אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אלכסנדר מוקדון"

קיין ענדערונג אין גרייס ,  פֿאַר 2 יאָר
ק
החלפת טקסט – "גרענעצ" ב־"גרעניצ"
ק (החלפת טקסט – "פערזענלעכ" ב־"פערזענליכ")
ק (החלפת טקסט – "גרענעצ" ב־"גרעניצ")
שורה 1: שורה 1:
'''אלעקסאנדער דער גרויסער''' אדער '''אלעקסאנדער מוקדון''' ([[גריכיש]]: Αλέξανδρος ο Μέγας אדער Μέγας Aλέξανδρος<ref>{{cite web|accessdate=2008-05-20|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=Alexander&searchmode=none|title=Alexander|publisher=[[Online Etymology Dictionary]]}}</ref> ''מעגאס אלעקסאַנדראס''; [[20סטן יולי]] 356 - [[10טן יוני]] 323 פאר דער היינטיגער עפאכע),<ref name="death riddle">{{cite web|accessdate=2008-05-20|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/latest_news/110852.stm|title=Alexander's death riddle is 'solved' |publisher=[[BBC]]|date=1998-06-11}}</ref><ref>{{cite web|accessdate=2008-05-20|url=http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander_t32.html|title=The birth of Alexander|publisher=Livius}}</ref> איז געווען א פארצייטיקער גריך און<ref name=pomeroy1>{{cite book|author=Pomeroy, S.|coauthors=Burstein, S.; Dolan, W.; Roberts, J.|date=1998|title=Ancient Greece: A Political, Social, and Cultural History|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn= 0-19-509742-4}}</ref><ref name=Hammond1>{{cite book|author=Hammond, N. G. L.|date=1989|title=The Macedonian State: Origins, Institutions, and History|pages=12–13|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn= 0-19-814883-6}}</ref> מלך פון [[מאקעדאן]] (336–323 פאר דער היינטיגער עפאכע). ער איז געווען איינער פון די געראטנסטע מיליטערישע קאמענדאנטן אין היסטאריע, און קיינער האט אים נישט געזיגט אין א שלאכט. ביים טאג פון זיין טויט, האט ער שוין איינגענומען רוב פון דער וועלט וואס די [[אוראלט גריכנלאנד|אוראלטע גריכן]] האבן געקענט.
'''אלעקסאנדער דער גרויסער''' אדער '''אלעקסאנדער מוקדון''' ([[גריכיש]]: Αλέξανδρος ο Μέγας אדער Μέγας Aλέξανδρος<ref>{{cite web|accessdate=2008-05-20|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=Alexander&searchmode=none|title=Alexander|publisher=[[Online Etymology Dictionary]]}}</ref> ''מעגאס אלעקסאַנדראס''; [[20סטן יולי]] 356 - [[10טן יוני]] 323 פאר דער היינטיגער עפאכע),<ref name="death riddle">{{cite web|accessdate=2008-05-20|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/latest_news/110852.stm|title=Alexander's death riddle is 'solved' |publisher=[[BBC]]|date=1998-06-11}}</ref><ref>{{cite web|accessdate=2008-05-20|url=http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander_t32.html|title=The birth of Alexander|publisher=Livius}}</ref> איז געווען א פארצייטיקער גריך און<ref name=pomeroy1>{{cite book|author=Pomeroy, S.|coauthors=Burstein, S.; Dolan, W.; Roberts, J.|date=1998|title=Ancient Greece: A Political, Social, and Cultural History|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn= 0-19-509742-4}}</ref><ref name=Hammond1>{{cite book|author=Hammond, N. G. L.|date=1989|title=The Macedonian State: Origins, Institutions, and History|pages=12–13|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn= 0-19-814883-6}}</ref> מלך פון [[מאקעדאן]] (336–323 פאר דער היינטיגער עפאכע). ער איז געווען איינער פון די געראטנסטע מיליטערישע קאמענדאנטן אין היסטאריע, און קיינער האט אים נישט געזיגט אין א שלאכט. ביים טאג פון זיין טויט, האט ער שוין איינגענומען רוב פון דער וועלט וואס די [[אוראלט גריכנלאנד|אוראלטע גריכן]] האבן געקענט.
[[טעקע:MacedonEmpire.jpg|קליין|350px|מאפע פון אלעקסאנדער'ס אימפעריע.]]
[[טעקע:MacedonEmpire.jpg|קליין|350px|מאפע פון אלעקסאנדער'ס אימפעריע.]]
אלעקסאנדער האט איבערגענומען די מלוכה פון מאקעדאן נאכן טויט פון זיין פאטער [[פיליפ דער צווייטער פון מאקעדאן]]. פיליפ האט פאראייניגט<ref>Bowra, C. M., [1957](1994), ''The Greek Experience'', London:Phoenix, Orion Books Ltd, ISBN 1-85799-122-2, p 9</ref> רוב פון די שטאָט-שטאַטן פונעם [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישן קערנלאנד]] אונטער מאקעדאנישער העגעמאניע אין א פעדעראציע וואס האט געהייסן דעם קארינטישן בונד.<ref>Sacks, David, (1995), '' Encyclopedia of the Ancient Greek World'', London:Constable and Co. Ltd, ISBN 0-09-475270-2, p 16</ref> אלעקסאנדער האט באשטעטיגט די מאקעדאנישע הערשאפט ווען ער האט באהערשט אן אויפשטאנד פון דרומדיקע גריכישע שטאט-שטאַטן, און א קורצע אבער בלוטיגע אטאקע קעגן מאקעדאנ'ס צפונדיגע שכנים, אלעקסאנדער האט זיך ארויסגעלאזט צו מזרח קעגן דער אכעמענידער [[פערסישע אימפעריע|פערסישער אימפעריע]], וואס ער האט באזיגט און אראפגעווארפן. זיינע נצחונות איבער [[אנאטאליע]], [[סיריע]], [[פעניקיע]], [[ארץ יהודה]], [[עזה]], [[מצרים]], [[באקטריע]], און [[מעסאפאטאמיע]], האבן פארשפרייט די גרענעצן פון זיין [[אימפעריע]] ביזן [[פונזשאב]], [[אינדיע]].
אלעקסאנדער האט איבערגענומען די מלוכה פון מאקעדאן נאכן טויט פון זיין פאטער [[פיליפ דער צווייטער פון מאקעדאן]]. פיליפ האט פאראייניגט<ref>Bowra, C. M., [1957](1994), ''The Greek Experience'', London:Phoenix, Orion Books Ltd, ISBN 1-85799-122-2, p 9</ref> רוב פון די שטאָט-שטאַטן פונעם [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישן קערנלאנד]] אונטער מאקעדאנישער העגעמאניע אין א פעדעראציע וואס האט געהייסן דעם קארינטישן בונד.<ref>Sacks, David, (1995), '' Encyclopedia of the Ancient Greek World'', London:Constable and Co. Ltd, ISBN 0-09-475270-2, p 16</ref> אלעקסאנדער האט באשטעטיגט די מאקעדאנישע הערשאפט ווען ער האט באהערשט אן אויפשטאנד פון דרומדיקע גריכישע שטאט-שטאַטן, און א קורצע אבער בלוטיגע אטאקע קעגן מאקעדאנ'ס צפונדיגע שכנים, אלעקסאנדער האט זיך ארויסגעלאזט צו מזרח קעגן דער אכעמענידער [[פערסישע אימפעריע|פערסישער אימפעריע]], וואס ער האט באזיגט און אראפגעווארפן. זיינע נצחונות איבער [[אנאטאליע]], [[סיריע]], [[פעניקיע]], [[ארץ יהודה]], [[עזה]], [[מצרים]], [[באקטריע]], און [[מעסאפאטאמיע]], האבן פארשפרייט די גרעניצן פון זיין [[אימפעריע]] ביזן [[פונזשאב]], [[אינדיע]].


אין זיין יוגנט האט אלעקסאנדער געלערנט ביי [[אריסטו]], ביז ער איז געווען אלט 16. נאך ווען מען האט דערהרגעט זיין פאטער פיליפ אין יאר 336 פאר דער ציווילער רעכענונג, איז אלעקסאנדער געווארן זיין פאטער'ס ממלא מקום אויפן טראן, און ער האט גע'ירשנט א שטארק קעניגרייך און א געניטע ארמיי. אלעקסאנדער האט באקומען די גענעראלשאפט פון גריכנלאנד און האט געניצט דעם אמט צו לאזן אין גאנג זיין פאטער'ס גאנץ-העלענישן פראיעקט צו פירן די גריכן אין אייננעמען [[פערסיע]]. אין יאר 334 האט ער אינוואדירט די [[אכעמענידע אימפעריע]] (פערסישע אימפעריע) און האט אנגעהויבן א סעריע אקציעס וואס האט געדויערט צען יאר. נאכן איינעמען אנאטאליע, האט אלעקסאנדער צעבראכן די מאכט פון פערסיע אין עטלעכע מכריע'דיקע קאמפן, ספעציעל מערקווירדיק די קאמפן פון [[קאמף פון איסוס|איסוס]] און [[קאמף פון גאגאמעלע|גאגאַמעלע]]. דערנאך האט ער אראפגעווארפן דעם פערסישן קעניג [[דאריוס דער דריטער]] און האט אינגאנצן איינגענומען די אכעמענידע אימפעריע. דעמאלסט האט זיין אימפעריע פארשפרייט פונעם [[אדריאטישער ים|אדריאטישן ים]] ביז צום טייך [[אינדוס]].
אין זיין יוגנט האט אלעקסאנדער געלערנט ביי [[אריסטו]], ביז ער איז געווען אלט 16. נאך ווען מען האט דערהרגעט זיין פאטער פיליפ אין יאר 336 פאר דער ציווילער רעכענונג, איז אלעקסאנדער געווארן זיין פאטער'ס ממלא מקום אויפן טראן, און ער האט גע'ירשנט א שטארק קעניגרייך און א געניטע ארמיי. אלעקסאנדער האט באקומען די גענעראלשאפט פון גריכנלאנד און האט געניצט דעם אמט צו לאזן אין גאנג זיין פאטער'ס גאנץ-העלענישן פראיעקט צו פירן די גריכן אין אייננעמען [[פערסיע]]. אין יאר 334 האט ער אינוואדירט די [[אכעמענידע אימפעריע]] (פערסישע אימפעריע) און האט אנגעהויבן א סעריע אקציעס וואס האט געדויערט צען יאר. נאכן איינעמען אנאטאליע, האט אלעקסאנדער צעבראכן די מאכט פון פערסיע אין עטלעכע מכריע'דיקע קאמפן, ספעציעל מערקווירדיק די קאמפן פון [[קאמף פון איסוס|איסוס]] און [[קאמף פון גאגאמעלע|גאגאַמעלע]]. דערנאך האט ער אראפגעווארפן דעם פערסישן קעניג [[דאריוס דער דריטער]] און האט אינגאנצן איינגענומען די אכעמענידע אימפעריע. דעמאלסט האט זיין אימפעריע פארשפרייט פונעם [[אדריאטישער ים|אדריאטישן ים]] ביז צום טייך [[אינדוס]].