35,369
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:געווירץ"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: בֿ ← ב (3), ײַ ← יי (2), ײ ← יי
(קרדיט + קטגוריות) |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: בֿ ← ב (3), ײַ ← יי (2), ײ ← יי) |
||
| שורה 51: | שורה 51: | ||
דער געווירץ האנדל האט זיך אנטוויקלט אין דרום- [[אזיע|מזרח אזיע]] און [[מיטל מזרח]] ארום 2000 בק, און איינע פון די ערשטע געווירץ וואס מען האט געהאנדלט איז געווען [[שווארצער פעפער|פעפער]], וואס איז געקומען בעיקר פון [[אינדיע]], און צוליב זיין פרייז איז מען אמאל אנגערופן אלס "שווארצע [[גאלד]] ", און אפילו געדינט אלס א פארביי [[מטבע|וואלוטע]] פאר דעם סוחר. (זע אויך בשמים פון די ווייט מזרח אין ביבלישע לענדער ). | דער געווירץ האנדל האט זיך אנטוויקלט אין דרום- [[אזיע|מזרח אזיע]] און [[מיטל מזרח]] ארום 2000 בק, און איינע פון די ערשטע געווירץ וואס מען האט געהאנדלט איז געווען [[שווארצער פעפער|פעפער]], וואס איז געקומען בעיקר פון [[אינדיע]], און צוליב זיין פרייז איז מען אמאל אנגערופן אלס "שווארצע [[גאלד]] ", און אפילו געדינט אלס א פארביי [[מטבע|וואלוטע]] פאר דעם סוחר. (זע אויך בשמים פון די ווייט מזרח אין ביבלישע לענדער ). | ||
ווייַל פון זייער פּראַזערוואַטיוו פּראָפּערטיעס, די [[עגיפטן|מצרים]] געניצט בשמים פאַר עמבאַלמינג, און זייער פאָדערונג פאַר בשמים געהאָלפן סטימולירן וועלט [[האנדל|האַנדל]] . מיט דעם פאַל פון [[רוימישע אימפעריע|די רוימישע אימפעריע]] און [[ביזאנטישע אימפעריע|די ביזאַנטין אימפעריע]] ביז דעם סוף [[מיטל אלטער|פון די מיטל עלטער,]] | ווייַל פון זייער פּראַזערוואַטיוו פּראָפּערטיעס, די [[עגיפטן|מצרים]] געניצט בשמים פאַר עמבאַלמינג, און זייער פאָדערונג פאַר בשמים געהאָלפן סטימולירן וועלט [[האנדל|האַנדל]] . מיט דעם פאַל פון [[רוימישע אימפעריע|די רוימישע אימפעריע]] און [[ביזאנטישע אימפעריע|די ביזאַנטין אימפעריע]] ביז דעם סוף [[מיטל אלטער|פון די מיטל עלטער,]] רוב פון די געווירץ האַנדל איז געהאלטן דורך די [[איסלאם|יסלאַמיק]] רעזשים, און דורך די [[איטאליע|איטאַליעניש]] [[שטאטס שטאַט|שטאַט שטעט]] פון [[ווענעציע|וועניס]] און [[יאנאווע, איטאליע|גענאָאַ]] . ווייַל פילע בשמים קומען אין אַ טראפישן קלימאַט, זייער האַנדל איז געווען צווישן ווייַט געביטן. אינדאָנעזיש טריידערז געפארן איבער טשיינאַ, ינדיאַ, די מיטל מזרח און די מזרח ברעג פון אפריקע. אראבישע הענדלער האבן באפעלט די רוטס דורכן מיטל מזרח און אינדיע. דער געווירץ וועג, וואס האט געפירט פון דרום פונעם [[אראבישער האלבאינדזל|אראבישן האלבאינזל]] ביז די ברעגן פונעם [[מיטלענדישער ים|מיטלענדישן ים]], און איז געווען איינע פון די וויכטיגסטע און באקאנטסטע האנדלס-רוטס אין די [[אוראלטע היסטאריע|אלטע צייטן]], איז אויך גענוצט געווארן דורך געווירץ סוחרים. | ||
די נויט פאַר בשמים איז געווען אַ הויפּט שאָפער פון אַרומפאָרן צו די מזרח אפילו אין די מיטל עלטער דורך אייראפעישע סוחרים, רייזע וואָס זענען מאל קאָמפּליצירט און געפערלעך. עס איז געווען די רייזע וואָס שפּעטער געפירט צו דער אנטדעקונג פון די [[אמעריקע|אמעריקאנער]] קאָנטינענט, און די בשמים וואָס קומען פון אים. ביז היינט האנדלט מען אין דער וועלט בשמים אין גרויסע קוואנטים, און עס זענען פאראן בשמים ווי סאפראן אדער טראפלעס וואס ווערן באטראכט ווי באזונדער טייער. | די נויט פאַר בשמים איז געווען אַ הויפּט שאָפער פון אַרומפאָרן צו די מזרח אפילו אין די מיטל עלטער דורך אייראפעישע סוחרים, רייזע וואָס זענען מאל קאָמפּליצירט און געפערלעך. עס איז געווען די רייזע וואָס שפּעטער געפירט צו דער אנטדעקונג פון די [[אמעריקע|אמעריקאנער]] קאָנטינענט, און די בשמים וואָס קומען פון אים. ביז היינט האנדלט מען אין דער וועלט בשמים אין גרויסע קוואנטים, און עס זענען פאראן בשמים ווי סאפראן אדער טראפלעס וואס ווערן באטראכט ווי באזונדער טייער. | ||
== געווירצן אין ספרי קודש == | == געווירצן אין ספרי קודש == | ||
עס זענען שוין דערמאנט עטלעכע בשמים אין די תורה: אַגרעסן, קומין, קראָקוס, [[צימערינג]] און מער. אין [[חז"ל]] קען מען אויך געפינען פאַרשיידענע רעפערענצן צו בשמים - | עס זענען שוין דערמאנט עטלעכע בשמים אין די תורה: אַגרעסן, קומין, קראָקוס, [[צימערינג]] און מער. אין [[חז"ל]] קען מען אויך געפינען פאַרשיידענע רעפערענצן צו בשמים - סיי אין [[הלכה]]דיגע דיסקוסיעס, סיי אין אַנדערע דיסקוסיעס ווי די באַרימטע [[משניות|משנה]] אין [[מסכת שבת]] (וואָס איז אויך דערשינען אין אַ ביסל אַנדערע נוסח אין בראשית רבה) וואָס פאַרגלייכט [[שבת]] מיט אַ בשמים וואס פארבעסערט דער טעם פון עסן. | ||
די קולטורעלע איינפלוס פון בשמים קען מען אויך זען נאכדעם וואס זיי זענען אריינגעקומען אין פארשידענע שפראך מטבעות און [[סלאגאן|ווערטלעך]]. אויף העברעאיש איז דער ווארט "פעלט אים פעפער" פאר א טרוקענע מענטש. אויף [[אראביש|אַראַביש]] "דער וואָס האָט חכם אונטער דער האַנט היט אַ קרענק אַוועק פון שטוב." א [[רוסיש]] שפּריכוואָרט זאגט "עסנוואַרג אין די שאָטן - פון זיבן צרות געראטעוועט". | די קולטורעלע איינפלוס פון בשמים קען מען אויך זען נאכדעם וואס זיי זענען אריינגעקומען אין פארשידענע שפראך מטבעות און [[סלאגאן|ווערטלעך]]. אויף העברעאיש איז דער ווארט "פעלט אים פעפער" פאר א טרוקענע מענטש. אויף [[אראביש|אַראַביש]] "דער וואָס האָט חכם אונטער דער האַנט היט אַ קרענק אַוועק פון שטוב." א [[רוסיש]] שפּריכוואָרט זאגט "עסנוואַרג אין די שאָטן - פון זיבן צרות געראטעוועט". | ||
== [[כעמיע]] און [[מעדיצין]] == | == [[כעמיע]] און [[מעדיצין]] == | ||
רוב בשמים אַנטהאַלטן עיקרדיק בוימל אָדער אראַמאַטישע קאַמפּאַונדז וואָס געבן זיי זייער כאַראַקטעריסטיש אַראָמאַ און געשמאַק. כעמישער עס איז קיין פּראָסט דענאָמינאַטאָר צווישן זיי, כאָטש רוב פון זיי זענען אָרגאַניק קאַמפּאַונדז . למשל: דער שמעקן און טעם פון וואַניל קומט פון די וואַניל מאַלאַקיול, וואָס איז אַן אַלדעכייד, און דער כאַראַקטעריסטיש געשמאַק פון [[שווארצער פעפער|שוואַרץ פעפער]], קומט פון די פּיפּערינע מאַלאַקיולז, וואָס איז אַן אַלקאַלויד . א גרויס טייל פון די מאַטעריאַלס איז אויך געניצט ווי גערוך אַדאַטיווז פאַר וויינז און [[ליקער|ליקערז]], פאַר פאַרשידן קאָסמעטיק פּראָדוקטן און מער. אין דערצו, פילע פון די סאַבסטאַנסיז זענען אַטריביאַטאַד פאַרשידענע מעדיסינאַל פּראָפּערטיעס. ווי פרי ווי 1000 בק, עס איז שוין מעגלעך צו געפינען מעדיציניש סיסטעמען באזירט אויף הערבס אין טשיינאַ, קארעע און ינדיאַ. אין [[אוראלטע היסטאריע|אלטע צייטן]], אין [[מיטל אלטער|די מיטל עלטער]] און אַפילו שפּעטער, בשמים זענען געווען העכסט טייַער און געזוכט האַנדל זאכן, טייל ווייַל פאַרשידן בשמים זענען אַטריביאַטאַד [[מעדיקאמענט|היילונג]] פּראָפּערטיעס, וואָס געוואקסן זייער ווערט נאָך מער. א ביישפּיל פון דעם איז די דעקלאַראַציע פון די דאקטוירים פון עליזאַבעטהאַן ענגלאַנד (אין [[17טער י"ה|די 17 יאָרהונדערט]] ) אַז זייער [[מושקאט נוס|מושקאַט]] מעדיקאמענטן זענען די בלויז זיכער היילן פאַר עפּעס. אפילו הייַנט, די אַקטיוו קאַמפּאַונדז אין פילע בשמים זענען געלערנט פאַר נוצן אין מעדיצין. טורמעריק, פאַר בייַשפּיל, האט פּראָווען אַנטי-[[קענסער]] פּראָפּערטיעס. | |||
{{רעפליסטע}} | {{רעפליסטע}} | ||
[[קאַטעגאָריע:געווירצן]] | [[קאַטעגאָריע:געווירצן]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||