רוי:יידיש־ליגע

די ייִדיש־ליגע איז אַן אומפּאַרטייאישע נישט־פּראָפיטיקע אידיש־אָרגאַניזאַציע, וואָס איז פאַרלייגט געוואָרן אין 1979 כּדי צוצושטעלן אַן אָרגאַניזאַציאָנעלן אונטערשפּאַר דער מאָדערניזירונג, נאָרמירונג און באַניץ פון דער ייִדישער שפּראַך אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגליכן לעבן. די אָרגאַניזאַציע האָט מיטגלידער אַרום דער וועלט אין פאַרשידענע מדינות און קאָנטינענטן. דער הויפּט־ביוראָ געפינט זיך אין ניו־יאָרק.

אידעאָלאָגיע פון דער אָרגאַניזאַציע

די ייִדיש־ליגע איז אַ ייִדישיסטישע אָרגאַניזאַציע וואָס אירע צילן זענען:

• צו אינספּירירן מענטשן זיי זאָלן רעדן ייִדיש אינעם טאָג־טעגליכן לעבן
• צו הייבן דעם פּרעסטיזש פון ייִדיש ווי אַ לעבעדיקע שפּראַך, סיי אין, סיי מחוץ, דעם ייִדיש־שפּראַכיקן ציבור
• צו אַגיטירן פאַר דער מאָדערניזירונג פון ייִדיש.

אין זכות פון אירע צילן איז די ייִדיש־ליגע איינע פון די זעלטענע אָרגאַניזאַציעס אין דער היינטיגער שפּראַכיקער און קולטורעלער ייִדיש־סביבה וואָס פירט אַלע אירע אַקטיוויטעטן, פּובליקאַציעס, טרעפונגען, און אַדמיניסטראַטיווע אַרבעט, כּמעט אין גאַנצן אויף יידיש.

געשיכטע

די ייִדיש־ליגע איז געגרינדעט געוואָרן אין 1979 דורכן לינגוויסט און אידיש־פּראָפעסאָר ד"ר מרדכי שעכטער, ווי אַ שפּעטערדיגע גלגול פונעם ייִדישע טעריטאָריאעליסטישע אָרגאַניזאַציע: די "פריילאַנד־ליגע", וואָס האָט געגלייבט און געשטיצט דעם געדאַנק פון אויפשטעלן אַ יידישע טעריטאָריע נישט דווקא אין ארץ־ישראל, און ייִדיש ווי דער עיקר ייִדישע שפּאַרך . ווען ד"ר מרדכי שעכטער האָט פאַרשטאַנען אַז ס'זענען שוין נישט געבליבן אַסאַך מענטשן וואָס שטיצן דעם געדאַנק האקט ער אין 1979 געביטן די אָרגאַניזאַציעס נאָמען און צילן צו איר היינטיגער אומפּאַרטייישער נאָמען: "ייִדיש־ליגע", מיט דעם עיקר ציל צו שטיצן ייִדיש און ייִדיש קולטור, דורך שפּראַך־סטאַנדאַרטיזאַציע, דערמונטערן ייִדיש נוץ אין אַלע אַספּעקטן פונעם טאָג־טעגליכן לעבן, און קולטור טו אויף ייִדיש .

היינט צו טאָג איז די פאָרזיצער פון דער עקזעקוטיווע: גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט ד"ר מרדכי שעכטערס טאָכטער .

טעטיקייטן

די זשורנאַל: אויפן שוועל

אויפן שוועל: די ייִדיש־ליגע גיט אַרויס צוויי טאָפּל־נומערן אַ יאָר אַ ייִדיש־שפּראַכיקן זשורנאַל מיטן נאָמען: אויפן שוועל. דער זשורנאַל גייט אַרויס זינט 1941 (דעמאָלט ווי דער אָרגאַן פון דער פריילאַנד־ליגע פאַר טעריטאָריאַליסטישער קאָלאָניזאַציע), דער זשורנאַל גיט זיך אָפּ מיט ייִדיש לעבן, ליטעראַטור, קולטור און לינגוויסטיק דער זשורנאַל איז היינט צו טאָג געדרוקט קאָלירט, מיט פאָטאָגראַפיעס, און ברייטע גלאָסאַרן צו עטליכע אַרטיקלען כּדי צוצוהעלפן דעם נייערן ליינער. דער זשורנאַל האָט אַן ערך 800 אַבאָנעמענטן .

שעף רעדאַקטאָרן דורכן יאָרן:

1941 -1942: אברהם ראָזין (פסעוודאָנים: בן אדיר).

1942 - 1956: יצחק נחמן שטיינבערג.

1957 - 1979: ד"ר מרדכי שעכטער, לייבל באַיאָן.

1979 - 2005: ד"ר מרדכי שעכטער.

2005 - 2020: שבע צוקער.

2020 - ביז היינט: ד"ר מרים טרין.

מיטאַרבעטערס זענען: גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט - סטיל־רעדאַקטאָר, יאַנקל סאַלאַנט - קינסטלערישער רעדאַקטאָר. במשך די יאָרן האָבן געשריבן אין אויפן שוועל וויכטיגע ייִדישע שרייבערס ווי: רבקה באַסמאַן־בן־חיים, אַהרן גלאַנץ־לעיעלעס, יעקב גלאַטשטיין, אַברהם סוצקעווער, רחל קאָרן, מלך ראַוויטש, און נאָך.

"ווערטער פון דער וואָך": ייִדיש ליגע פּובליקירט אַקטועלע טערמינאָלאָגישע רשימות אַמאָל מיט נייע אָדער באַרבעטע-צוגעפּאַסטע ווערטער, אויף פעיסבוק, טוויטער און אויפן אָפיציעלן וועבזייטל, דאָס שטעלט די ייִדיש ליגע ווי דער איינציגע אָרגאַניזאַזציע היינט וואָס טרעפט אויס נייע וועטער אָדער אַרבעט מיט ווייטער באַשטימען ענטפערס פון שפּראַך פראַגעס וועגן ייִדיש.

ווערטערביכער און לערנביכער: ייִדיש־ליגע האָט ארויסגעגיבן דורכן יאָרן פאַרשידענע ווערטרביכער און לערן ביכער, די וויכטיגסטע איז דאָס "אַרומנעמיק ענגליש־ייִדיש ווערטערבוך" (פאַרלאַג ביים אינדיאַנע־אוניווערסיטעט/ ייִדיש־ליגע, 2016, און צווייטע אויפלאַגע 2021) — דאָס סאַמע מאָדערנסטע און ברייט־פאַרנעמיגסטע ענגליש־ייִדישע ווערטערבוך וואָס מען קען היינט קריגן. און בהדרגהדיק ליינוואַרג: מאָטל פּייסע דעם חזנס (ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/עלסטערנוויק, אויסטראַליע: שלום־עליכם־קאַלעדזש, 2017), באַזירט אויף שלום־עליכמס מעשׂהלעך. און נאָך פּובליקאַציעס אויף ייִדיש וואָס ייִדיש ליגע פאַרקויפט אין דעם אָנליינקראָם .

ייִדיש ליגע האָט אויך ארויס געגעבן אַ דאָקומענטאַרער פילמען־פּראָיעקט — ,,אַ וועלט מיט וועלטעלעך: שמועסן מיט ייִדישע שרייבערס".

ייִדיש ליגע פירט כסדר דירעקט און אָנליין קולטורעלע פּראָגראַמען ווי: לעקציעס, אונטערנעמונגען, סעמינאַרן, אא"וו. ייִדיש ליגע פירט אויך אַקטיווע סאָציעל־מידיע קאַנאַלן און בלעטער ווי אויף: יוטיוב, פעיסבוק, טוויטער.

זעט אויך

• דער אָרגאַניזאַציעס געלט באַריכט אויפן וועבזייטל: https://www.causeiq.com/

• פריילאנד ליגע

• מרדכי שעכטער

• אויפן שוועל

• יידיש

וועבלינקן

• וועבזייטל: ייִדיש־ליגע
• ייִדיש־ליגע אויף סאָציעלע־מידיע: פעיסבוק
• ייִדיש־ליגע אויף סאָציעלע־מידיע: טוויטער
• ייִדיש־ליגעיוטיוב קאַנאַל
• דיגיטאַלישע נומערן פון: "אויפן־שוועל", אויפן אָפיציעלע וועבזייטל
• אַן אַרטיקל וועגן ייִדיש־ליגע (אויף עברית), באתר (https://ranaz.co.il/default.asp)
• א פּרסום פון דעם אונטערנעמונג לכבוד בייטן דעם רעדאַקטער פון "אויפן־שוועל" , אויף ייווא'ס וועבזייטל (https://ummerprogram.yivo.org/)

• ייִדיש־ליגע, אַ זוך רעזולטאַט אין דעם קאַטאַלאָג פון די נאַציאָנאַלע ביבליאָטעק פון ישראל, אויף: (https://www.nli.org.il/he)

הערות

דער בלאט קומט פון יידיש-וויקיפעדיע.
אריגינעלער בלאט • ערלויבעניש cc-by-sa 3.0.

דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!