווערט פאררעכענט אלס איינע פון די הויפט שפייזונגס מיטלן צוזאמען מיט ברויט אין רייז.
עס איז אנגעקומען צום ערשטן מאל אין אייראפע פאר נאנט צו 500 יאר צוריק, דורך שפאנישע מאטראזן.
איבער 100 ערליי קארטאפל זענען פאראן, אין פארשידענע מאָסן, פאָרמען און קאלירן. טראץ דעם אונטערשיד אין טעם און אויסזען, זענען זיי אלע אייניג נארהאפטיג און געזונט.
אין די לעצטע פאר הונדערט יאר איז קארטאפל שטארק פארשפרייט געווארן צוליב זיין נארהאפטיגקייט.
עס איז פאררעכנט אלס א מיטגליד אין די נאכטשאטן פאמיליע, וואס שליסט אויך איין אבערזשין (עגפּלענט) און טאמאטעס. עס אנטהאלט אויך א קליינע מאס אַטראָפּין. דער סובסטאנץ איז גיפטיג אין גרויסע קוואנטומס, אבער אין קליינע מאסן האט עס א ווירקונג קעגן ספּאַזמען. דאס הייסט אז קארטאפל איז א רפואה פאר בויך ווייטאג און קרעמפן.
ווען דער קארטאפל וואקסט, נאכדעם וואס די בלימעלעך קומען ארויס, וואקסן קליינע פרוכט וואס זען אויז ווי טשערי טאמאטעס, זיי זענען אבער גיפטיק.
ברכה
די אלעגעמיינע פירונג איז צו מאכן אויף דעם קארטאפל א בורא פרי האדמה, ס'איז אבער פאראן ערטער צ.ב.ש. ראפשיצער און צאנז (חסידות)ער חסידים וואס מאכן א שהכל .
בדיקת תולעים
אין דער קארטאפל איז געווענליך נישט פאראן קיין אינזעקטן (שרצים) אדער ווערים, דערפאר לויט דער הלכה דארף מען זיי נישט קאנטראלירן. אויב אבער איז פארהאן אנצייגונגן פון פלעקען דארף מען עס דארט קאנטראלירן.
מצוות התלויות בארץ
די קארטאפל וואס וואקסט אין ארץ ישראל דארף מען מיט זיי אויספירן (מקיים) די מצוות וואס זענען אנגעהאנגען ספעציעל פאר דעם לאנד ארץ ישראל (מצוות התלויות בארץ): תרומות, מעשרות און שמיטה.
שמיטה
דער דאטום וואס פאלט אויף דער קארטאפל די דינים פון שמיטה, הייבט זיך פון חודש חשון פון דעם זיבעטן יאר, ביז חנוכה פון דעם אכטן יאר.
זעט אויך
רעפערענצען
- אנציקלופדיה לכשרות המזון
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!