מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
ק (החלפת טקסט – "וויכטיק" ב־"וויכטיג") |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (7 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = revolution in France from 1789 to 1799|העב=תקופה של תהפוכות שלטוניות וחברתיות בצרפת, 1789-1799|דייטש=Revolution in Frankreich Ende des 18. Jahrhunderts|}} | |||
די '''פראנצויזישע רעוואלוציע''' ({{שפראך-fr|Révolution française}}) באצייכנט די היסטארישע צייט אפשניט צווישן [[ה'תקמ"ט]] (1789) און [[ה'תרנ"ט]] (1799) אין [[פראנקרייך]], וואס איז דאן געווען די איבערקערעניש ווען די [[מאנארכיע]] [[רעגירונג]] איז אונטער געגאנגען, און די [[קאטוילישע קירכע]] איז פארמיידן געווארן. דורך דער רעוואלוציע האט זיך די פראנצויזישע געזעלשאפט אינגאנצן געענדערט. אין מאי 1789 האט מען אנולירט די אלטע רעגירונג און מען האט איינגעפירט א [[קאנסטיטוציענעלע מאנארכיע]]. דאס האט אויסגעהאלטן ביז סעפטעמבער 1792 ווען מען האט איינגעפירט די [[ערשטע פראנצויזישע רעפובליק]], וואס האט געברענגט צו דער הינריכטונג פון [[לואי דער זעכצנטער]] אום יאנואר 1793 און א תקופה פון פאליטישן איבערקערניש. דאס האט זיך געצויגן ביז נאוועמבער 1799, ווען מען האט באשטימט [[נאפאלעאן באנאפארטע]] ווי ערשטער קאנסול. | די '''פראנצויזישע רעוואלוציע''' ({{שפראך-fr|Révolution française}}) באצייכנט די היסטארישע צייט אפשניט צווישן [[ה'תקמ"ט]] (1789) און [[ה'תרנ"ט]] (1799) אין [[פראנקרייך]], וואס איז דאן געווען די איבערקערעניש ווען די [[מאנארכיע]] [[רעגירונג]] איז אונטער געגאנגען, און די [[קאטוילישע קירכע]] איז פארמיידן געווארן. דורך דער רעוואלוציע האט זיך די פראנצויזישע געזעלשאפט אינגאנצן געענדערט. אין מאי 1789 האט מען אנולירט די אלטע רעגירונג און מען האט איינגעפירט א [[קאנסטיטוציענעלע מאנארכיע]]. דאס האט אויסגעהאלטן ביז סעפטעמבער 1792 ווען מען האט איינגעפירט די [[ערשטע פראנצויזישע רעפובליק]], וואס האט געברענגט צו דער הינריכטונג פון [[לואי דער זעכצנטער]] אום יאנואר 1793 און א תקופה פון פאליטישן איבערקערניש. דאס האט זיך געצויגן ביז נאוועמבער 1799, ווען מען האט באשטימט [[נאפאלעאן באנאפארטע]] ווי ערשטער קאנסול. | ||
דער געדאנק פון דער רעוואלוציע איז געווען צו בריינגען אויף דער וועלט [[דעמאקראטיע]], [[ליבעראליזם]], [[גלייכרעכטיגייט]], [[פלארעליזם]], [[אויטאריטעט צעטיילונג]], [[סאציאלאגיע]], אא"וו. די פרינציפן פון דער רעוואלוציע ווערן היינט גערעכנט די יסודות פון מאדערנער ליבעראלער דעמאקראטיע.{{sfn|Livesey|2001|p=19}} | דער געדאנק פון דער רעוואלוציע איז געווען צו בריינגען אויף דער וועלט [[דעמאקראטיע]], [[ליבעראליזם]], [[גלייכרעכטיגייט]], [[פלארעליזם]], [[אויטאריטעט צעטיילונג]], [[סאציאלאגיע]], אא"וו. די פרינציפן פון דער רעוואלוציע ווערן היינט גערעכנט די יסודות פון מאדערנער ליבעראלער דעמאקראטיע.{{sfn|Livesey|2001|p=19}} | ||
די רעוואלוציע האט געמאכט א טיפן איינדרוק אויף דעם מהלך פון [[מאדערנער היסטאריע]], און פון דעמאלסט אן האט אנגעהויבן אראפגיין די אבסאלוטע מאנארכיעס און אנשטאט זיי זענען אונטערגעוואקסן [[רעפובליק]]ן און ליבעראלע דעמאקראטיעס.<ref>Livesey, James. ''Making Democracy in the French Revolution'' p. 19 "The Revolution created and elaborated...the ideal of democracy, which forms the creative tension with the notion of sovereignty that informs the functioning of modern democratic liberal states. This was the truly original contribution of the Revolution to modern political culture."</ref> היסטאריקער האלטן ברייט אז די רעוואלוציע איז געווען איינע פון די וויכטיגסטע געשעענישן אין דער | די רעוואלוציע האט געמאכט א טיפן איינדרוק אויף דעם מהלך פון [[מאדערנער היסטאריע]], און פון דעמאלסט אן האט אנגעהויבן אראפגיין די אבסאלוטע מאנארכיעס און אנשטאט זיי זענען אונטערגעוואקסן [[רעפובליק]]ן און ליבעראלע דעמאקראטיעס.<ref>Livesey, James. ''Making Democracy in the French Revolution'' p. 19 "The Revolution created and elaborated...the ideal of democracy, which forms the creative tension with the notion of sovereignty that informs the functioning of modern democratic liberal states. This was the truly original contribution of the Revolution to modern political culture."</ref> היסטאריקער האלטן ברייט אז די רעוואלוציע איז געווען איינע פון די וויכטיגסטע געשעענישן אין דער מענטשליכער היסטאריע.<ref name="Linda S 2004">Frey, Linda S., and Marsha L. Frey. 2004. "Foreword." In ''The French Revolution''.</ref><ref name="Ferenc Fehér 1990 pp. 117-30">Fehér, Ferenc. 1990. ''The French Revolution and the Birth of Modernity''. pp. 117–30.</ref><ref name="Joel Colton 1978 p. 341">[[Robert Roswell Palmer|Palmer, Robert R.]], and [[Joel Colton]]. [1950] 1978. ''[[A History of the Modern World]]'' (5th ed.).</ref> | ||
צווישן 1700 און 1789, האט זיך די פראנצויזישע באפעלקערונג געמערט פון 18 מיליאן צו 26 מיליאן, וואס האט געברענגט צו א גרויסע צאל פון די ארבעטסלאז, און אין דער זעלבער צייט איז עסן געווארן וואס טייערער צוליב יארן פון שוואכע גערעטענישן.{{sfn|Fursenko, McArthur|1976|p=484}} | צווישן 1700 און 1789, האט זיך די פראנצויזישע באפעלקערונג געמערט פון 18 מיליאן צו 26 מיליאן, וואס האט געברענגט צו א גרויסע צאל פון די ארבעטסלאז, און אין דער זעלבער צייט איז עסן געווארן וואס טייערער צוליב יארן פון שוואכע גערעטענישן.{{sfn|Fursenko, McArthur|1976|p=484}} | ||
| שורה 9: | שורה 10: | ||
ווערנט די 80ער יארן פונעם [[18טער י"ה|18טן יארהונדערט]], אונטער דער הערשאפט פון [[לואי דער זעכצנטער]], איז די רעגירונג איינגעפאלן א דאנק דעם יאך פון אן אלגעמיינעם קריזיס וואס מען האט נישט געקענט פאררעכטן צוליב דער שטענטע-ארדנונג און דעם רעזשים פון פריווילעגיע. אין 1789 האט די קרוין נישט געקענט אפצאלן אירע חובות און אויך נישט אריינצופירן די נייטיגע רעפארמעס. | ווערנט די 80ער יארן פונעם [[18טער י"ה|18טן יארהונדערט]], אונטער דער הערשאפט פון [[לואי דער זעכצנטער]], איז די רעגירונג איינגעפאלן א דאנק דעם יאך פון אן אלגעמיינעם קריזיס וואס מען האט נישט געקענט פאררעכטן צוליב דער שטענטע-ארדנונג און דעם רעזשים פון פריווילעגיע. אין 1789 האט די קרוין נישט געקענט אפצאלן אירע חובות און אויך נישט אריינצופירן די נייטיגע רעפארמעס. | ||
אין 1789 האט די קרוין נישט געהאט די | אין 1789 האט די קרוין נישט געהאט די מעגליכקייט צו באצאלן אירע חובות און אויך נישט צו מאביליזירן גענוג פאליטישע קראפט איינצופירן די נויטיגע רעפארמעס, און זי האט געדארפט פארזאמלען [[גענעראל-שטענדע פון 1789|גענעראל-שטענדע]] כדי צו דערגגרייכן די הסכמה פון אלע אירע בירגער צו העכערן די שטייערן, צום ערשטן מאל זייט 1614. אין יוני 1789 זענען די שטענדע געווארן פארוואנדלט אין א נאציאנאלער פארזאמלונג, וואס האט אוועקגעמאכט די פריערדיגע אינסטיטוציעס פון רעגירונג אין א סעריע ראדיקאלישע ענדערונגען, וואס האבן איינגעשלאסן אבאליציע פון פיודאליזם, האלטן די [[קאטוילישע קירכע]] אונטער דער פירערשאפט פון דעם שטאַט און פארברייטערן די רעכט צו וויילן. | ||
דאס האט אלץ צוגעברענגט אפשוואכן די אבסאלוטע רעגירונג און האט געעפנט דעם וועג איינצופירן נייע מאדעלן, אונטער דעם איינפלוס פון אידעען פון דער אויפקלערונג וואס זענען געווען פארשפרייט ביי די אינטעליגעציע. ווען די גענעראל-שטענדע האט געעפנט האבן די פשוטע מענטשן, די "דריטע שטענדע" אויסגערופן אז זיי פאדערן ציווילע גלייכרעכטן, און זיי האבן אויפגעשטעלט די נאציאנאלע פארזאמלונג. די רעגירונג האט פראבירט זיי אונטערדריקן, אבער אום 14טן יולי 1789 זענען די מאסן ארויס אויף די גאסן און זיי האבן איינגענומען די [[באסטיל]], און גלייכצייטיג האט דיסציפלין אין דער מיליטער זיך אפגעשוואכט. דער קעניג האט נאכגעגעבן און האט מסכים געווען צו ארבעטן מיט זיי צוזאמען. אויך האט אויסגעבראכן א כוואליע פון פויערן־ראיאטן אין די דערפישע געגנטן. אום 6טן אויגוסט האט מען באשטעטיגט די מעלדונג פון גלייכרעכטן פון דעם מענטש און דעם בירגער, און די פארזאמלונג האט אנגעהויבן איינארדענען ברייטע רעפארעמס מיט א האפענונג אויפצושטעלן א קאנסטיטוציאנעלע רעגירונג. | דאס האט אלץ צוגעברענגט אפשוואכן די אבסאלוטע רעגירונג און האט געעפנט דעם וועג איינצופירן נייע מאדעלן, אונטער דעם איינפלוס פון אידעען פון דער אויפקלערונג וואס זענען געווען פארשפרייט ביי די אינטעליגעציע. ווען די גענעראל-שטענדע האט געעפנט האבן די פשוטע מענטשן, די "דריטע שטענדע" אויסגערופן אז זיי פאדערן ציווילע גלייכרעכטן, און זיי האבן אויפגעשטעלט די נאציאנאלע פארזאמלונג. די רעגירונג האט פראבירט זיי אונטערדריקן, אבער אום 14טן יולי 1789 זענען די מאסן ארויס אויף די גאסן און זיי האבן איינגענומען די [[באסטיל]], און גלייכצייטיג האט דיסציפלין אין דער מיליטער זיך אפגעשוואכט. דער קעניג האט נאכגעגעבן און האט מסכים געווען צו ארבעטן מיט זיי צוזאמען. אויך האט אויסגעבראכן א כוואליע פון פויערן־ראיאטן אין די דערפישע געגנטן. אום 6טן אויגוסט האט מען באשטעטיגט די מעלדונג פון גלייכרעכטן פון דעם מענטש און דעם בירגער, און די פארזאמלונג האט אנגעהויבן איינארדענען ברייטע רעפארעמס מיט א האפענונג אויפצושטעלן א קאנסטיטוציאנעלע רעגירונג. | ||
| שורה 38: | שורה 39: | ||
{{שטומף|היסטאריע}} | {{שטומף|היסטאריע}} | ||
[[he:המהפכה הצרפתית]] | [[he:המהפכה הצרפתית]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||