מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "לעכקייט" ב־"ליכקייט"
ק (החלפת טקסט – "מעדיע" ב־"מידיע") |
ק (החלפת טקסט – "לעכקייט" ב־"ליכקייט") |
||
| שורה 12: | שורה 12: | ||
כאטש אנטי-דעמאקראטישע שטרעבונגען האבן עקזיסטירט אויך אויף די לינקע, איז די וויימאר רעפובליק אין גרויסן טייל צוזאמגעפאלן צוליב די רעכטע אפאזיציע קעגן דעמאקראטיע. פון דעם מאָמענט פון זיין אָנהייב, די רעפובליק איז געווען געצווונגען צו אָפּשטויסן אנפאלן פון צוויי זייטן. צום סוף, זענען פארלאמענטארע מערהייטן אין דער [[רייכסטאג (וויימאר רעפובליק)|רייכסטאג]] געוואונען געווארן דורך פארטייען וואס האבן אפגעווארפן די ווערטן פון [[פארלאמענטארער דעמאקראטיע]]: [[נאציאנאל-סאציאליסטישער דייטשער ארבעטער פארטיי]] און [[דייטשישע נאַציאָנאַלע פאָלקס־פּאַרטיי]] פון איין זייט, און [[קאָמוניסטישע פּאַרטיי פון דייטשלאַנד]] פון דער צווייטער זייט. | כאטש אנטי-דעמאקראטישע שטרעבונגען האבן עקזיסטירט אויך אויף די לינקע, איז די וויימאר רעפובליק אין גרויסן טייל צוזאמגעפאלן צוליב די רעכטע אפאזיציע קעגן דעמאקראטיע. פון דעם מאָמענט פון זיין אָנהייב, די רעפובליק איז געווען געצווונגען צו אָפּשטויסן אנפאלן פון צוויי זייטן. צום סוף, זענען פארלאמענטארע מערהייטן אין דער [[רייכסטאג (וויימאר רעפובליק)|רייכסטאג]] געוואונען געווארן דורך פארטייען וואס האבן אפגעווארפן די ווערטן פון [[פארלאמענטארער דעמאקראטיע]]: [[נאציאנאל-סאציאליסטישער דייטשער ארבעטער פארטיי]] און [[דייטשישע נאַציאָנאַלע פאָלקס־פּאַרטיי]] פון איין זייט, און [[קאָמוניסטישע פּאַרטיי פון דייטשלאַנד]] פון דער צווייטער זייט. | ||
רוב פאליטישע פארטייען, טראץ די נייע נעמען (מיט אויסנאם פון [[SPD]] און [[צענטער פארטיי (דייטשלאנד)|צענטער פארטיי]]), האבן פארהאלטן די אידעאלאגיע פון זייערע באלדיגע פארגייער אין קייזער דייטשלאנד און געדינט בעיקר די אינטערעסן פון געוויסע גרופּעס. די פראַגמאַנטיישאַן פון פּאָליטיש פאָרסעס און די צעטיילונג אין אינטערעס גרופּעס, אַזאַ ווי [[אַרבעט באַוועגונג]] אָדער קאַטהאָליקס, איז גערופן "[[פּאַרטיקולאַריזם]]". די פארלאמענטארע רעגירונג סיסטעם פון איין זייט, און די [[פּראָפּאָרציאָנעלע עלעקטאָראַל סיסטעם]] וואָס פּראַמאָוץ די פראַגמאַנטיישאַן פון פּאָליטיש פּאַרטיעס, פון די אנדערע זייט, פארלאנגט | רוב פאליטישע פארטייען, טראץ די נייע נעמען (מיט אויסנאם פון [[SPD]] און [[צענטער פארטיי (דייטשלאנד)|צענטער פארטיי]]), האבן פארהאלטן די אידעאלאגיע פון זייערע באלדיגע פארגייער אין קייזער דייטשלאנד און געדינט בעיקר די אינטערעסן פון געוויסע גרופּעס. די פראַגמאַנטיישאַן פון פּאָליטיש פאָרסעס און די צעטיילונג אין אינטערעס גרופּעס, אַזאַ ווי [[אַרבעט באַוועגונג]] אָדער קאַטהאָליקס, איז גערופן "[[פּאַרטיקולאַריזם]]". די פארלאמענטארע רעגירונג סיסטעם פון איין זייט, און די [[פּראָפּאָרציאָנעלע עלעקטאָראַל סיסטעם]] וואָס פּראַמאָוץ די פראַגמאַנטיישאַן פון פּאָליטיש פּאַרטיעס, פון די אנדערע זייט, פארלאנגט פאַראַנטוואָרטליכקייט און אַ גרייטקייט צו קאָמפּראָמיס. די פארטייען [[וויימאר קאאליציע]] (SPD, צענטער פארטיי און [[דייטשישע דעמאקראטישע פארטיי]]), וואס האבן געשאפן א רעגירונג קאאליציע אין דער [[וויימאר קאנסטיטשואנטן פארזאמלונג|וויימאר קאנסטיטשואנט פארזאַמלונג]], האבן פארלוירן זייער אבסאלוט מערהייט שוין ביי די ערשטע וואלן צום [[רייכסטאג (וויימאר רעפובליק)|רייכסטאג]] אין 1920 און עס איז קיינמאל נישט צוריקגעקומען. פאַר 14 יאָר, 20 רעגירונג אָפאַסיז האָבן געביטן. עלף קאַבינעט, באשאפן דורך אַ מינאָריטעט, האָבן געארבעט מיט דער דערלויבעניש פון דער פּאַרלאַמענערי מערהייט, און אין די סוף פון די וויימאַר רעפובליק, שוין מיט די סוספּענדעד רייכסטאג, בלויז לויט די דיסקרעשאַן פון די [[רייך פרעזידענט]] און אויף די יסוד פון נויטפאַל. גזירות ארויסגעגעבן אנשטאט געזעצן לויט ארטיקל 48 [[וויימאר קאנסטיטוציע]]. די צאל פארטייען אינעם רייכסטאג פון דער וויימארער רעפובליק האט אפט דערגרייכט 17, און איז נאר זעלטן געפאלן צו 11. | ||
* | * | ||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
די וויימאר רעפובליק איז געווען איינע פון די רעזולטאטן פון דער [[נאוועמבער רעוואלוציע]] וואס האט אריינגעכאפט דייטשלאנד ביים סוף פון דער ערשטער וועלט מלחמה. די רעפובליקאנער פארם פון רעגירונג האט געגעבן א שטויס צום אינערליכער פאליטישן לעבן פון דייטשלאנד נאך דער פאליטישער און מיליטערישער באַזיגן פון קייזער דייטשלאנד. דערקלערט אין אָנהויב פון דער מלחמה, "[[ציווילע שלום]]", וואָס איז צוגעטראָגן געוואָרן די סאציאל-דעמאָקראַטן, וואָס זענען געווען אין אָפּאָזיציע זינט דער צייט פון דער [[אויסנעמער געזעץ קעגן סאָציאַליסטן|אויסנעמער געזעץ]], איז אַלץ מער קריטיקירט געוואָרן. מיט די אָנקומען פון די [[אומאָפּהענגיק סאציאל דעמאָקראַטיש פארטיי דייטשלאנד|אומאָפּהענגיק סאציאל דעמאָקראַטיש פארטיי פון דייטשלאַנד]]. מי ט דע ר פארשווינדונ ג פו ן דע ר זיכערקיי ט פו ן ניצחון , או ן דע ם דערשינע ן פו ן איבעררייס ן אי ן דע ר שפייז־פארזארגונג , הא ט ד י מלוכה ה פארלויר ן ד י אונטערשטיצונ ג פו ן דע ר געזעלשאפט , או ן ד י מיליטעריש ע באפעל ן פו ן דע ר קייזער־אימפעריע , זייע ר פרעסטיזש . | די וויימאר רעפובליק איז געווען איינע פון די רעזולטאטן פון דער [[נאוועמבער רעוואלוציע]] וואס האט אריינגעכאפט דייטשלאנד ביים סוף פון דער ערשטער וועלט מלחמה. די רעפובליקאנער פארם פון רעגירונג האט געגעבן א שטויס צום אינערליכער פאליטישן לעבן פון דייטשלאנד נאך דער פאליטישער און מיליטערישער באַזיגן פון קייזער דייטשלאנד. דערקלערט אין אָנהויב פון דער מלחמה, "[[ציווילע שלום]]", וואָס איז צוגעטראָגן געוואָרן די סאציאל-דעמאָקראַטן, וואָס זענען געווען אין אָפּאָזיציע זינט דער צייט פון דער [[אויסנעמער געזעץ קעגן סאָציאַליסטן|אויסנעמער געזעץ]], איז אַלץ מער קריטיקירט געוואָרן. מיט די אָנקומען פון די [[אומאָפּהענגיק סאציאל דעמאָקראַטיש פארטיי דייטשלאנד|אומאָפּהענגיק סאציאל דעמאָקראַטיש פארטיי פון דייטשלאַנד]]. מי ט דע ר פארשווינדונ ג פו ן דע ר זיכערקיי ט פו ן ניצחון , או ן דע ם דערשינע ן פו ן איבעררייס ן אי ן דע ר שפייז־פארזארגונג , הא ט ד י מלוכה ה פארלויר ן ד י אונטערשטיצונ ג פו ן דע ר געזעלשאפט , או ן ד י מיליטעריש ע באפעל ן פו ן דע ר קייזער־אימפעריע , זייע ר פרעסטיזש . | ||
דורך דער "[[אקטאבער רעפארם]]" האט די לעצטע רעגירונג פון קייזער דייטשלאנד, אנגעפירט דורך פרינץ [[מקסימיליאן פון באדן|מאקס פון באדן]] געמאכט אן אייגענעם פרואוו צו טוישן די אימפעריאלע קאנסטיטוציע אין דער ריכטונג פון פארלאמענטאריזם אין סדר צו דערגרייכן מער גינציק טערמינען פון שלום טריטי מיט די כוחות ווינערז. די ימפּלאַמענטיישאַן פון רעפארמען אַימעד צו גרינדן [[פּאַרלאַמענערי דעמאָקראַסי]] איז געווען דער באַדינג פון די אַלייז און ספּעציעל דורך די [[פרעזידענט פון די פאַרייניקטע שטאַטן]] [[ווילסאָן, טאמעס וואָאָדראָוו|וואָאָדראָוו ווילסאָן]] פאַר די שלום שמועסן. אין אַן ענטפער אויף דער דייטשישער דעקלאַראַציע פון אַ פייער-אָפּשטעל אין אקטאבער 1918, האָט ער אָפּגעוואָרפן די | דורך דער "[[אקטאבער רעפארם]]" האט די לעצטע רעגירונג פון קייזער דייטשלאנד, אנגעפירט דורך פרינץ [[מקסימיליאן פון באדן|מאקס פון באדן]] געמאכט אן אייגענעם פרואוו צו טוישן די אימפעריאלע קאנסטיטוציע אין דער ריכטונג פון פארלאמענטאריזם אין סדר צו דערגרייכן מער גינציק טערמינען פון שלום טריטי מיט די כוחות ווינערז. די ימפּלאַמענטיישאַן פון רעפארמען אַימעד צו גרינדן [[פּאַרלאַמענערי דעמאָקראַסי]] איז געווען דער באַדינג פון די אַלייז און ספּעציעל דורך די [[פרעזידענט פון די פאַרייניקטע שטאַטן]] [[ווילסאָן, טאמעס וואָאָדראָוו|וואָאָדראָוו ווילסאָן]] פאַר די שלום שמועסן. אין אַן ענטפער אויף דער דייטשישער דעקלאַראַציע פון אַ פייער-אָפּשטעל אין אקטאבער 1918, האָט ער אָפּגעוואָרפן די מעגליכקייט פון שלום-פאַרהאַנדלונגען, אויב דייטשלאַנד איז רעפּריזענטיד דורך די מיליטערישע פירערשאַפט און [[אויטאָקראַטיע|מאָנאַרכיסטישע אויטאָקראַטי]]. דער באשלוס פון דער פירערשאפט פון דער [[קייסעראלער דייטשישער נאַווי|קייסערישער דייטשישער נאַווי]] צו אַרייננעמען די [[רויאַלע נאַווי|בריטישער נאַווי]] נאָך אַ דערקלערט אויפהער האָט געפירט צו דעם [[סיילאָרס רעוואָלט אין קיל|סיילאָרס רעוואָלט]] אין [[קיעל (שטאָט)|קיעל]] און די נאָוועמבער רעוואָלוציע, וואָס האָט ענדלעך באַשלאָסן דעם גורל פון דער קייזער אימפעריע. | ||
[[טעקע:Friedrich Ebert.jpg|thumb|170px|דער הויפט פון דער וויימארער רעפובליק [[עבערט, פרידריך (פאליטיקער)|פרידריך עבערט]]]] | [[טעקע:Friedrich Ebert.jpg|thumb|170px|דער הויפט פון דער וויימארער רעפובליק [[עבערט, פרידריך (פאליטיקער)|פרידריך עבערט]]]] | ||
| שורה 81: | שורה 81: | ||
אין דער היימישער פאליטיק איז די וויימארער רעפובליק אין דער צייט געלונגן צו אינטעגרירן די אנטי-רעפובליקאנער [[דייטשישע נאציאנאלע פאלקס פארטיי]] אין דער רעגירונג. אין די וואלן צום רייכסטאג אין דעצעמבער 1924 האבן די פאפולערע פארטייען געזאמלט 0.9 מיליאן שטימען, וואס איז געווען 1 מיליאן ווייניקער ווי מאי. וואַלן ניצחון פון [[רייך פרעזידענט]] אין 1925 פון די אַלטע [[פעלד מאַרשאַל אַלגעמיינע]] [[הינדענבורג, פאולוס פון|פאול פון הינדענבורג]], וועלכער האָט פאַרזיכערט די צושטימען פון [[ווילהעם דער צווייטער (קייסער פון דייטשלאנד)|ווילהעם II]] פאר די וואלן , האט נישט געשעדיגט די רעפובליק, הגם הינדענבורג האט מיט הצלחה גענוצט [[נאציאנאליזם|נאציאנאליסטישע]] און אנטי-סאציאליסטישע ארגומענטן אין די וואל קאמפיין קעגן זיין קאנקורענט [[מארקס, ווילהעלם|ווילהעלם מארקס]], נאמינירט אלס א א. קאַנדידאַט פאַר רייך פרעזידענט דורך די וויימאַר פּאַרטיעס. די נויט פאַר די וואַלן פון די רייך פרעזידענט איז אויפגעשטאנען נאָך די 1924 פּראָצעס אָרגאַניזירט אין [[מינכן]] לויט די פאָלקס [[קאַנספּיראַסי טעאָריע]] וועגן [[לעגענד פון אַ שטעכן אין די צוריק|שטעכן אין די צוריק]] ] , וועלכער האָט באַשולדיגט די באַזיגן פון דייטשלאַנד אין דער מלחמה אויף די דעמאָקראַטן, לינקע פארטייען און אידן, איז רייך פרעזידענט עבערט, וועלכער האָט זיך באַטייליקט אין די שטרייקן בעת דער ערשטער וועלט קריג, אָנגעקלאָגט אין פארראט. אי ן דע ר שווער ע לאג ע הא ט עבער ט אי ן צייט ן ניש ט געמאכ ט א אפעראצי ע פא ר [[אפנדיצייט ]] , או ן ע ר אי ז געשטארב ן . די וואלן פון הינדענבורג האט אפגעשפיגלט א שיפט אינעם פאליטישן באלאנס אויף רעכטס, וואס האט זיך באזונדער אפשפיגלט אין די פלאג-רעגולאציעס וואס זענען ארויסגעגעבן געווארן אין 1926, וואס האט געלאזט נוצן די דייטשע אויסלענדישע מיסיעס צוזאמען מיט דעם שווארצע-רויט-גאָלדן קייסערישן פאן, דעם שווארצע-ווייס- רויט סוחר פאָן פון די קייזער אימפעריע. אין 1926, הינדענבורג אויך קעגן אַ קאַנסטאַטושאַנאַלי דראַפטיד יגזעקיאַטיוו געזעץ פאַר אַרטיקל 48 וואָס וואָלט האָבן געפירט צו ריסטריקשאַנז אויף פּרעזאַדענטשאַל כוחות. | אין דער היימישער פאליטיק איז די וויימארער רעפובליק אין דער צייט געלונגן צו אינטעגרירן די אנטי-רעפובליקאנער [[דייטשישע נאציאנאלע פאלקס פארטיי]] אין דער רעגירונג. אין די וואלן צום רייכסטאג אין דעצעמבער 1924 האבן די פאפולערע פארטייען געזאמלט 0.9 מיליאן שטימען, וואס איז געווען 1 מיליאן ווייניקער ווי מאי. וואַלן ניצחון פון [[רייך פרעזידענט]] אין 1925 פון די אַלטע [[פעלד מאַרשאַל אַלגעמיינע]] [[הינדענבורג, פאולוס פון|פאול פון הינדענבורג]], וועלכער האָט פאַרזיכערט די צושטימען פון [[ווילהעם דער צווייטער (קייסער פון דייטשלאנד)|ווילהעם II]] פאר די וואלן , האט נישט געשעדיגט די רעפובליק, הגם הינדענבורג האט מיט הצלחה גענוצט [[נאציאנאליזם|נאציאנאליסטישע]] און אנטי-סאציאליסטישע ארגומענטן אין די וואל קאמפיין קעגן זיין קאנקורענט [[מארקס, ווילהעלם|ווילהעלם מארקס]], נאמינירט אלס א א. קאַנדידאַט פאַר רייך פרעזידענט דורך די וויימאַר פּאַרטיעס. די נויט פאַר די וואַלן פון די רייך פרעזידענט איז אויפגעשטאנען נאָך די 1924 פּראָצעס אָרגאַניזירט אין [[מינכן]] לויט די פאָלקס [[קאַנספּיראַסי טעאָריע]] וועגן [[לעגענד פון אַ שטעכן אין די צוריק|שטעכן אין די צוריק]] ] , וועלכער האָט באַשולדיגט די באַזיגן פון דייטשלאַנד אין דער מלחמה אויף די דעמאָקראַטן, לינקע פארטייען און אידן, איז רייך פרעזידענט עבערט, וועלכער האָט זיך באַטייליקט אין די שטרייקן בעת דער ערשטער וועלט קריג, אָנגעקלאָגט אין פארראט. אי ן דע ר שווער ע לאג ע הא ט עבער ט אי ן צייט ן ניש ט געמאכ ט א אפעראצי ע פא ר [[אפנדיצייט ]] , או ן ע ר אי ז געשטארב ן . די וואלן פון הינדענבורג האט אפגעשפיגלט א שיפט אינעם פאליטישן באלאנס אויף רעכטס, וואס האט זיך באזונדער אפשפיגלט אין די פלאג-רעגולאציעס וואס זענען ארויסגעגעבן געווארן אין 1926, וואס האט געלאזט נוצן די דייטשע אויסלענדישע מיסיעס צוזאמען מיט דעם שווארצע-רויט-גאָלדן קייסערישן פאן, דעם שווארצע-ווייס- רויט סוחר פאָן פון די קייזער אימפעריע. אין 1926, הינדענבורג אויך קעגן אַ קאַנסטאַטושאַנאַלי דראַפטיד יגזעקיאַטיוו געזעץ פאַר אַרטיקל 48 וואָס וואָלט האָבן געפירט צו ריסטריקשאַנז אויף פּרעזאַדענטשאַל כוחות. | ||
אין 1925 און 1926 האָבן אויסגעבראָכן ערנסטע פּאָליטישע שלאַכטן אין דער וויימאַרער רעפּובליק אין פאַרבינדונג מיט די פאַרמאָג פון די אַמאָליקע הערשנדיקע קעניגלעכע פאַמיליעס. ביי דער [[נאוועמבער רעוואלוציע|רעוואלוציע]] איז עס [[פאַרכאַפּונג פון פאַרמאָג|ארעסטירט]], אָבער נישט [[נאציאנאליזירט]]. אין לעגאַלע פאַרהאַנדלונג אויף דעם ענין, די קאָנסערוואַטיווע-מיינדאַד יוסטיץ אויטאריטעטן האָבן זיך געשטעלט מיט די אדלשטאנד. אין רעאקציע האט די [[דייטשישע דעמאקראטישע פארטיי]] דערלאנגט פארן רייכסטאג א פראצעס געזעץ, וואס דערלויבט די לענדער אויסצוגרייטן מחלוקתן. [[די קאָמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד]] האָט צום ערשטן מאָל אין דער וויימאַרער רעפובליק גענוצט די | אין 1925 און 1926 האָבן אויסגעבראָכן ערנסטע פּאָליטישע שלאַכטן אין דער וויימאַרער רעפּובליק אין פאַרבינדונג מיט די פאַרמאָג פון די אַמאָליקע הערשנדיקע קעניגלעכע פאַמיליעס. ביי דער [[נאוועמבער רעוואלוציע|רעוואלוציע]] איז עס [[פאַרכאַפּונג פון פאַרמאָג|ארעסטירט]], אָבער נישט [[נאציאנאליזירט]]. אין לעגאַלע פאַרהאַנדלונג אויף דעם ענין, די קאָנסערוואַטיווע-מיינדאַד יוסטיץ אויטאריטעטן האָבן זיך געשטעלט מיט די אדלשטאנד. אין רעאקציע האט די [[דייטשישע דעמאקראטישע פארטיי]] דערלאנגט פארן רייכסטאג א פראצעס געזעץ, וואס דערלויבט די לענדער אויסצוגרייטן מחלוקתן. [[די קאָמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד]] האָט צום ערשטן מאָל אין דער וויימאַרער רעפובליק גענוצט די מעגליכקייט דורכצופירן אַ געזעץ דורך אַ פּאָפּולערע איניציאטיוו און [[רעפערענדום]], און דער [[ספּד]] האָט זיך איינגעשריבן. דער פּלאַן געזעץ וואָס די KKE האָט אויסגעשלאָסן, האָט געזאָרגט [[החרמה|הפקעה]] פון די פאַרמאָג פון די קעניגלעכע פאַמיליעס לטובת די נויטיקע. דער פּראָיעקט האָט געזאמלט איבער 12 מיליאָן סיגנאַטשערז בעשאַס די פאָלקס איניציאטיוו, וואָס אַקאַונאַד פאַר כּמעט אַ דריט פון אַלע וואָוץ. דע ר רייכשטא ג הא ט אפגעווארפ ן דע ם פראצע ם געזעץ , נאכדע ם אי ז אנגעזאג ט געוואר ן א רעפערענדום , אי ן וועלכ ן דע ר טרופע ר געזעץ , הא ט געדארפ ט זאמלע ן א מערהיי ט שטימע . די KKE רעכענונג איז דורכגעקאָכט אין די ילעקשאַנז, עס איז געשטיצט דורך בלויז 36.4% פון די פּאַרטיסאַפּאַנץ אין די רעפערענדום, כאָטש בלויז 1.5% געזאגט "ניין" צו די געזעץ. רעכטע פארטייען האבן פאררופן [[א באיקאט]] פון די וואלן, דערפאר איז די שטימע אינעם רעפערענדום שוין נישט געווען געהיים: די וואס האבן געשטימט זענען פאררעכנט געווארן פאר שטיצער פונעם געזעץ, און דעריבער האבן וויילער, ספעציעל אין די דאָרפיש געגנטן, מורא געהאט צו גיין. צו שטימען. דער רעפערענדום איז געווארן א ביישפיל פון דעם באטייליגונג פון א גרויסן טייל פון דער באפעלקערונג אין לייזן א וויכטיגן פראגע, אבער גלייכצייטיק א דעמאנסטראציע פון דיסטרוסט אין די פארלאמענטארע סיסטעם, וואס האט ביישטייערט צו איר ווייטערדיקן דיסטייבאליזאציע. שפעטע ר האב ן ד י רעכט ע פארטייע ן געפרואוו ט דערגרייכ ן דע ם ווירקונג , מי ט זייער ע פאלקס־איניציאטיוון . | ||
[[טעקע:Bundesarchiv Bild 147-0503, Nürnberg, Horst Wessel mit SA-Sturm.jpg|thumb|250px]]Wessel, Horst|Horst Wessel]] אין קאָפּ פון זיין סקוואַד [[סטאָרם טרופּס|SA]] אין [[נירנבערג]]ע, 1929]] | [[טעקע:Bundesarchiv Bild 147-0503, Nürnberg, Horst Wessel mit SA-Sturm.jpg|thumb|250px]]Wessel, Horst|Horst Wessel]] אין קאָפּ פון זיין סקוואַד [[סטאָרם טרופּס|SA]] אין [[נירנבערג]]ע, 1929]] | ||
אין אַלגעמיין, די יאָרן געבראכט בלויז רעלאַטיוו, אָבער נישט אַבסאָלוט סטאביליזאציע. | אין אַלגעמיין, די יאָרן געבראכט בלויז רעלאַטיוו, אָבער נישט אַבסאָלוט סטאביליזאציע. | ||
| שורה 104: | שורה 104: | ||
טראץ די פארצווייפלטע פראטעסטן פון די באנקירן, האט די סטעיט אראפגעלאזט די ראטעס פון הלוואות פאר די עקענאמיע און האט, לויט דעקרעט, רידוסט די אינטערעסן אויף די יעצטיגע [[הלוואן|הלוואות]]. מען האָט איינגעפירט שטרענגערע קאנטראל אויף בענק און צום ערשטן מאל [[באַנק השגחה]]. די רעגירונג איז געווען ביכולת צו פאַרמיידן די יינבראָך פון די דייטש פינאַנציעל סיסטעם דאַנק צו ערנסט ינטערווענטשאַנז - ריינדזשינג פון די ביי-אויס פון גרויס באַנקס, ריסטראַקטשערינג און ענדיקן מיט מיטלען פון שטענדיק באַנקינג השגחה. און אין דער זעלביקער צייט פאַרפאַלן די לעצטע צוטרוי אין די אויגן פון דער באַפעלקערונג. [[האנדעל יוניאָנס]] און [[קאָמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד|קאָמוניסטן]] האָבן אַטאַקירט די "סאָציאַליזאציע פון פארלוסטן". ד י אנטי־קאפיטאליסטיש ע געפיל ן פו ן דע ר באפעלקערונ ג האב ן זי ך שוי ן פארשפריי ט צוויש ן דע ר באפעלקערונ ג אי ן דע ר עקאנאמישע ר קריזיס , או ן ד י רעגירונג , וועלכ ע הא ט זי ך צוגעלאפ ן צ ו דע ם אמבראסיר , געראטעווע ט גרוים ע קאפיטאל ן או ן אומפאפולער ע בענק ס צוויש ן פאלק , הא ט אי ם ניש ט ארויםגערופ ן קיי ן סימפאטיע . די בענק, טראָץ רעגירונג אריינמישונג, זיי לעסאָף ראַטעווען, אויך פארקערט זייער באַקס צו קאַנצלער ברüנינג. זיי ן פארזיכטי ק פאלי ק הא ט געמאכ ט א באשטימענדיק ן צושטאנ ד צ ו דע ר ערהויכ ן פו ן דע ר דייטשע ר עקענאמיע , אבע ר ד י וויימאר ע רעפובלי ק אי ז שוי ן ניש ט געגעב ן געוואר ן וועג ן דעם . | טראץ די פארצווייפלטע פראטעסטן פון די באנקירן, האט די סטעיט אראפגעלאזט די ראטעס פון הלוואות פאר די עקענאמיע און האט, לויט דעקרעט, רידוסט די אינטערעסן אויף די יעצטיגע [[הלוואן|הלוואות]]. מען האָט איינגעפירט שטרענגערע קאנטראל אויף בענק און צום ערשטן מאל [[באַנק השגחה]]. די רעגירונג איז געווען ביכולת צו פאַרמיידן די יינבראָך פון די דייטש פינאַנציעל סיסטעם דאַנק צו ערנסט ינטערווענטשאַנז - ריינדזשינג פון די ביי-אויס פון גרויס באַנקס, ריסטראַקטשערינג און ענדיקן מיט מיטלען פון שטענדיק באַנקינג השגחה. און אין דער זעלביקער צייט פאַרפאַלן די לעצטע צוטרוי אין די אויגן פון דער באַפעלקערונג. [[האנדעל יוניאָנס]] און [[קאָמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד|קאָמוניסטן]] האָבן אַטאַקירט די "סאָציאַליזאציע פון פארלוסטן". ד י אנטי־קאפיטאליסטיש ע געפיל ן פו ן דע ר באפעלקערונ ג האב ן זי ך שוי ן פארשפריי ט צוויש ן דע ר באפעלקערונ ג אי ן דע ר עקאנאמישע ר קריזיס , או ן ד י רעגירונג , וועלכ ע הא ט זי ך צוגעלאפ ן צ ו דע ם אמבראסיר , געראטעווע ט גרוים ע קאפיטאל ן או ן אומפאפולער ע בענק ס צוויש ן פאלק , הא ט אי ם ניש ט ארויםגערופ ן קיי ן סימפאטיע . די בענק, טראָץ רעגירונג אריינמישונג, זיי לעסאָף ראַטעווען, אויך פארקערט זייער באַקס צו קאַנצלער ברüנינג. זיי ן פארזיכטי ק פאלי ק הא ט געמאכ ט א באשטימענדיק ן צושטאנ ד צ ו דע ר ערהויכ ן פו ן דע ר דייטשע ר עקענאמיע , אבע ר ד י וויימאר ע רעפובלי ק אי ז שוי ן ניש ט געגעב ן געוואר ן וועג ן דעם . | ||
==== Brüning רעגירונג ==== | ==== Brüning רעגירונג ==== | ||
אין מערץ 1930 איז צוזאמגעפאלן די "גרויסע קאאליציע" רעגירונג, אנגעפירט פון דעם סאציאל־דעמאקראט [[מולער, הערמאן (רייך קאנצלער)|הערמאן מולער]], ניט געקענט געפינען א פשרות לייזונג איבער דער פראגע פון א קליינעם פארגרעסערונג אין דער ארבעטסלאזיקייט פארזיכערונג. פּרעמיע. רייך פרעזידענט הינדענבורג האט באשטימט [[ברונינג, היינריך|הענריך ברונינג]] אלס נייעם קאנצלער. ד י רעכט ן צ ו שטעל ן דע ם רייך־קאנצלער , לוי ט ארטיק ל 53 פו ן דע ר ווייםע ר קאנסטיטוציע , אי ז צוגעטייל ט געוואר ן דע ם רייך־פרעזידענט , או ן דעריבע ר הא ט מען ן מי ט דע ם צוטרוי ן פו ן ד י רייכ־פרעזידענט ן או ן אי ן נויט ־ שטאנד , געקענ ט געשאפ ן ווער ן א רעגירונ ג פו ן א מינדערהייט . עס איז געווען די רעגירונג אַז Brüning געפירט. דער באשלוס פון הינדענבורג איז ארויסגעברענגט געווארן דורך דעם מאנגל אין א ארבעטסליכע רעגירונג און קאנצענזוס צווישן די פארטייען. אָבער, פילע האָבן געגלויבט אַז איידער אַזאַ אַ באַשלוס איז געמאכט, אַלע בנימצא פאַרהאַנדלונג | אין מערץ 1930 איז צוזאמגעפאלן די "גרויסע קאאליציע" רעגירונג, אנגעפירט פון דעם סאציאל־דעמאקראט [[מולער, הערמאן (רייך קאנצלער)|הערמאן מולער]], ניט געקענט געפינען א פשרות לייזונג איבער דער פראגע פון א קליינעם פארגרעסערונג אין דער ארבעטסלאזיקייט פארזיכערונג. פּרעמיע. רייך פרעזידענט הינדענבורג האט באשטימט [[ברונינג, היינריך|הענריך ברונינג]] אלס נייעם קאנצלער. ד י רעכט ן צ ו שטעל ן דע ם רייך־קאנצלער , לוי ט ארטיק ל 53 פו ן דע ר ווייםע ר קאנסטיטוציע , אי ז צוגעטייל ט געוואר ן דע ם רייך־פרעזידענט , או ן דעריבע ר הא ט מען ן מי ט דע ם צוטרוי ן פו ן ד י רייכ־פרעזידענט ן או ן אי ן נויט ־ שטאנד , געקענ ט געשאפ ן ווער ן א רעגירונ ג פו ן א מינדערהייט . עס איז געווען די רעגירונג אַז Brüning געפירט. דער באשלוס פון הינדענבורג איז ארויסגעברענגט געווארן דורך דעם מאנגל אין א ארבעטסליכע רעגירונג און קאנצענזוס צווישן די פארטייען. אָבער, פילע האָבן געגלויבט אַז איידער אַזאַ אַ באַשלוס איז געמאכט, אַלע בנימצא פאַרהאַנדלונג מעגליכקייטן זענען נישט ויסגעמאַטערט. די ענדערונגען אין דער זאַץ פון דער רעגירונג האָבן אַפעקטאַד בלויז מיניסטערס פון די [[ספּד]], וואָס ווייזט אויף אַ באַזאָרגט מאַך פון די רייך פרעזידענט צו רעכט. | ||
[[פארלאמענטארע וואלן אין דייטשלאנד (1930)|אין וואלן]] אין סעפטעמבער 1930, האבן [[נסדאפ|נאציאנאלע סאציאליסטן]] דערגרייכט א געוואלדיקן דערפאלג: די צאל שטימען פאר [[נסדאפ]] איז געוואקסן צו 18.3%. די פארטיי איז ארויף אויפן צווייטן פלאץ. אינעם רייכשטאַג, וואָס האָט זיך אַלץ מער פאַרוואַנדלט אין אַן אַגיטאַציאָנעלן פּלאַטפאָרמ פאַר רעכטע און לינקע קעגנער פון דער רעפּובליק, האָט די "גרויסע קאָאַליציע" אויפגעהערט צו זיין אַ מערהייט. ד י געשעעניש ן זיינע ן באגליי ט געוואר ן מי ט א ווייטערדיקע ר פארערגערונ ג פו ן דע ם עקאנאמיש ן קריזיס . ד י רעדוקציע ם אי ן שטייע ר פארדינםט ן או ן ד י פארבליבענ ע מיליטעריש ע לאסט ן (רעקאציעס , פענסיע ן פא ר קריג־אינוואלידן ) הא ט געקענ ט נא ר פארגיטיק ט ווער ן דור ך דע ם קייסעריש ן בודזשעט , אוי ף א באדייטנדיקע ר פארגרעסערונ ג פו ן שטייער־ראטע ן או ן א רעדוקציע ם אי ן לוין . אין 1930, די פינאַנציעל קאַנסאַקווענסאַז פון דער מלחמה געגעסן 47.5% פון די קייסעריש בודזשעט. די דיקריסינג דינער פאָדערונג האט יגזערבייטיד די עקאָנאָמיש און געזעלשאַפטלעך קריזיס. מיינינג עמפּלויערס אין 1930 געבעטן דערלויבעניש פאַר אַ 12.5% רעדוקציע אין לוין, וואָס די יוניאַנז אפגעזאגט אין דעם פאַל. דעם 29 טן דעצעמבער, צאָל נאַגאָושייישאַנז געענדיקט אין דורכפאַל. די רעגירונג פון ברונינג האָט פאראויס און אומבאַקוועם געמאָלדן די שטיצע פון עמפּלויערס און געסטראשעט מיט מיטלען פון שטאַט איינפלוס אין די געשעעניש פון אַ שטרייק קאמף. דע ם 15 ט ן יאנוא ר 1931 הא ט דע ר רור ר מינע־ארבעטע ר פאראיי ן "זעכענווערבאנד " ({{lang-de | Zechenverban}} ) ארויסגעזאג ט 295,000 ארבייטער , פו ן וועלכ ע טיי ל זיינע ן דא ן ווידע ר באשעפטיג ט געוואר ן אונטע ר ערגער ע באדינגונגען . האנדלס־פאראיינע ן האב ן זי ך געגריי ט צ ו קעמפ ן מי ט דע ר באנוצונג . אין אן עמערדזשענסי האט די רעגירונג באשטימט א קאנסילאציע קאמיסיע וואס איז באמאכט צו שטעלן טאריפס אן די צושטימען פון די פארטייען. דעם 10טן יאַנואַר האָט די קאָמיסיע געמאָלדן א 6 פראצענט באצאל שניידן און א אפשטעל פון מאסיווע אפזאגן. פונדעסטוועגן האָבן זיך אָנגעהויבן סטרייקס און [[לאַקאַוט]]ס. אי ן ד י ווייטערדיק ע מאנאטן , הא ט מען ן ווייטע ר פארקלענער ט ד י לוין , ווא ס הא ט געפיר ט צ ו ווייטע ר ארעםטירונ ג פו ן דע ר רוהר־באפעלקערונג . | [[פארלאמענטארע וואלן אין דייטשלאנד (1930)|אין וואלן]] אין סעפטעמבער 1930, האבן [[נסדאפ|נאציאנאלע סאציאליסטן]] דערגרייכט א געוואלדיקן דערפאלג: די צאל שטימען פאר [[נסדאפ]] איז געוואקסן צו 18.3%. די פארטיי איז ארויף אויפן צווייטן פלאץ. אינעם רייכשטאַג, וואָס האָט זיך אַלץ מער פאַרוואַנדלט אין אַן אַגיטאַציאָנעלן פּלאַטפאָרמ פאַר רעכטע און לינקע קעגנער פון דער רעפּובליק, האָט די "גרויסע קאָאַליציע" אויפגעהערט צו זיין אַ מערהייט. ד י געשעעניש ן זיינע ן באגליי ט געוואר ן מי ט א ווייטערדיקע ר פארערגערונ ג פו ן דע ם עקאנאמיש ן קריזיס . ד י רעדוקציע ם אי ן שטייע ר פארדינםט ן או ן ד י פארבליבענ ע מיליטעריש ע לאסט ן (רעקאציעס , פענסיע ן פא ר קריג־אינוואלידן ) הא ט געקענ ט נא ר פארגיטיק ט ווער ן דור ך דע ם קייסעריש ן בודזשעט , אוי ף א באדייטנדיקע ר פארגרעסערונ ג פו ן שטייער־ראטע ן או ן א רעדוקציע ם אי ן לוין . אין 1930, די פינאַנציעל קאַנסאַקווענסאַז פון דער מלחמה געגעסן 47.5% פון די קייסעריש בודזשעט. די דיקריסינג דינער פאָדערונג האט יגזערבייטיד די עקאָנאָמיש און געזעלשאַפטלעך קריזיס. מיינינג עמפּלויערס אין 1930 געבעטן דערלויבעניש פאַר אַ 12.5% רעדוקציע אין לוין, וואָס די יוניאַנז אפגעזאגט אין דעם פאַל. דעם 29 טן דעצעמבער, צאָל נאַגאָושייישאַנז געענדיקט אין דורכפאַל. די רעגירונג פון ברונינג האָט פאראויס און אומבאַקוועם געמאָלדן די שטיצע פון עמפּלויערס און געסטראשעט מיט מיטלען פון שטאַט איינפלוס אין די געשעעניש פון אַ שטרייק קאמף. דע ם 15 ט ן יאנוא ר 1931 הא ט דע ר רור ר מינע־ארבעטע ר פאראיי ן "זעכענווערבאנד " ({{lang-de | Zechenverban}} ) ארויסגעזאג ט 295,000 ארבייטער , פו ן וועלכ ע טיי ל זיינע ן דא ן ווידע ר באשעפטיג ט געוואר ן אונטע ר ערגער ע באדינגונגען . האנדלס־פאראיינע ן האב ן זי ך געגריי ט צ ו קעמפ ן מי ט דע ר באנוצונג . אין אן עמערדזשענסי האט די רעגירונג באשטימט א קאנסילאציע קאמיסיע וואס איז באמאכט צו שטעלן טאריפס אן די צושטימען פון די פארטייען. דעם 10טן יאַנואַר האָט די קאָמיסיע געמאָלדן א 6 פראצענט באצאל שניידן און א אפשטעל פון מאסיווע אפזאגן. פונדעסטוועגן האָבן זיך אָנגעהויבן סטרייקס און [[לאַקאַוט]]ס. אי ן ד י ווייטערדיק ע מאנאטן , הא ט מען ן ווייטע ר פארקלענער ט ד י לוין , ווא ס הא ט געפיר ט צ ו ווייטע ר ארעםטירונ ג פו ן דע ר רוהר־באפעלקערונג . | ||
| שורה 110: | שורה 110: | ||
אין יוני 1930 פראנצויזיש, בריטיש און בעלגיאַן טרופּס האָבן פארלאזן די ריינלאַנד. | אין יוני 1930 פראנצויזיש, בריטיש און בעלגיאַן טרופּס האָבן פארלאזן די ריינלאַנד. | ||
אמונה אין דעמאָקראַסי און רעפּובליק איז געשווינד דיקליינד. די רעפובליק איז שוין באשולדיגט געווארן אין פארערגערן די עקאנאמישע לאגע, און די קייסעריש רעגירונג האט אין 1930 אויך איינגעפירט עטליכע נייע שטייערן צו דעקן די סטעיט באדערפענישן. ד י שטימע ן פו ן יענ ע בענקשאפ ט נא ך א "שטארקע ר האנ ט " , ווא ס קע ן צוריקקער ן ד י דייטש ע אימפעריע , צ ו איר ע געוועזענ ע גרויסקייטן , זיינע ן אל ץ העכער . ערשטנס, האָבן די נאַציאָנאַלער סאָציאַליסטן רעאַגירט אויף די בעטן פון דעם טייל פון דער געזעלשאַפט, וואָס האָבן זיך אין זייער [[פּראָפּאַגאַנדע]] קאָנצענטרירט אויף דער | אמונה אין דעמאָקראַסי און רעפּובליק איז געשווינד דיקליינד. די רעפובליק איז שוין באשולדיגט געווארן אין פארערגערן די עקאנאמישע לאגע, און די קייסעריש רעגירונג האט אין 1930 אויך איינגעפירט עטליכע נייע שטייערן צו דעקן די סטעיט באדערפענישן. ד י שטימע ן פו ן יענ ע בענקשאפ ט נא ך א "שטארקע ר האנ ט " , ווא ס קע ן צוריקקער ן ד י דייטש ע אימפעריע , צ ו איר ע געוועזענ ע גרויסקייטן , זיינע ן אל ץ העכער . ערשטנס, האָבן די נאַציאָנאַלער סאָציאַליסטן רעאַגירט אויף די בעטן פון דעם טייל פון דער געזעלשאַפט, וואָס האָבן זיך אין זייער [[פּראָפּאַגאַנדע]] קאָנצענטרירט אויף דער פּערזענליכקייט פון היטלער, אויפגעשאַפן פאַר אים אַזאַ "שטאַרקן" בילד. ז יי האב ן בקי ץ ד י באפעלקערונ ג גענומע ן מי ט גרויס ע געשעעניש ן או ן האב ן גענוצ ט ד י מאדערנ ע מיטלע ן פו ן פאר ־ וואל־קאמף , וו י א קאנסיסטענט ע עמאָציאליזאציע . היטלער האט אויסגעשפילט אלעס וואס איז פארבונדן מיט דער "וויימארער סיסטעם", פון די פארטיי-סיסטעם וואס איז באהערשט געווארן דורך פארהעלטענישן קליינע און שפאלטן פארטייען ביז דעם עצם פרינציפ פון פארלאמענטארער דעמאקראטיע. אבער נישט בלויז די רעכטע, נאר אויך די לינקע כוחות זענען געווארן שטארקער. די רעפובליקאנער סאציאל דעמאקראטן, אנדערש ווי די ליבעראלע האבן דורכגעגאנגען די וואלן כמעט אן פארלוסטן, און די קאמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד האט אפילו פארבעסערט אירע רעזולטאטן און פארוואנדלט אין א ערנסטע קראפט סיי אין פארלאמענט סיי אויף די גאסן, וואו דער קאמף פון מיליטאנטישע ארגאניזאציעס [[נסדאפ]]] איז לאַנג אריבערגעפארן ([ [אַטאַקע טרופּס (SA)|SA]]) און [[קאָמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד|קפּד]] ([[ראָט פראָנט (אָרגאַניזאַציע)|ראָט פראָנט]]), וואָס האָט אויסגעזען מער און מער ווי אַ בירגער מלחמה. אויך די קריגערישע ארגאניזאציע פון די רעפובליקאנער קרעפטן - "[[רייכסבאנער]]" ({{lang-de|Reichsbanner Schwarz-Rot-Gold}}) האָט זיך באַטייליקט אינעם גאַסן קאמף. סוף־כּל־סוף, האָבן די אַלע כאַאָטישע באַוואפנטע צונויפשטויסן, אָפטמאָל אָנגעהויבן פון די נאַציאָנאַלער סאָציאַליסטן אַליין, געשפּילט אין די הענט פון [[היטלער, אַדאָלף|היטלער]], וועלכער האָט מען אַלץ מער גערעכנט ווי אַ "לעצטער אויסאָרט" אויפצושטעלן סדר. כדי צו פארמיידן די ווייטערדיקע פארשטארקונג פון ראדיקאלע פליגלען אין פאליטישע פארטייען, האט דער SPD אינעם רייכסטאג מסכים געווען מיט דער שטרענגקייט פאליסי און [[דעפלאציע (עקאנאמיע)|דעפלאציע]] פארגעשלאגן דורך דעם ברונינג קאַבינעט, וואָס האָט צוגעשטעלט א רעדוקציע אין סאציאלע בענעפיטן. , אבער פונדעסטוועגן האט באלד געפירט צו אן נאך ערגערן עקאנאמישן קריזיס. | ||
דעם 11טן אָקטאָבער 1931 האָט זיך דאָס נאַציאָנאַליסטישע רעכט צונויפגעמישט אינעם [[האַרצבורגער פראָנט]]. אין רעאקציע האבן די רעפובליקאנער ארגאניזאציעס געשאפן דעם [[אייזן פראנט]], אויסקלייבנדיק דריי פיילן אלס זייער סימבאָל. וואלן פארן רייך פרעזידענט זענען געווען געפלאנט פאר 1932 . קיינער פון די קאנדידאטן פאר דעם פאזיציע האט זיך נישט אידענטיפיצירט אלס דעמאקראטן. פארטייען פון צענטער צו די SPD האבן געשטיצט הינדענבורג צו האלטן היטלער אויס פון מאכט. דורך פאַרבאָטן די [[אַטאַקע טרופּס (SA)|סאַ]] און פאָרלייגן אַ פּלאַן געזעץ אין שטיצן פון די פּויערים [[מזרח פּרוססיאַ]], וואָס האָט גרימצארן די לאקאלע ערד-באזיצער, וואָס האָבן אַריינגענומען הינדענבורג, האָט ברונינג אויסגעמאַטערט דעם רייך פרעזידענט’ס קרעדיביליטי. . ער האט דערצו נישט געקאנט מוחל זיין דעם רייך קאנצלער, אז ער האט צו שולדיג זיין וואלן צום רייך פרעזידענט, אריינגערעכנט די סאציאל-דעמאקראטן, וועלכע האבן פאר אים געשטימט אויפן פארלאנג פון ברונינג. הינדענבורג האט דערקלערט קיין צוטרוי אין דעם קאנצלער, וועלכער האט, א דאנק זיין עקאנאמישע פאליטיק, שוין נישט געניסן פון פיל שטיצע פון דער באפעלקערונג, און ברונינג האט רעזיגנירט. לויט ברונינג'ס אייגענע איינגעגעבנקייט, איז דער קאנצלער צוזאמגעפאלן הונדערט מעטער פונעם ציל, ווייל זיין דעפלאציע-פאליסי האט נאך נישט געהאט קיין צייט צו געבן פאזיטיווע רעזולטאטן. ברונינג האָט אויך ניט געקענט דערגרייכן זיין אַנדערן ציל - די גלייכע פּאָזיציע פון דייטשלאַנד און די ענדגילטיקע אָפּשאַפן פון רעפּעריישאַנז. | דעם 11טן אָקטאָבער 1931 האָט זיך דאָס נאַציאָנאַליסטישע רעכט צונויפגעמישט אינעם [[האַרצבורגער פראָנט]]. אין רעאקציע האבן די רעפובליקאנער ארגאניזאציעס געשאפן דעם [[אייזן פראנט]], אויסקלייבנדיק דריי פיילן אלס זייער סימבאָל. וואלן פארן רייך פרעזידענט זענען געווען געפלאנט פאר 1932 . קיינער פון די קאנדידאטן פאר דעם פאזיציע האט זיך נישט אידענטיפיצירט אלס דעמאקראטן. פארטייען פון צענטער צו די SPD האבן געשטיצט הינדענבורג צו האלטן היטלער אויס פון מאכט. דורך פאַרבאָטן די [[אַטאַקע טרופּס (SA)|סאַ]] און פאָרלייגן אַ פּלאַן געזעץ אין שטיצן פון די פּויערים [[מזרח פּרוססיאַ]], וואָס האָט גרימצארן די לאקאלע ערד-באזיצער, וואָס האָבן אַריינגענומען הינדענבורג, האָט ברונינג אויסגעמאַטערט דעם רייך פרעזידענט’ס קרעדיביליטי. . ער האט דערצו נישט געקאנט מוחל זיין דעם רייך קאנצלער, אז ער האט צו שולדיג זיין וואלן צום רייך פרעזידענט, אריינגערעכנט די סאציאל-דעמאקראטן, וועלכע האבן פאר אים געשטימט אויפן פארלאנג פון ברונינג. הינדענבורג האט דערקלערט קיין צוטרוי אין דעם קאנצלער, וועלכער האט, א דאנק זיין עקאנאמישע פאליטיק, שוין נישט געניסן פון פיל שטיצע פון דער באפעלקערונג, און ברונינג האט רעזיגנירט. לויט ברונינג'ס אייגענע איינגעגעבנקייט, איז דער קאנצלער צוזאמגעפאלן הונדערט מעטער פונעם ציל, ווייל זיין דעפלאציע-פאליסי האט נאך נישט געהאט קיין צייט צו געבן פאזיטיווע רעזולטאטן. ברונינג האָט אויך ניט געקענט דערגרייכן זיין אַנדערן ציל - די גלייכע פּאָזיציע פון דייטשלאַנד און די ענדגילטיקע אָפּשאַפן פון רעפּעריישאַנז. | ||
| שורה 127: | שורה 127: | ||
שלייטשער האָט נישט געקאָנט וויסן, אַז ער, דער בעל-תכשירים, איז אַליין יעצט געוואָרן אַ קרבן פון אינטריגע. שוין דעם 4טן יאַנואַר 1933 האָט זיין געוועזענער קעסטקינד [[פראַנס פון פּאַפּען]] געהאַלטן געהיימע פאַרהאַנדלונגן מיט היטלער אין הויז פונעם [[קעלן]] באַנקיר [[שראָדער, קורט פון|קורט פון שראָדער]]. נאך דעם שמועס זענען נאכגעפאלגט געווארן נאך נאך עטליכע, שוין מיט דער באטייליגונג פונעם סטעיט סעקרעטאר פונעם רייך פרעזידענט [[מייסנער, אָטטאָ (פאליטיקער)|אָטטאָ מייזנער]] און [[הינדענבורג, אָסקר וואָן|אָסקאַר פון הינדענבורג]], דער זון פון דער רייך פרעזידענט, וועלכע זענען געווען א טייל פונעם [[קאמאריללא|נעער קרייז]] פונעם רייך פרעזידענט. ווי אַ רעזולטאַט, איז דערגרייכט געוואָרן אַן אָפּמאַך אויף דער שאַפונג פון אַ קאָאַליציע-רעגירונג [[דייטשישע נאַציאָנאַלע פאָלקס־פּאַרטיי|דייטשישע נאַציאָנאַליסטן]] און [[נסדאַפּ]], וואָס פון יענער, אויסער היטלער, וועט אַרייננעמען בלויז צוויי פאָרשטייער: [ [Wilhelm Frick]] אין ראנג פון אינערן מיניסטער און [[Hermann Göring]] אלס מיניסטער אן פּאָרטפעל און דער בארעכטיגטער אקטיווטער מיניסטער פון אינערן פון פּרוססיע. פאפע ן הא ט באקומע ן דע ם פאם ט פו ן וויצע ־ קאנצעלאר ן או ן רייכקאמיסא ר פו ן פרויסן . | שלייטשער האָט נישט געקאָנט וויסן, אַז ער, דער בעל-תכשירים, איז אַליין יעצט געוואָרן אַ קרבן פון אינטריגע. שוין דעם 4טן יאַנואַר 1933 האָט זיין געוועזענער קעסטקינד [[פראַנס פון פּאַפּען]] געהאַלטן געהיימע פאַרהאַנדלונגן מיט היטלער אין הויז פונעם [[קעלן]] באַנקיר [[שראָדער, קורט פון|קורט פון שראָדער]]. נאך דעם שמועס זענען נאכגעפאלגט געווארן נאך נאך עטליכע, שוין מיט דער באטייליגונג פונעם סטעיט סעקרעטאר פונעם רייך פרעזידענט [[מייסנער, אָטטאָ (פאליטיקער)|אָטטאָ מייזנער]] און [[הינדענבורג, אָסקר וואָן|אָסקאַר פון הינדענבורג]], דער זון פון דער רייך פרעזידענט, וועלכע זענען געווען א טייל פונעם [[קאמאריללא|נעער קרייז]] פונעם רייך פרעזידענט. ווי אַ רעזולטאַט, איז דערגרייכט געוואָרן אַן אָפּמאַך אויף דער שאַפונג פון אַ קאָאַליציע-רעגירונג [[דייטשישע נאַציאָנאַלע פאָלקס־פּאַרטיי|דייטשישע נאַציאָנאַליסטן]] און [[נסדאַפּ]], וואָס פון יענער, אויסער היטלער, וועט אַרייננעמען בלויז צוויי פאָרשטייער: [ [Wilhelm Frick]] אין ראנג פון אינערן מיניסטער און [[Hermann Göring]] אלס מיניסטער אן פּאָרטפעל און דער בארעכטיגטער אקטיווטער מיניסטער פון אינערן פון פּרוססיע. פאפע ן הא ט באקומע ן דע ם פאם ט פו ן וויצע ־ קאנצעלאר ן או ן רייכקאמיסא ר פו ן פרויסן . | ||
די וואך פון דעם 86 יעריגן רייך פרעזידענט, וועלכער האט שוין לאנג קעגנגעשטעלט דעם באנומונג פון א "בוהעמין קארפעראל" אלס רייך קאנצלער, איז פארשפארט געווארן דורך פארזיכערונגען אז דער NSDAP פירער, ארומגערינגלט מיט א קאנסערוואטיווער מערהייט אין דער רעגירונג, האט נישט פאסירט קיין באזונדערע סכנה. . גלויבן אין דער | די וואך פון דעם 86 יעריגן רייך פרעזידענט, וועלכער האט שוין לאנג קעגנגעשטעלט דעם באנומונג פון א "בוהעמין קארפעראל" אלס רייך קאנצלער, איז פארשפארט געווארן דורך פארזיכערונגען אז דער NSDAP פירער, ארומגערינגלט מיט א קאנסערוואטיווער מערהייט אין דער רעגירונג, האט נישט פאסירט קיין באזונדערע סכנה. . גלויבן אין דער מעגליכקייט פון קאָנטראָל איבער היטלער איז געווען אַ גרייז וואָס האט די מערסט ערנסט קאַנסאַקווענסאַז. אן אנדער אַרגומענט אין טויווע פון היטלער איז געווען די פאָרמאַל באמערקט קאַנסטאַטושאַנאַל סדר פאַר די אַפּוינטמאַנט פון די רייך קאַנצלער. דעם 30טן יאנואר 1933 איז היטלער באשטימט געווארן אלס רייך קאנצלער (אין היסטאריאגראפיע ווערט די דאטום פאררעכנט אלס דאטום פונעם פאל פון דער וויימארער רעפובליק), און דעם 14טן יולי איז אין לאנד געגרינדעט געווארן א איין-פארטייאישע סיסטעם - אלע פארטייען אחוץ די NSDAP איז געווען פאַרבאָטן, אַלע סאַבסאַקוואַנט ילעקשאַנז אין אַלע לעוועלס ביז 1946 זענען געווען אַנקאַנטעסטיד - עס זענען געווען בלויז קאַנדאַדייץ נאַמאַנייטאַד דורך די NSDAP, טראָץ דעם פאַקט אַז אין די פּאַרטיי זיך עס זענען קיין קאָלעגיאַטע רעגירונג ללבער, היגע אָרגאַניזאַציעס (פּאַרטיי גאָו, פּאַרטיי דיסטריקץ און היגע גרופּעס) ) זענען אנגעפירט געווארן דורך פירער, באשטימט דורך דעם קייסעריש פארזיצער פון דער פארטיי אדער פירער פון העכערע לאקאלע ארגאניזאציעס. רייך פרעזידענט פאול וואן הינדענבורג האט איבערגעגעבן צו וויצע קאנצלער פראנץ פון פאפען, אין דער געשעעניש פון זיין אפוועזן, די מאכט אויסצונוצן די פרעזידענטליכע [[וועטא מאכט]] איבער היטלער, וואס ער האט קיינמאל נישט אויסגענוצט. | ||
== הערות און מקורים == | == הערות און מקורים == | ||
<references group = "" /> | <references group = "" /> | ||