אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:חנוכה"

ביים צווייטן [[בית המקדש]] ווען די [[יוונים]] האָבן געקעניגט איבער [[ארץ ישראל]], האָבן זיי ארויסגעגעבן פארשיידענע [[גזירות]] אויף די אידן און זיי פארבאָטן צו פראקטיצירן זייער [[ייִדישקייט]], און זיי געשטערט צו לערנען [[תורה]]. די יוונים האָבן זיי בארויבט פון זייער געלט און זייערע טעכטער, און זענען אריין אין [[היכל]] און [[טמא|מטמא]] געווען אלע [[טהור|טהרות]], און אונטערדריקט דאָס יידישע פאלק, ביז ווען דער אייבערשטער האָט זיך דערבארעמט איבער זיין יידיש פאלק אין זיי ארויסגעהאָלפן פון זייערע הענט און זיי אפגעראטעוועט, און די [[חשמונאים]] די [[כהן גדול|כהנים גדולים]] האָבן זיי געזיגט און האָבן אוועקגעשטעלט א קעניג פון די [[כהן|כהנים]] און צוריק געקערט דעם קעניגרייך צו די אידן פאר איבער צוויי הונדערט יאָר ביז דעם [[חורבן]] פון [[בית שני|צווייטן בית המקדש]], דער טאָג וואָס די אידן האָבן געזיגט זייערע פיינד איז געווען פינף און צוואנציגסטער טאָג אין חודש כסליו.<ref>לשון הרמב"ם הל' חנוכה פ"ג ה"א ה"ב</ref> געווען איז דאָס אין יאָר [[ג'תקצ"ז]] (165 פער די קריסטליכע צייט-רעכנונג).

די חז"ל<ref>מגילת תענית פרק ט', מסכת שבת כ"א ע"ב</ref> דערציילן ווען די [[יוונים]] זענען אריין אין [[היכל]] האָבן זיי [[טמא|מטמא]] געווען אלע אייל וואָס איז דאָרט געווען, און ווען די [[חשמונאים]] האָבן זיי באזיגט און זענען אריין און היכל, האָבן זיי נאָכגעזוכט און האָבן נישט געפונן נאָר איין קריגעלע אייל, וואָס איז נישט געווען טמא, וואָס איז נאך געווען פארזיגלט מיט דעם [[שטעמפל]] פון [[כהן גדול]], וואָס איז געווען גענוג פונקט פאר איין טאָג אָןצוצינדן די [[מנורה]], און ס'איז געשען א [[נס]] און מען האָט געצינדן דערפון אכט טעג, ביז מען האָט געברענגט פרישע אייל. דאָס אנדערע יאָר האָבן די [[חכמים]] באשטימט און געמאכט די טעג פאר א [[יום טוב]], מיט [[הלל (דאווענען)|הלל]] און [[הודאה]], וואָס ווערט אָנגערופן '''חנוכה'''. און וויבאלד דער נס איז געשען מיט די ליכט פון דער מנורה, דערפאר האָבן די חכמים באשטימט מען זאָל צינדן חנוכה-ליכט, צו דערמאָנען דעם נס<ref>טור או"ח תרע"א</ref>. אנדערע ראשונים זאָגן, אז דעם יום טוב האָבן די חכמים באשטימט איבער דעם [[נס]] פון זיגן דעם קריג, און וויבאלד ס'איז געדאפלט געוואָרן דער נס מיט דעם אייל, האָבן די חכמים אויך צוגעלייגט מ'זאָל צינדן די חנוכה-ליכט, צו דערמאָנען דעם נס<ref>ר"י מלוניל שבת כ"א</ref>.

 

* וויבאלד דער שטאט [[תקוע]] פון ווי מען פלעגט ברענגן אויל פאר דעם [[בית המקדש]] איז געווען א וועג פון אכט טאג הון און צוריק <ref>מאירי, ר"ן, אבודרהם</ref>.

 

* וויבאלד אלע אידן זענען געווען דעמאלטס אנגענומען אלס טמא|טמאי מת, האט מען נישט געקענט דירעקט פראדוצירן פרישן אויל, נאר מען האט געמוזט ווארטן זיבען טעג זיך צו רייניגן, און נאך איין טעג וואס האט געדוירט צוגרייטן די אויל, עס צוקווועטשן און ארויס נעמען ריינע אויל <ref>בית יוסף</ref>.

איבער דעם נאמען '''חנוכה''' איז פארהאן פארשידענע ערקלערונגן <small>טעמים</small> און [[רמז]]ים אין די [[ראשונים]], און אויך שפעטער אין די אחרונים.  

 

: די קריג האט געענדיגט דעם פיר און צוואנציגסטן טאג, און די חשמונאים האבן גערוהט דעם פינף און צוואנציגסטן פון זייער קריג <ref>לבוש תר"ע</ref>.  

אנצינדן די חנוכה ליכט איז די הויפט [[מצווה]] פון חנוכה. מען צינדט די ליכט יעדע נאכט פון חנוכה (פון דער נאכט נאך כ"ד כסלו) נאך דער [[שקיעת החמה|שקיעה]] (אחוץ [[ערב שבת]] ווען מען דארף צינדן פאר דער שקיעה). מען קען יוצא זיין מיט באזונדערע ליכט, אבער דער מנהג איז אז מען ניצט א [[מנורה]], אפטמאל א זילבערן.

די עיקר תקנה איז געווען צינדן יעדע נאכט איין ליכטל אין יעדן הויז, און מיט דעם האט דאס גאנצע הויזגעזינד יוצא געווען. נאר די מהדרין צינדן איין ליכטל פאר יעדעם איינעם, און די מהדרין מן המהדרין צינדן נאך א ליכטל יעדע נאכט (ד"ה איין ליכטל די ערשטע נאכט, צוויי די צווייטע נאכט, אא"וו). היינט איז אנגענומען בכל תפוצות ישראל אז מען צינדט ווי די מהדרין מן המהדרין. ביי אשכנזים פירט מען זיך אז יעדער איינער,אויך קינדער, האט זיין אייגענע מנורה. ביי ספרדים איז דער מנהג אז נאר דער בעל הבית צינדט און ער איז מוציא זיין גאנצע משפחה.

היינט ווערט חנוכה געפייערט דורך יעדן איינעם אפילו דורך אידן וואס א גאנץ יאר האבן זיי נישט קיין גרויסע שייכות צו דער תורה.  

אין די פוסקים ווערט דערמאנט דער מנהג פון עסן מילכיגס, צוליב דעם נס וואס עס איז געשען אז [[יהודית]] האט געגעבן צו עסן פאר [[האליפורני]] קעז און מילך, און אזוי האט זי זיך געקענט שטארקן אויף אים (כלבו, רמ"א שו"ע או"ח).  

[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]