באַקוקן דעם קאוד פון אראבישע ליגע

{{דעסקריפציע|ראיאנאלע ארגאניזאציע פון אראבישע לענדער}}
{{ארגון
| שם = אראבישע ליגע
| שם בשפת המקור = جامعة الدول العربية
| דגל = [[טעקע:Flag of the Arab League.svg|160px]]
| סמל = [[טעקע:Emblem of the Arab League.svg|160px]]
| תמונה = [[טעקע:Member states of the Arab League (orthographic projection).svg|150px]]
| כיתוב = מיטגלידער שטאַטן געוויזן אין גרין.
| התאגדות = ראיאנאלע ארגאניזאציע
| שפה רשמית = אראביש
| משרד ראשי = [[קאירא]], עגיפטן
| מטה הארגון = מטה הליגה הערבית
| מייסדים = [[עגיפטן]], [[סאודי אראביע]], [[סיריע]], [[לבנון]], [[איראק]], [[ירדן]], [[תימן]]
| יושב ראש = אחמד אבו אל-רייט
| תאריך הקמה = 22 מערץ 1945
| פרסים והוקרה = חבר כבוד של מסדר ההצטיינות (פורטוגל)
| אתר אינטרנט = {{URL|http://www.leagueofarabstates.net/}}
}}

די '''אראבישע ליגע''' ({{שפראך-ar|الجامعة العربية}}, אל-זשאַמיא אל-אַראַביאַ ({{הערן|טעקע=Aljami3a al-3arabia.ogg}}), {{שפראך-en|Arab League}}), אפיציעל די '''ליגע פון אראבישע שטאטן''' ({{שפראך-ar|جامعة الدول العربية}}) איז א ראיאנאלע ארגאניזאציע אין די [[אראבישע וועלט]], צוזאמגעשטעלט פון 22 מיטגלידער, מיט'ן ציל צו באפרייען אלע אראבישע לענדער פון דרויסנדיגע פירערשאפט, פארמיידן - און זיך קעגנשטעלן - די גרינדונג פון א אידישע לאנד אין [[ארץ ישראל]], און דערנענטערן די באציאונגען צווישן מיטגלידער, פארמערן צוזאמענארבעט, און סערווירן די אינטערעסן פון די אראבישע לענדער.

די ליגע פירט אן מיט פילע אינסטיטוציעס צו באשיצן און פאראויסשטופן אראבישע אינטערעסן, און דינט אלס וויכטיגע פארום וואו מיטגלידער קומען זיך צוזאם זיך דורכקומען און קאארדינירן צווישן זיך, דורכפירן שטודיעס און שטעלן קאמיטעען זיך אפצוגעבן מיט פראבלעמען וואס פלאגן די אנגעשלאסענע לענדער, און ארויסשטעלן א פאראייניגטע אראבישע שטעלונג צו די אינטערנאציאנאלע געמיינדע. טראץ איר ציל צו פאראייניגן די אראבישע לענדער, האט די ארגאניזאציע געזען שוואכע קאאפעראציע דורכאויס די יארן און געהאט ווייניג סוקסעס מיט לעזן פאליטישע שטרייטן צווישן אירע מיטגלידער{{הערה|{{Citation|last1=Barnett|first1=Michael|title=Designed to fail or failure of design? The origins and legacy of the Arab League|date=2007|url=https://www.cambridge.org/core/books/crafting-cooperation/designed-to-fail-or-failure-of-design-the-origins-and-legacy-of-the-arab-league/5D266BBD41931A1E5D9CBE2266DABEBD|work=Crafting Cooperation: Regional International Institutions in Comparative Perspective|pages=180–220|editor-last=Johnston|editor-first=Alastair Iain|publisher=Cambridge University Press|doi=10.1017/cbo9780511491436.006|isbn=978-0-521-69942-6|last2=Solingen|first2=Etel|editor2-last=Acharya|editor2-first=Amitav}}.}}.

==היסטאריע==
פון די פריע 1900 יארן האבן אראבישע פירער געזוכט צו האבן א שטערקערע ווארט און צוזאמענארבעט. נאכן [[ערשטן וועלט קריג]], מיט די צוזאמפאל פון די [[אטאמאנישע אימפעריע]], האבן עטליכע אראבישע לענדער געווינען טיילווייזע זעלבסטשטענדיגקייט; מיטן [[צווייטן וועלט קריג]] האט זיך געהויבן די אראבישע [[נאציאנאליזם]], און דער ווילן זיך צו גענצליך באפרייען פון אייראפעאישע [[קאלאניאליזם]] און דרויסנדיגע דאמינאנץ. די [[בריטישע אימפעריע|בריטן]] וועלכע האבן געוועלטיגט אויף גרויסע טיילן פונעם [[מיטל מזרח]] האבן דאן געשטיצט די פריע געשפרעכן, האפנדיג צו אריבערגעווינען די אראבישע לענדער אויף די זייט פון די אליאירטע קעגן נאצי-דייטשלאנד{{הערה|{{Citation|last = Lüthi|first = Lorenz M.|title = The United Kingdom and the Arab League.|date = 2020|url = https://www.cambridge.org/core/books/abs/cold-wars/united-kingdom-and-the-arab-league/54A8AA0A0C43A230AC776B2187CED860|pages = 42-67|publisher = Cambridge University Press|doi = 10.1017/9781108289825.004}}.}}. עטליכע זיצונגען זענען אפגעהאלטן געווארן אין די יארן 1942–1944 אין פארברייטונג צו אוועקשטעלן די ליגע.

אויף די איניציאטיוו פון דער [[עגיפטן|עגיפט]]ישער פרעמיער מיניסטער [[מוסטאפא על-נאחאס פאשא]], [[איראק]]ער פרעמיער מיניסטער [[נורי א-סאאיד]], און דער קעניג פון [[ירדן|טראנס-ירדן]] [[אבדאללא קעניג פון ירדן|אבדוללאה איבן כוסעין]], האבן זיבן אראבישע פירער זיך געטראפן אום פרילינג פון יאר [[1944]] אין [[אלעקסאנדריע]], עגיפטן, צו דיסקוטירן די פלענער פון שאפן אזא ארגאניזאציע, און אום [[מערץ 22]] [[1945]] איז די אפיציעלע פראטאקאל געווארן אונטערגעשריבן דורך די גרינדער שטאַטן. טייל נאציאנאליסטן האבן געהאפט צו שאפן א פאראייניגטע אראבישע שטאט אדער פאראיין, אבער מערסטנס באטייליגטע זענען נישט איינגעגאנגען צו אויפגעבן זייער זעלבסטשטענדיגקייט, און אנשטאט איז געשאפן געווארן א לויזע פארבאנד פון באזונדערע זעלבסטשטענדיגע שטאַטן.

די אפיציעלע הויפטקווארטיר איז אוועקגעשטעלט געווארן אין [[קאירא]], עגיפטן. יעדער מיטגליד האט איין שטימע אין די "קאונסיל פון די אראבישע ליגע", און באשלוסן זענען נאר בינדענד פאר מיטגלידער וואס האבן אנטיילגענומען אין די אפשטימונג.

==מיטגלידער==
[[טעקע:Arab League members colored by joining date.svg|קליין|אנשליס דאטומען פון מיטגלידער שטאַטן; קאמאראס (אין רינג) האט זיך אנגעשלאסן 1993{{ש}}{{Color box|#f4eed7|border=darkgray}} 1940'ער {{Color box|#decd87|border=darkgray}} 1950'ער {{Color box|#c8ab37|border=darkgray}} 1960'ער {{Color box|#786721|border=darkgray}} 1970'ער]]
{{שני טורים
|
: {{פאן|עגיפטן||+}} - [[מערץ 22]] [[1945]] (גרינדער) (סוספענדירט, 1989-1979)
: {{פאן|איראק||+}} - [[מערץ 22]] [[1945]] (גרינדער)
: {{פאן|ירדן||+}} - [[מערץ 22]] [[1945]] (גרינדער)
: {{פאן|לבנון||+}} - [[מערץ 22]] [[1945]] (גרינדער)
: {{פאן|סאודי אראביע||+}} - [[מערץ 22]] [[1945]] (גרינדער)
: {{פאן|סיריע||+}} - [[מערץ 22]] [[1945]] (גרינדער) '''(סוספענדירט)'''
: {{פאן|תימן||+}} - [[מאי 22]] [[1945]] (גרינדער)
: {{פאן|ליביע||+}} - [[מערץ 28]] [[1953]] (סוספענדירט, פעברואר-אוגוסט 2011)
: {{פאן|סודאן||+}} - [[יאנואר 19]] [[1956]]
: {{פאן|מאראקא||+}} - [[אקטאבער 1]] [[1958]]
: {{פאן|טוניזיע||+}} - [[אקטאבער 1]] [[1958]]
|
: {{פאן|קואוועיט||+}} - [[יולי 20]] [[1961]]
: {{פאן|אלדזשיר||+}} - [[אויגוסט 16]] [[1962]]
: {{פאן|פאראייניגטע אראבישע עמיראטן||+}} - [[יוני 12]] [[1971]]
: {{פאן|באכריין||+}} - [[סעפטעמבער 11]] [[1971]]
: {{פאן|קאטאר||+}} - [[סעפטעמבער 11]] [[1971]]
: {{פאן|אמאן||+}} - [[סעפטעמבער 29]] [[1971]]
: {{פאן|מאריטאניע||+}} - [[נאוועמבער 26]] [[1973]]
: {{פאן|סאמאליע||+}} - [[פעברואר 14]] [[1974]]
: {{פאן|פאלעסטינע||+}} - [[סעפטעמבער 9]] [[1976]] (רעפרעזענטירט דורך די [[PLO]], דערנאך דורך די [[פאלעסטינער שטאַט]])
: {{פאן|דזשיבוטי||+}} - [[אפריל 9]] [[1977]]
: {{פאן|קאמאראס||+}} - [[נאוועמבער 20]] [[1993]]
}}

פינף לענדער זענען אריינגענומען געווארן אלס אבזערווירער: [[אינדיע]], [[ארמעניע]], [[בראזיל]], [[ווענעזועלע]], [[עריטרעא]].

==פאליטיק און אקטיוויטעטן==
[[טעקע:The Arab League 22-3-1944.jpg|קליין|דאס אונטערשרייבן פון די אראבישע ליגע פראטאקאלן, מערץ 22 1945]]
[[טעקע:Arab Leage HQ 977.PNG|קליין|הויפטקווארטיר פון אראבישע ליגע, קאַיראָ]]
פון די פריע יארן איז די ליגע געווען שטארק אקטיוו אין איר קעגנערשאפט צו [[מדינת ישראל]], עטאבלירט אין 1948. פון גרינדונג פון די ליגע האבן די פאלעסטינער געהאט פארטרעטערשאפט אלס אבזערווירער, ביז צו זייער אפיציעלער אנשליס אין 1976. אום מאי 15 (ו' אייר) 1948, א טאג נאך די דעקלעראציע פון זעלבסשטענדיגקייט אין מדינת ישראל, האבן די 7 מיטגלידער לענדער פון די ליגע אריינמארשירט אין אן אינוואזיע קעגן די ניי-געגרינדעטע לאנד, אין די קריג באקאנט אלס די [[זעלבסטשטענדיגקייט קריג|מדינת ישראל זעלבסשטענדיגקייט קריג]]. נאכ'ן ענדע פונעם קריג האט די ליגע דערקלערט די [[אראבישע באיקאט פון מדינת ישראל]].

טראץ די וויכטיגקייט פון קעגנערשאפט צו מדינת ישראל און דער אויבנאן וואס עס האט פארנומען ביי די אראבישע ליגע, האט די ליגע נישט באוויזן צו אוועקשטעלן א פאראייניגטע פאליסי אפילו אויף דעם הינזיכט אדער פאר די פראבלעם פון די [[פאלעסטינע פליטים|פאלעסטינער פליטים]]. אין 1949 האט ירדן אנעקסירט דעם [[מערב ברעג]] אין קעגנזאץ צו די מיינונג פון די איבריגע אראבישע לענדער.

אין 1950 איז אונטערגעשריבן געווארן צווישן די גרינדער לענדער א געמיינזאמע פארטיידיגונג און עקאנאמישע קאאפעראציע אפמאך. אין 1953 איז געשאפן געווארן אן עקאנאמישע קאונסיל, און אום 1957 איז געגרינדעט געווארן די קאונסיל פון אראבישע עקאנאמישע פאראייניגונג ({{טערמין|CAEU|Council of Arab Economic Unity}}), צו קאארדינירן פאראייניגטע עקאנאמישע אקטיוויטעטן.

ביי די קאירא סאמיט אין 1964 האט די ליגע אויפגעשטעלט די [[פאלעסטינע באפרייאונג ארגאניזאציע]], וועלכע האט זיך אין יאר 1976 אנגעשלאסן אלס מיטגליד. אין 1988 האט די "פאלעסטינער שטאַט" דערקלערט זעלבסשטענדיגקייט און איבערגענומען דעם ארט פון די PLO.

אין יאר 1976 האט די ליגע געשאפן א מיליטערישע קראפט צו ברענגען שלום אין די [[לבנון ברודער קריג]], אבער האט נישט געהאט קיין ערפאלג אין ענדיגן די קריג.

אין יאר 1979 איז אנטשטאנען א קריזיס אין די ארגאניזאציע, ווען דער עגיפטישער פרעזידענט [[אנוואר סאדאט]] האט באזוכט די [[כנסת]] אין ירושלים און באשטעטיגט דעם [[מדינת ישראל-עגיפטן שלום אפמאך]]. עגיפטן איז געווארן סוספענדירט פון די ליגע, און דער הויפטקווארטיר און פירערשאפט איז אריבער פון קאירא קיין [[טוניס]]. עגיפטן איז צוריק אריינגענומען געווארן 10 יאר שפעטער, אין 1989, און דער הויפטקווארטיר איז דאן צוריק קיין קאירא.

אין יאר 1992 האט אויסגעבראכן אין סאמאליע א [[בירגער קריג]], א [[הונגער]] און א שווערע הומאניטארישע צוזאמפאל. די ליגע איז נישט אויפגעקומען מיט קיין ענטפער צום קריזיס, און נאר מיט די הילף פון די [[פאראייניגטע שטאטן]] און [[אייראפע]] האט זיך דער מצב סטאביליזירט. א יאר דערויף האט די PLO אונטערגעשריבן דעם [[אסלא אפמאך]] מיט מדינת ישראל, אן צושטימונג פון די ליגע.

ביי די איראקער אינוואזיע פון קואוועיט אין 1990, האבן 12 מיטגלידער געשטימט צו פארדאמען איראק און פארלאנגען די באלדיגע ארויסצי פון אירע טרופן פון קואוועיט. עטליכע מיטגלידער האבן אויך אקטיוו אנטיילגענומען אין די [[גאלף קריג]] אנגעפירט דורך אמעריקע. אנדערע לענדער האבן געשטימט אנוועזנד, און טייל האבן געשטימט דערקעגן זייענדיג סימפאטיש צו איראק.

א מערהייט מיטגלידער האבן זיך קעגנגעשטעלט די [[איראקער קריג|אמעריקאנער אינוואזיע פון איראק]] אין 2003, אין די צייט וואס קואוועיט און קאטאר האבן עס געשטיצט און פארגעשלאגן פאר אמעריקע צו נוצן זייער טעריטאריע פאר די אינוואזיע. ליביע האט דאן געדראעט זיך ארויסצוציען פון די ליגע, צוליב וואס זי טוט גארנישט אין פאקטישן זין צו באשיצן איראק. נאך אינטענסיווע פארהאנדלונגען האט ליביע צוריקגעצויגן פון דעם פלאן.

ביי די ליביער אויפשטאנד און ציווילע קריג, נאכפאלגנדיג די ברוטאלע באנעמונג פון [[מואמאר קאדאפי]] קעגן די אויפשטענדלער, איז ליביע סוספענדירט געווארן אום [[פעברואר 22]], [[2011]]{{הערה|{{cite news| url= http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4032530,00.html | title= Libya suspended from Arab League sessions | website= Ynetnews.com | date= 1995-06-20| access-date= 2014-04-28}}}}, ביז קאדאפי'ס טויט אין אוגוסט, ווען די איבערגאנג רעגירונג איז צוריק אריינגענומען געווארן{{הערה|{{cite news |url=http://www.rttnews.com/Content/GeneralNews.aspx?Id=1700187&SM=1 |archive-url=http://web.archive.bibalex.org/web/20111208111621/http://www.rttnews.com/Content/GeneralNews.aspx?Id=1700187&SM=1 |url-status=dead |archive-date=8 December 2011 |work= RTT News |date=25 August 2011 |access-date=25 August 2011 |title=Arab League Recognizes Libyan Rebel Council}}}}. סיריע איז סוספענדירט געווארן [[נאוועמבער 16]], 2011, צוליב די אונטערדריקונג פון אירע בירגער דורך די [[באשער על אסאד|אסאד רעזשים]], און אום מערץ 2013, געשטעלט די סירישע אפאזיציע קרעפטן אלס פארטרעטער פון סיריע{{הערה|{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2013/mar/26/syrian-opposition-appeals-nato-support|title= Syrian opposition takes Arab League seat|first= Ian | last= Black|work= The Guardian|date= 26 March 2013|access-date= 20 November 2014}}}}. אין אנהייב 2023 האבן עטליכע מיטגליד-לענדער אנגעהויבן נארמאליזירן באציאונגען מיט סיריע, און סאודי אראביע האט אום אפריל [[2023]] געלאדענט דעם סירישן פרעזידענט אסאד, צו קומען באטייליגן דעם ליגע סאמיט אום מאי 17, אין [[ריאד]]{{הערה|{{קישור כללי|אדרעס=https://www.reuters.com/world/middle-east/saudi-arabia-invite-syrias-assad-arab-leaders-summit-sources-say-2023-04-02/|קעפל=Saudi Arabia to invite Syria's Assad to Arab leaders summit, ending regional isolation|זייטל=Reuters|דאטום=מערץ, 2023}}.}}. ביי א ליגע זיצונג אין קאירא [[מאי 7]], 2023, האבן 13 אויסערן מיניסטארן פון די מיטגלידער שטאטן געשטומט צוריק אריינצולאזן סיריע אינעם ליגע, טראץ קענגנערשאפט פון טייל מיטגלידער. סיריע'ס [[באשער על אסאד]] האט זיך באטייליגט ביים סאמיט אום מאי 17{{הערה|{{קישור כללי|אדרעס=https://apnews.com/article/syria-arab-egypt-saudi-qatar-jordan-f0298c40488470eb28274b2ffb859396|שרייבער=MOHAMED WAGDY, KAREEM CHEHAYEB|קעפל=Pariah no more? Arab League reinstates Bashar Assad's Syria|זייטל=[[AP|Associated Press]]|דאטום=מאי 7, 2023}} {{קישור כללי|אדרעס=https://www.aljazeera.com/news/2023/5/19/assad-gets-warm-welcome-as-syria-welcomed-back-into-arab-league|קעפל=Assad gets warm reception as Syria welcomed back into Arab League|זייטל=Al Jazeera|דאטום=אפריל 5, 2023}}}}.

אין 2015 האט די ליגע אויסגעדרוקט שטיצע צו די סאודי-אנגעפירטע קאאליציע אין תימן קעגן די חוטי רעבעלן{{הערה|{{cite news|url=http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-joint-arab-military-force-20150329-story.html|agency=Los Angeles Times|title=Arab League's joint military force is a 'defining moment' for region|date=29 March 2015|first1=Christina|last1=Boyle|first2=Zaid|last2=al-Alayaa}}}}. אין אפריל 2018, נאך א טערקישע אינוואזיע אין צפון סיריע צו ארויסזען די אמעריקאנער-געשטיצטע טורקישע רעבעלן, האט די ליגע דורכגעפירט א רעזאלוציע צו פארלאנגען די ארויסצי פון טערקישע קרעפטן{{הערה|{{cite news|title=Turkey slams Arab League resolution on Afrin operation|url=https://www.yenisafak.com/en/news/turkey-slams-arab-league-resolution-on-afrin-operation-3329296|publisher=Yeni Safak|date=18 April 2018}}}}. אין סעפטעמבער 2019, האט די ליגע פארדאמט [[בנימין נתניהו]]'ס קאמפיין צוזאג צו אנעקסירן [[עמק הירדן]] אין די [[מערב ברעג]]{{הערה|{{cite news |title=Arab nations condemn Netanyahu's Jordan Valley annexation plan |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49657915 |work=BBC News |date=11 September 2019}}}}.

אום [[סעפטעמבער 9]] [[2020]], האט די ליגע זיך צוריקגעהאלטן פון פארדאמען די פאראייניגטע אראבישע עמיראטן נארמאליזירונג פון באציאונגען מיט מדינת ישראל, נאר ווידערהאלט אז "די ציל פון אלע מיטגלידער איז צו ענדיגן די אקופאציע און שאפן א פאלעסטינער שטאט אויף די 1967 גרעניצן מיט מזרח ירושלים אלס איר הויפטשטאט"{{הערה|{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2020/09/arab-league-ministers-agree-condemn-uae-israel-deal-200909141524785.html|title=Arab League: Ministers agree not to condemn UAE-Israel deal|date=September 9, 2020|website=www.aljazeera.com}}}}.

==פירערשאפט==
{| class="wikitable" align="center" style="magin: auto;"
|+ סעקרעטאר גענעראלן פון די אראבישע ליגע
|-
! נאמען
! אראביש
! בירגערשאפט
! אנהייב
! ענדע
|-
| [[אבדול ראחמאן חאסאן אזאם]]
| عبد الرحمن حسن عزام
| [[עגיפטן]]
| [[1945]]
| [[1952]]
|-
| [[מוחאמעד אבדול חאלעק חסונא]]
| محمد عبد الخالق حسونة
| [[עגיפטן]]
| [[1952]]
| [[1972]]
|-
| [[מחמוד ריאד]]
| محمود رياض
| [[עגיפטן]]
| [[1972]]
| [[1979]]
|-
| [[טשעדלי קליבי]]
| الشاذلي القليبي
| [[טוניזיע]]
| [[1979]]
| [[1990]]
|-
| ד"ר [[אחמעד אצמאט אבדעל-מעגייד]]
| د. أحمد عصمت عبد المجيد
| [[עגיפטן]]
| [[1991]]
| [[2001]]
|-
| [[אמר מוסא]]
| عمرو موسى
| [[עגיפטן]]
| [[2001]]
| [[2011]]
|-
| ד"ר [[נאביל אל-אראבי]]
| نبيل العربي
| [[עגיפטן]]
| [[2011]]
| [[2016]]
|-
|[[אחמעד אבול רייט]]
| أحمد أبو الغيط
| [[עגיפטן]]
| [[2016]]
| אמטירנד
|}

==דרויסנדע לינקס==
* [[פנחס גלויבער]], [https://www.yiddish24.com/analysis/41/82223 שלום-ווינטן בלאזן פון סאודי אראביע צו דער פיינטליכער סיריע], אויף [[קול מבשר|אידיש24]].

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן|יישור=שמאל}}

{{אראבישע ליגע}}
{{ארגאניזאציע פאר איסלאמישע קאאפעראציע}}
[[קאטעגאריע:אראבישע ליגע|*]]
 
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[קאַטעגאָריע:אינטערנאציאנאלע ארגאניזאציעס]]
[[he:הליגה הערבית]]

{{וויקי קרעדיט|en|Arab League}}
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא שפראכן דעסקריפציע]]