באַקוקן דעם קאוד פון רוי:סאודי אראביע

{{מדינה
| נאמען = 
| שטאַט = קעניגרייך פון סאודי אראביע
| פאן בילד = Flag of Saudi Arabia.svg
| סימבאל בילד =  Emblem of Saudi Arabia.svg  
| מאפע = Saudi Arabia in its region.svg 
| זינגליד = לאַנג זאל לעבן דער מלך
| קאנטינענט = [[אזיע]]
| אפיציעלע שפראך = [[אראביש]]
| הויפטשטאט = [[ריאד]]
| רעגירונג = קעניגרייך
| ראש מלוכה טיטל = מלך   
| ראש מלוכה = [[סאלמאן, קעניג פון סאודי|סאלמאן]]
| פרעמיער מיניסטער = 
| גרינדונג דאטום = פאַרבאַנד פון [[הידזשאַז]] און [[נעדזשד]] {{ש}} [[18טן סעפטעמבער]] [[1932]]
| פלאך מאס = 2,149,690
| וועלט גראדונג פלאך = 13
| פראצענט וואסער = 0.7
| באפעלקערונג צאל = 27,136,977
| וועלט גראדונג באפעלעקרונג = 46
| באפעלקערונג ענגקייט = 12.2
| פראדוקט ווערדע = $622,500 מיליאן
| וועלט גראדונג פראדוקט ווערדע =22
| וואלוטע = סאודי ריאל
| צייט זאנע = 3+
| אינטערנעט דאמיין = sa, السعودية
| טעלעפאן קאד = 966
| באמערקונגען = 
}}

'''סאודי אראביע''' אדער '''סאודיע'''{{efn|{{שפראך-ar|{{big|السعودية}}}} ''{{transl|ar|as-Su‘ūdiyyah}}'' or ''{{transl|ar|as-Sa‘ūdiyyah}}''}}  (אפיציעל '''קעניגרייך פון סאודי אראביע'''),{{efn|{{שפראך-ar|{{big|المملكة العربية السعودية}}}} ''{{transl|ar|al-Mamlakah al-‘Arabiyyah as-Su‘ūdiyyah}}'', {{קליין|{{audio|Ar-Kingdom Saudi Arabia.oga|Arabic pronunciation}}}}}} איז אן  [[אראבער|אראביש]] לאנד אין מערב [[אזיע]] וואס נעמט איין דעם גרעסטן טייל פון דעם [[אראבישער האלבאינדזל|אראבישן האלבאינזל]]. דאס לאנד האט א שטח פון 2,150,000 ק"מ<sup>2</sup> און איז מיט דעם דאס גרעסטע לאנד אינעם [[מיטל מזרח]], דאס 5ט-גרעסטע לאנד אין אזיע און דאס 2ט-גרעסטע לאנד אין דער אראבישער וועלט נאך [[אלזשיר]]. סאודי אראביע האט גרענעצן מיט [[יארדאניע]] און [[איראק]] צו צפון און צפון־מזרח, [[קואווייט]], [[קאטאר]], [[באכריין]] און די [[פאראייניגטע אראבישע עמיראטן]] צו מזרח, [[אמאן]] צו דרום־מזרח, און [[תימן]] צו דרום. דער [[איינגאס פון אקאבע]] טיילט עס פון [[ישראל]] און [[עגיפטן]]. דער [[פערסישער איינגאס]] ליגט צפון־מזרח און דער [[ים סוף]] צו מערב. זי האט א באפעלקערונג געשאצט צו 28 מיליאן, און זי באדעקט א שטח פון 2,149,690 קוואדראט ק"מ. די איינציקע אפיציעלע שפראך איז אראביש.

די הויפטשטאט איז [[ריאד]].

==היסטאריע==
אין  1995 האט דער מלך [[פאהד, קעניג פון סאודי|פאהד]] געליטן א [[בלוטשטורץ]], און דער קרוין פרינץ, [[אבדאללא, קעניג פון סאודי|אבדאללא]] האט איבערגענומען פראקטיש ווי [[רעגענט]].

אין 2005 האט מען געהאלטן צום ערשטן מאל מוניציפאלע וואלן איבערן גאנצן לאנד; פרויען האבן נישט געהאט קיין רעכט צו שטימען.












{{-}}

== עקאנאמיע ==
די הויפט ארבעט מיט וואס סאודי אראביע באשעפטיקט זיך איז [[נאפט]], און דאס לאנד איז איינע פון די רייכסטע לענדער אין מיטל מזרח, און איז פון די גרעסטע נאפט פראדוצירער איבער דער וועלט. סאודי אראביע איז א מיטגליד אין [[אפעק]]. 
[[טעקע:KAFD_seen_from_North_east_side_of_Riyadh_City.jpg|טעקסט=|קליין|קעניג אבדולא פינאנץ־צענטער איז איינער פון די גרעסטע אינוועסטירונג צענטערן אין דעם מיטל מזרח. ער געפינט זיך אין ריאד.]]
פון אן אקטאבער 2018, איז סאודי אראביע די גרעסטע עקאנאמיע אין דעם [[מיטל מזרח]]  און די  18ט גרעסטע אין דער וועלט.<ref name="imf2" /> סאודי אראביע האט דער וועלט'ס צווייט־גרעסטע באוואוסטע נאפט רעזערוון און דאס לאנד איז דער גרעסטער עקספארטירער פון נאפט.<ref name="autogenerated1995">{{cite web|url=http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/169.htm|title=Saudi Arabia|publisher=OPEC|date={{ר}}1טן יאנואר 1995|accessdate=28סטן סעפטעמבער 2012}}</ref><ref>[https://www.npr.org/2011/06/08/137065443/opec-decides-not-to-increase-oil-production "OPEC Decides Not To Increase Oil Production"], Jeff Brady. NPR. {{ר}}8טן יוני 2011. דערגרייכט דעם 19טן אויגוסט 2011</ref> אויך האט זי די פינפט־גרעסטע אויפגעוויזענע רעזערוון פון נאטירלעכן גאז. סאודי אראביע ווערט גערעכנט אן  "ענערגיע סופערמאכט".<ref name="undp">{{cite web|url=http://arabstates.undp.org/subpage.php?spid=31&sscid=142|title=Saudi Arabia's first step towards clean energy technologies|publisher=[[פאראייניגטע פעלקער אנטוויקלונג פראגראם|UNDP]]|accessdate=5טן פעברואר 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120528085109/http://arabstates.undp.org/subpage.php?spid=31&sscid=142|archivedate=28סטן מיי 2012|df=}}</ref><ref>{{cite journal|title=Global Energy Geopolitics and Iran|journal=Uluslararası İlişkiler|author=Balamir Coşkun, Bezen|volume=5|issue=20|pages=179–201|date=Winter 2009|url=http://www.uidergisi.com/wp-content/uploads/2011/06/Global-Energy-Geopolitics-and-Iran.pdf|deadurl=unfit|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140401102351/http://www.uidergisi.com/wp-content/uploads/2011/06/Global-Energy-Geopolitics-and-Iran.pdf|archivedate=1 April 2014}}</ref> זי האט דעם דריט־העכסטן געשאצטן ווערט פון [[נאטירלעכע רעסורסן]], געשאצט ווי US$34.4 טריליאן אין 2016.<ref>{{cite web|url=http://www.investopedia.com/articles/markets-economy/090516/10-countries-most-natural-resources.asp|title=10 Countries With The Most Natural Resources|date={{ר}}12טן סעפטעמבער 2016|last=Anthony|first=Craig|website=[[Investopedia]]}}</ref> סאודי אראביע'ס [[Planned economy|פלאנירטע עקאנאמיע]] איז נאפט־באזירט; אומגעפער 63%<ref>{{cite web|author1=By Nayla Razzouk and Claudia Carpenter|title=Saudi Arabia Sees Higher Oil Revenue as OPEC Cuts Boost Prices|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-12-19/saudi-arabia-sees-higher-oil-revenue-as-opec-cuts-boost-prices|website=www.bloomberg.com}}</ref> פון בודזשעט הכנסות און 67%<ref>[https://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/sau/: Exports], https://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/sau/</ref> פון עקספארט פארדינסטן קומען פון דעם אויל אינדוסטריע. דאס לאנד איז שטארק אפהענגיק אויף פרעמדע ארבעטער, און אומגעפער 80% פון מענטשן באשפעטיקט אין דעם פריוואטן סעקטאר זענען נישט סאודישע בירגער.<ref name="coy-employ">{{cite journal|author=Coy, Peter|title=Online Education Targets Saudi Arabia's Labor Problem, Starting With Women|journal=Bloomberg Businessweek|date=16 July 2014|url=http://www.businessweek.com/articles/2014-07-16/can-online-classes-fix-saudi-arabias-broken-labor-market|quote=Saudi citizens account for two-thirds of employment in the high-paying, comfortable public sector, but only one-fifth of employment in the more dynamic private sector, according to the International Monetary Fund (PDF).}}</ref><ref name="McDowall">Economists "estimate only 30–40 percent of working-age Saudis hold jobs or actively seek work," the official employment rate of around 12 percent notwithstanding: {{cite news|author=Angus McDowall|title=Saudi Arabia doubles private sector jobs in 30-month period|url=http://english.alarabiya.net/en/business/2014/01/20/Saudi-Arabiya-doubles-number-of-citizens-in-private-sector-jobs.html|agency=Reuters|date={{ר}}19טן יאנואר 2014}}</ref>

די נאפט אינדוסטריע איז אומגעפער 45% פון סאודי אראביע'ס ברוטא אינלענדישן פראדוקט, אין פארגלייך מיט 40% פונעם פריוואטן סעקטאר (see below). סאודי אראביע האט אפיציעל אומגעפער  260 ביליאן פעסער (4.1×10<sup>10</sup> מ<sup>3</sup>) פון נאפט רעזערוון, וואס באשטייט א פינפטל פון דער וועלט'ס דערוויזענע נאפט רעזערוון.<ref>{{cite web|url=http://www.eia.doe.gov/emeu/international/reserves.html|title=World Proved Reserves of Oil and Natural Gas, Most Recent Estimates|publisher=Eia.doe.gov}}</ref>

{| class="wikitable" style="float: left; margin-left: 10px"
! colspan="2" style="text-align:center; background:#cfb;" |חלק פון וועלט'ס בא"פ (קק"פ)<ref name="imf2" />
|-
! style="background:#cfb;" |יאר
! style="background:#cfb;" |חלק
|-
| style="text-align:center;" |1980
| style="text-align:right;" |2.73%
|-
| style="text-align:center;"  |1990
| style="text-align:right;" |1.64%
|-
| style="text-align:center;" |2000
| style="text-align:right;" |1.42%
|-
| style="text-align:center;"|2010
| style="text-align:right;" |1.36%
|-
| style="text-align:center;"  |2017
| style="text-align:right;" |1.40%
|}

=== לאנדווירטשאפט ===
[[טעקע:Jabal_Al_Qara_Cave_-_Al_Hassa,_Saudi_Arabia_ജബൽ_അൽ_ഖാറ_ഗുഹ,_അൽ_ഹസ,_സൗദി_അറേബ്യ_13.JPG|קליין|[[אל-האסא]] איז באוואוסט פאר זיינע טייטלביימער און טייטלען. אל-האסא האט מער ווי 30 מיליאן טייטלביימער וואס פראדוצירן מער ווי 100 טויזנט טאנען טייטלען יעדע יאר.]]
ערנסטע לאנדווירטשאפט אויף א גרויסארטיקן אופן האט אנגעהוין אין די  1970ער יארן. די רעגירונגן האט געלאזט אין גאנץ א ברייטן פראגראם צו פראמאווירן מאדערנע פארמעריי טעכנאלאגיע; צו גרינדן דארפישע שאסייען, באוואסערונג נעצווערק און שפייכלערן און עקספארט איינארדענונגען; און צו דערמוטן לאנדווירטשאפט־פארשונג און טרענירן אנשטאלטן. א דאנק דערצו איז אויסגעקומען א פענאמענאלישע וואוקס אין דער פראדוקציע פון אלע גרונטלעכע עסנווארגן. סאודי אראביע איז אצינד אינגאנצן גענוגיק פאר זיך אין עטלעכע עסנווארגן, איינשליסנדיק פלייש, מילך און אייער. דאס לאנד עקספארטירט ווייץ, טייטלען, מילך פראדוקטן, אייער, פיש, עופות, פרוכט, גרינסן און בלומען צו מארקן ארום דער וועלט. אויך וואקסן סאודישע פארמערס היפשע קוואנטיטעטן פון אנדערע תבואות ווי גערשטן, [[סארגהום]] און הירזש און. אין 2016 האט מען אויפגעהערט פראדוצירן ווייץ כדי צו פרעזערווירן וואסער רעסורסן.<ref>{{cite web|title=Saudi Arabia ends domestic wheat production program|url=https://www.world-grain.com/articles/6275-saudi-arabia-ends-domestic-wheat-production-program|accessdate=8טן אקטאבער 2018}}</ref>

אזוי אויך האט דאס קעניגרייך פון די מאדערנסטע און גרעסטע מילך־פארמען אין דעם מיטל־מזרח. מילך פראדוקציע איז גאר הויך מיט א יערליכער פראדוקציע פון 6,800 ליטער א קו, איינע פון די העכסטע אין דער וועלט.

== וואסער פארזארגונג און רייניקונג ==
וואסער פארזארגונג און רייניקונג אין סאודי אראביע ווערן כאראקעריזירט דורך אינוועסטירונג אין זאלצוואסער דעסאלינירונג, וואסער פארטיילונג, קאנאליזאציע און אומריין־וואסער באהאנדלונג, וואס ברענגט צו א היפשער פארמערונג אין צוטריט צו טרינקוואסער און רייניקונג איבער די לעצטע יארצענדליקונגען. אומגעפער 50% פון טרינקוואסער קומט פון דעסאלינירונג, 40% פון דעם מינעריי פון נישט־באנייבאר גרונטוואסער און 10% פון אייבערפלאך־וואסער, ספעציעל אין דעם בערגיקן דרום־מערב פון לאנד. די הויפטשטאט [[ריאד]], פלאצירט אין הארץ פון לאנד, ווערט פארזארגט מיט דעסאלינירט וואסער געפאמפט פון דעם [[פערסישער איינגאס|פערסישן איינגאס]] איבער א דיסטאנץ פון 467&nbsp;ק"מ. אזוי ווי דאס לאנד איז [[עקאנאמיע פון סאודי אראביע|רייך מיט נאפט]], פארזארגט מען וואסער כמעט אומזיסט. באדינונג קוואליטעט אבער בלייבט שוורך. צום ביישפיל, אין ריאד איז וואסער געווען צו באקומען נאר איינמאל יעדע 2.5 טעג אין 2011, און אין דזשעדאה נאר איינמאל יעדע 9 טעג.<ref name="GWI April 2011">Global Water Intelligence: Becoming a world-class water utility, April 2011</ref> זייט 2000, פארלאזט זיך די רעגירונג מער אויפן פריוואטן סעקטאר צו אפערירן וואסער און רייניקונג אינפראסטרוקטור, אנהייבנדיק מיט דעסאלינירונג און אומריין־וואסער באהאנדלען פאבריקן. זייט 2008, דעלעגירט מען אויך אפעראציע פון שטאטישע וואסער פארטיילונג סיסטעמען ביסלעכווייז צו פריוואטע פירמעס.{{-}}

==הערות==
{{רעפליסטע|group=lower-alpha}}

== רעפערענצן ==
{{רעפליסטע
|refs=
<ref name=imf2>{{cite web |url= https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?sy=2017&ey=2024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=86&pr1.y=9&c=456&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Saudi Arabia |publisher=International Monetary Fund}}</ref>
}}

{{אזיע שטאטן}}
{{לענדער ארום דעם ים סוף}}
{{לענדער ארום דעם פערסישן איינגאס}}

{{אראבישע ליגע}}
{{אזיע-געא-שטומף}}

[[קאַטעגאָריע:סאודי אראביע|*]]
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] 
{{קרד/ויקי/יידיש}}