מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
ק (החלפת טקסט – "ענלעך" ב־"ענליך") |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (10 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = sixth planet from the Sun and the second-largest planet in the Solar System, after Jupiter|העב=כוכב לכת|דייטש=sechster Planet des Sonnensystems|}} | |||
[[טעקע:Saturn from Cassini Orbiter (2004-10-06).jpg|250px|קליין|סאטורן]] | [[טעקע:Saturn from Cassini Orbiter (2004-10-06).jpg|250px|קליין|סאטורן]] | ||
'''סאטורן''' (סימבאל: [[file:Saturn symbol (bold).svg|16px|♄]]; [[ענגליש]]: ''Saturn'') איז דער זעקסטער [[פלאנעט]] פון דער [[זון]] און דער צווייטער גרעסטער פלאנעט אין דער [[זון סיסטעם]], נאך [[יופיטער]]. סאטורן, צוזאמען מיט יופיטער, [[אוראנוס]] און [[נעפטון]], איז קלאסיפירט אלס א [[גאז ריז]]. | '''סאטורן''' (סימבאל: [[file:Saturn symbol (bold).svg|16px|♄]]; [[ענגליש]]: ''Saturn'') איז דער זעקסטער [[פלאנעט]] פון דער [[זון]] און דער צווייטער גרעסטער פלאנעט אין דער [[זון סיסטעם]], נאך [[יופיטער]]. סאטורן, צוזאמען מיט יופיטער, [[אוראנוס]] און [[נעפטון]], איז קלאסיפירט אלס א [[גאז ריז]]. | ||
| שורה 18: | שורה 19: | ||
== פיזישע כאראקטעריסטיק == | == פיזישע כאראקטעריסטיק == | ||
[[טעקע:Saturn,_Earth_size_comparison.jpg|לינקס|קליין|צונויפגעשטעלט בילד וואס פארגלייכט די גרייסן פון סאטורן און ערד]] | [[טעקע:Saturn,_Earth_size_comparison.jpg|לינקס|קליין|צונויפגעשטעלט בילד וואס פארגלייכט די גרייסן פון סאטורן און ערד]] | ||
סאטורן איז א [[גאז ריז]] ווייל בעיקר באשטייט ער פון וואסערשטאף און העליום. ער האט נישט קיין | סאטורן איז א [[גאז ריז]] ווייל בעיקר באשטייט ער פון וואסערשטאף און העליום. ער האט נישט קיין דייטליכן אויבערפלאך, אבער ס'איז מעגלעך אז ער האט א סאלידן יאדער.<ref name="melosh2011" /> סאטורנ'ס ראטאציע איז גורם אז ער זאל האבן די פארעם פון אן אבלאטן [[ספערויד]]; דאס הייסט, פלאטשיק ביי די פאלוסן און פוישיק ביי זיין עקוואטאר. זיינע עקוואטארישע און פאלוס־ ראדיוסן ענדערן זיך מיט כמעט 10%: 60,268 ק"מ קעגן 54,364 ק"מ.<ref name="fact" /> יופיטער, [[אוראנוס]] און [[נעפטון]], די אנדערע ריז־פלאנעטן אין דער זון־סיסטעם, זענען אויך אבלאט, אבער נישט אזוי שטארק ווי סאטורן. די קאמבינאציע פון דעם בייכל און דער ראטאציע ראטע פועל'ט אז די עפעקטיווע אויבערפלאך גראוויטאציע ביים עקוואטאר, 8.96 מ/ס<sup>2</sup>, איז 74% פון ביי די פאלוסן און איז ווייניגער ווי די אויבערפלאך גראוויטאציע פון דער ערד. אבער, די עקוואטארישע [[אנטרינונג-גיך]] פון קרוב צו 36 ק"מ/ס איז א סך גרעסער ווי פון דער ערד.<ref name="Gregersen2010">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ptLFDN0z8gQC&pg=PA119|title=Outer Solar System: Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets|publisher=The Rosen Publishing Group|editor1-first=Erik|editor1-last=Gregersen|page=119|year=2010|isbn=978-1615300143}}</ref> | ||
סאטורן איז דער איינציגער פלאנעט אין דער זון־סיסטעם וואס איז ווייניגער געדעכט ווי וואסער—אומגעפער 30% ווייניגער.<ref name="preserve" /> כאטש דער יאדער פון סאטורן איז פיל געדעכטער ווי וואסער, די | סאטורן איז דער איינציגער פלאנעט אין דער זון־סיסטעם וואס איז ווייניגער געדעכט ווי וואסער—אומגעפער 30% ווייניגער.<ref name="preserve" /> כאטש דער יאדער פון סאטורן איז פיל געדעכטער ווי וואסער, די דורכשניטליכע געדיכטקייט פונעם פלאנעט איז 0.69 ג/צ"מ<sup>3</sup> צוליב דעם אטמאספער. יופיטער האט 318 מאל אזויפיל מאסע ווי די ערד,<ref name="Jupiter fact" /> און סאטורן האט 95 אזויפיל מאסע ווי די ערד.<ref name="fact" /> צוזאמען האלטן יופיטער און סאטורן 92% פון דער גארער פלאנעטארישער מאסע אין דער זון־סיסטעם.<ref name="ssr152_1_423" /> | ||
=== אינעווייניגע סטרוקטור === | === אינעווייניגע סטרוקטור === | ||
| שורה 26: | שורה 27: | ||
כאטש סאטורן באשטייט מערסטנס פון [[וואסערשטאף]] און [[העליום|העליאום]], איז דער מערסטער טייל פון זיין מאסע נישט אין דער [[גאז]] פאזע, ווייל וואסערשטאף פארלירט די אייגנשאפטן פון א גאז ווען די געדעכטקייט איז העכער פון 0.01 ג/צ"מ<sup>3</sup>, וואס פאסירט ביי א ראדיוס וואס אנטהאלט 99.9% פון סאטורנ'ס מאסע. די טעמפעראטור, דרוק און געדעכטקייט אינערהאלט סאטורן ווערן אלע העכער וואס נענטער מען קומט צום יאדער, וואס איז גורם אז וואסערשטאף זאל ווערן א מעטאל אין די טיפערע שיכטעס.<ref name="ssr152_1_423" /> | כאטש סאטורן באשטייט מערסטנס פון [[וואסערשטאף]] און [[העליום|העליאום]], איז דער מערסטער טייל פון זיין מאסע נישט אין דער [[גאז]] פאזע, ווייל וואסערשטאף פארלירט די אייגנשאפטן פון א גאז ווען די געדעכטקייט איז העכער פון 0.01 ג/צ"מ<sup>3</sup>, וואס פאסירט ביי א ראדיוס וואס אנטהאלט 99.9% פון סאטורנ'ס מאסע. די טעמפעראטור, דרוק און געדעכטקייט אינערהאלט סאטורן ווערן אלע העכער וואס נענטער מען קומט צום יאדער, וואס איז גורם אז וואסערשטאף זאל ווערן א מעטאל אין די טיפערע שיכטעס.<ref name="ssr152_1_423" /> | ||
די אנגענומענע מאדעלן פון פלאנעטן זענען משמע אז אינעווייניק פון סאטורן איז ענליך צו דעם פון [[יופיטער]], וואס האט א קליינעם שטייניגן יאדער ארומגענומען מיט וואסערשטאף און העליאום מיט שפור־קוואנטיטעטן פון פארשידענע אויסוועפיקע מאטריאלן.<ref name="guillot_et_al2009" /> דער יאדער איז ענליך אין צוזאמענשטעל צו דער ערד, אבער מער געדעכטיק. אין יאר 2004, האבן וויסנשאפטלער געשאצט אז דער יאדער מוז זיין 9–22 מאל די מאסע פון דער ערד,<ref name="science305_5689_1414" /><ref name="apj609_2_1170" /> וואס פאסט פאר א דיאמעטער פון עטליכע 25,000 ק"מ.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|title=Saturn|publisher=BBC|accessdate=19טן יולי 2011|date={{ר}}2000|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W1dNHA?url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> דאס ווערט ארומגענומען מיט א געדעכטערער פליסיקער שיכטע פון מעטאלישן הידראגען, דערנאך מיט א פליסיקער שיכט פון מאלעקולארישן הידראגען איינגעזאפט מיט העליאום וואס ביסלעכווייז טוישט זיך צו א גאז וואס העכער מען גייט. די | די אנגענומענע מאדעלן פון פלאנעטן זענען משמע אז אינעווייניק פון סאטורן איז ענליך צו דעם פון [[יופיטער]], וואס האט א קליינעם שטייניגן יאדער ארומגענומען מיט וואסערשטאף און העליאום מיט שפור־קוואנטיטעטן פון פארשידענע אויסוועפיקע מאטריאלן.<ref name="guillot_et_al2009" /> דער יאדער איז ענליך אין צוזאמענשטעל צו דער ערד, אבער מער געדעכטיק. אין יאר 2004, האבן וויסנשאפטלער געשאצט אז דער יאדער מוז זיין 9–22 מאל די מאסע פון דער ערד,<ref name="science305_5689_1414" /><ref name="apj609_2_1170" /> וואס פאסט פאר א דיאמעטער פון עטליכע 25,000 ק"מ.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|title=Saturn|publisher=BBC|accessdate=19טן יולי 2011|date={{ר}}2000|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W1dNHA?url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> דאס ווערט ארומגענומען מיט א געדעכטערער פליסיקער שיכטע פון מעטאלישן הידראגען, דערנאך מיט א פליסיקער שיכט פון מאלעקולארישן הידראגען איינגעזאפט מיט העליאום וואס ביסלעכווייז טוישט זיך צו א גאז וואס העכער מען גייט. די דרויסנדיגסטע שיכטע שפאנט 1,000 ק"מ און באשטייט פון גאז.<ref name="faure_mensing2007" /><ref name="NMM Saturn" /><ref>{{cite web|url=http://www.windows2universe.org/saturn/interior/S_int_structure_overview.html|title=Structure of Saturn's Interior|publisher=Windows to the Universe|accessdate=19טן יולי 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W0N0ci?url=http://www.windows2universe.org/saturn/interior/S_int_structure_overview.html|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> | ||
== | == אבזערוואציע == | ||
[[טעקע:Saturn-27-03-04.jpeg|קליין|סאטורן דורך א טעלעסקאפ]] | [[טעקע:Saturn-27-03-04.jpeg|קליין|סאטורן דורך א טעלעסקאפ]] | ||
סאטורן איז דער ווייטסטער פון די פינעף פלאנעט וואס זענען גרינג זעבאר מיטן נאקעטן אויג פון דער ערד—די אנדערע פיר זענען [[מערקור]], [[ווענוס]], [[מאדים]] און [[יופיטער]]. (אוראנוס און אמאל [[וועסטא 4|4 וועסטא]] זענען זעבאר צום נאקעטן אויג אוין טונקעלע הימלען.) אז מען קוקט אויף סאטורן אין דעם נאכט־הימל זעט א העל, געלן פונקט פון ליכט מיט א העלקייט געווענליך צווישן +1 און 0. עס דויערט אומגעפער 29.5 יאר ביז סאטורן ענדיגט א גאנצע הקפה פונעם עקליפטיק קעגן דעם הינטערגרונט קאנסטעלאציעס פון די מזלות. רוב מענטשן דארפן אן אפטישע הילף (גאר גרויסע בינאקלען (א קליינעם טעלעסקאפ) וואס פארגרעסערט כאטש 30 מאל צו זען א בילד פון סאטורנ'ס רינגען מיט א קלארער רעזאלוציע.<ref name="NMM Saturn" /><ref name="binoculars" /> צוויי מאל אין יעדן סאטורן־יאר (בערך יעדע 15 ערד־יאר), ווערן די רינגען פארשוואונדן פונעם אויסבליק, צוליב דעם וואס זיי זענען פארווינקעלט און ווייל זיי זענען גאר דין. די נעקסטע אזעלכע "פארשווינדונג" וועט פאסירן אין יאר 2025, אבער דעמאלסט וועט סאטורן זיין גאנץ נאנט צו דער זון (קוקנדיק פון דער ערד) און מען וועט נישט קענען א סך זען.<ref>{{cite web|url=http://www.classicalastronomy.com/news/anmviewer.asp?a=313&z=28|title=Saturn's Rings Edge-On|date=2013|publisher=Classical Astronomy|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105231722/http://www.classicalastronomy.com/news/anmviewer.asp?a=313&z=28|archive-date={{ר}}5טן נאוועמבער 2013|accessdate=4טן אויגוסט 2013|deadurl=yes|df=}}</ref> | סאטורן איז דער ווייטסטער פון די פינעף פלאנעט וואס זענען גרינג זעבאר מיטן נאקעטן אויג פון דער ערד—די אנדערע פיר זענען [[מערקור]], [[ווענוס]], [[מאדים]] און [[יופיטער]]. (אוראנוס און אמאל [[וועסטא 4|4 וועסטא]] זענען זעבאר צום נאקעטן אויג אוין טונקעלע הימלען.) אז מען קוקט אויף סאטורן אין דעם נאכט־הימל זעט א העל, געלן פונקט פון ליכט מיט א העלקייט געווענליך צווישן +1 און 0. עס דויערט אומגעפער 29.5 יאר ביז סאטורן ענדיגט א גאנצע הקפה פונעם עקליפטיק קעגן דעם הינטערגרונט קאנסטעלאציעס פון די מזלות. רוב מענטשן דארפן אן אפטישע הילף (גאר גרויסע בינאקלען (א קליינעם טעלעסקאפ) וואס פארגרעסערט כאטש 30 מאל צו זען א בילד פון סאטורנ'ס רינגען מיט א קלארער רעזאלוציע.<ref name="NMM Saturn" /><ref name="binoculars" /> צוויי מאל אין יעדן סאטורן־יאר (בערך יעדע 15 ערד־יאר), ווערן די רינגען פארשוואונדן פונעם אויסבליק, צוליב דעם וואס זיי זענען פארווינקעלט און ווייל זיי זענען גאר דין. די נעקסטע אזעלכע "פארשווינדונג" וועט פאסירן אין יאר 2025, אבער דעמאלסט וועט סאטורן זיין גאנץ נאנט צו דער זון (קוקנדיק פון דער ערד) און מען וועט נישט קענען א סך זען.<ref>{{cite web|url=http://www.classicalastronomy.com/news/anmviewer.asp?a=313&z=28|title=Saturn's Rings Edge-On|date=2013|publisher=Classical Astronomy|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105231722/http://www.classicalastronomy.com/news/anmviewer.asp?a=313&z=28|archive-date={{ר}}5טן נאוועמבער 2013|accessdate=4טן אויגוסט 2013|deadurl=yes|df=}}</ref> | ||
| שורה 41: | שורה 42: | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
{{רעפליסטע | {{רעפליסטע | ||
| | |הערות= | ||
<ref name=melosh2011>{{cite book |first1=H. Jay |last1=Melosh |title=Planetary Surface Processes |volume=13 |series=Cambridge Planetary Science |publisher=Cambridge University Press |date=2011 |isbn=978-0-521-51418-7 |page=5 |url=https://books.google.com/books?id=3bQD1DJgliIC&pg=PA5}}</ref> | <ref name=melosh2011>{{cite book |first1=H. Jay |last1=Melosh |title=Planetary Surface Processes |volume=13 |series=Cambridge Planetary Science |publisher=Cambridge University Press |date=2011 |isbn=978-0-521-51418-7 |page=5 |url=https://books.google.com/books?id=3bQD1DJgliIC&pg=PA5}}</ref> | ||
| שורה 77: | שורה 78: | ||
[[קאַטעגאָריע:פלאנעטן פון דער זון סיסטעם]] | [[קאַטעגאָריע:פלאנעטן פון דער זון סיסטעם]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:שבתאי]] | |||