באַקוקן דעם קאוד פון רוי:אבילות

{{דעסקריפציע|טרויער נאך א קרוב וואס איז געשטארבן}}
{{מצוה אינפאקעסטל
| עשה/לאו = עשה
| מצווים = אלע אידן
| תקופה = אלעמאל
| מקום = איבעראל
| ספר המצוות = לז
| ספר החינוך = רסד
| סמ"ק = צז
| מקרא = {{תנ"ך|ויקרא|י|יט}}; {{תנ"ך|ויקרא|כא|ב|ג}}
| משנה תורה = {{רמב"ם|אבל|א}}
| שולחן ערוך = {{שולחן ערוך|יורה דעה|שמ|אן=נאמען}}
| ספרות הלכתית נוספת = ספר "גשר החיים" (טוקצינסקי), ספר פני ברוך (גאלדבערג)
}}
[[טעקע:Kaddisch in Jerusalem zum Totengedenken am Grabe (jitkale harba).jpg|ממוזער|אבלים זאגן [[קדיש]] אין [[אידישע בית עולם פון הר הזיתים]]]]
'''אֲבֵלוּת''' איז דער חיוב צו טרויערן נאך א נאנטן קרוב וואס איז [[טויט|געשטארבן]]. דער וואס טרויערט נאך א נאנטן נפטר ווערט אנגערופן אן '''אבל'''.

דער חיוב איז צו טרויערן נאך איינער פון די "שבעה קרובים": טאטע, מאמע, מאן/פרוי, ברודער, שוועסטער, זון, טאכטער. די אבילות גייט אן פון די [[קבורה]] ביז [[שבעה|זיבן טעג]] דערויף, נאכפאלגנדיג די [[אנינות]] וואס גייט אן איידער דער מת ווערט באערדיגט.

מן התורה איז דער חיוב - לויט פיל פוסקים - נאר איין טאג; [[משה רבינו]] האט מתקן געווען אז מען זאל אנהאלטן די אבילות זיבן טעג, אין פאראלעל צו די [[שבע ברכות|שבעת ימי המשתה]]{{הערה|{{רמב"ם|אבל|א|א}}}}. פארשידענע מנהגים זענען איינגעפירט, וואס טייל פון זיי זענען הלכות וואס חז"ל האבן באשטימט.

==אבילות אין תנ"ך==
דער מנהג צו טרויערן נאך א נאנטן קרוב וואס איז געשטארבן איז פארהאן ביי אידן זינט אלטע צייטן. אין חומש געפינען מיר, אז ווען [[שרה]] איז נפטר געווארן, {{מנוקד|וַיָּבֹא אַבְרָהָם לִסְפֹּד לְשָׂרָה וְלִבְכֹּתָהּ}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כג|ב}}}}. מיר געפינען אויך אין תנ"ך אין אסאך ערטער, אז מען פלעגט טרויערן אויב עס איז געשטארבן א פאטער, א מוטער, קינדער, א מאן, א פרוי.

ווי לאנג פלעגן דויערן די דאזיגע טרויער-טעג? אין [[ספר בראשית]] געפינען מיר וועגן יוסף, אז ווען [[יעקב אבינו]] איז נפטר געווארן, {{מנוקד|וַיַּעַשׂ לְאָבִיו אֵבֶל שִׁבְעַת יָמִים}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|נ|י}}}}. ווידער ווען [[משה רבנו]] איז נפטר געווארן, ווערט דערציילט אין [[ספר דברים]]: {{מנוקד|וַיִּבְכּוּ בְנֵי יִשְׂרָאֵל אֶת מֹשֶׁה בְּעַרְבֹת מוֹאָב שְׁלֹשִׁים יוֹם וַיִּתְּמוּ יְמֵי בְכִי אֵבֶל מֹשֶׁה}}{{הערה|{{תנ"ך|דברים|לד|ח}}}}. דערפון שטאמט דער מנהג, וואס די ערשטע זיבן טעג, "[[שבעה]]", איז דער טרויער גרעסער, און דערנאך ביז צום סוף פון די ערשטע דרייסיג טעג, "שלושים", איז שוין דער טרויער א קלענערער. דערנאך גייט נאך אביסל אן דער טרויער ביז א גאנץ יאר.

ווי אזוי פלעגט מען זיך נוהג זיין אין די טרויער טעג? אויך דא זענען געווען פארשידענע [[מנהגים]] אין די פארשידענע צייטן פון דער אידישער געשיכטע. אין [[ספר שמואל]] ווערט דערמאנט, אז דער אבל פלעגט זיך אנטאן אין ספעציעלע טרויער-קליידער, "בגדי אבל"{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|יד|ב}}}}. (פון דער גמרא{{הערה|{{בבלי|שבת|קיד|א}}}} איז צו זען, אז אן אבל פלעגט טראגן [[שווארץ|שווארצע]] קליידער). אין [[ספר הושע]] טרעפט מען דעם אויסדרוק "לחם אונים"{{הערה|{{תנ"ך|הושע|ט|ד}}}}, "טרויער [[ברויט]]" וואס דער אבל פלעגט עסן אין צייט פון טרויער. אויך דער מנהג צו רייסן [[קריעה]] אלס צייכן פון אבילות געפינען מיר שוין אין חומש ביי יעקב אבינו, ווען מען איז אים געקומען זאגן אז זיין זון [[יוסף]] איז אומגעקומען דורך א חיה רעה, {{מנוקד|וַיִּקְרַע יַעֲקֹב שִׂמְלֹתָיו}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|לז|לד}}}}. אויך דער מנהג צו זעצן זיך אויף דער ערד איז פארהאן אין תנ"ך ביי [[דוד המלך]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|יב|טז}}}}, ווען זיין קינד איז געשטארבן.

==מנהגים און הלכות==
{{להשלים|מיט דגש אויף הלכות בעפאר מנהגים}}
היינט איז דער מנהג אבילות, אז אן אבל זיצט אויף א נידריג בענקל, טראגט נישט די שיך און גייט נישט ארויס פון שטוב די זיבן טעג, וואס ווערט אנגערופן "זיצן שבעה". אין דער צייט פון שבעה [[לערנט]] דער אבל נאר טרויעריגע [[ספרים]], ווי [[ספר איוב]], מדרש איכה וכדומה. אין די שלושים איז דער טרויער קלענער, און די איבעריגע עלף חדשים פון יאר איז עס נאך קלענער, דער הויפט-צייכן פון אבילות אין משך פון לערך א יאר, און אויך אין די ווייטערדיגע יארן יעדן [[יארצייט]], איז דאס זאגן [[קדיש]].

אויב עס שטארבט אן אנגעזעענער מענטש, איז פון שטענדיג אן געווען א מנהג, אז מען האט געהאלטן אויך א [[הספד]]. אין די אלטע צייטן איז געווען אין יעדער שטאט א ספעציעלער ארט וואו דער הספד איז געהאלטן געווארן, און דאס האט געהייסן "מקום ההספד" אדער "בית הספד"{{הערה|{{בבלי|כתובות|פד|א}}}}. אין ספר "שאלות ותשובות הריב"ש{{הערה|סימן קנ"ח}} ווערט געברענגט, אז נאך דעמאלט האט געהערשט דער אלטער מנהג פון דער גמרא צו נעמען ספעציעלע [[פרויען]] קלאגערינס, וואס האבן געקלאפט מיט דער פויק און געוועקט דעם עולם צו טרויער. דער דאזיגער מנהג עקזיסטירט נאך היינט ביי טייל אידישע קהילות אין [[צפון אפריקע]].

אין [[שולחן ערוך]] חלק [[יורה דעה]] איז פארהאן די ספעציעלע "הלכות אבלות", וואו עס ווערן אנגעגעבן די אלע [[דינים]], וואס אן אבל איז מחויב צו האלטן, בנוגע וואשן, פוצן זיך, שערן, [[ארבעט]]ן, וועגן טרויער אום [[שבת]] און [[יום טוב]] און אלע אנדערע הלכות און דינים.

===ניחום אבלים===
{{הויפט ארטיקל|ניחום אבלים}}
איינער פון די מנהגים וואס איז אנגענומען פון די אלטע צייטן און ווערט פאררעכנט אלס א מצוה, איז "[[ניחום אבלים|מנחם אבל-זיין]]", טרייסטן דעם אבל. אין דער גמרא{{הערה|{{בבלי|כתובות|ח|ב}}}} ווערט געזאגט, אז ביים מנחם-אבל זיין פלעגט מען איינארדענען פאר די אבלים א [[סעודה]] (וואס האט געהייסן די "סעודת הבראה") און מען פלעגט טרינקען [[וויין]]. עס איז אנגענומען, אז אין די ערשטע דריי טעג זאל מען נישט גיין מנחם-אבל-זיין, ווייל דעמאלט איז דער אבל אין א צו שטארקן טרויער, און מען קען אים נאך נישט זאגן קיין טרייסט-ווערטער{{מקור}}.

==טעם פון אבילות==
{{להשלים}}

==זעט אויך==
* [[לוויה]]
* [[הספד]]
* [[שבעה]]
* [[ניחום אבלים]]
* [[קדיש]]
* [[יארצייט]]

==צו ליינען מער==
* '''[[קיצור שלחן ערוך]]''', סימן קצה-רכא
* [[יקותיאל יהודה גרינוואלד]], '''כל בו על אבלות'''
* {{היברובוקס|רבי חיים בנימין גאלדבערג|פני ברוך|47632|ירושלים תשמ"ו|סופיקס=יא}}
* רבי יחיאל מיכל טוקצינסקי, '''גשר החיים''', [https://www.hebrewbooks.org/31174 חלק א], [https://www.hebrewbooks.org/31172 חלק ב], [https://www.hebrewbooks.org/31173 חלק ג].

==דרויסנדיגע לינקס==
* {{מיקרופדיה|אבלות}}
* {{ויקישיבה|אבלות ואנינות}} (באזירט אויף אנציקלופדיה הלכתית רפואית)
* מאמרים איבער [http://asif.co.il/?page_id=5614 אבלות], אויף "אסיף" וועבזייטל

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}

{{הבהרה הלכתית}}
{{קרד/פאלקס-ענצ}}
[[קאַטעגאָריע:מצוות און מנהגים]]
[[קאַטעגאָריע:אבלות אין אידישקייט]]
[[קאַטעגאָריע:אנטראפאלאגיע]]
[[קאַטעגאָריע:פרשת שמיני]]
[[קאַטעגאָריע:פרשת אמור]]
[[he:אבלות]]
אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.	לאגט אריין