אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:פויזן"
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן (6)) |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (9 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = Capital of the Greater Poland Voivodeship in west-central Poland|העב=עיר במערב פולין|דייטש=Hauptstadt der polnischen Woiwodschaft Großpolen im Westen Polens|}} | |||
{{אנדערע באדייטן|דאס=די פוילישע שטאט|אנדער=א געפערלעך כעמישע סובסטאנץ|זעט=גיפט}} | {{אנדערע באדייטן|דאס=די פוילישע שטאט|אנדער=א געפערלעך כעמישע סובסטאנץ|זעט=גיפט}} | ||
{{יישוב| | {{יישוב| | ||
| שורה 6: | שורה 7: | ||
|הערב=POL Poznań COA.svg | |הערב=POL Poznań COA.svg | ||
|פאן=POL Poznań flag.svg | |פאן=POL Poznań flag.svg | ||
|מדינה={{פאן פוילן}} | |מדינה={{פאן פוילן}} | ||
|אפטייל טיפ=[[וואיעוואדעשאפט]] | |אפטייל טיפ=[[וואיעוואדעשאפט]] | ||
| שורה 44: | שורה 43: | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
די שטאט איז געגרינדט געווארן אין דעם [[10טער י"ה|10טן יארהונדערט]] אלס א פעסטונג פון [[מיעשקא דער ערשטער]], דער פירשט פון פוילן. אין דעם צווייטן העלפט פון דעם 10טן יארהונדערט איז געבויט געווארן אין דער שטאט דער | די שטאט איז געגרינדט געווארן אין דעם [[10טער י"ה|10טן יארהונדערט]] אלס א פעסטונג פון [[מיעשקא דער ערשטער]], דער פירשט פון פוילן. אין דעם צווייטן העלפט פון דעם 10טן יארהונדערט איז געבויט געווארן אין דער שטאט דער | ||
[[באסיליקא פון פעטער און פאל|קאטעדראל]] – דער עלטסער [[קאטעדראל]] אין פוילן. די שטאט האט זיך איבערגעקערט צו דער פוילישער [[הויפטשטאט]] אין [[1025]] מיט דער קרוינונג פון [[באלעסלאוס דער דרייסטער]] צו זיין דער פוילישער קעניג. אין דעם [[13טער י"ה|13טן יארהונדערט]] האט זיך די שטאט אנטוויקלט, און זי האט זיך איבערגעקערט צו א | [[באסיליקא פון פעטער און פאל|קאטעדראל]] – דער עלטסער [[קאטעדראל]] אין פוילן. די שטאט האט זיך איבערגעקערט צו דער פוילישער [[הויפטשטאט]] אין [[1025]] מיט דער קרוינונג פון [[באלעסלאוס דער דרייסטער]] צו זיין דער פוילישער קעניג. אין דעם [[13טער י"ה|13טן יארהונדערט]] האט זיך די שטאט אנטוויקלט, און זי האט זיך איבערגעקערט צו א וויכטיגער קולטורעל און געשעפטלעך צענטער. | ||
יארן שפעטער, אין יאר [[1793]], אין אנהייב פון די פוילישע טיילונג דורך [[רוסלאנד]], [[פרייסן]], און [[עסטרייך]], פרייסן האט באקומען די שטאט צו אירע הענט. נאך דעם אין די פוסטריט פון [[נאפאלעאן באנאפארטע]]ס קריגערייען די שטאט האט זיך איבערגעקערט צו א טיילונג פון ווארשע גובערניע. אבער נאך דעם דורכפאל פון נאפאלעאן באנאפארטע, און די | יארן שפעטער, אין יאר [[1793]], אין אנהייב פון די פוילישע טיילונג דורך [[רוסלאנד]], [[פרייסן]], און [[עסטרייך]], פרייסן האט באקומען די שטאט צו אירע הענט. נאך דעם אין די פוסטריט פון [[נאפאלעאן באנאפארטע]]ס קריגערייען די שטאט האט זיך איבערגעקערט צו א טיילונג פון ווארשע גובערניע. אבער נאך דעם דורכפאל פון נאפאלעאן באנאפארטע, און די אייראפעאישע גרעניצן דעפיניציע אין [[ווינער קאנגרעס]], די שטאט איז אומגעקערט געווארן צו פרייסן און האט זיך איבערגעקערט צו זיין די הויפטשטאט פון [[די גרויסע פויזן גובערניע]], און פון אנהייב [[1848]] יאר, א פרייסישע פויזן פראווינץ הויפטשטאט. | ||
אין דער שלום קאנפערענץ וואס איז פארגעקומען אין [[פאריז]] אין [[1919]] נאך דעם [[ערשטער וועלט קריג|ערשטן וועלט קריג]] איז באשטימט געווארן אז די שטאט וועט אריבערגעפירט ווערן צו די פוילישע הענט. אין יאר [[1939]] נאך וואס דייטשלאנד האט אויסגערופן א קריג אויף פוילן, די שטאט איז איינגענומען געווארן, און אנגעשלאסן געווארן צו דייטשלאנד. די פוילישע באפעלקערונג פארטריבן געווארן פון דער שטאט, און זייערע פארמעגענס רעקוויזירט געווארן דורך די דייטשן. נאך דעם נאצישער דייטשלאנד דורכפאל אין ענדע פון דעם [[צווייטער וועלט קריג|צווייטן וועלט קריג]] די שטאט איז אומגעקערט געווארן צו פוילן, און די דייטשע באפעלקערונג איז פארטריבן געווארן אין מזרח דייטשלאנד. | אין דער שלום קאנפערענץ וואס איז פארגעקומען אין [[פאריז]] אין [[1919]] נאך דעם [[ערשטער וועלט קריג|ערשטן וועלט קריג]] איז באשטימט געווארן אז די שטאט וועט אריבערגעפירט ווערן צו די פוילישע הענט. אין יאר [[1939]] נאך וואס דייטשלאנד האט אויסגערופן א קריג אויף פוילן, די שטאט איז איינגענומען געווארן, און אנגעשלאסן געווארן צו דייטשלאנד. די פוילישע באפעלקערונג פארטריבן געווארן פון דער שטאט, און זייערע פארמעגענס רעקוויזירט געווארן דורך די דייטשן. נאך דעם נאצישער דייטשלאנד דורכפאל אין ענדע פון דעם [[צווייטער וועלט קריג|צווייטן וועלט קריג]] די שטאט איז אומגעקערט געווארן צו פוילן, און די דייטשע באפעלקערונג איז פארטריבן געווארן אין מזרח דייטשלאנד. | ||
אין יאר [[1956]] אז פארגעקומען אין שטאט פיל פראטעסטן אנטקעקן דער קאמוניסטישער הערשאפט אין דער מדינה. די פראטעסטן האבן געבראכט צו דעם רעזשים געלאסנקייט, אבער נישט צו זיין מפלה, און טייל פון זיי | אין יאר [[1956]] אז פארגעקומען אין שטאט פיל פראטעסטן אנטקעקן דער קאמוניסטישער הערשאפט אין דער מדינה. די פראטעסטן האבן געבראכט צו דעם רעזשים געלאסנקייט, אבער נישט צו זיין מפלה, און טייל פון זיי זענען צעטריבן געווארן מיט קראפט. אין פארלויף פון די [[1960ער]] און [[1970ער]] יארן, די שטאט איינקווארטירט א סאך אינטערנאציאנאלע יארמארקן. | ||
== קולטור == | == קולטור == | ||
| שורה 56: | שורה 55: | ||
== פויזן יינדטום == | == פויזן יינדטום == | ||
אידן האבן זיך באזעצט אין פויזן שוין אין דעם [[13טער י"ה|13טן יארהונדערט]], און האבן באקומען א פולע גלייכרעכטיקייטן. אין יאר [[1600]] די אידן | אידן האבן זיך באזעצט אין פויזן שוין אין דעם [[13טער י"ה|13טן יארהונדערט]], און האבן באקומען א פולע גלייכרעכטיקייטן. אין יאר [[1600]] די אידן זענען געווען העלפט פון די שטאט איינוואוינערס. אין ענדע פון [[16טער י"ה|16טן יארהונדערט]] איז אויפגעשטעלט געווארן א יידעשע דרוקעריי אין שטאט. אין [[1793]], נאך דער אנשליסונג פון פויזן צו [[פרייסן]], איז בטל געווארן די אלע רעכטן וואס די אידן האבן געהאט, אבער אין [[19טער י"ה|19טן יארהונדערט]] די אידן פון דער שטאט האבן באקומען גלייכרעכטיקייטן צוזאמען מיט די אנדערע פרוסישע אידן. | ||
פון די פראמינענטע רבנים פון דער שטאט, איז באקאנט דער גאון ר' נפתלי כ"ץ זצ"ל ארויסגעבער פון דעם [[ספר]] 'סמיכת חכמים', ער איז געווען אין די מיטעלע 1600 יארן, און שפעטער אין די פריע 1800 יארן, דער גאון ר' [[עקיבא איגר]] זצ"ל. | פון די פראמינענטע רבנים פון דער שטאט, איז באקאנט דער גאון ר' נפתלי כ"ץ זצ"ל ארויסגעבער פון דעם [[ספר]] 'סמיכת חכמים', ער איז געווען אין די מיטעלע 1600 יארן, און שפעטער אין די פריע 1800 יארן, דער גאון ר' [[עקיבא איגר]] זצ"ל. | ||
| שורה 70: | שורה 69: | ||
[[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]] | [[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:פוזנן]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 21:15, 26 אקטאבער 2023
דער ארטיקל באהאנדלט די פוילישע שטאט. אויב זוכט איר א געפערלעך כעמישע סובסטאנץ, זעט
| ||||||||||||||||||
פויזן (פויליש: Poznań; דייטש: Posen) איז א שטאט אין מערב פוילן, און די הויפטשטאט פון דער גרויספוילישער וואיעוואדעשאפט. אין פארגאנגענהייט איז די שטאט געווען א שווער קריגעריי פונקט צווישן דייטשלאנד און פוילן, א קריגעריי וואס איז געווען איינע פון די אורזאכן צו דעם צווייטן וועלט קריג. די שטאט האט 556,022 איינוואוינער (2009 אפשאצונג).
היסטאריע
די שטאט איז געגרינדט געווארן אין דעם 10טן יארהונדערט אלס א פעסטונג פון מיעשקא דער ערשטער, דער פירשט פון פוילן. אין דעם צווייטן העלפט פון דעם 10טן יארהונדערט איז געבויט געווארן אין דער שטאט דער קאטעדראל – דער עלטסער קאטעדראל אין פוילן. די שטאט האט זיך איבערגעקערט צו דער פוילישער הויפטשטאט אין 1025 מיט דער קרוינונג פון באלעסלאוס דער דרייסטער צו זיין דער פוילישער קעניג. אין דעם 13טן יארהונדערט האט זיך די שטאט אנטוויקלט, און זי האט זיך איבערגעקערט צו א וויכטיגער קולטורעל און געשעפטלעך צענטער.
יארן שפעטער, אין יאר 1793, אין אנהייב פון די פוילישע טיילונג דורך רוסלאנד, פרייסן, און עסטרייך, פרייסן האט באקומען די שטאט צו אירע הענט. נאך דעם אין די פוסטריט פון נאפאלעאן באנאפארטעס קריגערייען די שטאט האט זיך איבערגעקערט צו א טיילונג פון ווארשע גובערניע. אבער נאך דעם דורכפאל פון נאפאלעאן באנאפארטע, און די אייראפעאישע גרעניצן דעפיניציע אין ווינער קאנגרעס, די שטאט איז אומגעקערט געווארן צו פרייסן און האט זיך איבערגעקערט צו זיין די הויפטשטאט פון די גרויסע פויזן גובערניע, און פון אנהייב 1848 יאר, א פרייסישע פויזן פראווינץ הויפטשטאט.
אין דער שלום קאנפערענץ וואס איז פארגעקומען אין פאריז אין 1919 נאך דעם ערשטן וועלט קריג איז באשטימט געווארן אז די שטאט וועט אריבערגעפירט ווערן צו די פוילישע הענט. אין יאר 1939 נאך וואס דייטשלאנד האט אויסגערופן א קריג אויף פוילן, די שטאט איז איינגענומען געווארן, און אנגעשלאסן געווארן צו דייטשלאנד. די פוילישע באפעלקערונג פארטריבן געווארן פון דער שטאט, און זייערע פארמעגענס רעקוויזירט געווארן דורך די דייטשן. נאך דעם נאצישער דייטשלאנד דורכפאל אין ענדע פון דעם צווייטן וועלט קריג די שטאט איז אומגעקערט געווארן צו פוילן, און די דייטשע באפעלקערונג איז פארטריבן געווארן אין מזרח דייטשלאנד.
אין יאר 1956 אז פארגעקומען אין שטאט פיל פראטעסטן אנטקעקן דער קאמוניסטישער הערשאפט אין דער מדינה. די פראטעסטן האבן געבראכט צו דעם רעזשים געלאסנקייט, אבער נישט צו זיין מפלה, און טייל פון זיי זענען צעטריבן געווארן מיט קראפט. אין פארלויף פון די 1960ער און 1970ער יארן, די שטאט איינקווארטירט א סאך אינטערנאציאנאלע יארמארקן.
קולטור
אין דער שטאט פויזן געפינען זיך מוזעאוםען פון דעם 13טן און פון דעם 16טן יארהונדערט. אין דער שטאט א סאך שולעס פון דראמע, מוזיק, געשעפט, קערפער קולטור, און מייסטערווערק.
פויזן יינדטום
אידן האבן זיך באזעצט אין פויזן שוין אין דעם 13טן יארהונדערט, און האבן באקומען א פולע גלייכרעכטיקייטן. אין יאר 1600 די אידן זענען געווען העלפט פון די שטאט איינוואוינערס. אין ענדע פון 16טן יארהונדערט איז אויפגעשטעלט געווארן א יידעשע דרוקעריי אין שטאט. אין 1793, נאך דער אנשליסונג פון פויזן צו פרייסן, איז בטל געווארן די אלע רעכטן וואס די אידן האבן געהאט, אבער אין 19טן יארהונדערט די אידן פון דער שטאט האבן באקומען גלייכרעכטיקייטן צוזאמען מיט די אנדערע פרוסישע אידן.
פון די פראמינענטע רבנים פון דער שטאט, איז באקאנט דער גאון ר' נפתלי כ"ץ זצ"ל ארויסגעבער פון דעם ספר 'סמיכת חכמים', ער איז געווען אין די מיטעלע 1600 יארן, און שפעטער אין די פריע 1800 יארן, דער גאון ר' עקיבא איגר זצ"ל.
דער סמיכת חכמים ליגט באערדיקט אין סטאמבול, טערקיי, צוליב וואס אין די ענדע פון זיין לעבן האט ער געוואלט עולה זיין אויף ארץ ישראל אבער איז געשטארבן אויפן וועג אין טערקיי.
אין יאר 1939, ערב פון דעם צווייטן וועלט קריג, האבן געוואוינט אין דער שטאט ארום 2,000 אידן. מערהייט פון זיי פארניכט געווארן אין חורבן אייראפע.
וועבלינק
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!