אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:יהושע פערלע"

רוי:יהושע פערלע (זעט מקור)

רעוויזיע פון 14:33, 9 דעצעמבער 2022

12 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 3 יאָר

ק

טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: װו ← וואו (3)

וויזועלוויקיטעקסט

בוט צמא לדעת

בדוקי עריכות אוטומטית, באָטס, צוות טכני, אספקלריה רעדאקטארן

35,369

רעדאגירונגען

@@ שורה 6: / שורה 6: @@
 פּערלע איז געבױרן אין 1888 אין ראָדעם אין [[פּױלן]], אַ בן־יחיד מיט אַ סך האַלב־ברידער און האַלב־שװעסטער. דער טאַטע איז געװען אַ פּשוטער הייהענדלער. ביז צו זיין צװעלפטן לעבנסיאָר האָט ער זיך געלערנט אין חדר, נאָך דעם אין אַ רוסישער גימנאַזיע. אין 1904 האָט פּערלע געשריבן אַ ליד אױף רוסיש, װאָס ער האָט דעקלאַמירט אין גימנאַזיע צום טױט פון [[הערצל|טעאָדאָר הערצל]]<ref>Perle, Yehoshue: ''Everyday Jews: Scenes from a vanished life''. Edited by David Roskies. Translated from Yiddish by Maier Deshell and Margaret Birshteyn. New Haven: Yale University Press, 2007, p. VIII</ref>.
-אין 1905 האָט ער זיך אַריבערגעצױגן קיין [[װאַרשע]], װוּ געאַרבעט װי אַ חשבון־פירער אין אַ באַנק. דאָרטן האָט ער אָנגעהױבן צו שרייבן אונטער דער השפּעה פון [[יצחק לייבוש פרץ|י.ל.פּרץ]] און נח פּרילוצקי, װאָס האָט געפירט אַ ליטעראַרישן סאַלאָן און געהאָלפן פּערלע אַרױסגעבן זיין ערשטע דערציילונג, װאָס ער האָט צו ערשט געשריבן אױף רוסיש און שפּעטער איבערגעזעצט אױף ייִדיש. אין יענער צייט באַקענט ער זיך מיט שרה, מיט װעמען ער האָט שפּעטער חתונה. זייער זון לאָלעק װערט געבױרן אין 1919<ref>Perle 2007: p. IX</ref>. פון 1908 אָן האָט  פּערלע  געשריבן בלױז אױף ייִדיש.
+אין 1905 האָט ער זיך אַריבערגעצױגן קיין [[װאַרשע]], וואוּ געאַרבעט װי אַ חשבון־פירער אין אַ באַנק. דאָרטן האָט ער אָנגעהױבן צו שרייבן אונטער דער השפּעה פון [[יצחק לייבוש פרץ|י.ל.פּרץ]] און נח פּרילוצקי, װאָס האָט געפירט אַ ליטעראַרישן סאַלאָן און געהאָלפן פּערלע אַרױסגעבן זיין ערשטע דערציילונג, װאָס ער האָט צו ערשט געשריבן אױף רוסיש און שפּעטער איבערגעזעצט אױף ייִדיש. אין יענער צייט באַקענט ער זיך מיט שרה, מיט װעמען ער האָט שפּעטער חתונה. זייער זון לאָלעק װערט געבױרן אין 1919<ref>Perle 2007: p. IX</ref>. פון 1908 אָן האָט  פּערלע  געשריבן בלױז אױף ייִדיש.
 === פּערלעס ליטעראַרישע שאַפונגען ביז צו דער צװײטער װעלט־מלחמה ===
@@ שורה 20: / שורה 20: @@
 === די מלחמה־שריפטן<ref>דובר דפן, מאיה: יהושע פרלע: כתובים מתקופת המלחמה. אין: חוליות 11 (2008), זז' 93-114</ref><ref>צווישן לעבן און טויט. פּובליקירט דורך בער מאַרק. וואַרשע: ייִדיש בוך, 1955. זז'5-15 און 142-149</ref> ===
-אין אָנהייב פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צװייטער װעלט־מלחמה]] איז פּערלע מיט זיין זון און שנור אַנטלאָפן פון װאַרשע קיין [[לעמבערג]], װוּ עס איז געװען אַ גרעסערע גרופּע פון ייִדישע שרייבער. דאָרטן האָט ער פאַרברענגט אַ רויִקע צייט אַפילו אױב ער האָט זיך אָנגעטראָפן אױף פּראָבלעמען מיט דער סאָװעטן־מאַכט צוליב זיינע בונדיסטישע שריפטן. װען די נאַציס זענען באַפאַלן דעם [[ראַטן־פאַרבאַנד]], איז פּערלע צוריק קיין װאַרשע, װוּ ער האָט זיך באַטייליקט אין [[ווארשעווער געטא|װאַרשעװער געטאָ]] אין אומלעגאַלע קולטורעלע און שריפטשטעלערישע טעטיגקייטן צוזאַמען מיט יצחק שיפּער, הלל זיידמאַן, [[יצחק קאצענעלסאן|יצחק קאַצענעלסאָן]] אד"גל. [[עמנואל רינגלבלום|עמנואל רינגעלבלום]] האָט אים אַריינגעצױגן צו שרייבן פאַרן אונטערערדישן געטאָ־אַרכיװ, "עונג־שבת"<ref>Kassow, Samuel D.: Who Will Write Our History? Emanuel Ringelblum, the Warsaw Ghetto, and the Oyneg Shabes Archive. Bloomington: Indiana University Press 2007</ref>.
+אין אָנהייב פון דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צװייטער װעלט־מלחמה]] איז פּערלע מיט זיין זון און שנור אַנטלאָפן פון װאַרשע קיין [[לעמבערג]], וואוּ עס איז געװען אַ גרעסערע גרופּע פון ייִדישע שרייבער. דאָרטן האָט ער פאַרברענגט אַ רויִקע צייט אַפילו אױב ער האָט זיך אָנגעטראָפן אױף פּראָבלעמען מיט דער סאָװעטן־מאַכט צוליב זיינע בונדיסטישע שריפטן. װען די נאַציס זענען באַפאַלן דעם [[ראַטן־פאַרבאַנד]], איז פּערלע צוריק קיין װאַרשע, וואוּ ער האָט זיך באַטייליקט אין [[ווארשעווער געטא|װאַרשעװער געטאָ]] אין אומלעגאַלע קולטורעלע און שריפטשטעלערישע טעטיגקייטן צוזאַמען מיט יצחק שיפּער, הלל זיידמאַן, [[יצחק קאצענעלסאן|יצחק קאַצענעלסאָן]] אד"גל. [[עמנואל רינגלבלום|עמנואל רינגעלבלום]] האָט אים אַריינגעצױגן צו שרייבן פאַרן אונטערערדישן געטאָ־אַרכיװ, "עונג־שבת"<ref>Kassow, Samuel D.: Who Will Write Our History? Emanuel Ringelblum, the Warsaw Ghetto, and the Oyneg Shabes Archive. Bloomington: Indiana University Press 2007</ref>.
 אין 1942 האָט פּערלע געשריבן "חורבן װאַרשע"<ref>Weinstock, Micheline et Nathan: Khurbm Varshe. L'anéantissement de la Varsovie juive. Revue d'histoire de la Shoah 164, pp. 102-112</ref>, אַ טאָגבוך און אַ כראָניק װאָס שילדערט די גרױזאַמע איבערלעבונגען בעת דעם גרױסן גירוש אין זומער פונעם זעלביקן יאָר, װען די נאַציס האָבן צוזאַמענגעטריבן און פאַרשיקט 260000 איינוואוינער פון געטאָ קיין [[טרעבלינקע]]. אָט דער דאָקומענט געהערט צו די װיכטיקסטע עדותשאַפטן בנוגע די גירושים אין געטאָ. "4580"<ref>Roskies, David G.: The Literature of Destruction. Philadelphia: The Jewish Publication Society 1988. pp. 381-385 & 450-454</ref> איז פּערלעס לעצטע באַקאַנטע שריפטשטעלערישע אַרבעט. דער טיטל פאַררופט זיך אױף די נומערן װאָס די איינוואוינער אין װאַרשעװער געטאָ האָבן באַדאַרפט כּדי צו באַקומען אַן אַרבעט אין די "שאַפּס" (װאַרשטאַטן אין געטאָ). די אַרבעט איז געװען דער איינציג מעגליכער מיטל אױסצומיידן די באַלדיקע פאַרשיקונג. פּערלע און זיין זון האָבן נאָך איבערגעלעבט דעם גירוש פון יאַנואַר 1943, אַריבערגעגאַנגען אױף דער אַרישער זייט פון װאַרשע מיט פאַלשע פּאַפּירן. אין אַפּריל האָבן זיי געהאַט אַ לעצטע האָפענונג צו אַנטלױפן פון פּױלן (האָטעל פּאָלסקי אַפערע)<ref>דער האָטעל פּאָלסקי אַפערע: האָטעל פּאָלסקי איז געװען אַ האָטעל אין װאַרשע, װאָס די נאַציס האָבן באַניצט װי אַן אינטערנירונגס־אָרט פאַר װאַרשעװער ייִדן. אָט די (רײַכע) ייִדן האָבן דאָרטן געקענט קױפן אױסלענדישע פּאַספּאָרטן, מיט וועלכע זײ וואָלטן געקענט פאַרלאָזן דעם וואַרשעווער געטאָ. דער אומברענג פון די ייִדן רופט מען דעם האָטעל פּאָלסקי אַפערע.</ref>, אָבער פאָטער און זון זענען פאַרשיקט און אומגעבראַכט געװאָרן אין בירקענוי (1943 אָדער 1944).