באַקוקן דעם קאוד פון דרעפט:צען מכות

{{דעסקריפציע|פלאָגן אויף פרעה אין דער געשיכטע פון יציאת מצרים}}
{{דרעפט}}
[[טעקע:Golden Haggadah - Plagues of Egypt.jpg|קליין|די מכות פון צפרדע, כינים, ערוב און דבר אין די גאלדענע הגדה.]]
[[טעקע:National Library of Israel, Rothschild Haggadah 2861723 486098.jpg|קליין|בלאט פון דער ראטשילד הגדה וואס שילדערט די מכות.]]
[[טעקע:Hagada016-2.jpg|קליין]]
[[טעקע:The second and the third plagues.jpg|קליין]]
[[טעקע:The sixth and the seventh plagues.jpg|קליין]]
די '''צען מכות''' זענען א סעריע פון צען [[נס|ניסים]]'דיגע קאטאסטראפעס וואס דער אויבערשטער האט געברענגט אויף [[אוראלט מצרים|מצרים]] צו צווינגען [[פרעה|פּרעה]] פריי צו לאזן די אידישע קינדער פון שקלאפעריי, ווי עס ווערט דערציילט אין דער תורה.

די צען מכות ווערן געשילדערט אין [[ספר שמות]] אין די סדרות [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]. זיי ווערן אויך אויסגערעכנט אין קורצן אין צוויי קאַפּיטלען אין תהלים, ע"ח ({{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא|אן=פרק}}) און ק"ה ({{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו|אן=פרק}}). די מדרשים און מפרשים לייגן צו און פארברייטערן די דעטאלן, און מאָלן אראפּ א לעבעדיג בילד פונעם כאאס וואס האט באהערשט דאס לאנד. די געשיכטע פון די צען מכות איז א צענטראלע טייל פון סיפור יציאת מצרים און ווערט דערמאנט אין דער [[הגדה של פסח]].

==די צען מכות==
די תורה ניצט נישט די נומער "צען"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|יא|י|מפרש=ר' יוסף אבן כספי}}, וועלכער צייגט אז דער נומער ווערט בכלל נישט דערמאנט אין דער תורה, און פארגלייכט דעם פאקט מיט דעם וואס די [[י"ג מידות]] זענען אויך נישט אנגעצייכנט מיט א קלארן צאל אין תנ"ך.}} אדער די אויסדרוק "מכות" צו באשרייבן די נסים אין מצרים. אנשטאט דעם ניצט זי "אותות", "מֹפְתִים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ג}} און {{תנ"ך|שמות|ז|ט|אן=פרק}}; {{תנ"ך|שמות|ח|יט|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|י|א|ב|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|יא|ט|י|אן=ספר}}.}}, "שְׁפָטִים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ו|ו}}; {{תנ"ך|שמות|ז|ד|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יב|אן=ספר}}.}} "נגעים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}} וואו עס רעדט זיך וועגן מכת בכורות}} און "מַגֵּפות"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}, איידער מכת ברד}}. דאס ווארט "מכה" אין באצוג צו די שטראפן אין מצרים טרעפט מען ערשט אין די ווערטער פון די פלשתים אין [[ספר שמואל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ד|ח}}.}}, ווי אויך ווערט דער [[ווערב]] "הכה" באנוצט אין ספר שמות אין רעפערענץ צו די מכות{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ג|כ}};  {{תנ"ך|שמות|ז|כה|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|ט|טו|אן=ספר}},  {{תנ"ך|שמות|ט|כה|אן=פרק}}, און {{תנ"ך|שמות|ט|לא|לב|אן=פרק}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יב|אן=ספר}} און {{תנ"ך|שמות|יב|כט|אן=פרק}}.}}, דעם טערמין "עשר מכות" טרעפט מען אין משניות{{הערה|{{משנה|אבות|ה|ד}}. זעט [https://mishna.alhatorah.org/Parshan/R._Yaakov_b._Shimshon/Avot/5.4 פירוש רבי יעקב בר שמשון, אבות דארט].}}, מדרשים{{הערה|{{מכילתא דרבי ישמעאל|מסכתא=ויהי בשלח|סימן=ז}}; {{ספרי|1=במדבר|4=פח}}; מדרש תנאים דברים כ"ו}}, און אין דער [[הגדה של פסח]]. דער צאל צען ערשיינט אויך אין ביכער פון תקופת בית שני{{הערה|{{יובלים|מח|ו}}-י"ב און [[פילון]] על חיי משה א, יז}}.

אין הגדה של פסח ווערן דערמאנט די צען מכות לויט דעם סדר געשילדערט אין דער תורה, מיט די פאלגנדע נעמען: דם, צפרדע, כינים, ערוב, דֶּבֶר, שחין, ברד, ארבה, חושך, און מכת בכורות. רבי יהודה גיבט דארט אויך א סימן צו געדענקען די מכות דורך זייערע [[ראשי תיבות]]: דצ"ך עד"ש באח"ב{{הערה|אויך אין {{ספרי|1=דברים|4=שא}}, מדרש תנאים דברים כ"ו.}}.

===דעטאלן===
#'''דם''' - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]], און די מצריים האבן נישט געקענט טרינקען פון די טייכן. די פיש זענען דערפון געשטארבן, און פארשטונקען דעם טייך{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה}}}}. עס שטייט אין מדרש אז אויך די פרוכט זאפט און דאס וואסער אין דער מויל פון די מצריים זענען פארוואנדלט געווארן אין בלוט, און אז זייערע האלצערנע און שטיינערנע געצייג האבן געטריפט בלוט{{הערה|{{רבה|שמות|ט|יא}};  מדרש הגדול[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=33185#p=67 אויף ז, יט]}}. די מצריים האבן בלויז געטרונקען וואסער וואס זיי האבן געקויפט פון די אידן פאר א הויכע פּרייז{{הערה|{{רבה|שמות|ט|י}}}}.
#'''צפרדע''' - פרעש: פרעש זענען ארויסגעקומען פון נילוס און איבערגעפילט גאנץ מצרים. זיי זענען אריין אין די הייזער, די בעטן, און אפילו די אויוונס{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כו}}-{{תנ"ך|שמות|ח|יא|אן=ספר}}}}. אין מדרש שטייט אז עס איז קודם ארויס איין פראש און ער האט פון זיך ארויסגעגעבן נאך פרעש, אדער געפיפן צו די אנדערע פרעש זאלן קומען{{הערה|שם=רבהיד|{{רבה|שמות|י|ד}}}}. דער [[אברבנאל]] ברענגט פון [[רבינו חננאל]] אז די צפרדע איז געווען קראָקאָדילן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כו|מפרש=אברבנאל}}}}. עס ווערט דערציילט אין מדרש אז די גרייטקייט פון די פרעש צו שפּרינגען אין די אויוונס האט אינספּירירט צוקונפטיגע אידישע העלדן ווי [[חנניה מישאל ועזריה|חנניה, מישאל און עזריה]]{{הערה|{{רבה|שמות|י|ב}}; {{בבלי|פסחים|נג|ב}}}}.
#'''כינים''' - לייז: אלע שטויב איז פארוואנדלט געווארן אין לייז, וואס האבן באפאלן מענטשן און בהמות אינעם גאנצן לאנד. די חרטומים, וועלכע האָבן אומערפאלגרייך פרובירט נאכצומאכן די מכה, האבן געזאָגט דערויף: "אֶצְבַּע אֱלֹקִים הִוא" (דאס איז דער פינגער פון ג-ט){{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יב|טו}}}}.
#'''ערוב''' - ווילדע חיות: א געמיש פון ווילדע חיות האבן אטאקירט די מצריים און זייערע בהמות{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|טז|כח}}}}. זיי זענען פארשוואונדן געווארן נאכן סוף פון דער מכה, כדי די מצריים זאלן נישט קענען געניסן פון די הויט פון די חיות. דער [[רשב"ם]] טייטשט ערוב אלס [[וואלף|וועלף]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רשב"ם}}}}, [[רבי נחמיה]] אין מדרש איז טייטשט ערוב אלס שווארעמס פון אינזעקטן{{הערה|{{רבה|שמות|יא|ג}}}}.
#'''דבר''' - פּעסט: א שווערע מגיפה האט געטויט א גרויסע צאל בהמות וואס האבן געהערט צו די מצריים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|א|ז}}}}.
#'''שחין''' - אייטער-בלאטערן: ביי די מצרים און זייערע בהמות זענען ארויסגעקומען שווערע געשווירן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|ח|יב}}}}.
#'''ברד''' - האגל: א שרעקליכער שטורעם פון האגל געמישט מיט פייער האט פארטיליגט פעלדער און ביימער, און אויך געטויט מענטשן און בהמות וואס זענען געווען אויפ'ן פעלד. דער האגל איז געווען אן אומגעווענליכע, אזא וואס איז קיינמאל פריער נישט געווען{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יג|לה}}}}.
#'''ארבה''' - היישעריק: א ריזיגער שווארעם היישעריק האט באפאלן און באדעקט גאנץ מצרים און אויפגעגעסן אלע פלאנצונגען וואס זענען געבליבן נאך דעם האגל. אזא היישעריק איז קיינמאל פריער נישט געווען אין מצרים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|י|א|כ}}}}.
#'''חושך''' - פינסטערניש: א געדיכטע און אומדורכזיכטיגע פינסטערניש האט באדעקט גאנץ מצרים פאר זעקס טעג{{הערה|שם=יכב|{{תנ"ך|שמות|י|כב|מפרש=רש"י}}}}, און ביים קלימאקס איז די טונקלקייט געווען דיק אז די מצריים האבן נישט געקענט רירן קיין גליד{{הערה|{{רבה|שמות|יד|ג}}}}. אין גושן, וואו די אידן האבן געוואוינט, איז געווען ליכטיג. דער מדרש דערציילט אז במשך דער מכה האבן די אידן באזוכט די הייזער פון די מצריים און אנטדעקט זייערע אוצרות, אינפארמאציע וואס זיי האבן שפּעטער גענוצט ווען ג-ט האט זיי באפוילן צו בעטן די דאזיגע זאכן פארן פארלאזן מצרים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|י|כב|מפרש=רש"י}}}}.
#'''בכורות''' - טויט פון די בכורים: פסח ביינאכט אום חצות האט גא-ט גע'הרג'עט אלע בכורים פון מצרים, סיי מענטשן און סיי בהמות, פון פּרעה'ס ערשט-געבוירענעם זון ביז צום בכור פון די געפאנגענע אין טורמע. אבער די אידישע ערשט-געבוירענע זענען אפגעשוינט געווארן.

דער מדרש זאגט אז א דֶבר, מארד, האט באגלייט אלע מכות{{הערה|{{רבה|שמות|י|ב}}}}.

===אין תהלים===
די מכות ווערן אויך געשילדערט אין [[תהלים]] אין אן אנדער סדר און צאל, און ווערן אין עטליכע פעלער באצייכנט מיט סינאנימען אדער באשטאנדטיילן פון די מכות. אין {{תנ"ך|תהילים|קה|לאנג=יא|אן=ספר}} ווערן אויסגערעכנט צען פלאָגן, וואס קומען אבער פון בלויז אכט פון די מכות, און אין {{תנ"ך|תהילים|עח|לאנג=יא|אן=ספר}} זענען אויסגערעכנט 11, פון בלויז זיבן מכות. דאס אפנייגן אין פון ספר שמות ווערט צוגעשריבן צו פּאעטישע פרייהייט (Licentia Poētica).

{{שני טורים
|'''תהלים עח, מד–נא:''' {{מנוקד|<poem>
1. וַיַּהֲפֹךְ לְ'''דָם''' יְאֹרֵיהֶם,
:וְנֹזְלֵיהֶם בַּל יִשְׁתָּיוּן.
2. יְשַׁלַּח בָּהֶם '''עָרֹב''' וַיֹּאכְלֵם,
3. וּ'''צְפַרְדֵּעַ''' וַתַּשְׁחִיתֵם.
4. וַיִּתֵּן לֶ'''{{טערמין|חָסִיל|היישעריק}}''' יְבוּלָם,
:{{טערמין|וִיגִיעָם|זייער פּלאג}} לָ'''אַרְבֶּה'''.
5. יַהֲרֹג בַּ'''בָּרָד''' גַּפְנָם,
:וְשִׁקְמוֹתָם בַּ'''{{טערמין|חֲנָמַל|פראסט}}'''.
:וַיַּסְגֵּר לַ'''בָּרָד''' בְּעִירָם,
:וּמִקְנֵיהֶם לָ'''{{טערמין|רְשָׁפִים|בליצן}}'''.
:יְשַׁלַּח בָּם חֲרוֹן אַפּוֹ,
:עֶבְרָה וָזַעַם וְצָרָה,
:מִשְׁלַחַת מַלְאֲכֵי רָעִים.
:{{טערמין|יְפַלֵּס נָתִיב לְאַפּוֹ|אויסגעפלאסטערט א וועג פאר זיין צארן}},
6. לֹא חָשַׂךְ מִ'''מָּוֶת''' נַפְשָׁם,
:וְחַיָּתָם{{הערה|פשוט מיינט דאס חיות. אבן עזרא טייטשט חייתם: נפשם, דאס איז מכת בכורות.}} לַ'''דֶּבֶר''' הִסְגִּיר.
7. וַ'''יַּךְ כָּל בְּכוֹר''' בְּמִצְרָיִם,
:רֵאשִׁית אוֹנִים בְּאָהֳלֵי חָם.</poem>}}
<!-- |טייטש:{{ש}}<poem>ער האט איבערגעקערט צו בלוט זייערע טייכן,
און זייערע פלוסן, זיי זאלן נישט קענען טרינקען.
ער האט אנגעשיקט אויף זיי א געמיש וואס האט זיי אויפגעגעסן,
און א פראש וואס האט זיי פארוויסט.

</poem> -->
|'''תהלים קה, כח–לו:''' {{מנוקד|<poem>
1. שָׁלַח '''חֹשֶׁךְ''', וַיַּחְשִׁךְ;
:וְלֹא-מָרוּ, אֶת דְּבָרוֹ.
2. הָפַךְ אֶת-מֵימֵיהֶם לְ'''דָם''';
:וַיָּמֶת, אֶת-דְּגָתָם.
3. שָׁרַץ אַרְצָם '''צְפַרְדְּעִ'''ים;
:בְּחַדְרֵי, מַלְכֵיהֶם.
4. אָמַר, וַיָּבֹא '''עָרֹב''';
5. '''כִּנִּים''', בְּכָל-גְּבוּלָם.
6. נָתַן גִּשְׁמֵיהֶם '''בָּרָד''';
:אֵשׁ לֶהָבוֹת בְּאַרְצָם.
:וַיַּךְ גַּפְנָם, וּתְאֵנָתָם;
:וַיְשַׁבֵּר, עֵץ גְּבוּלָם.
7. אָמַר, וַיָּבֹא '''אַרְבֶּה''';
:וְ'''יֶלֶק''', וְאֵין מִסְפָּר.
:וַיֹּאכַל כָּל-עֵשֶׂב בְּאַרְצָם;
:וַיֹּאכַל, פְּרִי אַדְמָתָם.
8. וַ'''יַּךְ כָּל-בְּכוֹר''' בְּאַרְצָם;
:רֵאשִׁית, לְכָל-אוֹנָם.</poem>}}
|
}}

==באדייט און פונקציע==
דער עיקר תכלית פון די מכות ווערט אריינגעפירט אין {{תנ"ך|שמות|ז|ה}}: "וידעו מצרים כי אני ה' בנטותי את ידי על מצרים…". דאס ווערט איבערגעזאגט אין עטליכע ערטער (ז:יז; ח:ו, יח; ט:יד, טז, כט), און ווייזט אז די מכות זענען אַן ענטפער אויף פרעה'ס טראציגע פראגע אין {{תנ"ך|שמות|ה|ב|אן=ספר}}: "מי ה'…? לא ידעתי את ה' וגם את ישראל לא אשלח." די מכות זענען באשטימט צו מגלה זיין דעם מאכט און איינציגקייט פון ג-ט, און אונטערשיידן זיך פון ביידע – {{טערמין|מאַגישע|magic}} כוחות און נאטירליכע קאטאסטראפן. ווען פאר די מצרישע חרטומים געלינגט נישט צו מאכן כינים, איינערקענען זיי: "אצבע אלקים היא" (ח:טו).

דאס וואס די מכות ווערן אנגעהויבן נאך א ווארענונג אדער צייכן דורך משה און אהרן, לויט דעם באפעל און אין נאמען פון ה', דאס אויפזאמלען מכות, זייער צווישנשיידן צווישן די אידן און מצריים (אנגעהויבן פון ח:יח), און דאס וואס די לעצטע פיר מכות זענען פּרעצעדענטלאז אין דער היסטאריע, האבן געברענגט פרעה'ס הויף צו מער און מער אנערקענונג פון ה' (ח:ד, כא, כד; ט:כ, כז–כח; י:ז–ח, טז–יז, כד), וואס האט זיך געענדיגט מיט דער באפרייאונג פון די אידן (יב:לא–לב). ווי דער אייבערשטער האט קלארגעשטעלט אין ט:יד–טז און י:א–ב, איז דער ציל פון פארלענגערן די מכות נישט בלויז ארויסצולאזן די אידן, נאר צו אוועקשטעלן אַן אייביגע און אלוועלטליכע וויסנשאפט פון ג-ט'ס רום, מאכט און הערשאפט איבער די נאטור און די נארישקייט פון זיך קעגנשטעלן אים, און אז די געשיכטע און איר לימוד זאל ווערן איבערגעגעבן פאר די קומענדיגע דורות.

יעדער מכה איז געווען א דירעקטע קאנפראנטאציע מיט אן עגיפטישן געטשקע. למשל, דער נילוס איז געווען א געץ, און די מכה פון בלוט האט דעמאנסטרירט אז ער איז נישט קיין געטליכע באשעפעניש{{מקור}}.

די מכות האבן אויך געדינט אלס א שטראף פאר די מצריים פאר זייער באהאנדלונג פון די אידישע שקלאפן, און נישט לאזן די בני ישראל פריי נאך ג-ט'ס באפעל.

אויף די ווערטער פון יתרו, "{{מנוקד|כִּי בַדָּבָר אֲשֶׁר זָדוּ עֲלֵיהֶם}}" ({{תנ"ך|שמות|יח|יא}}), זאגט דער גמרא: "בקדירה שבישלו בה נתבשלו" (די מצריים זענען געקאכט געווארן אינעם טאפּ אין וועלכן זיי האבן געקאכט אנדערע){{הערה|{{בבלי|סוטה|יא|א}}}}, דהיינו, די מכות זענען געווען "[[מידה כנגד מידה]]", די שטראף איז געווען אין די זעלבע טערמינען ווי די רשעות וואס די מצריים זענען באגאנגען קעגן די אידן{{הערה|שם=אברביד|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה|מפרש=אברבנאל}}, זעט דארט באריכות.}}:

{| class="wikitable"
!מצריים'ס אקט פון אכזריות צו די אידן!!מכה
|-
|געווארפן אידישע קינדער אין נילוס||נילוס פארוואנדלט אין בלוט
|-
|געוויין פון מאמעס איבער דערמארדעטע קינדער||פרעש מאכן פארטייבנדע גערודער
|-
|געצוואונגען צו באארבעטן די ערד||שטויב ווערט לייז
|-
|פארכאפּן זייערע קינדער פאר שקלאפעריי||ווילדע חיות צעפליקן מצרישע קינדער
|-
|באראבעווען זייער פי||א מארד הרג'עט די פי
|-
|טיילן זיי אפּ||קרעץ צווינגט זיי צו איזאלירן
|-
|געווארפן אויף זיי שטיינער||האגל
|-
|באראבעווען זייער פרוכט און גרינצייג||היישעריק פרעסן פרוכט און גרינצייג
|-
|פינסטערניש פון גלות||לעמענדע טינקלקייט
|-
|גע'רודפ'ט די אידן, ג-ט'ס בכור פאלק||בכורים שטארבן
|}
ענליכע מדרשים זענען אז דם איז געקומען "לפי שלא היו מניחין בנות ישראל לטבול מטומאתם, כדי שלא יהיו פרין ורבין". צפרדע, וויבאלד די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו ברענגען צו זיי שקצים ורמשים{{הערה|שם=רבהיד}}. כינים, ווייל די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו באַזייטיגן שטויב און רייניגן הייזער און מארקן. ערוב, ווייל די מצריים האבן געצוואונגען די אידן צו כאפּן ווילדע חיות. דבר, ווייל זיי האָבן געצוואונגען די אידן צו פּאשן זייערע בהמות. שחין, ווייל זיי האבן געצוואונגען די אידן צו אנהייצן און אפּקילן וואסער. ברד און ארבה, ווייל זיי האבן געצוואונגען די אידן פלאנצן גארטענס, ביימער און וויינגערטנער, און זייען ווייץ און תבואה{{הערה|זעט {{תנחומא|וארא|יד}} (אויף שמות י, כ"א). {{היברובוקס|דוד העדני|מדרש הגדול|33185|page=84|לינק טעקסט=אויף שמות י, ב}}}}.

==סטרוקטור און מוסטערן==
עס זענען פארהאן פארשידענע אופנים ווי מפרשים טיילן איין און פארשטייען די סדר און די מוסטערן אין די צען מכות. אייניגע טיילן זיי איין אין פּאָרן, גרופּעס פון דריי, פיר, פינף און זעקס, יעדער איינער פאראייניגט דורך א געוויסן ציל אדער געמיינזאמע אייגנשאפטן.

[[רלב"ג]] ווייזט אָן אז די מכות האבן זיך געשטארקט שטאפּלענווייז, פון קלענערע אומבאקוועמליכקייטן ביז צו גרויסע פארניכטונג און טויט{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ב|מפרש=רלב"ג תועלות}}}}.

מיליטער טאקטיקן: ווי ביי א באלאגערונג, האבן זיך די מכות אנגעהויבן דורך אפּשניידן די וואסער פארזארגונג פון די מצריים (דם), נאכגעפאלגט דורך הויכ אומרוען (צפרדע), שיסן פיילן (כינים), און אזוי ווייטער{{הערה|{{תנחומא|בא|ד}}, טיילווייז ציטירט אין {{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רש"י}}}}.

[[רבי יהודה הלוי]] האלט אז עס איז א פּראָגרעסיע דורך פּאָרן פון מכות, פון וואסער צו הימל: דם און צפרדע זענען געקומען פון וואסער, כינים און ערוב פון דער ערד, דבר און שחין פון דער לופט, ברד און ארבה געבראכט דורך ווינט, און די לעצטע צוויי (חושך און בכורות) זענען געקומען פון הימל{{הערה|ציטירט דורך {{תנ"ך|שמות|ט|א|מפרש=אבן עזרא}}}}.

עס ווערט אויך געזען א קארעספאנדענץ צווישן די צען מכות און די צען מאמרות וואס גאט האט באשאפן די וועלט מיט{{מקור}}.

===דצ"ך עד"ש באח"ב===
{{הויפט ארטיקל|דצ"ך עד"ש באח"ב}}
די סימנים פון רבי יהודה, דצ"ך עד"ש באח"ב, האבן אינספּירירט פיל מפרשים צו צעטיילן די סטרוקטור און קאטעגאריזאציע פון די מכות מכות לויט דעם סימן, למשל אין דריי גרופּעס פון דריי{{הערה|זעט אויך [https://library.alhatorah.org/?r1=Tanchuma%20Vaera%2014 תנחומא וארא י״ד]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Lekach%20Tov/Shemot/8.15 לקח טוב שמות ח׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20Avraham%20b.%20HaRambam/Shemot/9.19 ר׳ אברהם בן הרמב״ם שמות ט׳:י״ט]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Ramban/Shemot/8.15 רמב״ן שמות ח׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20Bachya/Shemot/10.1#e2 רבינו בחיי שמות י׳:א׳]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Ralbag%20Toalot/Shemot/7.2 רלב״ג שמות תועלות ז׳:ב׳]; עקדת יצחק שער ל״ו; [https://mg.alhatorah.org/SP/Sforno/Shemot/8.12#e2 ספורנו שמות ח׳:י״ב]; [https://library.alhatorah.org/?r1=Maharal%20Gevurot%20Hashem%2034 מהר״ל גבורות ה׳ ל״ד]; [https://library.alhatorah.org/?r1=Maharal%20Gevurot%20Hashem%2057 מהר״ל גבורות ה׳ נ״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Keli%20Yekar/Shemot/7.17 כלי יקר שמות ז׳:י״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20S.R.%20Hirsch/Shemot/7.15 רש״ר הירש שמות ז׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Malbim/Shemot/7.14#e2 מלבי״ם שמות ז׳:י״ד]}}{{הערה|שם=הגדה|{{היברובוקס|2=הגדה של פסח עם עשרה פירושים|3=10767|page=39|מקום הוצאה=ווילנא|שנת הוצאה=תרכ"ח}}}}:
* יעדע גרופע האט געהאט אן אייגנארטיגע ציל. די ערשטע דריי מכות זענען געקומען ווייזן אויף "מציאות השם", די צווייטע גרופע אז דער באשעפער פירט די וועלט - "[[השגחה פרטית|השגחה]]", און די לעצטע פיר מכות זענען געקומען צייגן אז די [[נביאה|נביאים]] זענען אמת{{הערה|[[ריטב"א]]|דארט=הגדה}}; און אז דער באשעפער איז דער בעל היכולת וואס קען אלעס טוישן ווי זיין ווילן{{הערה|שם=אברביד}}.
* יעדע גרופע האט געהאט צוויי מכות וואס משה האט געווארנט פרעה דערוועגן פון פריער, און די דריטע איז געקומען אומגעווארנט. דם און צפרדע איז געווען מיט א ווארענונג, כינים נישט. ערוב און דבר מיט א ווארענונג, שחין נישט. ברד און ארבה מיט, חושך אָן{{הערה|ריטב"א|דארט=הגדה}}.
* די ערשטע גרופע - דצ"ך, איז געווען מכות אויף דער ערד, די צווייטע - עד"ש, אויף די באשעפענישן אויף דער ערד, די דריטע - בא"ח פון הימל{{הערה|ריטב"א, [[רשב"ם]]|דארט=הגדה}}.
* די ערשטע גרופע - דצ"ך, איז געקומען דורך [[אהרן]]; די צווייטע - עד"ש, דורך משה אנעם שטעקן, די דריטע - בא"ח דורך משה מיט'ן שטעקן{{הערה|שם=ריד|געברענגט אין {{ספריא|2=שבלי הלקט - הגדה של פסח|3=Pesach_Haggadah%2C_Magid%2C_The_Ten_Plagues.17?with=Shibolei%20HaLeket}}}}{{הערה|שם=מיימ|[[הגהות מיימוניות]], זמנים [https://rambam.alhatorah.org/Dual/Hagahot_Maimoniyot/Chametz_uMatzah/8.15 טו, ב]; בשם [[ראב"ן]]}}.
* מיט יעדע דריטע מכה איז מיטגעקומען די אנדערע צוויי דריטע. ביי כנים איז געווען שחין מיט חושך, ביי שחין אויך כנים און חודש, און ביי חושך אויך כנים און שחין; ווען די יעצטיגע מכה איז דאמינירנד און די אנדערע קומען מיט{{הערה|דארט, בשם [[ריב"א]]|דארט=מיימ}}.

===סובדעוויזיעס===
אין הגדה של פסח טיילן עטליכע תנאים יעדער מכה אין מערערע סוב-מכות, גאנצע 40 אדער אפילו 50 מכות{{הערה|פּסח הגדה ד"ה רבי אליעזר אומר; ר' עקיבא אומר.}}. צום ביישפיל, די מכה פון ערוב האט אריינגענומען עטליכע אומגליקן: (1) די חיות האבן אטאקירט און אומגעברענגט די מצריים; (2) מצריים האבן זיך אויסגעגליטשט און געפאלן בשעת זיי האבן פרובירט צו אנטלויפן; (3) פּרואוון צו באַריקאַדירן זיך אין זייער היימען זענען דורכגעפאלן, ווען די חיות האבן זיך דורכגעבראכן; (4) די חיות האָבן צעטרעטן די ערד, געלאזן עס אומגראד און געשעדיגט; (5) אפילו פעלן געזאמלט פון די חיות זענען פאַרשוואונדן ווען די מכות האבן זיך געענדיגט{{הערה|[[רבי אליעזר פואה]], הגדה מדרש בחדוש, [https://www.sefaria.org/Midrash_BeChiddush_on_Pesach_Haggadah%2C_Magid%2C_The_Ten_Plagues.10 אויף ערוב].}}.
<!-- עס ווערט אויך דערמאָנט אַז די צאָל פון די מכות איז געווען אַ פיר־ אדער פינף-פאַכיגע,קאָרעספּאָנדירנדיג צו ... די פינף אותיות פון ג-ט'ס נאָמען, וואָס רעפּרעזענטירט גערעכטיקייט{{הערה|{{לינק|שרייבער=Shraga Simmons|קעפל=Dayenu! Many Plagues|זייטל=Aish|דאטום=סעפטעמבער 10, 2012|אדרעס=https://aish.com/dayenu-many-plagues/}}}}.
 -->

==משה און אהרן'ס ראלע==
בשעת די מכות זענען געקומען פון ג-ט, האבן משה און אהרן זיי אויסגעפירט. אפטמאל האט משה אדער אהרן אויפגעהויבן [[משה רבינו'ס שטעקן|א שטעקן]] צו אנהייבן די מגפה{{הערה|ווי {{תנ"ך|שמות|י|יב|יג}}.}}. פאר שחין האבן זיי ארויפגעווארפן אש אין דער לופטן, און פארשפרייט די מגפה וואו עס האט געלאנדעט{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|ח|י}}}}. משה האט נישט אנגעהויבן די ערשטע דריי מכות, אלס א דאנקבארקייט צום נילוס (וואס האט אים געראטעוועט אלס קינד) און די ערד (וואס האט באהאלטן דעם מצרי וואס משה האט אומגעברענגט צו באשיצן אַן אנדער איד){{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יט|מפרש=רש"י}} און {{תנ"ך|שמות|ח|יב}}}}.

==געדויער פון די מכות==
לויט איין מסורה האט משה רבינו געווארנט פרעה פאר יעדע מכה פאר 24 טעג, און דערנאך האט די מכה געשלאגן פאר א וואך. אנדערע זאגן אז די ווארענונג האט געדויערט א וואך און די מכה פאר 24 טעג{{הערה|{{רבה|שמות|ט|יב}}}}. אויסנאמען זענען געווען חושך, וואס האט געדויערט זעקס טעג{{הערה|שם=יכב}}, און מכת בכורות, וואס איז געשען אין איין רגע. דריי מכות — כינים, שחין און חושך — זענען פארגעקומען אָן קיין ווארענונג.

==פארהארטעווען פּרעה'ס הארץ==
ה' האָט פון פאראויס אנגעזאגט אז ער וועט פארהארטעווען פרעה'ס הארץ (ז:ג), און עס ווערט איבערגעזאגט כמה פעמים (ט:יב; י:א, כ, כז; יא:י). אינמיטן די מכות האט פּרעה עטליכע מאל פארשפּראכן צו באפרייען די אידן, אבער ווי נאר די געפאַרן זענען פאריבער האט ער צוריקגעצויגן זיין ווארט. הגם די ערשטע פינף מכות ווערט פרעה'ס עקשנות פארגעשטעלט ווי זיין אייגענע שטאַרקייט (ז:כב; ח:יא, טו, כח; ט:ז), זעט מען אַז נאָך דער זעקסטער מכּה ווערט ה' דער וואָס פאַרהאַרטעוועט אים, און פארזיכערט אז ער וועט זיך אנטקעגנשטעלן ביז אלע צען מכות זענען פאריבער{{הערה|{{תנחומא|וארא|ג}}, געברענגט אין {{תנ"ך|שמות|ז|ג|מפרש=רש"י}}}}.

==איינפלוס אויף אידן==
די תורה שרייבט אז די אידן וואס האבן געוואוינט אין גושן זענען געווען געשוינט פון רוב מכות{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יח}}. ט, ד. ט, כו. און י, כג.}}. עס זענען פארהאן מיינונגען אז די ערשטע דריי מכות האבן יא באטראפן אידן און מצריים גלייך{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כד|מפרש=אבן עזרא}}; {{תנ"ך|שמות|ח|יח|מפרש=רבי יוסף אבן כספי}}; {{תנ"ך|שמות|ח|יח|מפרש=רלב"ג ביאור המלות}}}}. אנדערע מפרשים האלטן אבער אז די אידן זענען אפּגעשוינט געווארן פון אלע צען מכות{{הערה|[[שית:Teshuvot_HaRadbaz_Volume_2.813|תשובות הרדב"ז חלק ב, תתיג]]: "אסור להאמין לדבר זה [צו די ווערטער פון אבן עזרא]". [[רבי שלמה הכהן פון ליסא]], [[שית:Avi_Ezer%2C_Exodus.7.24|אבי עזר, אויף אבן עזרא]] האלט אז דאס זענען נישט די ווערטער פונעם אבן עזרא, נאר א תלמיד טועה האט דאס אריינגעלייגט.}}.

==ליינט מער==
*זכריה האפמאן, '''[[איך וועל דיר ראטעווען]]''', תשס"ו
*{{אנקער|דעתמקרא|{{אוצר החכמה|עמוס חכם|תנ"ך עם פירוש דעת מקרא|154881|ירושלים, תשנ"ה, זייטן קעב-קעח|כרך=ד (שמות א)|page=224}}}}
*{{ויקיטקסט בשורה|קטגוריה:מכות מצרים|מכות מצרים}}

==דרויסנדיגע לינקס==
*{{ויקישיתוף בשורה|Category:Plagues of Egypt|מכות מצרים}}
*{{ויקישיבה|מכות מצרים}}

==רעפערענצן==
{{ביאורים}}
{{רעפערענצן}}

{{ספר שמות}}
{{חג הפסח}}

[[קאַטעגאָריע:סיפורי ספר שמות]]
[[קאַטעגאָריע:יציאת מצרים]]
[[קאַטעגאָריע:מכות מצרים|*]]
[[קאַטעגאָריע:משה רבינו]]
[[he:עשר מכות מצרים]]
	אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
	מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.	לאגט אריין