אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:וויימארער רעפובליק"

ק
החלפת טקסט – "לייענ" ב־"ליינ"
ק (החלפת טקסט – "מינהג" ב־"מנהג")
ק (החלפת טקסט – "לייענ" ב־"ליינ")
שורה 34: שורה 34:
[[טעקע:Weimar Constitution.jpg|thumb|וויימאר קאָנסטיטוציע]]
[[טעקע:Weimar Constitution.jpg|thumb|וויימאר קאָנסטיטוציע]]


א קאנסטיטוציעלע קאמיטעט (''Verfassungsausschuss'') איז געגרינדעט געווארן צו שרייבן די קאנסטיטוציע, פארזיצערט דורך קאנראד האוסמאן. דע ם 2 ־ט ן יולי , 1919 , הא ט זי ך אנגעהויב ן ד י צווייט ע לייענע ן פו ן דע ר קאנסטיטוציע . מיט'ן אננעמען די [[וויימאר קאנסטיטוציע]] האט די דייטשע אימפעריע צום ערשטן מאל באקומען פארלאמענטארע דעמאקראטיע. די לעגיסלאטיווע מאכט איז אויסגענוצט געווארן דורך די רייכסראט, באשטימט דורך די רעגירונגען פון די לענדער, און [[רייכסטאג (וויימאר רעפובליק)|רייכסטאג]], אויסגעוויילט דורך די פאלק לויט א פראפּאָראציע סיסטעם (ניט ווי דייטשלאנד, וואו דער פארלאמענט ווערט ערוויילט לויט א. געמישטע סיסטעם, אבער אזוי ווי די פארלאמענטן האבן אנגעהויבן ערוויילט ווערן פון דער זעלבער תקופה און ווערן ערוויילט ביזן היינטיגן טאג אין רוב לענדער פון מערב אייראפע - אין דענמארק, שוועדן, נארוועגיע, פינלאנד, איסלאנד, עסטרייך אאז"וו, ווי אויך ווי אין די DDR). ד י קייסעריש ע רעגירונ ג אי ז באשטימ ט געוואר ן דור ך דע ר רייכ־פרעזידענט , או ן אי ז געווע ן פאראנטווארטלע ך צ ו דע ר רייכסטאג , דע ר פעל ד פו ן דע ר ציי ט אי ן דע ר רעגירונ ג אדע ר מיניסטער , הא ט גענומע ן רעזיגניר ן פו ן דע ר רעגירונ ג אדע ר מיניסטער . דער רייך פרעזידענט איז געווען עלעקטעד דורך די מענטשן פאַר אַ צייט פון זיבן יאר, רעפּריזענטיד די שטאַט סיי ינערלעך און ויסווייניק, באשלאסן פרעמד פּאָליטיק און באַפעל פון די אַרמד פאָרסעס (פּונקט ווי דער פּרעזידענט אין עסטרייך, פינלאַנד, יסעלאַנד און פראַנקרייך בעשאַס די פינפט רעפּובליק) . ענדערונגען צו דער קאָנסטיטוציע זענען אנגענומען דורך די רייכסטאַג און די רייכסראַט מיט אַ 2/3 מערהייט אָדער דורך די מענטשן מיט אַ מערהייט פון די רעכט צו שטימען. דעם 31טן יולי 1919 איז די קאָנסטיטוציע אין איר לעצטן פאָרעם אָנגענומען געוואָרן דורך דער וויימאַרער קאָנסטיטוענט־פאַרזאַמלונג און אונטערגעשריבן געוואָרן פונעם רייך־פּרעזידענט דעם 11טן אויגוסט. צו קאַמעמערייט די געבורט פון דעמאָקראַסי אין דייטשלאַנד, דעם טאָג איז געווארן אַ נאציאנאלע יום טוּב.
א קאנסטיטוציעלע קאמיטעט (''Verfassungsausschuss'') איז געגרינדעט געווארן צו שרייבן די קאנסטיטוציע, פארזיצערט דורך קאנראד האוסמאן. דע ם 2 ־ט ן יולי , 1919 , הא ט זי ך אנגעהויב ן ד י צווייט ע ליינע ן פו ן דע ר קאנסטיטוציע . מיט'ן אננעמען די [[וויימאר קאנסטיטוציע]] האט די דייטשע אימפעריע צום ערשטן מאל באקומען פארלאמענטארע דעמאקראטיע. די לעגיסלאטיווע מאכט איז אויסגענוצט געווארן דורך די רייכסראט, באשטימט דורך די רעגירונגען פון די לענדער, און [[רייכסטאג (וויימאר רעפובליק)|רייכסטאג]], אויסגעוויילט דורך די פאלק לויט א פראפּאָראציע סיסטעם (ניט ווי דייטשלאנד, וואו דער פארלאמענט ווערט ערוויילט לויט א. געמישטע סיסטעם, אבער אזוי ווי די פארלאמענטן האבן אנגעהויבן ערוויילט ווערן פון דער זעלבער תקופה און ווערן ערוויילט ביזן היינטיגן טאג אין רוב לענדער פון מערב אייראפע - אין דענמארק, שוועדן, נארוועגיע, פינלאנד, איסלאנד, עסטרייך אאז"וו, ווי אויך ווי אין די DDR). ד י קייסעריש ע רעגירונ ג אי ז באשטימ ט געוואר ן דור ך דע ר רייכ־פרעזידענט , או ן אי ז געווע ן פאראנטווארטלע ך צ ו דע ר רייכסטאג , דע ר פעל ד פו ן דע ר ציי ט אי ן דע ר רעגירונ ג אדע ר מיניסטער , הא ט גענומע ן רעזיגניר ן פו ן דע ר רעגירונ ג אדע ר מיניסטער . דער רייך פרעזידענט איז געווען עלעקטעד דורך די מענטשן פאַר אַ צייט פון זיבן יאר, רעפּריזענטיד די שטאַט סיי ינערלעך און ויסווייניק, באשלאסן פרעמד פּאָליטיק און באַפעל פון די אַרמד פאָרסעס (פּונקט ווי דער פּרעזידענט אין עסטרייך, פינלאַנד, יסעלאַנד און פראַנקרייך בעשאַס די פינפט רעפּובליק) . ענדערונגען צו דער קאָנסטיטוציע זענען אנגענומען דורך די רייכסטאַג און די רייכסראַט מיט אַ 2/3 מערהייט אָדער דורך די מענטשן מיט אַ מערהייט פון די רעכט צו שטימען. דעם 31טן יולי 1919 איז די קאָנסטיטוציע אין איר לעצטן פאָרעם אָנגענומען געוואָרן דורך דער וויימאַרער קאָנסטיטוענט־פאַרזאַמלונג און אונטערגעשריבן געוואָרן פונעם רייך־פּרעזידענט דעם 11טן אויגוסט. צו קאַמעמערייט די געבורט פון דעמאָקראַסי אין דייטשלאַנד, דעם טאָג איז געווארן אַ נאציאנאלע יום טוּב.
=== ווערסיי אפמאך ===
=== ווערסיי אפמאך ===
דער שלום טריטי איז אונטערגעשריבן געווארן אין ווערסיי דעם 28טן יוני 1919 און באשטעטיגט געווארן דורך דער רייכסטאג דעם 10טן יאנואר 1920. לויט אים, האָט דייטשלאַנד זיך אומגעקערט קיין פראַנקרייך [[עלזאַס-לאָרראַין]] (אין די גרעניצן פון 1870); איבערגעגעבן קיין בעלגיע די דיסטריקטן [[מאלמעדי]] און [[אופן]], ווי אויך די אזוי גערופענע נייטראלע און פּרוסישע טיילן [[מאָרעסנעט|מאָרענעי]]; פוילן - [[פּאָזנאַן|פּאָזן (פּאָזנאַן)]], טיילן פון [[פּאָמעראַניאַ|פּאָמעראַניאַ (פּאָמעראַניאַ)]] און אנדערע טעריטאָריע פון ​​[[מערב פּרוססיאַ|מערב פּרייסן]]; [[דאנציק]] ([[גדאנסק]]) און איר דיסטריקט זענען דערקלערט געווארן "[[פרי שטאט|פריי שטאט]]"; [[קלאַיפּעדאַ געגנט|מעמעל (קלאַפּעדאַ) געגנט (מעמעללאַנד)]] טראַנספערד צו די קאָנטראָל פון די וויקטאָריאַס כוחות (צוגעבונדן צו [[ליטע]] אין פעברואר 1923).
דער שלום טריטי איז אונטערגעשריבן געווארן אין ווערסיי דעם 28טן יוני 1919 און באשטעטיגט געווארן דורך דער רייכסטאג דעם 10טן יאנואר 1920. לויט אים, האָט דייטשלאַנד זיך אומגעקערט קיין פראַנקרייך [[עלזאַס-לאָרראַין]] (אין די גרעניצן פון 1870); איבערגעגעבן קיין בעלגיע די דיסטריקטן [[מאלמעדי]] און [[אופן]], ווי אויך די אזוי גערופענע נייטראלע און פּרוסישע טיילן [[מאָרעסנעט|מאָרענעי]]; פוילן - [[פּאָזנאַן|פּאָזן (פּאָזנאַן)]], טיילן פון [[פּאָמעראַניאַ|פּאָמעראַניאַ (פּאָמעראַניאַ)]] און אנדערע טעריטאָריע פון ​​[[מערב פּרוססיאַ|מערב פּרייסן]]; [[דאנציק]] ([[גדאנסק]]) און איר דיסטריקט זענען דערקלערט געווארן "[[פרי שטאט|פריי שטאט]]"; [[קלאַיפּעדאַ געגנט|מעמעל (קלאַפּעדאַ) געגנט (מעמעללאַנד)]] טראַנספערד צו די קאָנטראָל פון די וויקטאָריאַס כוחות (צוגעבונדן צו [[ליטע]] אין פעברואר 1923).