אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אבימלך מלך גרר"

1,988 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 2 יאָר
שורה 4: שורה 4:


== געשטאלט פון אבימלך אין תורה ==
== געשטאלט פון אבימלך אין תורה ==
אין ראם פון זיין וואנדערן איז אברהם אריבער וואוינען נעבן פלשתים{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|א|יח}}}}. פאר די וואס האבן נאכגעפרעגט וועגן שרה, וואס איז געווען א שיינע, האט ער גענטפערט אז זי איז זיין שוועסטער. אבימלך האט גענומען שרה פאר א ווייב און אין רעזולטאט האט גאט ערשיינט אין זיין [[חלום]]{{הערה|[[מאיר שלו]] צייכנט אין זיין ספר '''ראשית''' (הוצאת [[עם עובד]], 2008) אז דאס איז די ערשטע חלום וואס ווערט דערמאנט אין תנ"ך.}} און האט אים אינפארמירט אז די פרוי איז די פרוי פון אברהם, און אז אבימלך וועט שטארבן אויב ער וועט פארזעצן איר צו האלטן. פון די דיאלאג קען מען פארשטיין אז גאט זאגט עדות אויף אבימלך אז ער האט דאס געטון אומוויסנד, און ער באווייזט זיך עקסטער צו אים כדי אים אפהאלטן פון זינד. צומארגן, דערציילט אבימלך פאר זיינע מענטשן די מעשה, מוסרט אברהם פארן זאגן ליגנט, גיבט אים צוריק זיין ווייב, און שענקט אים אויך א גרויס פארמעגן אלס פארגיטיגונג, אריינגערעכנט [[שאף]] [[רינדער]] און [[קנעכט]], און לאנדט אים אויך צו וואוינען אין זיין לאנד: "הִנֵּה אַרְצִי לְפָנֶיךָ בַּטּוֹב בְּעֵינֶיךָ שֵׁב."{{ביאור|האט איז מיין לאנד פאר דיר, אוואו עס געפעלט דיר זיץ}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|טו}}}}
אין ראם פון זיין וואנדערן איז אברהם אריבער וואוינען נעבן פלשתים{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|א|יח}}}}. פאר די וואס האבן נאכגעפרעגט וועגן שרה, וואס איז געווען א שיינע, האט ער גענטפערט אז זי איז זיין שוועסטער. אבימלך האט גענומען שרה פאר א ווייב און אין רעזולטאט האט גאט ערשיינט אין זיין [[חלום]]{{הערה|[[מאיר שלו]] צייכנט אין זיין ספר '''ראשית''' (הוצאת [[עם עובד]], 2008) אז דאס איז די ערשטע חלום וואס ווערט דערמאנט אין תנ"ך.}} און האט אים אינפארמירט אז די פרוי איז די פרוי פון אברהם, און אז אבימלך וועט שטארבן אויב ער וועט פארזעצן איר צו האלטן. פון די דיאלאג קען מען פארשטיין אז גאט זאגט עדות אויף אבימלך אז ער האט דאס געטון אומוויסנד, און ער באווייזט זיך עקסטער צו אים כדי אים אפהאלטן פון זינד. צומארגן, דערציילט אבימלך פאר זיינע מענטשן די מעשה, מוסרט אברהם פארן זאגן ליגנט, גיבט אים צוריק זיין ווייב, און שענקט אים אויך א גרויס פארמעגן אלס פארגיטיגונג, אריינגערעכנט [[שאף]] [[רינדער]] און [[קנעכט]], און לאנדט אים אויך צו וואוינען אין זיין לאנד: "הִנֵּה אַרְצִי לְפָנֶיךָ בַּטּוֹב בְּעֵינֶיךָ שֵׁב."{{ביאור|האט איז מיין לאנד פאר דיר, אוואו עס געפעלט דיר זיץ.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|טו}}}}


שפעטער{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כא|כב|לב}}}} טרעפט זיך אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מיניסטער, מיט אברהם און בינדט מיט אים א בונד. אברהם מוכיח אותו על באר מים שגזלו אנשי אבימלך, ואבימלך מצטדק ומשיב לו את הבאר. ואף נשבע כי הבאר היא של אברהם, ועל כן נקבע שמה ל[[באר שבע]]. המקרא מציין כי היחסים הוסיפו להיות תקינים, וכי אברהם גר באין מפריע ימים רבים בארץ פלשתים.
שפעטער{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כא|כב|לב}}}} טרעפט זיך אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מיניסטער, מיט אברהם און בינדט מיט אים א בונד. אברהם מוסרט אים וועגן א ברונעם וואסער וואס אבימלכ'ס מענטשן האבן גערויבט, און אבימלך בארעכטיגט זיך און קערט צוריק די ברונעם. און שווערט אפילו אז די ברונעם געהער צו אברהם, און דעריבער איז איר נאמען באשטימט צו ווערן גערופן [[באר שבע]]. דער פסוק צייכנט אז די באציאונגען האבן פארגעזעצט צו זיין געהעריג, און אז אברהם האט געוואוינט רוהיגערהייט נאך א לאנגע צייט אין פלשתים.


מאורע דומה עבר גם על יצחק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|א|ל}}}}. כאשר פקד את ארץ כנען רעב, לא עזב יצחק את הארץ, אלא בוחר לגור ב[[גרר (אזור קדום)|גרר]], כנראה בשל היחסים הטובים שהיו בין השליט לאביו. גם במקרה הזה אומר יצחק בתשובה לשאלת אנשי המקום שאשתו טובת המראה היא אחותו, לאור החשש שינסו להרוג אותו ולקחת את [[רבקה]]. בפעם הזאת אבימלך נזהר מלמהר לקחת אותה, אולי עקב הניסיון הקודם, ובמהלך הימים רואה או מבין שרבקה ויצחק למעשה נשואים, בשל גילויי החיבה שביניהם - "וְהִנֵּה יִצְחָק מְצַחֵק אֵת רִבְקָה אִשְׁתּוֹ". הוא מזמן את יצחק אליו, ומוכיח אותו על כך שאמר כי רבקה היא אחותו, והדבר כמעט גרם לכך, שאבימלך חטא ברבקה. יצחק הצטדק באומרו כי שיקר מחשש שמא יהרגוהו, ואבימלך קיבל את התנצלותו ולאחר תוכחה נוספת: "מַה זֹּאת עָשִׂיתָ לָּנוּ? כִּמְעַט שָׁכַב אַחַד הָעָם אֶת אִשְׁתֶּךָ, וְהֵבֵאתָ עָלֵינוּ אָשָׁם."{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|י}}}}, הודיע ברבים שליצחק יש הגנה מלכותית, ומי שיפגע בו ובאשתו יומת.
אן ענליכע געשעניש האט פאסירט צו יצחק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|א|ל}}}}. ווען אין ארץ כנען האט אויסגעבראכן אן הונגער, האט יצחק נישט פארלאזט דאס לאנד, נאר ער האט אויסגעוועלט צו וואוינען אין [[גרר]], לכאורה אלס די גוטע באציאונגען צווישן דער הערשער און זיין טאטע. אויך אין דעם פאל זאגט יצחק אז זיין ווייב איז זיין שוועסטער פאר די היגע מענטשן וואס פרעגן זיך נאך די שיינע פרוי, אויס מורא אז מען וועט אים פרובירן צו ערמארדן און נעמען [[רבקה]]. אבימלך גיבט אכטונג אין די פאל פון זיך איילן איר צו נעמען, קען זיין אלס פריערידע ערפארונג, און דורכאויס די צייט זעט אדער פארשטייט ער אז רבקה און יצחק זענען געהייראט, וועגן ליבשאפט באווייזן צווישן זיי - "וְהִנֵּה יִצְחָק מְצַחֵק אֵת רִבְקָה אִשְׁתּוֹ". ער רופט יצחק , און מוסרט אים אויף דעם וואס ער האט געזאגט אז רבקה איז זיין שוועסטער, און דאס האט כמעט צוגעברענגט אז אבימלך זאל זינדיגן מיט רבקה. יצחק האט זיך בארעכטיגט אז ער האט ליגנט געזאגט אלס מורא אז מען וועט אים טויטן, און אבימלך האט אנגענומען זיין אנטשולדיגונג מוסרנדיג: "מַה זֹּאת עָשִׂיתָ לָּנוּ? כִּמְעַט שָׁכַב אַחַד הָעָם אֶת אִשְׁתֶּךָ, וְהֵבֵאתָ עָלֵינוּ אָשָׁם."{{ביאור|וואס האסטו אונז געטון? כמעט האט איינער פון פאלק גענומען דיין ווייב, און דו וואלסט געברענגט אויף אונז א שולד.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כו|י}}}}, האט ער געלאזט וויסן אז יצחק האט א קעניגליכע שוץ, און ווער עס וועט טשעפען אים און זיין ווייב וועט באקומען טויט שטראף.


לאחר שיצחק מתעשר וגורם לקנאת הפלשתים, אבימלך מבקש ממנו ללכת מאיתם ולמעשה מגרש אותו. יצחק עובר לגור בקרבת מקום ב[[נחל גרר]]. לאחר מספר מריבות על בארות בין יצחק לאנשי אבימלך, אבימלך עם פיכול שר צבאו ואחוזת רעהו הטוב, מופיע אצל יצחק ומבקש לתקן את יחסיהם, ולכרות ברית גם עם יצחק כשם שכרת ברית עם אברהם, כי ראו שה' היה עמו. יצחק מקבל אותו בתוכחה, אך לבסוף עושה לו משתה. אבימלך ואנשיו אף לנים אצלו, ובבוקר הם נשבעים אחד לשני, במה שנראה כמעשה ברית.
נאך וואס יצחק ווערט רייך און ברענגט צו אז די פלשתים זאלן מקנא זיין, בעט אים אבימלך אז ער זאל גיין פון דארט און פאקטיש פארטרייבט ער אים. יצחק גייט אריהער וואוינען נישט וויט פון דארט אין [[נחל גרר]]. נאך א צאל קריגערייען ארום די ברונעמס צווישן יצחק און אבימלכ'ס מענטשן, ערשיינט אבימלך אין באגלייטונג פון פיכול זיין מיליטער מינסטער און זיינע גוטע פריינד ביי יצחק און בעט צו פאריכטן זייערע באציאונגען, און בינדט א בונד אויך מיט יצחק פונקט ווי מיט זיין טאטן אברהם, ווייל זיי האבן געזען אז גאט איז מיט אים. יצחק נעמט אים אויף מיט בייזערהייט, אבער ענדע עסט ער מיט אים א סעודה. אבימלך און זיינע מענטשן נעכטיגן אפילו ביי אים, און צופרי שווערן זיי זיך איינער צום צווייטן, א זאך וואס קוקט אויס ווי א בונד.


מתגובתו הנסערת של אבימלך למעשה ההסתרה, ומפעולותיו לאחר מכן, ניתן ללמוד שמעשים כאלו כמו לקיחת אשת איש, לא היו מקובלים תחת שלטונו. "וַיִּקְרָא אֲבִימֶלֶךְ לְאַבְרָהָם וַיֹּאמֶר לוֹ: מֶה עָשִׂיתָ לָּנוּ וּמֶה חָטָאתִי לָךְ, כִּי הֵבֵאתָ עָלַי וְעַל מַמְלַכְתִּי חֲטָאָה גְדֹלָה, מַעֲשִׂים אֲשֶׁר לֹא יֵעָשׂוּ עָשִׂיתָ עִמָּדִי."{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|ט}}}}.
פון זיין שטורעמישע רעאקציע פארן אקט פון באהאלטן, און פון זיינע אקטיוון דערנאך, קען מען פארשטיין אז אזעלכע זאכן ווי נעמען אן אשת איש, זענען נישט געווען אנגענומען אונטער אבימלכ'ס הערשאפט. "וַיִּקְרָא אֲבִימֶלֶךְ לְאַבְרָהָם וַיֹּאמֶר לוֹ: מֶה עָשִׂיתָ לָּנוּ וּמֶה חָטָאתִי לָךְ, כִּי הֵבֵאתָ עָלַי וְעַל מַמְלַכְתִּי חֲטָאָה גְדֹלָה, מַעֲשִׂים אֲשֶׁר לֹא יֵעָשׂוּ עָשִׂיתָ עִמָּדִי."{{ביאור|און אבימלך האט גערופן אברהם און אים געזאגט: וואס האסטו געטאן צו אונז און וואס האב איך געזינדיגט, אז דו האסט געברענגט אויף מיר און מיין קעניגרייך א גרויסע זינד, זאכן וואס טארן נישט געשען האסטו געטאן מיט מיר.}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כ|ט}}}}.


== דמותו של אבימלך בפרשנים ==
== דמותו של אבימלך בפרשנים ==
486

רעדאגירונגען