35,369
רעדאגירונגען
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן (13)
(קרדיט + קטגוריות) |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: יידן ← אידן (13)) |
||
| שורה 51: | שורה 51: | ||
== יידישע היסטאריע == | == יידישע היסטאריע == | ||
ביזן צווייטן וועלט קריג האט שעדליץ געהאט א חשובע יידישע באפעלקערונג, און אפטמאל זענען | ביזן צווייטן וועלט קריג האט שעדליץ געהאט א חשובע יידישע באפעלקערונג, און אפטמאל זענען אידן געווען א מערהייט פון די איינוואוינער. שוין אין מיטן 16טן יארהונדערט האבן אידן געוואוינט אין דער שטאט. אין אנהייב 18טן יארהונדערט האבן די אידן אויפגעשטעלט א שפיטאל אין דער שטאט. אין 1794 האט מען געעפנט א [[בית מדרש]]. אין 1798 האט מען געדארפט פארגרעסערן דעם [[בית עולם]]. אין יענער צייט איז די שטאט געקומען אונטער | ||
[[עסטרייך|עסטרייכער]] הערשאפט ביי דער [[דריטער טיילונג פון פוילן]]. ביז 1819 איז די [[ווארשע]]ווער יידישע קהילה געווען אונטער דעם רבנות פון די רבנים פון שעדליץ. | [[עסטרייך|עסטרייכער]] הערשאפט ביי דער [[דריטער טיילונג פון פוילן]]. ביז 1819 איז די [[ווארשע]]ווער יידישע קהילה געווען אונטער דעם רבנות פון די רבנים פון שעדליץ. | ||
אין די פאלגנדע יארן איז די באפעלקערונג שטארק געוואקסן, און | אין די פאלגנדע יארן איז די באפעלקערונג שטארק געוואקסן, און אידן זענען געווען א מערהייט אין דער שטאט: 3,727 (71.5%) אין 1839; 4,359 (65%) אין 1841; 5,153 (67.5%) אין 1858; | ||
8,156 (64%) אין 1878. שפעטער האבן גויים זיך אריינגעצויגן אין שטאט; לויטן [[רוסישן צענזוס פון 1897]], האבן געוואוינט 11,400 | 8,156 (64%) אין 1878. שפעטער האבן גויים זיך אריינגעצויגן אין שטאט; לויטן [[רוסישן צענזוס פון 1897]], האבן געוואוינט 11,400 אידן צווישן א באפעלקערונג פון 23,700, (בערך 48% פראצענט).<ref>Joshua D. Zimmerman, ''Poles, Jews, and the politics of nationality'', Univ of Wisconsin Press, 2004, ISBN 0-299-19464-7, [http://books.google.com/books?id=6sbr9cZyw_4C&pg=PA16&dq=population+Brest+Poles+Jews&lr=&as_brr=3&ei=HS_3SZ2-NITyzQSUtaWtBQ Google Print, p.16]</ref>. אין 1890 האט מען געבויט א גרעסערן יידישן שפיטאל במקון דעם אלטן. | ||
צווישן די יארן 1911-1939 האט מען ארויסגעגעבן צוויי [[יידיש]]־שפראך וואכנבלעטער אין דער שטאט. | צווישן די יארן 1911-1939 האט מען ארויסגעגעבן צוויי [[יידיש]]־שפראך וואכנבלעטער אין דער שטאט. | ||
אין די לעצטע יארצענדליקן פון [[צאר]]ישער הערשאפט האבן די אנטיסעמיטישע העצונגען געקומען אויך אין שעדליץ מיט א [[פאגראם]] אין 1906, ווען 26 | אין די לעצטע יארצענדליקן פון [[צאר]]ישער הערשאפט האבן די אנטיסעמיטישע העצונגען געקומען אויך אין שעדליץ מיט א [[פאגראם]] אין 1906, ווען 26 אידן זענען אומגעקומען. נאכן [[ערשטן וועלט קריג]] איז די שטאט געווען | ||
אקופירט פון דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]] אין 1920 און דער פוילישער ארמיי אין 1921. | אקופירט פון דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]] אין 1920 און דער פוילישער ארמיי אין 1921. | ||
אין 1921 האט דער ערשטער פוילישער צענזוס האט געציילט 14,685 | אין 1921 האט דער ערשטער פוילישער צענזוס האט געציילט 14,685 אידן אין שעדליץ, 48% פון דער באפעלקערונג. די צאל האט זיך נישט קיין סאך געענדערט; אין 1939 האבן אומגעפער 15,000 אידן געוואוינט אין דער | ||
שטאט. מיט דער [[נאצי דייטשלאנד|נאצישער]] אינוואזיע איז געזיגלט געווארן די היסטאריע פון יידישן שעדליץ, אזוי ווי גאנץ פוילן. | שטאט. מיט דער [[נאצי דייטשלאנד|נאצישער]] אינוואזיע איז געזיגלט געווארן די היסטאריע פון יידישן שעדליץ, אזוי ווי גאנץ פוילן. | ||
אין 1940 האבן די נאציס געשיקט קיין שעדליץ טויזנטער | אין 1940 האבן די נאציס געשיקט קיין שעדליץ טויזנטער אידן וואס זיי האבן פארטריבן פון [[לאדזש]], [[קאליש, אוקראינע|קאליש]] און [[פאבעניץ]]. מערץ 1941 האבן נאצי סאלדאטן גערודערט אין שעדליץ און געהרגעט | ||
אסאך | אסאך אידן. אויגוסט פון דעם יאר האבן זיי אויפגעשטעלט א [[געטא]] וואו זיי האבן אריינגעשטופט אלע אידן. | ||
ֿ | ֿ | ||
אויגוסט 1942 האבן די נאציס דעפארטירט די שעדליצער | אויגוסט 1942 האבן די נאציס דעפארטירט די שעדליצער אידן 10,000 קיין [[טרעבלינקע]] און זיי געשאכטן דארט. די איבעריגע אידן פון דער שטאט האבן זיי אוועקגעשיקט און פארניכטעט אום[[25סטן נאוועמבער]], 1942. | ||
<!-- | <!-- | ||
The Siedlce Jewish community was not restored after Nazi defeat, and the town's later history lacked the hitherto conspicuous Jewish component. Survivors of the town's population established an association in [[Israel]] which in 1956 published a comprehnsive memorial book on the community's history.<ref>וואלף יעסני (רעד.) "אנדענק צו דער שעדליצער קהילה - 14 יאר נאך זיין חורבן ", 1956</ref>. Y. Kravitz, one of the survivors, published in 1971 his memoires entitled "Five Years of Living Hell under Nazi Rule in the City of Siedlce" <ref>,י.קראוויץ, "החיים בגיהנום, חמש שנים תחת שלטון הנאצים בעיר שדליץ", תשל"א</ref>. | The Siedlce Jewish community was not restored after Nazi defeat, and the town's later history lacked the hitherto conspicuous Jewish component. Survivors of the town's population established an association in [[Israel]] which in 1956 published a comprehnsive memorial book on the community's history.<ref>וואלף יעסני (רעד.) "אנדענק צו דער שעדליצער קהילה - 14 יאר נאך זיין חורבן ", 1956</ref>. Y. Kravitz, one of the survivors, published in 1971 his memoires entitled "Five Years of Living Hell under Nazi Rule in the City of Siedlce" <ref>,י.קראוויץ, "החיים בגיהנום, חמש שנים תחת שלטון הנאצים בעיר שדליץ", תשל"א</ref>. | ||
| שורה 107: | שורה 107: | ||
[[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]] | [[קאַטעגאָריע:שטעט און שטעטלעך אין פוילן]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||