אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "ליקוטי אמרים תניא"

דער ספר דינט אלס דער ספר יסוד פון חסידות חב"ד, און אנטהאלט אנווייזונגען צום לעבן און עבודת הבורא, באזירט אויף געמיינזאמע ארבעט פון הארץ און מח, דאס איז דער ערשטער ספר וואו עס זענען סיסטעמאטיש אראפגעשריבן געווארן די פרינציפן פון [[חסידות]], און עס האט משפיע געווען אויך אויף די נישט-חסידישע וועלט.

קודעם איז דא 'שער בלאט' וואס איז געשריבן דורכ'ן מחבר. נאכדעם איז דא הסכמות פון די רבנים [[רבי משולם זוסיל פון אניפולי]] און [[רבי יהודה לייב הכהן]] וואס זיי האבן געגעבן פארן מחבר; די הסכמה פון די קינדער פונעם מחבר: [[מיטלער רבי]], הרב חיים אברהם, און הרב משה. נאכדעם איז דא 'די "הקדמת המלקט"', וואס איז א בריוו פונעם 'בעל התניא' וואס ער האט צוגעפאסט אלס הקדמה צום 'חלק א' - לקוטי אמרים,

אין די-53 פרקים פונעם ספר איז דער מחבר מסביר אז א 'בינוני' איז א מדרגה וואס יעדער איד דארף וועלן זיין. וואס אנדערש פון א צדיק, וואס דינט דעם באשעפער מתוך תענוג, איז דער בינוני פארנומען א גאנצן לעבן צו זיך אמפערן צווישן די צווי נפשות וואס זענען אין אים - דער 'נפש האלוקית' און דער 'נפש הבהמית'.{{ביאור|די כלל איז אז א 'צדיק' האט שוין בכלל נישט קיין נסיונות, און א 'בינוני' האט נאך יא - אבער ער שטארק זיך, און א 'רשע' געבט גיך נאך זיינע רצונות.}}

==== קריגעריי פון 'נפש האלוקית' און 'נפש הבהמית' ====

דער 'נפש האלוקית' איז א "חלק אלוקה ממעל ממש", און וויל נאר טון רצון ה'. דער 'נפש הבהמית' - וויל די רצונות וואס דער מענטש מיט אלע בעלי חיים זענען גלייך, ווי עסן, שלאפן, לעבן וכו', יעדער פון זיי ציט צו זיין זייט און וויל אליין געוועלטיגן, ווי זיין לשון אין ספר "שתהא היא לבדה המושלת עליו ומנהיגתו וכל האיברים יהיו סרים למשמעתה" (פרק ט').  

דער 'נפש הבהמית' ווערט אויך גערופן מיט די נעמען - "הנפש הטבעית" אדער "החיונית", צו קלאר מאכן אז עס האט נישט נאר שלעכט, - נאר אין נפש פון א איד איז דא בטבע אויך גוטע זאכן ווי 'רחמנות' און 'גמילות חסדים', וואס קומט פונעם 'נפש הבהמית', דערפאר איז נישט דער תפקיד פונעם 'נפש האלוקית' צו מבטל זיין די 'נפש הבהמית' נאר צו איר פארעכטן,

דער מחבר געבט אפאר עצות, וויאזוי צו מגביר זיין די 'נפש האלוקית' אז ער זאל געוועלטיגן אליין אויפן גוף. דער עיקר עצה איז 'התבוננות', דער 'בעל התניא' איז מסביר, אז דער עיקר פלאץ פונעם 'נפש הבהמית' איז אינעם לינקן זייט פונעם הארץ, און עיקר פלאץ פונעם 'נפש האלוקית' איז אין מח, און וויבאלד בטבע איז דער מוח שולט אויפן הארץ ווי דער לשון פונעם מחבר: "המוח שליט על הלב מתולדתו", דארף דער 'בינוני' משקיע זיין זיינע אלע כוחות צו זיך מתבונן זיין אין די גרויסקייט פון די מעשים פונעם באשעפער, וואס דער התבוננות, וועט משפיע זיין אופן הארץ, - וואס דארט איז דער 'נפש הבהמית' און ער וועט אויכט וועלן טון [[רצון השם]].  

אזוי אויך פאברייטערט דארט דער מחבר אין די כח פון תורה און מצוות וואס דאס דרייט איבער דעם 'נפש הבהמית' און דער גוף, אז זיי זאלן העלפן טון רצון השם, דרך אגב ווערט אויך מבואר אין ספר אנדערע נושאים אין עבודת השם אויפן דרך החסידות ווי 'גאולה', 'אהבת ישראל', און נאך.

דער חלק קען מען צוטיילן אין זעקס חלקים: א. ביאורים וואס איז דאס א בינוני (א-י"ב), ב. די עבודה פון א בינוני (י"ג-כ"ה), ג. עצות אין עבודת השם (כ"ו-ל"ד), ד. די רצון אז עס זאל זיין א דירה בתחתונים (ל"ה-מ), ה. אהבת השם (מ"א-נ), ו. די מעלה פון מצוות דווקא אין דער וועלט (נ"א-נ"ג).

קודם ברענגט ער א כעין הקדמה וואס ריפט זיך 'חינוך קטן', וואס רעדט אויף דעם וואס, עס איז פאראן אהבה וואס א יוד וועקט אויף זיין הארץ, און עס איז פאראן אהבה עצמית וואס איז דא אין ידער איד פונעם נשמה, און אפילו וואס דער אהבה עצמית איז אן העכערע דרגה, דארף יעדער הארווען אויף די אהבה וואס קומט דורך די אייגענע מחשבות,{{ביאור|ער ברענגט דארט אפאר טעמים פארוואס}} און דער וועג איז דורך אמונה (וואס דאס איז דער תוכן פון 'שער היחוד והאמונה').

32 בריוון (וואס ווערן געריפן 32 סימנים), 26 פון זיי איז כללות'דיגע בריוון פונעם מחבר און די אנדערע 6 זענען בריוון אין ענינים פון חסידות, די סימנים רעדן פון אסאך נושאים, צווישן זיי ביאורים אין מאמרים פון [[ספר הזוהר]], סוגיות אין קבלת ה[[אר"י]], בקשות צו שטיצן די אידן פון [[ארץ ישראל]], און אויף [[צדקה]] בכלל, עידוד און חיזוק אין עבודת השם און נאך.

9 פרקים (וואס ווערן געריפן 9 סימנים), אין די ערשטע פינעף איז ער מבאר בעיון סתירות אין זוהר און קבלה, - די ערשטע דריי איז אויף א סתירה פון א [[זוהר]] וואס ווערט געברענגט אין פרקים ל"ט-מ"א אין ספר. די אנדערע צווי איז א ביאור אין [[פרי עץ חיים]]. די לעצטע דריי איז בריוון פונעם מחבר, (ווען מען רעכנט די חלקים פון תניא, רעכנט מען על פי רוב נאר פיר חלקים און דער חלק רעכנט מען א חלק פון 'אגרת הקודש' וואס איז דער פערדער חלק).

נאך וואס עס איז ארויס געקומען דער ספר, איז ארויס [[רבי אברהם פון קאליסק|רבי אברהם קאליסקער]] דער בעל התניא'ס נאנטער פריינד, אנטקעגן דעם ספר און האט געטאנעט אז נישט דאס איז דער דרך החסידות{{הערה|אגרות קודש לרבי שניאור זלמן נספחים 22 - 23, עמ' תצ"ח.}}, ער האט געטאנעט אז די רבי'ס - דהיינו דער [[מעזריטשער מגיד]] און [[רבי מנחם מענדל פון וויטעבסק]] פלעגן אכטונג געבן אז פאר רוב חסידים האבן זיי גערעדט נאר דברי מוסר און אמונת חכמים {{ביאור|אין מקור אויף לשון הקודש: שהיו נשמרים ונזהרים מאד בדבריהם שלא להשמיע לרוב החסידים ורובם ככולם, כי אם בדרך [[מוסר]] ולהכניסם בברית [[אמונת חכמים]]}}, ווייל רוב חסידות דארף זיין געבויט אויף 'אמונת חכמים' און [[יראת שמים]], אבער פנימיות התורה, וואס דאס האט דער 'בעל התניא' דערמאנט אין ספר, דארף מען רעדן נאר פאר בני עלייה{{הערה|אגרות קודש שנדפסו בסוף ספר [[פרי הארץ]], אגרת נז.}}, דער מחלוקת איז זייער גרויס געווארן אין נאך צדיקים זענען אריינגעמישט געווארן, ווי [[רבי ברוך מעזשביזשער]] און [[רבי אשר פרלוב (הראשון)|רבי אשר פון סטולין]], [[רבי נחמן מברסלב]] האט פראבירט מאכן שלום צווישן זיי ביי זיין באזוך אין ארץ ישראל אין יאר תקנ"ט ([[1799|1799 למנינם]]){{הערה|שבחי הר"ן, סימן כ'. חיי מוהר"ן סימן ט}}{{ביאור|צוליב די מחלוקת איז אריבער בערך-15 משפחות פון חב"ד וואס האבן געווינט אין [[טבריה]] צו [[חברון]], אין געבויעט דארט די [[חב"ד]]'סקער געגנט, {{הערה|ראו גם: ח' שטימן כ"ץ, '''ראשיתן של עליות החסידים''', [[יד בן צבי]], עמ' 111}}}}.

בפרט אין חב"ד איז עס זייער גרויס, דער [[ריי"ץ]] פלעגט דאס רופן "תורה שבכתב פונעם חסידות", אין חב"ד לערנט מען שוין 'תניא' פון קליין, און עס איז מקובל אז האלטן דעם ספר מיט זיך איז א סגולה אויף: [[אמונה]] און [[מחשבות זרות]] און הרהורי כפירה{{הערה|[[אגרות קודש]] חלק ו' ע' קכג.}}, אהבת ה' און יראת ה' {{מקור}}, קטורת אויף אלע רוחניות'דיגע מגפות{{הערה|[[קיצורים והערות לספר לקוטי אמרים]] ע' קכה.}}, שפע ברכה און הצלחה{{הערה|[[קיצורים והערות לספר לקוטי אמרים]] ע' קכח.}}, הצלה און ישועה{{הערה|הרב שמואל נודל וואס האט געהערט פון זיין ברודער. זע "לקוטי ספורים" פרלוב הוצאה ראשונה ע' קסא.}}. די רבי'ס פון חב"ד האבן געזאגט אז מען זאל מיטנעמען דעם ספר צו ווי מען פארט אלס סגולה צו שמירה און הצלה{{הערה|<nowiki>לדוגמא אגרות קודש חלק י"ג אגרת ד'תרמט (במכונית, ביחד עם סידור ותהילים). אגרות קודש חלק י"ט אגרת ז'רסח (עם תהילים, ושיהיה לכל אחד הנוסעים, וגם ללמוד מתוכם). מענה משבט [תשנ"ב]] </nowiki>[[ליקוט מענות]] תשנ"ב מענה שלא (חת"ת).}}.

פארן דרוקן פלעגן די חסידים זיך אליין נאכשרייבן ביכלעך. אבער וויבאלד עס איז אריינגעפאלן אסאך טעותים,{{ביאור|אין חב"ד איז מקובל, אז עס איז געווען וואס האבן דאס עכסטער פאדרייט (די מתנגדים אויף חסידות), און אז וועגן דעם שטייט אין הסכמה פון [[רבי זושא מאניפולי]] און אין הקדמה פונעם מחבר "סופרים ''משונים''" {{הערה|הרב יוסף ויינברג, '''שיעורים בספר התניא''', [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/535537 הסכמות]; דארט, [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/535540 הקדמת המלקט].}}}}.האט דער 'בעל התניא' מחליט געווען צו דריקן דעם ספר{{הערה|'''לקוטי אמרים – תניא''', הסכמת [[רבי משולם זוסיל מאניפאלי]]; שם, הקדמת המלקט.}} און דער 'בעל התניא' האט דאס געדריקט אין יאר [[ה'תקנ"ז]], אבער דארט איז נאר געדריקט געווארן די ערשטע דריי חלקים 'לקוטי אמרים' 'שער היחוד והאמונה' און 'אגרת התשובה', אין יאר [[ה'תקע"ד]] - נאכן פטירה פונעם מחבר האבן די קינדער פונעם מחבר צוגעלייגט די לעצטע צווי חלקים 'אגרת הקודש' און 'קונטרס אחרון',{{הערה|שם=נזר התניא|1=נזר התניא, פרק שמיני. מפתח העניינים לספר התניא. און נאך}} אין דריק פון וילנה אין יאר [[ה'תר"ס]] האט מען צוגעלייגט נאך השלמות פון די בריוון.{{ש}}עס איז דא אפאר ספרים אין חב"ד וואס איז מיוסד אופן 'תניא' ווי: '[[קונטרס ההתפעלות]] (פון [[מיטלער רבי]]). 'נר מצווה ותורה אור - שער האמונה ושער היחוד' (פון מיטלער רבי). 'דרך חיים' און 'שער התשובה' - (ספרים וואס איז מבוסס אויף "אגרת התשובה" וואס איז אין תניא) (פון מיטלער רבי). 'קיצורים והערות לספר התניא' פון דער [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן (צמח צדק)|צמח צדק]]. 'מאמר האמנת אלקות' (אין ספר [[דרך מצוותיך]]) פון צמח צדק, 'רשימות על התניא מראי מקומות, הערות וציונים בספר של בינונים'  פון [[רבי מנחם מנדל שניאורסאהן]]. אזוי אויך 'שערי עבודה' און 'שערי היחוד והאמונה' פון זיין תלמיד מובהק [[רבי אהרון פון סטרשלה]].