מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
ק (החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע") |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (8 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = science that studies the terrestrial surface, the societies that inhabit it and the territories, landscapes, places or regions that form it when interacting with each other|העב=תחום מדעי העוסק בשטחי כדור הארץ|דייטש=Wissenschaft, die sich mit der räumlichen Struktur und Entwicklung der Erdoberfläche befasst|}} | |||
[[טעקע:Physical_world.jpg|300px|קליין|מאפע פון דער ערד]] | [[טעקע:Physical_world.jpg|300px|קליין|מאפע פון דער ערד]] | ||
'''געאָגראַפיע''' (פון [[גריכיש]] ''γεωγραφία'' - ''געאָגראַפיאַ'') איז די [[וויסנשאפט]] וואס פארנעמט זיך מיט דעם אויסשטעל און כאראקטאר פון דעם [[ערד פלאנעט]], סיי פון דעם [[ים]] און סיי פון דער יבשה. צום ביישפיל, די וויסנשאפט פון א געוויסער [[מדינה]], וואו זי ליגט ווער זענען אירע שכנים, די קלימאטן, די [[באפעלקערונג|איינוואוינער]], אדער די גרויסקייט פון א באשטימטן [[אקעאן]], וואספארא סארט באשעפענישן שווימען אין אים, אא"וו. | '''געאָגראַפיע''' (פון [[גריכיש]] ''γεωγραφία'' - ''געאָגראַפיאַ'') איז די [[וויסנשאפט]] וואס פארנעמט זיך מיט דעם אויסשטעל און כאראקטאר פון דעם [[ערד פלאנעט]], סיי פון דעם [[ים]] און סיי פון דער יבשה. צום ביישפיל, די וויסנשאפט פון א געוויסער [[מדינה]], וואו זי ליגט ווער זענען אירע שכנים, די קלימאטן, די [[באפעלקערונג|איינוואוינער]], אדער די גרויסקייט פון א באשטימטן [[אקעאן]], וואספארא סארט באשעפענישן שווימען אין אים, אא"וו. | ||
| שורה 19: | שורה 20: | ||
| [[אקעאנאגראפיע]] || [[בארטן געאגראפיע]] || [[ביאגעגאגראפיע]] || [[געאדעזיע]] | | [[אקעאנאגראפיע]] || [[בארטן געאגראפיע]] || [[ביאגעגאגראפיע]] || [[געאדעזיע]] | ||
|- | |- | ||
| | | [[טעקע:Delicate Arch LaSalle.jpg|96px]] || [[טעקע:Meander-en.svg|96px]] || [[טעקע:Khajuraho-landscape.jpg|96px]] || [[טעקע:Gavin Plant.JPG|96px]] | ||
|- | |- | ||
| | | [[געאמארפאלאגיע]] || [[הידראלאגיע]] און [[הידראגראפיע]] || [[לאנדשאפט עקאלאגיע]]|| [[סביבה-פארוואלטונג]] | ||
|- | |- | ||
| || | | || [[טעקע:Soil profile.jpg|96px]] || [[טעקע:Cyclone Catarina from the ISS on March 26 2004.JPG|96px]] | ||
|- | |- | ||
| || | | || [[פעדאלאגיע]] || [[קלימאטאלאגיע]] און [[מעטעאראלאגיע]] | ||
|} | |} | ||
</center> | </center> | ||
=== מענטשליכע געאגראפיע === | === מענטשליכע געאגראפיע === | ||
מענטשליכע געאגראפיע איז א צווייג פון געאגראפיע וואס פאקוסירט אויף דער שטודיע פון פראצעסן און פורעמס וואס טוען אויספורעמען די מענטשליכע געזעלשאפט. זי נעמט איין [[מענטש]]ליכע, [[פאליטיק|פאליטישע]], [[קולטור]]עלע און [[עקאנאמיק|עקאנאמישע]] אספעקטן, און שטודירט [[באפעלקערונג]], [[לאנדווירטשאפט]], [[אינדוסטריע]], [[ענערגיע]], [[לופט | מענטשליכע געאגראפיע איז א צווייג פון געאגראפיע וואס פאקוסירט אויף דער שטודיע פון פראצעסן און פורעמס וואס טוען אויספורעמען די מענטשליכע געזעלשאפט. זי נעמט איין [[מענטש]]ליכע, [[פאליטיק|פאליטישע]], [[קולטור]]עלע און [[עקאנאמיק|עקאנאמישע]] אספעקטן, און שטודירט [[באפעלקערונג]], [[לאנדווירטשאפט]], [[אינדוסטריע]], [[ענערגיע]], [[לופט פארפעסטיגונג]] און [[רשימה:לענדער פון דער וועלט|לענדער פון דער וועלט]]. | ||
<center> | <center> | ||
| שורה 37: | שורה 37: | ||
:{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | ||
| | | || || [[טעקע:Christaller model 1.jpg|96px]] || [[טעקע:Star of life.svg|96px]] | ||
|- | |- | ||
|[[קולטורעלע געאגראפיע]] || [[אנטוויקלונג געאגראפיע]] || [[עקאנאמישע געאגראפיע]] || [[געזונט געאגראפיע]] | |[[קולטורעלע געאגראפיע]] || [[אנטוויקלונג געאגראפיע]] || [[עקאנאמישע געאגראפיע]] || [[געזונט געאגראפיע]] | ||
| שורה 45: | שורה 45: | ||
| [[היסטארישע געאגראפיע|היסטארישע]] און [[צייט געאגראפיע|צייט געאג.]] || [[פאליטישע געאגראפיע|פאליטישע געאג.]] און [[געאפאליטיק]] || [[באפעלקערונג געאגראפיע|באפעלקערונג געאג.]] און [[דעמאגראפיע]] || [[רעליגיע געאגראפיע]] | | [[היסטארישע געאגראפיע|היסטארישע]] און [[צייט געאגראפיע|צייט געאג.]] || [[פאליטישע געאגראפיע|פאליטישע געאג.]] און [[געאפאליטיק]] || [[באפעלקערונג געאגראפיע|באפעלקערונג געאג.]] און [[דעמאגראפיע]] || [[רעליגיע געאגראפיע]] | ||
|- | |- | ||
| | | || [[טעקע:RERParisVision2025.png|96px]] || [[טעקע:Tourists-2-x.jpg|96px]] || [[טעקע:New-York-Jan2005.jpg|96px]] | ||
|- | |- | ||
| [[סאציאלע געאגראפיע]] || [[טראנספארט געאגראפיע]] || [[טוריזם געאגראפיע]] || [[שטאטישע געאגראפיע]] | | [[סאציאלע געאגראפיע]] || [[טראנספארט געאגראפיע]] || [[טוריזם געאגראפיע]] || [[שטאטישע געאגראפיע]] | ||
| שורה 52: | שורה 52: | ||
=== היסטארישע געאגראפיע === | === היסטארישע געאגראפיע === | ||
היסטארישע געאגראפיע איז דער צווייג פון געאגראפיע וואס פארשט פארשידענע געביטן ווי דער מענטש האט געווירקט אויף דער סביבה אין דער פארגאנגענהייט, אדער אנדערש ארויסגערעדט: אלץ וואס מענטשליכע געאגראפיע שטודירט היינט אבער אין די פארגאנגענע יארן. | היסטארישע געאגראפיע איז דער צווייג פון געאגראפיע וואס פארשט פארשידענע געביטן ווי דער מענטש האט געווירקט אויף דער סביבה אין דער פארגאנגענהייט, אדער אנדערש ארויסגערעדט: אלץ וואס מענטשליכע געאגראפיע שטודירט היינט אבער אין די פארגאנגענע יארן. | ||
למשל, איינער פון די קלאסישע געביטן אין געאגראפישער היסטאריע פארשט ווי די קולטורן און געזעלשאפטן האבן זיך אנטוויקלט אריבער דער וועלט און וויאזוי זיי זענען ארויסגעוואקסן אין זייער היינטיגער פארעם. | למשל, איינער פון די קלאסישע געביטן אין געאגראפישער היסטאריע פארשט ווי די קולטורן און געזעלשאפטן האבן זיך אנטוויקלט אריבער דער וועלט און וויאזוי זיי זענען ארויסגעוואקסן אין זייער היינטיגער פארעם. | ||
| שורה 69: | שורה 69: | ||
* באשרייבנדיג | * באשרייבנדיג | ||
* אנאליטיש | * אנאליטיש | ||
=== קארטאגראפיע === | === קארטאגראפיע === | ||
=== געאגראפישע אינפארמאציע סיסטעמען === | === געאגראפישע אינפארמאציע סיסטעמען === | ||
=== דערווייטערטע דערשפירן === | === דערווייטערטע דערשפירן === | ||
=== קוואנטיטאטיווע מעטאדן === | === קוואנטיטאטיווע מעטאדן === | ||
=== קוואליטאטיווע מעטאדן === | === קוואליטאטיווע מעטאדן === | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
די ערשטע מאפעס פון דער וועלט גייען צוריק צו אוראלטן [[בבל]] אין דעם 9טן יארהונדערט פאר דער ציווילער רעכענונג. די גריכן האלטן [[אנאקסימאנדראס]] ווי דער גרינדער פון געאגראפיע. ער האט געברענגט פון די בבליים דעם [[גנאמאן]], אן אינסטרומענט מיט וואס מען קען מעסטן אויף וועלכער [[גארטל ליניע (געאגראפיע)|גארטל ליניע]] מען געפינט זיך. טייל האלטן אז [[פיטאגאראס]] איז געווען דער ערשטער וואס האט געזאגט אז דער ערד־פלאנעט איז א קיילעך. | די ערשטע מאפעס פון דער וועלט גייען צוריק צו אוראלטן [[בבל]] אין דעם 9טן יארהונדערט פאר דער ציווילער רעכענונג. די גריכן האלטן [[אנאקסימאנדראס]] ווי דער גרינדער פון געאגראפיע. ער האט געברענגט פון די בבליים דעם [[גנאמאן]], אן אינסטרומענט מיט וואס מען קען מעסטן אויף וועלכער [[גארטל ליניע (געאגראפיע)|גארטל ליניע]] מען געפינט זיך. טייל האלטן אז [[פיטאגאראס]] איז געווען דער ערשטער וואס האט געזאגט אז דער ערד־פלאנעט איז א קיילעך. [[עראטאסטענעס]] האט גערעכנט דעם [[ראדיוס]] פון דער ערד. | ||
[[היפארכוס]] האט אוועקגעשטעלט די סיסטעם פון געאגראפישע קאארדינאטן—גארטל ליניעס און [[מערידיאן|מערידיאנען]]. ער האט געניצט א סעקסאגעזימאלע סיסטעם (געבויט אויפן נומער 60) וואס ער האט געלערנט פון די בבליים, מיט די מערידיאנען צעטיילט אויף 360º ([[גראד (ווינקל)|גראד]], און יעדער גראד צעטיילט אויף '60 ([[מינוט (ווינקל)|מינוטן]]. אין [[כינע]] האט געאגראפיע זיך אנטוויקלט פונעם 3טן יארהונדערט אָן. | [[היפארכוס]] האט אוועקגעשטעלט די סיסטעם פון געאגראפישע קאארדינאטן—גארטל ליניעס און [[מערידיאן|מערידיאנען]]. ער האט געניצט א סעקסאגעזימאלע סיסטעם (געבויט אויפן נומער 60) וואס ער האט געלערנט פון די בבליים, מיט די מערידיאנען צעטיילט אויף 360º ([[גראד (ווינקל)|גראד]], און יעדער גראד צעטיילט אויף '60 ([[מינוט (ווינקל)|מינוטן]]. אין [[כינע]] האט געאגראפיע זיך אנטוויקלט פונעם 3טן יארהונדערט אָן. | ||
| שורה 97: | שורה 88: | ||
אין די 18טן און 19טן יארהונדערטער האט מען אנגעהויבן צו אנערקענען געאגראפיע ווי א באזונדערן אקאדעמישן דיסציפלין. | אין די 18טן און 19טן יארהונדערטער האט מען אנגעהויבן צו אנערקענען געאגראפיע ווי א באזונדערן אקאדעמישן דיסציפלין. | ||
איבער די לעצטע צוויי יארהונדערטער האבן | איבער די לעצטע צוויי יארהונדערטער האבן די אוואנסירונגען אין טעכנאלאגיע מיט קאמפיוטערס אנטוויקלט געפירט צו דער אנטוויקלונג פון [[געאמאטיק]]. די שטארקע פארבינדונגען צווישן געאגראפיע און די וויסנשאפטן פון [[געאלאגיע]] און [[באטאניק]], ווי אויך [[עקאנאמיק]], [[סאציאלאגיע]] און [[דעמאגראפיע]] האבן געוואקסן, ספעציעל דורך ערד סיסטעם וויסנשאפט. | ||
== בארימטע געאגראפן == | == בארימטע געאגראפן == | ||
* [[עראטאסטענעס]] | * [[עראטאסטענעס]] (276 פאר דער ציווילער רעכענונג - 194 פאר דער ציווילער רעכענונג) - האט גערעכנט די גרייס פון דער ערד. | ||
* [[סטראבאן]] | * [[סטראבאן]] (64 פאר דער ציווילער רעכענונג - 26) - פארפאסער פון [[געאגראפיקא]], איינע פון די ערשטע ביכער וועגן געאגראפיע. | ||
* [[תלמי]] (90 - 168) - האט צוזאמענגעשטעלט גריכישע און רוימישע וויסן פון געאגראפיע אין דעם בוך [[געאגראפיא]]. | * [[תלמי]] (90 - 168) - האט צוזאמענגעשטעלט גריכישע און רוימישע וויסן פון געאגראפיע אין דעם בוך [[געאגראפיא]]. | ||
* [[אל אידריסי]] (אראביש: أبو عبد الله محمد الإدريسي) (1100–1165/66) - פארפאסער פון נוזהאטול מושטאק. | * [[אל אידריסי]] (אראביש: أبو عبد الله محمد الإدريسي) (1100–1165/66) - פארפאסער פון נוזהאטול מושטאק. | ||
* [[גערארדוס מערקאטאר]] | * [[גערארדוס מערקאטאר]] (1512–1594) - [[קארטאגראף]] וואס האט פראדוצירט די [[מערקאטאר פראיעקטירונג]]. | ||
* [[אלעקסאנדער פאן האמבאלט]] (1769 - 1859) - בארעכנט דער פאטער פון מאדערנער געאגראפיע, האט געלייגט די יסודות פארן פעלד פון [[ביאגעאגראפיע]]. | * [[אלעקסאנדער פאן האמבאלט]] (1769 - 1859) - בארעכנט דער פאטער פון מאדערנער געאגראפיע, האט געלייגט די יסודות פארן פעלד פון [[ביאגעאגראפיע]]. | ||
* [[קארל ריטער]] (1779–1859) - דער פאטער פון מאדערנער געאגראפיע; ער איז געווען דער ערשטער פראפעסאר פון געאגראפיע אינעם [[בערלינער אוניווערסיטעט]]. | * [[קארל ריטער]] (1779–1859) - דער פאטער פון מאדערנער געאגראפיע; ער איז געווען דער ערשטער פראפעסאר פון געאגראפיע אינעם [[בערלינער אוניווערסיטעט]]. | ||
| שורה 113: | שורה 104: | ||
[[קאַטעגאָריע:געאגראפיע|*]] | [[קאַטעגאָריע:געאגראפיע|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:עלעמענטארע ארטיקלען צו פארברייטערן]] | ||
[[HE:גאוגרפיה]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||