אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "שבט (חודש)"
(פארברייטערט) |
(פארברייטערט) |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
חודש שבט פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן [[יאנואר]]-[[פעברואר]] אין [[גרעגאריאנישער קאלענדאר|גרעגאריאנישן קאלענדאר]], אין דער סעזאן פון [[ווינטער]] אין דעם [[צפון האלבקיילעך]] און פון [[זומער]] אין דעם [[דרום האלבקיילעך]] (וואו עס איז גלייך צו חודש [[אב]] אין צפון האלבקיילעך). | חודש שבט פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן [[יאנואר]]-[[פעברואר]] אין [[גרעגאריאנישער קאלענדאר|גרעגאריאנישן קאלענדאר]], אין דער סעזאן פון [[ווינטער]] אין דעם [[צפון האלבקיילעך]] און פון [[זומער]] אין דעם [[דרום האלבקיילעך]] (וואו עס איז גלייך צו חודש [[אב]] אין צפון האלבקיילעך). | ||
אין טייל יארן, פאלט אויס [[פיר תקופות|תקופת טבת]] אין דעם חודש. | |||
== אין דער לוח == | == אין דער לוח == | ||
| שורה 10: | שורה 12: | ||
== נאמען == | == נאמען == | ||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "עשתי עשר חודש"{{הערה|{{תנ"ך|דברים|א|ג}}; {{תנ"ך|זכריה|א|ז}}}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "שבט" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש šabāṭu וואס באדייט עפעס וואס שמייסט, צייגנדיג אויף די [[ווינט]]ן וועלכע בלאזן אין דעם חודש{{הערה|{{צ-מאמר|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|קישור=https://www.jstor.org/stable/3259081|כתב עת=Journal of Biblical Literature|שנת הוצאה=1892|עמ=72–94|כרך=11|doi=10.2307/3259081|מחבר=W. Muss-Arnolt}}|כיוון=שמאל}}, אדער אויף די שפעטע [[רעגן|רעגנס]] וועלכע קומען אראפ מיט קראפט{{הערה|מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קעז}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}, און עס ווערט דערמאנט אין [[תנ"ך]]: {{ציטוטון|לְעַשְׁתֵּי עָשָׂר חֹדֶשׁ הוּא חֹדֶשׁ שְׁבָט|{{תנ"ך|זכריה|א|ז}}}}. | אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "עשתי עשר חודש"{{הערה|{{תנ"ך|דברים|א|ג}}; {{תנ"ך|זכריה|א|ז}}}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "שבט" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש šabāṭu וואס באדייט עפעס וואס שמייסט, צייגנדיג אויף די [[ווינט]]ן וועלכע בלאזן אין דעם חודש{{הערה|{{צ-מאמר|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|קישור=https://www.jstor.org/stable/3259081|כתב עת=Journal of Biblical Literature|שנת הוצאה=1892|עמ=72–94|כרך=11|doi=10.2307/3259081|מחבר=W. Muss-Arnolt}}|כיוון=שמאל}}, אדער אויף די שפעטע [[רעגן|רעגנס]] וועלכע קומען אראפ מיט קראפט{{הערה|מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קעז}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}, און עס ווערט דערמאנט אין [[תנ"ך]]: {{ציטוטון|לְעַשְׁתֵּי עָשָׂר חֹדֶשׁ הוּא חֹדֶשׁ שְׁבָט|{{תנ"ך|זכריה|א|ז}}}}. | ||
דער נאמען איז אויך געווארן אויסגעטייטשט אלס אנדייטונג צו די [[צען מכות|מכות אין מצרים]] וועלכע האבן זיך אנגעהויבן אין דעם חודש, לויט איין דעה{{הערה|[[פסיקתא זוטרתי]], שמות ח, י}}. אין [[חסידות|ספרי חסידות]] ווערט עס אויסגעטייטשט מיט פארשידענע [[רמז]]ים לויט די [[ראשי תיבות]]: '''ש'''לום '''ט'''ובה '''ב'''רכה{{הערה|מועד לכל חי, סימן ל' אות ב'}}, '''ש'''מרם '''ב'''רכם '''ט'''הרם, '''ש'''מועות '''ב'''שורות '''ט'''ובות{{הערה|שבט מיהודה, פרשת שמות}}. | |||
== סימבאלן און אייגנשאפטן == | == סימבאלן און אייגנשאפטן == | ||
| שורה 21: | שורה 25: | ||
דער ערשטער האלב חודש ענדיגט די צייט פון "חורף", און דער צווייטער האלב חודש הייבט אן די צייט פון "קור", וועלכע ווערן דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}. זעט אבער {{תנ"ך|בראשית|ח|כב|מפרש=רש"י}}, וואו דער סדר איז פארקערט.}}. | דער ערשטער האלב חודש ענדיגט די צייט פון "חורף", און דער צווייטער האלב חודש הייבט אן די צייט פון "קור", וועלכע ווערן דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}. זעט אבער {{תנ"ך|בראשית|ח|כב|מפרש=רש"י}}, וואו דער סדר איז פארקערט.}}. | ||
[[רבי יעקב יצחק הורוויץ|דער חוזה פון לובלין]] האט געזאגט אז די [[שמחה]] (וואס מען דארף פארמערן אין [[אדר]]) הייבט זיך שוין אן פון חודש שבט{{הערה|חודש בחדשו. זעט אויך זרע קודש, לחמשה עשר בשבט}}. [[רבי חיים האלבערשטאם]] האט צוגעלייגט, אז אנגעהויבן פון ראש חודש שבט גייט נישט אריבער קיין צוויי וואכן אן א [[יומי דפגרא|יומא דפגרא]], ביז נאך [[שבועות]]{{הערה|חינוך צאנז, ב'}}. | |||
== מנהגים == | == מנהגים == | ||
טייל [[שוחט]]ים זענען געווארנט נישט צו שחט'ן קיין [[גאנז]] אין די חדשים פון [[טבת]] און שבט, חוץ אויב זיי עסן עפעס דערפון{{הערה|{{שלחן ערוך|יורה דעה|יא|ד|מפרש=רמ"א}}}}. | טייל [[שוחט]]ים זענען געווארנט נישט צו שחט'ן קיין [[גאנז]] אין די חדשים פון [[טבת]] און שבט, חוץ אויב זיי עסן עפעס דערפון{{הערה|{{שלחן ערוך|יורה דעה|יא|ד|מפרש=רמ"א}}}}. אנדערע פירן זיך אינגאנצן נישט צו עסן קיין גענז, טאמער וועט מען קומען דאס צו שחט'ן{{הערה|[[תשב"ץ קטן]], סימן תקנ"ה}}. | ||
דורכאויס דעם חודש פאלן אויס די וואכן פון [[שובבי"ם]], ווען טייל פירן זיך מיט פארשידענע סיגופים און תיקונים. | דורכאויס דעם חודש פאלן אויס די וואכן פון [[שובבי"ם]], ווען טייל פירן זיך מיט פארשידענע סיגופים און תיקונים. | ||
טייל פירן זיך נישט צו פראווען קיין [[חתונה]] אין חודש שבט{{הערה|זעט שאלות ותשובות מנחת אלעזר, חלק ג' סימן ס"ו}}. אנדערע נעמען אבער אן פארקערט, אז אין שבט קען מען חתונה האבן אפילו סוף חודש, אנדערש ווי אנדערע חדשים{{הערה|ענבי הגפן פרק ב', אין נאמען פון דער דברי חיים פון צאנז}}. | |||
== מועדים וזמנים == | == מועדים וזמנים == | ||
* '''[[חמשה עשר בשבט]]''' – א [[ראש השנה]] פאר די [[בוים|ביימער]]. | * '''[[חמשה עשר בשבט]]''' – א [[ראש השנה]] פאר די [[בוים|ביימער]]. | ||
* '''[[שבת שירה]]''' – דער שבת פון [[פרשת בשלח]]. געפאלט [[י' שבט|י']]-[[י"ז שבט]]. | * '''[[שבת שירה]]''' – דער שבת פון [[פרשת בשלח]]. געפאלט [[י' שבט|י']]-[[י"ז שבט]]. | ||
* '''[[שבת שקלים]]''' – דער ערשטער פון די [[ארבע פרשיות]]. געפאלט אויס רוב יארן אין לעצטן שבת פון חודש שבט{{ביאור|אין 10.5% פון די יארן פאלט אויס [[א' אדר]] אום שבת, און מען ליינט דאן פרשת שקלים.}}. | |||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
רעוויזיע פון 11:20, 29 יוני 2023
דער ארטיקל באהאנדלט דעם חודש שבט. אויב זוכט איר אנדערע באדייטן פונעם ווארט שבט, זעט
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
שבט איז דער פינפטער חודש אין דער אידישער יאר, ציילנדיג פון תשרי, און דער עלפטער חודש ציילנדיג פון ניסן.
חודש שבט פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן יאנואר-פעברואר אין גרעגאריאנישן קאלענדאר, אין דער סעזאן פון ווינטער אין דעם צפון האלבקיילעך און פון זומער אין דעם דרום האלבקיילעך (וואו עס איז גלייך צו חודש אב אין צפון האלבקיילעך).
אין טייל יארן, פאלט אויס תקופת טבת אין דעם חודש.
אין דער לוח
אין דער באשטימטער אידישער לוח, איז שבט אלעמאל א "חודש מלא" פון דרייסיג טעג[1]. דער פאריגער חודש איז אלעמאל א "חודש חסר", מיט 29 טעג, און ראש חודש שבט באשטייט דעריבער פון איין טאג, א' שבט[1]. חודש שבט קען זיך אנהייבן אין א מאנטאג, דינסטאג, מיטוואך, דאנערשטאג אדער שבת[2].
נאמען
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "עשתי עשר חודש"[3]. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "שבט" אין בבל און אין מעסאפאטאמיע בכלל, פון אכד'יש šabāṭu וואס באדייט עפעס וואס שמייסט, צייגנדיג אויף די ווינטן וועלכע בלאזן אין דעם חודש[4], אדער אויף די שפעטע רעגנס וועלכע קומען אראפ מיט קראפט[5]. אין די תקופה פון גלות בבל און שיבת ציון איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים[6], און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: ”לְעַשְׁתֵּי עָשָׂר חֹדֶשׁ הוּא חֹדֶשׁ שְׁבָט” (זכריה א, ז).
דער נאמען איז אויך געווארן אויסגעטייטשט אלס אנדייטונג צו די מכות אין מצרים וועלכע האבן זיך אנגעהויבן אין דעם חודש, לויט איין דעה[7]. אין ספרי חסידות ווערט עס אויסגעטייטשט מיט פארשידענע רמזים לויט די ראשי תיבות: שלום טובה ברכה[8], שמרם ברכם טהרם, שמועות בשורות טובות[9].
סימבאלן און אייגנשאפטן
דער מזל פון דעם חודש איז מזל דלי[10], צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די זון אין דעם חודש[א]. אין די ים המלח מגילות פון דער כת פון קומראן איז מזל דגים דער מזל פון חודש שבט.
לויט דער זוהר, איז חודש שבט קעגן שבט גד[12]. לויט אנדערע, איז עס קעגן שבט אשר[13], אדער קעגן שבט יששכר[14], אדער קעגן שבט דן[15], אדער קעגן שבט יוסף[16], אדער קעגן שבט בנימין[17].
חודש שבט איז קעגן דעם אות צ[10].
דער צירוף פון שם הוי"ה אין דעם חודש איז היו"ה[18], וואס גייט ארויס פון פסוק ”הָמֵר יְמִירֶנּוּ וְהָיָה הוּא”[19].
דער ערשטער האלב חודש ענדיגט די צייט פון "חורף", און דער צווייטער האלב חודש הייבט אן די צייט פון "קור", וועלכע ווערן דערמאנט אין פסוק[20] ”זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ”[21].
דער חוזה פון לובלין האט געזאגט אז די שמחה (וואס מען דארף פארמערן אין אדר) הייבט זיך שוין אן פון חודש שבט[22]. רבי חיים האלבערשטאם האט צוגעלייגט, אז אנגעהויבן פון ראש חודש שבט גייט נישט אריבער קיין צוויי וואכן אן א יומא דפגרא, ביז נאך שבועות[23].
מנהגים
טייל שוחטים זענען געווארנט נישט צו שחט'ן קיין גאנז אין די חדשים פון טבת און שבט, חוץ אויב זיי עסן עפעס דערפון[24]. אנדערע פירן זיך אינגאנצן נישט צו עסן קיין גענז, טאמער וועט מען קומען דאס צו שחט'ן[25].
דורכאויס דעם חודש פאלן אויס די וואכן פון שובבי"ם, ווען טייל פירן זיך מיט פארשידענע סיגופים און תיקונים.
טייל פירן זיך נישט צו פראווען קיין חתונה אין חודש שבט[26]. אנדערע נעמען אבער אן פארקערט, אז אין שבט קען מען חתונה האבן אפילו סוף חודש, אנדערש ווי אנדערע חדשים[27].
מועדים וזמנים
- חמשה עשר בשבט – א ראש השנה פאר די ביימער.
- שבת שירה – דער שבת פון פרשת בשלח. געפאלט י'-י"ז שבט.
- שבת שקלים – דער ערשטער פון די ארבע פרשיות. געפאלט אויס רוב יארן אין לעצטן שבת פון חודש שבט[ב].
נאטיצן
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ח', הלכות ד'–ה'
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תכ"ח, סעיף ב'
- ↑ דברים א, ג; זכריה א, ז
- ↑ W. Muss-Arnolt, "The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents", Journal of Biblical Literature 11, 1892, עמ' 72–94 doi: 10.2307/3259081
- ↑ מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קעז
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק א', הלכה ב'
- ↑ פסיקתא זוטרתי, שמות ח, י
- ↑ מועד לכל חי, סימן ל' אות ב'
- ↑ שבט מיהודה, פרשת שמות
- ↑ 10.0 10.1 ספר יצירה פרק ה' משנה י"ז
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות יסודי התורה, פרק ג', הלכה ז'
- ↑ ספר הזוהר, חלק א, דף קע"ג, עמוד א'
- ↑ ילקוט שמעוני, שמות, רמז תי"ח;
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:היברובוקס
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע רבי יוסף ג’יקטיליה, שערי אורה, סוף שער ה'; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר - ↑ יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'
- ↑ מגלה עמוקות, פרשת בא; ויקח משה, נאך פרשת ויחי
- ↑ רבי פינחס ברבי יעקב הכהן, קידוש ירחים לחודש שבט; סידור בית יעקב להיעב"ץ, בעפאר סליחות לעשרה בטבת
- ↑
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:היברובוקס
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע רבי אברהם בן עזריאל, ערוגת הבושם, חלק א' עמוד 289 - ↑ אר"י, פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'
- ↑ ויקרא כז, לגִ
- ↑ בראשית ח, כב
- ↑ בבא מציעא קו, ב. זעט אבער רש"י, בראשית ח, כב, וואו דער סדר איז פארקערט.
- ↑ חודש בחדשו. זעט אויך זרע קודש, לחמשה עשר בשבט
- ↑ חינוך צאנז, ב'
- ↑ רמ"א, יורה דעה, סימן י"א, סעיף ד'
- ↑ תשב"ץ קטן, סימן תקנ"ה
- ↑ זעט שאלות ותשובות מנחת אלעזר, חלק ג' סימן ס"ו
- ↑ ענבי הגפן פרק ב', אין נאמען פון דער דברי חיים פון צאנז
| חדשים פון יאר | ||
|---|---|---|
|
