באַקוקן דעם קאוד פון קארקאר שלאכט

{{דעסקריפציע|שלאכט פון דער אשורישער אנעקסירונג פון ארם אין 853 פצ"ר}}
{{סכסוך צבאי
| שם = קארקאר שלאכט
| תמונה = Karkar.jpg
| כיתוב = קורך מאנומענט פון שלמנאסר וואס שילדערט די שלאכט
| תאריך = 853 פצ"ר
| מקום = נעבן דאס שטאט קארקאר אין צפון-מערב סיריע
| קואורדינטות = {{Coord|35.742646|N|36.330543|E|source:dewiki_region:SY-ID_type:landmark|format=dms|display=title}}
| צד ראשון = אשורישע אימפעריע
| צד שני = [[מלכות ישראל]] {{ש}} ארם דמשק {{ש}} מאסורא {{ש}}גבל {{ש}} [[עמון]] {{ש}} חמת {{ש}} ערקה {{ש}} ארוד {{ש}} [[אראבער]] {{ש}} אוסאַנאַטאַ  {{ש}} אושנאַטו
| מפקד ראשון = שלמנאסר III
| מפקד שני = הדדעזר פון ארם דמשק{{ש}}[[אחאב]] מלך ישראל{{ש}}אירכולעני פון חמת{{ש}}מתנבעל פון ארווד{{ש}}אדונבעל פון אושנאַטו{{ש}}גינדיבו פון אראביע{{ש}}בעשא בן רחוב פון [[עמון]]
| כוח ראשון = אומבאקאנט
| כוח שני = 53,000-63,000 זעלנער{{ש}}3,940 וועגענר{{ש}}1,900 רייטער{{ש}}1,000 קעמעלען
| צד ראשון-אבדות = אומבאקאנט
| צד שני-אבדות = 14,000-20,500 גע'הרג'עטע
}}
די '''שלאכט פון קארקאר''' האט זיך אפגעשפילט אין יאר 853 פצ"ר, ווען די ארמיי פון דער [[אשור]]ישע אימפעריע, אנגעפירט דורך קעניג [[שלמנאסר דער דריטער]], האט זיך צוזאמגעשטויסן מיט א פארבאנד פון עלף קעניגן ביים שטאט קארקאר. די פארבאנד איז געווען אנגעפירט דורך הדדעזר, וואס ווערט אנגערופן אויף אשוריש אדד-אידיר, און איז מעגליך קעניג [[בן-הדד]] דער צווייטער פון ארם-דמשק; און [[אחאב]] מלך [[מלכות ישראל|ישראל]]{{הערה|{{Cite web |title=Battle of Qarqar |url= https://biblical-archaeology.org/en/locations/קרב-קרקר-2/ |access-date=2024-07-03 |website=Biblical Archaeology - Maps and Findings |language=en-US}}.}}.

די שלאכט, וואס האט פאסירט בשעת דער אשורישער אינוואזיע אויף [[ארם]] צווישן 854 און 846 פצ"ר, איז באקאנט דערפאר וואס זי האט געהאט מער זעלנער ווי יעדע פריערדיגע שלאכט, און דערפאר וואס דאס איז געווען דער ערשטער מאל וואס געוויסע פעלקער ווערן דערמאנט אין היסטאריע, ווי למשל די [[אראבער]].

די שלאכט איז פאראייביגט געווארן אויף די מאנאליט וואס איז געפונען געווארן נעבן קורך ארום 20 מייל דרום פון דיאַרבאַקיר אין טערקיי און אויף דער שווארצער [[אבעליסק|אָבעליסק]] (היינט זענען ביידע אין [[בריטישער מוזעאום|בריטישן מוזעאום]]{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1848-1104-1|קעפל=obelisk|זייטל=British Museum}}}}). לויט דער ווערסיע פון דער אשורישער אפונים ליסטע, קומט אויס אז די שלאכט האט פאסירט אין 854 פצ"ר{{הערה|Shea, William H. "[https://www.jstor.org/stable/1359806 A Note on the Date of the Battle of Qarqar]." ''Journal of Cuneiform Studies'', vol. 29, no. 4, 1977, pp. 240–242.}}.

==דאס שטאט קארקאר==
[[טעקע:Qarquruppertell.jpg|קליין|דער אויבערשטער בערגל פון תל קרקור, דער היינטיגער ארכעאלאגישער ארט פארבונדן מיט קארקאר, ווי געזען פון דער צפון'דיגער, נידעריגער בערגל.]]
דאס שטאט קארקאר, וואו די שלאכט האט זיך אפגעשפילט, ווערט אין אלגעמיין אידענטיפיצירט מיט'ן היינטיגן ארכעאלאגישן גראבונג-ארט תל קארקור, אויפ'ן אָראָנטעס טייך, צפון פון {{קישור שפה|העברעאיש|חמה (עיר)|חמת}}, אין צפון-מערב [[סיריע]]. דער נאמען קארקאר באדייט "פלאכע (טאָל-ערד) פארמאציע" (פארגלייכט {{תנ"ך|שופטים|ח|י}}: "קַרְקוֹר"; אכדיש "קאַקאַרו"; פארגלייכט אויך "קרקע"){{הערה|{{יודאיקה|Michael Avi-Yonah and Pinhas Artzi|Karkar|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/karkar}}}}.
זינט 1993, איז דער פּלאַץ געווען אונטער אנגייענדע אויסגראבונגען אונטערגעשטיצט דורך די "אמעריקאנער שולעס פון אָריענטאַלישער פארשונג", וועלכע האבן אנטדעקט סטרוקטורן וואס באלאנגען צו דער תקופה פון דער שלאכט. צווישן 2014 און סעפּטעמבער 2017, האט דער פּלאץ געליטן באדייטנדע פארניכטונג דורך די טערקיסטאן איסלאמישע פּארטיי, אַן [[אל-קאידא]] צווייג{{הערה|{{לינק|קעפל=Qarqar|זייטל=English Wikipedia|אדרעס=https://en.wikipedia.org/wiki/Qarqar}}.}}.

==הינטערגרונט און סטראטעגישער קאנטעקסט==
אין די פריע 9טן יארהונדערט פצ"ר, איז דאס אשורישער אימפעריע, אונטער שלמנאסר דער דריטער, געווען אין א פאזע פון אגרעסיווע טעריטאריאלע אויסברייטערונג, צילנדיג צו פארפעסטיגן קאנטראל איבער האנדל רוטעס און אונטערדריקן געגנטן רייך מיט רעסורסן. שלמנאסר דער דריטער, וועלכער איז געקומען צו דער מאכט אין 859 פצ"ר, האט איניציאירט א גרויסע מיליטערישע שטופּ צו מערב, צילנדיג דעם היינטצייטיגן סיריע, לבנון און ארץ ישראל. די אויסברייטערנדיגע פּאליטיק האט געפירט צו קאנפליקט מיט די שטאַטן פון דער לעוואַנט, וועלכע האבן געזוכט זיך צו קעגנשטעלן אשורישער הערשאפט. קארקאר'ס סטראטעגישע וויכטיגקייט שטאמט פון איר ארט אויפן אראנטעס טייך, דינענדיג ווי א קריטישע צענטער וואס קאנטראלירט דעם צוטריט צום מיטלענדישן ים בארטן{{הערה|שם=ארכע|{{לינק|אדרעס=https://www.thearchaeologist.org/blog/the-battle-of-qarqar-in-853-bc-the-first-grand-alliance-in-history|קעפל=The Battle of Qarqar in 853 BC: The First Grand Alliance in History|זייטל=The Archaeologist|דאטום=May 18, 2024}}}}.

לויט אן אויפשריפט וואס שלמנאסר האט שפעטער אויפגעשטעלט האט ער אנגעהויבן זיין יערליכער מיליטערישער קאמפיין פארלאזנדיג נינוה דעם 14'טן טאג אין אייר. ער האט איבערגעשטיגן דעם [[חידקל]] און דעם [[פרת]] אן קיין פראבלעמען, און האט באקומען אונטערטעניגקייט און שטייערן פון פארשידענע שטעט אויפ'ן וועג, אריינגערעכנט [[ארם צובא|אלעפא]]. איינמאל ער איז פארביי אלעפא, האט ער זיך צוזאמגעשטויסן מיט'ן ערשטן ווידערשטאנד פון די זעלנער פון אירכולעני, דער קעניג פונעם לואוויאנישן לאנד חמת, וועמען ער האט באזיגט. אלס נקמה האט ער געפלינדערט די פאלאצן און שטעט פון אירכולעני'ס קעניגרייך. פארזעצנדיג זיין מארש נאכ'ן פלינדערן קארקאר, האט ער זיך אנגעטראפן מיט די אליאירטע קרעפטן נעבן דעם אָראָנטעס טייך{{הערה|{{Cite web |url=http://setup.finalweb.net/site/default.asp?sec_id=140001500 |title="Qarqar and Current Events", Lofquist, L |access-date=22 May 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827020025/http://setup.finalweb.net/site/default.asp?sec_id=140001500 |archive-date=27 August 2011 |url-status=dead}} (פון ענגליש וויקיפּעדיע).}}.

==די פארבאנד==
שלמנסר דער דריטערס ארמיי האט זיך אנגעשטויסן מיט אַ פארבונדענע קראפט וואס איז באשטאנען פון מיליטערישע איינהייטן פון 11 אדער 12 לאקאלע קעניגרייכן. דער בונד ווערט באטראכט אלס דער ערשטער פון איר סארט צוליב איר וואג און דער פארשידנארטיגקייט פון די מיטווירקנדע פּאליטישע ענטיטעטן. דאס איז א ביישפּיל פון א סאפיסטיקירטער ניווא פון דיפלאמאטישע פארהאנדלונגען און מיליטערישע קאארדינאציע, מיט פארשידענע שטאטן וואס האבן זיך פאראייניגט קעגן א געמיינזאמע שונא{{הערה|שם=ארכע}}.

די הויפּט קוואל וועגן דעם שלאכט און דער שטאָט קארקאר איז דער קורך מאנאליט, וואס שלמנסר האט אויפגעשטעלט. דער מאנאליט ציילט אויף די קעניגן וואס ער האט געקעמפט, די צאל סאלדאטן און רייטוועגענער וואס יעדער פון די קעניגן האט צוגעשטעלט, און באשרייבט דעם שלאכט אליין. די הויפּט פירער פון דעם פארבאנד זענען געווען הדדעזר (בן הדד) פון דמשק, גינדיבו דער אראבער און קעניג אחאב פון ישראל. לויט ווי דאקומענטירט אויף דעם קורך מאנאליט, איז די קאאליציע באשטאנען פון צוועלף מלכים, כאטש די מאנאליט אליין רעכנט אויס בלויז עלף. די קאמבינירטע קרעפטן ווערן דערמאנט אלס מער ווי 50,000 פוסגייער און 4,000 רייטוועגענער, אבער די צאל איז מסתמא איבערגעטריבן פון די אשורישע שרייבער צו פארגרעסערן זייער מיליטערישע קראפט{{הערה|שם=ארכע}}. די דעטאלן זענען באשריבן ווי פאלגנד:
#קעניג הדדעזר אליין האט אנגעפירט 1200 וועגענער, 1200 רייטער, און 20,000 זעלנער;
#קעניג אירהולעני פון חמת האט אנגעפירט 700 וועגענער, 700 רייטער, און 10,000 זעלנער;
#קעניג אחאב פון ישראל האט געשיקט 2000 וועגענער און 10,000 זעלנער{{הערה|פארגלייך די ציפער וואס שטייט אין תנ"ך לגבי די צאל זעלנער אין די צייטן פון [[יהואחז]], ארום פופציג יאר נאך אחאב: {{מנוקד|כִּי לֹא הִשְׁאִיר לִיהוֹאָחָז עָם כִּי אִם חֲמִשִּׁים פָּרָשִׁים וַעֲשָׂרָה רֶכֶב '''וַעֲשֶׂרֶת אֲלָפִים רַגְלִי''' כִּי אִבְּדָם מֶלֶךְ אֲרָם וַיְשִׂמֵם כֶּעָפָר לָדֻשׁ}} ({{תנ"ך|מלכים ב|יג|ז}}).|כיוון=ימין}};
#דאס קעניגרייך פון "גו-אַ-אַ", אידענטיפיצירט אלס גְבָל, האט געשיקט 500 זעלנער;
#דאס לאנד "מו-אוס-ראַ", אידענטיפיצירט אלס מאסורא, וואס איז דער אויסגאנג פונעם דידען טייך, האט געשיקט 1000 זעלנער;
#דאס לאנד אירקאַנאַטאַ (תל ארקע) האט געשיקט 10 וועגענער און 10,000 זעלנער;
#קעניג מאַטינו-בעל פון ארווד האט געשיקט 200 זעלנער;
#דאס לאנד אוסאַנאַטאַ (אין דער הר הלבנון געגנט) האט געשיקט 200 זעלנער;
#קעניג אדונו-בעל פון אושנאַטו (אין דער סירישער בארטן-געבירג), 10,000 זעלנער;
#קעניג גינדיבו פון אראביע האט געשיקט 1000 קעמל-רייטער;
#קעניג בעשא בן רחוב פון עמון האט געשיקט 100 זעלנער.


לויט די מאנאליט איז ישראל'ס ארמיי געווען די צווייט גרעסטע אין דעם בונד (נאך דמשק) און האט געהאט די גרעסטע רייטוואגן קראפט פון אלע ארמייען פון דעם בונד. אבער לויט מאנכע פארשער איז דאס נישט מסתבר, און לויט זיי איז די צאל וועגענער אין אחאב'ס קרעפטן מסתמא געווען נענטער צו ערגעץ אין די הונדערטער (באזירט אויף ארכעאלאגישע אויסגראבונגען אין דער געגנט, און די יסודות פון שטאַלן וואס מען האט געטראפן). דער ארכעאלאג נדב נאמן גלייבט אז עס איז א טעות סופר פארגעלייגט אז ער האט געשיקט 200 אנשטאט 2000 וועגענער. נאך א מעגליכע ערקלערונג איז אז די קרעפטן וואס מען רעכנט צו אחאב שליסן איין די וואס געהערן צו זיינע פארבינדעטע, ווי למשל דאס מלכות יהודה, צור, און מואב, כאטש די קעניגרייכן ווערן נישט דערמאנט אין דעם מאנומענט{{הערה|[https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Qarqar Battle of Qarqar], ענגליש וויקיפעדיע.}}.

==די שלאכט==
די שלאכט לויט שלמנאסר:
<blockquote>מיט די העכסטע קרעפטן וואס אשור מיין האר האט מיר געגעבן און מיט די מעכטיגע וואפן וואס דער געטליכער סטאנדארט וואס גייט פאר מיר האט מיר געגעבן, האב איך מיט זיי געקעמפט. איך האב זיי באזיגט פון דער שטאט קארקאר ביז דער שטאט גילזאַו. איך האב געזיגט מיט'ן שווערד 14,000 זעלנער, זייערע קעמפער. ווי אדד האב איך אויף זיי אראפגעלאזט א פארניכטנדיגע מבול. איך האב צעשפרייט זייערע קערפער און אנגעפילן דעם פלוין. איך האב אומגעברענגט מיט'ן שווערד זייערע גרויסע קרעפטן. איך האב געמאכט זייער בלוט פליסן אין די טאלן. דאס פעלד איז געווען צו קליין אויף צו לייגן זייערע קערפער; דאס ברייטע פעלד איז געווען פארנומען מיט זיי באערדיגן. איך האב פארשטאפט דעם אָראָנטעס טייך מיט זייערע קערפער ווי מיט א דאמבע. אין מיטן דער שלאכט האב איך זיי אוועקגענומען וועגענער, רייטער, און גרופעס פערד{{הערה|{{Cite web |title=Qarqar (853 BCE)|url=https://www.livius.org/articles/battle/qarqar-853-bce/ |access-date=2024-05-18 |website=Livius.org}}.}}. </blockquote>

עס איז אבער צום באמערקן, אז די קעניגליכע אויפשריפטן פון יענע צייט זענען באקאנט אלס אומפארלעסליך. זיי אנערקענען קיינמאל נישט קיין דורכפאלן, און צומאל דערציילן זיי איבער זיך זיגן וואס זענען טאקע געוואונען געווארן, אבער דורך זייערע עלטערן אדער פארגייער. אויב שלמנאסר האט געוואונען א קלארן זיג ביי קארקאר, האט דאס נישט גלייך געפירט צו ווייטערע אשורישע אינוואזיעס אין סיריע{{הערה|{{Cite book|last=Malamat|first=Abraham|url=https://books.google.com/books?id=2kSovzudhFUC&pg=PA121|title=A History of the Jewish People|date=1976|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-39731-6|page=121}}.}}. פון אשורישע פארצייכענונגען איז קלאר אז ער האט געפירט שלאכטן אין דער געגנט נאך עטליכע מאל אין די פאלגנדע צען יאר, קעמפנדיג קעגן הדדעזר זעקס מאל, וואס איז געווען געשטיצט דורך אירכולעני פון חמת כאטש צוויי מאל. שלמנאסר'ס קעגנער האבן זיך געהאלטן אויף זייערע טראנען נאך דער שלאכט: כאטש אחאב פון ישראל איז געשטארבן באלד דערנאך אין אן אומאפהענגיגע שלאכט, איז הדדעזר געווען קעניג פון דמשק ביז כאטש 841 פאר דער ציווילער רעכענונג.

==באדייט אין מיליטערישער היסטארישע==
די שלאכט באצייכנט א באדייטנדן קאפיטל אין מיליטערישער היסטאריע. דער פארבאנד ביי קארקאר האט געשטעלט א באדייטנדן פּרעצעדענט פאר קאלעקטיווע פארטיידיגונג קעגן אימפעריאליסטישע אייננעמונג, ארויסווייזנדיג די מעגליכקייט פאר א קאארדינירטע מולטי-שטאַט ווידערשטאנד{{הערה|שם=ארכע}}. 

אזי אויך איז דאס געווען איינע פון די גרעסטע רייט-וועגענער שלאכטן אין היסטאריע. וועגענער זענען דאן געווען מער עפעקטיוו ווי רייטער, ווייל די אפוועזנהייט פון שטיגן און זאטלען האט באגרעניצט די רייטער'ס פעסטקייט און וואפנס. מלכות ישראל אונטער אחאב בפרט האט זיך שטארק פארלאזט אויף וועגער ווי איידער אויף רייטער, און דאס מיינט אז זיי האבן געהאט עקפערטיז אין פאבריצירן, אויפהאלטן, און נוצן רייט-וועגענער. די רעזולטאטן פון קארקאר און נאכפאלגנדע שלאכטן האבן עווענטועל געטריבן די אשורים, וועלכע האבן בעיקר גענוצט רייטער, צו אנטוויקלען דעם זאטל, און דאס האט בייגעשטייערט צום נידערגאנג וועגענער און דעם אויפשטייג פון רייטער אין דער אוראלטער וועלט ביזן סוף פונעם 8'טן יארהונדערט פצ"ר{{הערה|[[#Olshanetsky|Olshanetsky]], 2020, 36–37.}}.
<!-- 
==אפוועזנהייט פון תנ"ך==
טראץ איר היסטארישע וויכטיגקייט און די באדייטנדע ראלע פון קעניג אחאב פון ישראל, ווערט די שלאכט פון קרקר נישט דערמאנט אין תנ"ך. געלערנטע טענה'ן אז די אויסלאז קען זיין מיט כוונה. די תנ"ך שרייבער און רעדאקציע, ספעציעל די פון ספר מלכים, זעען אויס צו האבן געזוכט צו אונטערדריקן פאזיטיווע באריכטן פון אחאב, וועם זיי האבן געשילדערט אלס ישראל'ס "ערגסטער קעניג" צוליב זיינע טעאלאגישע און פאליטישע אקציעס, ווי צום ביישפיל די אומגערעכטע איינשאפונג פון נבות'ס וויינגארטן. די תנ"ך פאקוסירט זיך אויף תורה געהארכזאמקייט און געטריישאפט צו ג-ט אלס די ריכטיגע מעסטונגען פון א קעניג'ס ערפאלג, מער ווי מיליטערישע אדער עקאנאמישע מעכטיגקייט. דערפאר, אריינצונעמען אחאב'ס איינדרוקספולע מיליטערישע און עקאנאמישע דערגרייכונגען ביי קרקר וואלט נישט געפאסט אין די טעאלאגישע מעשה וואס די שרייבער האבן געוואלט איבערגעבן{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.thetwocities.com/biblical-studies/what-the-biblical-authors-skipped-and-why-it-matters-today/|שרייבער=Brandon Hurlbert|קעפל=What the Biblical Authors Skipped and Why it Matters Today|זייטל=The Two Cities|דאטום=September 21, 2018}}}}. -->

==ביבליאגראפיע==
*ר. קיטעל, אין: חיים שויס (רעד.), '''[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015051590993&seq=202 די גרויסע אידישע געשיכטע: פון די עלטסטע צײטען ביז אויף הײנט]''' 2, ניו יארק, 1919, זז' 198–206.
*בנציון דינאבורג, '''אידישע געשיכטע: היסטארישע כרעסטאמאטיע''', 1919, זז' 99–100.
*{{צ-זשורנאל|א. מלמט|מלחמות ישראל ואשור|היסטוריה צבאית של ארץ ישראל בימי המקרא|עמ=246 א"וו|סדרה=י. ליוור|שנת הוצאה=תשכ"ה|קישור=https://www.daat.ac.il/daat/vl/Historya_Tzvait/Historya_Tzvait43.pdf#page=6}}.
<div class="mw-content-ltr">
*{{אנקער|Olshanetsky|{{אקדמיה|Haggai Olshanetsky|The Twelve Make a Stand: The Kingdom of Israel's Chariot Force and the Battle of Qarqar|46635253|Ancient Warfare|XIII-4, 2020, pp. 28–37}}}}.
*Yigael Yadin, “[http://www.jstor.org/stable/27924728 Solomon’s City Wall and Gate at Gezer].” ''Israel Exploration Journal'', vol. 8, no. 2, 1958, pp. 80–86. JSTOR, . Accessed 12 June 2025.
*William W. Hallo, “[https://doi.org/10.2307/3209160 From Qarqar to Carchemish: Assyria and Israel in the Light of New Discoveries],” ''The Biblical Archaeologist'', vol. 23, no. 2, 1960, pp. 37ff.
*Yigael Yadin, “[https://doi.org/10.2307/3209161 New Light on Solomon’s Megiddo],” ''The Biblical Archaeologist'', vol. 23, no. 2, 1960, pp. 62–68.
*H. Tadmor, “[http://www.jstor.org/stable/27924858 Que and Muṣri];” ''Israel Exploration Journal'', vol. 11, no. 3, 1961, pp. 143–50.
</div>

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן|יישור=שמאל}}

[[קאטעגאריע:שלאכטן]]
[[קאַטעגאָריע:מלכות ישראל]]
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[he:קרב קרקר]]
אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.