אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:טויט מארש"

רוי:טויט מארש (זעט מקור)

רעוויזיע פון 10:31, 3 יאנואר 2023

קיין ענדערונג אין גרייס , פֿאַר 2 יאָר

ק

החלפת טקסט – "עטלעכע" ב־"עטליכע"

מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן

102,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 7: / שורה 7: @@
 דער ערשטער גרויס-מאַשטאַביקער טויט מאַרש איז פאָרגעקומען אום זומער פון [[1941]], נאָכפאָלגנדיג די דייטשע אינוואַזיע פונעם [[סאוועטן פארבאנד|סאוועטן]] [[סאוועטן פארבאנד|פארבאנד]]. הונדערטער טויזענטער סאָוועטישע קריגס געפאַנגענע זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין לענג-אויס די שאָסייען פון [[אוקראַיִנע]] און [[בעלארוס|ווייס-רוסלאַנד]] בשעת'ן ווערן טראַנספּאָרטירט פון איין לאַגער צום אַנדערן. מאַסן אַרעסטאַנטן זענען דערמאָרדעט געוואָרן אינמיטן וועג, אָדער ביי פאָראויס אַראַנזשירטע עקזעקוציע פּלעצער. בערך אין דער זעלבער צייט האָבן די רומעינישע (וועלעכע זענען געווען דייטשע אַליאירטע) מאַרשירט אידן פון [[בעסאַראַביע]] און [[בוקאווינא]] קיין [[טראנסניסטריע|טראַנסניסטריע]]. טויזנטער זענען אינמיטן וועג דערשאָסן געוואָרן דורך די רומענישע און דייטשע וועכטער.
-רוב טויט מאַרשן זענען פאָרגעקומען נאָענט צו דער ענדע פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. אין משך פונעם זומער פון [[1944]], בעת די אַליאירטע האָבן זיך פאָראויס געריקט אויף מעריב און די סאָוועטישע אויף מזרח, האָבן די [[נאציזם|נאַציס]] אָנגעהויבן ליקווידירן די [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. די ערשטע לאַגערן צו ווערן אויסגעליידיגט זענען געווען די וועלכע האָבן זיך געפונען אין צענטראַל [[פּוילן]] און אין די [[באלטישע לענדער|באַלטישע]] לענדער. יענעם  האַרבסט, האָבן נאַצישע פירער באַשלאָסן צוצואיילן די דעפּאָרטירונג פון די [[בודאפעשט|בודאָפּעשטער]] אידן צו זייער טויט. אַ טויט מאַרש פון [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]] האָט זיך אָנגעהויבן דעם 8טן נאָוועמבער 1944. 76,000 אידישע מענער, פרויען און קינדער זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין ביז דער עסטרייכישער גרעניץ, אין באַגלייטונג פון אונגערישע וועכטער דער מאַרש האָט זיך געצויגן אַ חודש, וואָס אין דער צייט זענען טויזענטער געשטאָרבן פון הונגער, קראַנקייט, אויסשעפּונג און קעלט. נאָך טויזענטער זענען דערשאָסן געוואָרן אינמיטן וועג. עטלעכע הונדערט זענען געראַטעוועט געוואָרן דורך נייטראַלע [[דיפלאמאטיע|דיפּלאָמאַטן]] ווי [[ראול וואלענבערג|ראַול וואַלענבערג]] פון [[שוועדן]], וועלכער האָט אַרויס געשלעפּט אידן פון די מאַרשירנדע רייען, זיי גענומען אונטער זיין אויפזיכט און זיי צוריק באַגלייט קיין [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]]. ס'רוב זענען נישט געווען אזוי מזלדיק, אָבער— די אַרעסטאַנטן וועלכע האָבן דערגרייכט די עסטרייכישער גרעניץ זענען איבערגעגעבן געווארן צו דייטשע סאָלדאַטן, וועלכע האָבן זיי געפירט צו פארשידענע [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. אַזעלכע ווי   און [[מאטהויזן]].
+רוב טויט מאַרשן זענען פאָרגעקומען נאָענט צו דער ענדע פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. אין משך פונעם זומער פון [[1944]], בעת די אַליאירטע האָבן זיך פאָראויס געריקט אויף מעריב און די סאָוועטישע אויף מזרח, האָבן די [[נאציזם|נאַציס]] אָנגעהויבן ליקווידירן די [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. די ערשטע לאַגערן צו ווערן אויסגעליידיגט זענען געווען די וועלכע האָבן זיך געפונען אין צענטראַל [[פּוילן]] און אין די [[באלטישע לענדער|באַלטישע]] לענדער. יענעם  האַרבסט, האָבן נאַצישע פירער באַשלאָסן צוצואיילן די דעפּאָרטירונג פון די [[בודאפעשט|בודאָפּעשטער]] אידן צו זייער טויט. אַ טויט מאַרש פון [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]] האָט זיך אָנגעהויבן דעם 8טן נאָוועמבער 1944. 76,000 אידישע מענער, פרויען און קינדער זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין ביז דער עסטרייכישער גרעניץ, אין באַגלייטונג פון אונגערישע וועכטער דער מאַרש האָט זיך געצויגן אַ חודש, וואָס אין דער צייט זענען טויזענטער געשטאָרבן פון הונגער, קראַנקייט, אויסשעפּונג און קעלט. נאָך טויזענטער זענען דערשאָסן געוואָרן אינמיטן וועג. עטליכע הונדערט זענען געראַטעוועט געוואָרן דורך נייטראַלע [[דיפלאמאטיע|דיפּלאָמאַטן]] ווי [[ראול וואלענבערג|ראַול וואַלענבערג]] פון [[שוועדן]], וועלכער האָט אַרויס געשלעפּט אידן פון די מאַרשירנדע רייען, זיי גענומען אונטער זיין אויפזיכט און זיי צוריק באַגלייט קיין [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]]. ס'רוב זענען נישט געווען אזוי מזלדיק, אָבער— די אַרעסטאַנטן וועלכע האָבן דערגרייכט די עסטרייכישער גרעניץ זענען איבערגעגעבן געווארן צו דייטשע סאָלדאַטן, וועלכע האָבן זיי געפירט צו פארשידענע [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. אַזעלכע ווי   און [[מאטהויזן]].
 במשך  פונעם ווינטער פון 1944-1945 האָבן די דייטשן געוויסט אַז זיי האָבן בעצם פאַרלוירן דעם קריג. דאָס האָט זיי געברענגט צו עוואַקואירן די [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]] אין [[פוילן|פּוילן]], און צווינגן זייערע אַרעסטאַנטן צו מאַרשירן קיין [[דייטשלאַנד]]. די אידן זעלבסט האָבן געלעבט אין שטענדיקן פּחד פון דערמאָרדעט ווערן בעת די לעצטע פאַזעס פונעם קריג וויבאַלד מען האָט זיי מער נישט געדאַרפט פאַר קיין אַרבעט.
@@ שורה 17: / שורה 17: @@
 אום פעברואַר זענען די 20,000 אידישע אַרעסטאַנטן וועלכע האָבן געאַרבעט אין די ?  אַרבעטס לאַגערן, אָדער דערמאָרדעט געוואָרן גלייך פאַר דער עוואַקואַציע אָדער בשעת דעם טויט מאַרש אַוועק פון די לאַגערן.
-דורכאויס מערץ און אַפּריל 1945 בשעת די מלחמה האָט זיך געצויגן צו אַ סוף, האָבן די [[נאציזם|נאַציס]] עוואַקואירט לאַגער נאָך לאַגער, שיקנדיג צום ווייניגסטנס 250,000 פון זייערע 700,000 לאַגערס אַרעסטאַנטן אויף טויט מאַרשן. עטלעכע פון די מאַרשן האָבן זיך געצויגן וואָכן פאַרשאַפנדיק טויזענטער טויטפאַלן לענג-אויס די שאָסייען פון מערב [[עסטרייך]] און צענטראַל [[דייטשלאנד|דייטשלאַנד]]. אָפט מאָל זענען די אַרעסטאַנטן מאַרשירט געוואָרן טייל פונעם וועג צו פוס און ווייטער אויף געפּאַקטע באַנען–זיבעציג מענטשן אויף אַ וואָגן –וואו זיי זענען אָפּגעזאָגט געוואָרן עסנוואַרג און וואַסער.
+דורכאויס מערץ און אַפּריל 1945 בשעת די מלחמה האָט זיך געצויגן צו אַ סוף, האָבן די [[נאציזם|נאַציס]] עוואַקואירט לאַגער נאָך לאַגער, שיקנדיג צום ווייניגסטנס 250,000 פון זייערע 700,000 לאַגערס אַרעסטאַנטן אויף טויט מאַרשן. עטליכע פון די מאַרשן האָבן זיך געצויגן וואָכן פאַרשאַפנדיק טויזענטער טויטפאַלן לענג-אויס די שאָסייען פון מערב [[עסטרייך]] און צענטראַל [[דייטשלאנד|דייטשלאַנד]]. אָפט מאָל זענען די אַרעסטאַנטן מאַרשירט געוואָרן טייל פונעם וועג צו פוס און ווייטער אויף געפּאַקטע באַנען–זיבעציג מענטשן אויף אַ וואָגן –וואו זיי זענען אָפּגעזאָגט געוואָרן עסנוואַרג און וואַסער.
-דעם 6טן אַפּריל 1945 האָט זיך די עוואַקואַציע פונעם הויפּט [[בוכענוואלד|בוכנוואלד]] לאַגער אָנגעהויבן. 3,100 אידישע אַרעסטאַנטן זענען אַוועק מאַרשירט געוואָרן, פון וועלכע 1,400 זענען דערמאָרדעט געוואָרן אינמיטן וועג. איבער די קומענדיגע פיר טעג זענען נאָך 40,000 אַרעסטאַנטן עוואַקואירט געוואָרן פונעם לאַגער, פון וועלכע 13,000 זענען דערהרגעט געוואָרן. בלויז מער ווי 20,000 אַרעסטאַנטן זענען איבערגעבליבן אינעם לאַגער, אריינגערעכנט עטלעכע אידן.
+דעם 6טן אַפּריל 1945 האָט זיך די עוואַקואַציע פונעם הויפּט [[בוכענוואלד|בוכנוואלד]] לאַגער אָנגעהויבן. 3,100 אידישע אַרעסטאַנטן זענען אַוועק מאַרשירט געוואָרן, פון וועלכע 1,400 זענען דערמאָרדעט געוואָרן אינמיטן וועג. איבער די קומענדיגע פיר טעג זענען נאָך 40,000 אַרעסטאַנטן עוואַקואירט געוואָרן פונעם לאַגער, פון וועלכע 13,000 זענען דערהרגעט געוואָרן. בלויז מער ווי 20,000 אַרעסטאַנטן זענען איבערגעבליבן אינעם לאַגער, אריינגערעכנט עטליכע אידן.
 איינער פון די איבערגעבליבענע בוכענוואלד אונטערלאַגערן צו ווערן אויסגעליידיקט איז געווען [[רעמסדארף]], וועלעכער איז עוואַקואירט געוואָרן דעם 13טן אַפּריל. איבער 4,000 אַרעסטאַנטן האָבן פאַרלאָזט דעם לאַגער, אָבער נישט מער ווי 500 האָבן איבערגעלעבט דעם סוף פונעם מאַרש.
@@ שורה 25: / שורה 25: @@
 די עוואַקואַציע פונעם [[דארא-מיטעלבאו]] לאַגער האָט זיך אויך אָנגעהויבן אום אַפּריל. רוב פונעם לאַגערס אַרעסטאַנטן זענען מאַרשירט געוואָרן פאַר צוויי וואָכן קיין [[בערגן-בעלזן]]. איין גרופּע אַרעסטאַנטן איז געצווינגען געוואָרן אַריין צו גיין אין אַ שטאַל וואָס איז דאַן אינטערגעצינדן געוואָרן. [[אַמעריקאַנער]] טרופּעס זענען אָנגעקומען דעם אַנדערן טאָג און אַנדעקט הונדערטער פאַרברענטע קערפּערס.
-אום ענדע אַפּריל האָבן די [[נאַציס]] אָנגעהויבן דורכצופירן טויט מאַרשן פון [[פלאסענבערג]], זאכענהויזען, [[נענגאמע]], [[מאגדעבורג]], מאטהויזען, [[ראוונסברועק]], און פון נאָך עטלעכע פון די דאכוי אונטערלאַגערן. בשעת די מאַרשן, וועלכע האָבן אנגעהאַלטן ממש ביז צום טאָג פון דער נאַצישער קאַפּיטולירונג צוויי וואכן שפּעטער, זענען צענדליקער טויזענטער אַרעסטאַנטן געשטאָרבן אָדער הינגעריכטעט געוואָרן. די וואָס זענען אָפּגעשטאַנען אָדער זיך אָפּגעשטעלט אויסצורוען זיך, אַפילו אויף אַ רגע, זענען דערשאָסן געוואָרן. אין איין פאַל זענען טויזענטער מייסטנס [[אונגערישע]] אַרעסטאַנטן באַגראָבן געווארן לענג-אויס אַ קורצן 37-מייליגן מהלך צווישן [[גונסקריכען]] און [[מאטהויזן]].
+אום ענדע אַפּריל האָבן די [[נאַציס]] אָנגעהויבן דורכצופירן טויט מאַרשן פון [[פלאסענבערג]], זאכענהויזען, [[נענגאמע]], [[מאגדעבורג]], מאטהויזען, [[ראוונסברועק]], און פון נאָך עטליכע פון די דאכוי אונטערלאַגערן. בשעת די מאַרשן, וועלכע האָבן אנגעהאַלטן ממש ביז צום טאָג פון דער נאַצישער קאַפּיטולירונג צוויי וואכן שפּעטער, זענען צענדליקער טויזענטער אַרעסטאַנטן געשטאָרבן אָדער הינגעריכטעט געוואָרן. די וואָס זענען אָפּגעשטאַנען אָדער זיך אָפּגעשטעלט אויסצורוען זיך, אַפילו אויף אַ רגע, זענען דערשאָסן געוואָרן. אין איין פאַל זענען טויזענטער מייסטנס [[אונגערישע]] אַרעסטאַנטן באַגראָבן געווארן לענג-אויס אַ קורצן 37-מייליגן מהלך צווישן [[גונסקריכען]] און [[מאטהויזן]].
 סך-הכל זענען אַן אָפּשאַץ פון 200,000-250,000 [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערס]] אַרעסטאַנטן דערמאָרדעט געוואָרן אָדער געשטאָרבן ביי די געצווינגענע טויט מאַרשן וועלכע זענען דורכגעפירט געוואָרן דורכויס די לעצטע צען חדשים פון דער צווייטער וועלט מלחמה, 25% ביז א דריטל פון זיי אידן.