אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "חשון"

חשון (זעט מקור)

רעוויזיע פון 15:02, 26 אקטאבער 2023

2,138 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 2 יאָר

פארברייטערט

מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן

102,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 11: / שורה 11: @@
 אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש השמיני"{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|לח}}|שם=מא}}. דער חודש ווערט אויך גערופן אין פסוק "ירח בול"{{הערה|שם=מא}}, א נאמען וואס מען טרעפט אויך אין [[כנענ'יש]]ע אויפשריפטן{{הערה|{{ספר בארכיון האינטרנט|[[יצחק אבישור]]|כתובות פיניקיות והמקרא|ketovotfiniiyote0001avis|א. רובינשטיין, 1979, עמ' 142|-|עמוד=142}}}}. עס באדייט "וועלקן", ווייל די בלעטער פאלן אראפ און די גראז אין פעלד ווערן פארוועלקט, אדער "שטיקער", ווייל די ערד ווערט צעברעקלט אויף שטיקער, אדער "געמיש", ווייל מען מישט אויס גראזן פאר די בהמות צו עסן פונדערהיים נאך וואס עס ענדיגן זיך די גראזן אויפן פעלד{{הערה|שם=ירושלמי|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. חז"ל דרש'ענען דעם נאמען אויף דער [[מבול]], וואס האט זיך אנגעהויבן אין דעם חודש און א זכר דערפון איז נאך געבליבן ביז ווען דער בית המקדש איז אויפגעשטעלט געווארן{{הערה|{{תנחומא|נח|יא}}; {{ילקוט שמעוני|מלכים א|קפד}}}}. פון די ראשונים איז פארהאן ווער עס טייטשט אז עס קומט פון זעלבן שורש ווי דאס ווארט מבול, אנדייטנדיג אויף די [[רעגן|רעגנס]] וועלכע הייבן זיך אן אין דעם חודש{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|לח|מפרש=רד"ק}}}}.
-דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אראח-שׂאמנא" (אדער "וַרחֶשׁמָן") אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, וואס טייטשט דער אכטער חודש; די [[קאנסאנאנט]]ן ו' און מ' זענען אפט געווארן אויפגעטוישט אין שפעטער-בבל'יש, ברענגענדיג צו "מרחשון"{{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176|כיוון=שמאל}}. טייל פארשער צווייפלען אין די ריכטיגקייט פון דעם הסבר, ווייל די אנדערע מאנאטן זענען נישט גערופן געווארן לויט זייער צאל. צווישן אנדערע פארגעשלאגענע [[עטימאלאגיע]]ס זענען "רעגן-מאנאט", און אז עס נעמט זיך פון דער [[פערסיש]]ער נאמען פאר דעם מאנאט, "מַרְכַּשַן", מיט אן אומקלארן באדייט.
+דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אראח-שׂאמנא" (אדער "וַרחֶשׁמָן") אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, וואס טייטשט דער אכטער חודש; די [[קאנסאנאנט]]ן ו' און מ' זענען אפט געווארן אויפגעטוישט אין שפעטער-בבל'יש, ברענגענדיג צו "מרחשון"{{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176|כיוון=שמאל}}. טייל פארשער צווייפלען אין די ריכטיגקייט פון דעם הסבר, ווייל די אנדערע מאנאטן זענען נישט גערופן געווארן לויט זייער צאל. צווישן אנדערע פארגעשלאגענע [[עטימאלאגיע]]ס זענען "רעגן-מאנאט", אדער אז עס נעמט זיך פון דער [[פערסיש]]ער נאמען פאר דעם מאנאט, "מַרְכַּשַן", מיט אן אומקלארן באדייט.
-אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|שם=ירושלמי}}. די [[תימן|תימנים]] זאגן עס ארויס '''מְרַח־שְׁוָן''', וואס שטימט מיטן בבל'ישן מקור; אין רוב פלעצער זאגט מען עס אבער ארויס '''מַר־חֶשְוָן''', וואס האט ווארשיינליך צוגעברענגט אז "מר" זאל ווערן באטראכט ווי א פרעפיקס און אוועקפאלן{{הערה|ארי זיבוטפסקי, [https://www1.biu.ac.il/File/Parasha/zibotevski.pdf חשוון, מר-חשוון או מרח-שוון?], דף שבועי אוניברסיטת בר-אילן 1288, בראשית תשע"ט}}. דער ווארט "מר" איז געווארן געטייטשט "טראפ", ווי "הֵן גּוֹיִם כְּמַר מִדְּלִי"{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|מ|טו}}}}, צוליב די רעגנס וועלכע הייבן זיך אן{{הערה|פרי חדש, אבן העזר סימן קכ"ו ס"ק כ"ב}}, אדער טייטשט עס "ביטער", ווייל עס איז א חודש אן קיין [[יום טוב]]{{הערה|מועד לכל חי פרק כ"ו אות ד'; קמח סלת, עמ' קנ"ד; שדי חמד, אסיפת דינים מערכת חתן וכלה אות כ"ג.}}. אנדערע האבן אבער אפגעווארפן, אז דער נאמען איז ארויפגעקומען פון בבל און ווערט נישט געטייטשט אין [[לשון קודש]]{{הערה|בצל החכמה, חלק ב' סי' ס'}}.
+אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|שם=ירושלמי}}. די [[תימן|תימנים]] זאגן עס ארויס '''מְרַח־שְׁוָן''', וואס שטימט מיטן בבל'ישן מקור, אין און עטליכע [[אשכנזים|אשכנז'ישע]] כתבי יד פון [[ראשונים|תקופת הראשונים]] טרעפט מען "שוון" אלס קיצור דערפון{{הערה|צום ביישפיל [https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990025281370205171/NLI?volumeItem=2#$FL135970692 סידור מנהג אשכנז המערבי] פון די פריע ה' אלפים יארן}}. אין רוב פלעצער זאגט מען עס אבער ארויס '''מַר־חֶשְוָן''', וואס האט ווארשיינליך צוגעברענגט אז "מר" זאל ווערן באטראכט ווי א פרעפיקס און אוועקפאלן{{הערה|ארי זיבוטפסקי, [https://www1.biu.ac.il/File/Parasha/zibotevski.pdf חשוון, מר-חשוון או מרח-שוון?], דף שבועי אוניברסיטת בר-אילן 1288, בראשית תשע"ט}}. דעם קיצור חשון טרעפט מען אין כתבי יד פון בעפאר [[אחרונים|תקופת האחרונים]]{{הערה|[https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/71daf959-48ba-43e8-8608-aad9dfa4a9cb/surfaces/a476018e-2777-4ae1-8641-a9135790ccf1/ קאלאפאן] פון יאר [[ה'ר"ט]]; [https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/0b9a5ad6-47dd-4b80-aa95-414b58388744/surfaces/289bb551-39e7-4c29-82d9-e1166ab25014 קאלאפאן] פון יאר [[ה'רי"א]]}}. דער פרעפיקס "מר" איז געווארן געטייטשט "טראפ", ווי "הֵן גּוֹיִם כְּמַר מִדְּלִי"{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|מ|טו}}}}, צוליב די רעגנס וועלכע הייבן אן טראפן{{הערה|פרי חדש, אבן העזר סימן קכ"ו ס"ק כ"ב}}, אדער טייטשט עס "ביטער", ווייל עס איז א חודש אן קיין [[יום טוב]]{{הערה|מועד לכל חי פרק כ"ו אות ד'; קמח סלת, עמ' קנ"ד; שדי חמד, אסיפת דינים מערכת חתן וכלה אות כ"ג.}}. אנדערע האבן אבער אפגעווארפן, אז דער נאמען איז ארויפגעקומען פון בבל און ווערט נישט געטייטשט אין [[לשון קודש]]{{הערה|בצל החכמה, חלק ב' סי' ס'}}.
+דער חודש דארף ווערן געשריבן "מרחשון" אין א [[גט]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אבן העזר|קכו|מפרש=רמ"א}}, סעיף ז'}}, ווי אויך אין א [[כתובה]] און אנדערע [[שטר]]ות{{הערה| נחלת שבעה, שטרות סי' ד'}}. אויב האט מען עס געשריבן "מרחשוון", מיט צוויי ו', איז עס אויך כשר{{הערה|ראש פינה, אבן העזר סי' קכ"ו; {{ערוך השולחן|אבן העזר|קכו|יז}}.}}. אויב האט מען געשריבן "מר חשון", אפגעטיילט אין צוויי ווערטער, איז עס ספק אויב עס איז כשר{{הערה|זעט: {{ערוך השולחן|אבן העזר|קכו|יז}}, אז במקום עיגון קען מען מיקל זיין}}. אויב האט מען עס געשריבן "חשון" איז עס כשר, ווייל אזוי רופט מען עס ביי מענטשן{{הערה|גט פשוט, אבן העזר סי' קכו, ס"ק ז}}.
 די פאלאשן רופן דעם חודש 'תשואן'.
@@ שורה 34: / שורה 36: @@
 == מועדים וזמנים ==
 * '''[[תענית בה"ב]]''' – א [[תענית]] אין דעם מאנטאג וואס איז נאך ראש חודש, און דאנערשטאג און מאנטאג דערנאך
+* '''[[סיגד]]''' – א יום טוב פון רייניגונג און זיך הייליגן ביי די [[פאלאשן]], אין [[כ"ט חשון]], פופציג טעג נאך [[יום כיפור]]
 ==דרויסנדע לינקס==