באַקוקן דעם קאוד פון רבי אלעזר הקליר

{{דעסקריפציע|ארץ ישראל'דיגער פייטן}}
{{אישיות|בילד=רבי אלעזקר הליר, דאנציגערקראהן.jpg}}
[[טעקע:מחזור קרובות היידנהיים.jpg|קליין|בלאט פון א מחזור ארויסגעגעבן דורך [[רבי וואלף היידנהיים]], מיט אן אימאגינירטן פּאָרטרעט פון רבי אלעזר הליר]]
'''רבי אלעזר בירבי קליר'''{{הערה|אויך '''קיליר'''. {{אוצר החכמה|רבי וואלף היידנהיים|מחזור רעדלהיים,  סוכות|179443||page=239}} <small>([https://www.google.com/books/edition/ה_פיוטים_והפייטנים/bHAjkF-KPncC?hl=en&gbpv=1&pg=PP9&printsec=frontcover גוגל])</small>}} (אדער '''רבי אלעזר הקליר''') איז געווען פון די ערשטע און דער גרעסטער [[פיוט|פייטן]] ביי כלל ישראל. ער האט געוואוינט אין [[ארץ ישראל]], און איז געווען א תלמיד פון דעם פייטן [[יניי]]{{הערה|כתב יד פון [[רבי אפרים מבונא]], {{אוצר החכמה|מנחם זולאי|פיוטי יניי|181558|page=10|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תחר"ץ}}}}{{הערה|דער [[רמב"ן]] רופט קליר "דער ערשטער פייטן". [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Ramban_Milchamot_HaShem_Rif/Yoma/1a מלחמות ה', יומא דף א עמוד א].}}, און האט פארפאסט הונדערטער [[פיוט]]ים צו זאגן ביים דאווענען און אנדערע געלעגנהייטן. א גרויס טייל פון זיי זענען אריין אין דעם נוסח התפילה אין די [[מחזור]]ים פון נוסח [[אשכנזים|אשכנז]], צרפת, איטאליע און ראמאַניאָטע. אין דער [[קאירא גניזה]] האט מען געפונען נאך א גרויסן צאל פיוטים פון אים וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז דאן.

עס זענען נישטא קיין קראנטע ידיעות איבער זיין ביאגראפיע: לויט אסאך ראשונים איז ער געווען איינער פון די [[תנאים]]. שפעטערדיגע פארשער ווילן אראפרוקן זיין צייט ביז צו ארום ד'ת' (ענדע [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישע]] הערשאפט אויף ארץ ישראל און אנהייב פון די [[מוסלמענער]] הערשאפט).

==די מיינונגען איבער זיין תקופה==
[[טעקע:יפתח ארץ לישע הסה"ב Add. 22413 עמוד 138א.jpg|קליין|דער פיוט אויף [[גשם]] פון [[שמיני עצרת]] פון קליר אין א [[מחזור]] כתב יד]]
די אפשטאם און די תקופה פון רבי אלעזר הקליר זענען נאך ביז היינט פארנעפלט. עס זענען נישט פארהאן קיין קראנטע באווייזן איבער זיין תקופה און ביאגראפיע, און עס זענען פארהאן עטליכע מיינונגען און השערות ארום דעם, דורכאויס א גרויסער צייט-אפשניט פון תקופות.

זיין וואוינארט איז געווען אין ארץ ישראל, דאס זעט מען פון זיינע מנהגים און נוסחאות. צום ביישפיל אין זיינע [[קרובץ|קרובות]], איז ער כולל די ברכה פון את צמח דוד, צוזאמען מיט בונה ירושלים, ווי דער דעמאלטדיגער מנהג אין ארץ ישראל. אויך דערמאנט ער [[שמע ישראל]] ביי [[קדושה]] פון [[שחרית]].

===ביי די ראשונים===
אסאך [[ראשונים]] שרייבן אז רבי אליעזר האט געלעבט אין די צייטן פון די [[תנאים]]. [[רבינו תם]] איז מצדד אז ער איז דער תנא [[רבי אלעזר ברבי שמעון]], אויף וועמען דער [[מדרש]]{{הערה|{{היברובוקס|באבער (רעדאקטאר)|פסיקתא|14056|page=410|עמ=קעט, א}}; {{רבה|ויקרא|ל}}; {{רבה|שיר השירים|ג|ו}}}} זאגט אז ער איז געווען א "פייטן"{{הערה|נאמען=בעתס|{{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות|ד"ה=ורגלי}}; תשובות רבינו תם, געברענגט אין [[שבלי הלקט]], {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}; אין [[מחזור ויטרי]], {{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Rosh_HaShanah/325|סי' שכה}}; און אין [[אור זרוע]], הלכות ק"ש {{שיתופתא|Ohr_Zarua,_Volume_I/19|סימן יט}}. אין פסקי הרא"ש, ברכות {{היברובוקס|2=פרק ה סימן כא|3=14308|page=179}} שטייט "יש אומרים שהיה תנא", זעט דארט אין מעדני יום טוב סק"ה}}. דער [[רשב"א]] שרייבט אז ער איז [[רבי אלעזר בן ערך]], לכאורה לויט אן אנדערע גירסא וואס ער האט געהאט אינעם מדרש{{הערה|נאמען=רשבא|{{היברובוקס|2=שו"ת הרשב"א|3=14649|page=216|באנד=א|לינק טעקסט=תס"ט}}}}. די ראשונים טוען מיט דעם אפשלאגן די הלכה'דיגע טענות וואס זענען ארויפגעברענגט געווארן קעגן דאס זאגן פיוטים אינמיטן דאווענען{{הערה|שם=בעתס}}{{הערה|נאמען=רשבא}}.

אויך [[רבי חיים וויטאל]] ברענגט אין שער הכוונות אז ער האט געהערט אין נאמען פון זיין רבי'ן דער [[אר"י]] אז דער קליר איז רבי אלעזר בר' שמעון{{הערה|{{ספריא|2=שער הכוונות|3=Sha'ar_HaKavanot%2C_Sermons_on_Aleinu_and_the_Prayer_Formula.1.1|4=דרושי עלינו לשבח ונוסח התפילה,  א׳|5=ניין}}}}. דער [[יעב"ץ]] ברענגט אין נאמען פון אר"י אז ער איז געווען א [[גלגול נשמות|גלגול]] פון ר' אלעזר ברבי שמעון{{הערה|קולן של סופרים (חגיגה יג.) דער [[חיד"א]] ברענגט עס אין זיין נאמען, אין מחזיק ברכה או"ח קיב, יג}}. דער [[רבי חיים אלעזר שפירא|מנחת אלעזר]] באמערקט אבער אז פון דער לשון האר"י איז משמע אז עס איז יא ממש ער{{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים אלעזר שפירא|שו"ת מנחת אלעזר|3=4745|page=49|לינק טעקסט=סימן יא}}}}.

עס זענען אבער פארהאן אנדערע ראשונים וואס ברענגען אים אראפ אלס איינער פון די פריערדיגע פייטנים און דערמאנען נישט אז ער איז געווען א תנא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת [[רבינו גרשום מאור הגולה]]|3=20241|page=61|לינק טעקסט=סימן א'}}; {{היברובוקס|2=ספר הפרדס הגדול לרש"י|3=37691|page=63|לינק טעקסט=סימן קעד}}}}. אזוי האבן אויך ווארשיינליך אנגענומען די ראשונים וואס קריטיקירן זיינע פיוטים{{הערה|שם=אבע|ווי דער {{תנ"ך|קהלת|ה|א|מפרש=אבן עזרא}}}}.

[[רבי יצחק אברבנאל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טו|ה|מפרש=אברבנאל}}}} און אנדערע{{הערה|שם=תשומ|[[רבי אלעזר פלעקלש]], שו"ת תשובה מאהבה, {{שיתופתא|Teshuva_MeAhava_Part_I/1|או"ח סימן א}}}} שרייבן אז דאס באזירן פיוטים אויפ'ן גראם אזוי ווי דער קליר האט געטון, געפינט מען נישט ביי די חכמים פון [[משניות]] און [[גמרא]], נאר עס האט זיך אנגעהויבן אין גלות ביי אידישע חכמים וואס האבן זיך דאס געלערנט פון די חכמת השיר פון די [[אראבער]].

עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די קרובה [[אאביך ביום מבך]] פון [[תשעה באב]], וואו מ'זעט אז ער איז געווען איבער 900 יאר נאכ'ן [[חורבן בית המקדש|חורבן]], אין דער צייט פון די גאונים{{הערה|שם=זכי|{{היברובוקס|רבי יוסף שטיינהארט|שו"ת זכרון יוסף|560|page=35|לינק טעקסט=שאלה יג-יד}}}}. אנדערע ווענדן עס אבער אפ, אז חכמים אין שפעטערע דורות האבן אלץ צוגעפאסט די נומער{{הערה|שם=נובי2|דארט=נובי|דארט, הגה מבן המחבר}}.

איינע פון די ראיות וואס רבינו תם ברענגט אז ער איז געווען א תנא איז אז מ'טרעפט נישט קיין פיוטים פון רבי אלעזר אויף די צווייטע טאג יום טוב, וואס דייט אן אז ער האט געלעבט ווען מ'האט נאך מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי הראיה{{הערה|שם=בעתס}}. דער [[רדב"ז]] ווענדט אפ דער ראיה, וויבאלד ער איז געווען פון ארץ ישראל וואו מ'האלט דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב. און אפילו [[ראש השנה]] ווען עס זענען דא צוויי טעג{{הערה|שם=נובי|זעט {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}}}, האט אויסגעפעלט בלויז איין פיוט וויבאלד עס איז א יומא אריכתא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת הרדב"ז|3=1952|page=389|לינק טעקסט=חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)}}}}{{הערה|דארט=נובי|זעט די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט.}}. אזוי אויך קען זיין אז זיין וועג איז געווען צו דיכטן אויף די [[קריאת התורה|קריאה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: {{צ-זשורנאל|פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב|עמ=252|JSTOR=23595971}}. זעט אויך די פיוטים לראש השנה רעדאגירט פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}. אויך קען זיין אז אין זיין צייט האט מען זיך געפירט אין ארץ ישראל צו האלטן איין טאג אויך ראש השנה{{הערה|אזא מנהג ווערט געברענגט אין בעל המאור [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Baal_HaMaor_Rif/Beitzah/2b.1 ביצה דף ג עמוד א]. זעט: {{צ-זשורנאל|מ"ד הֶר|עוד על שני ימים של ראש השנה בארץ-ישראל|תרביץ|נג|עמ=142-143|שנת הוצאה=תשמ"ד|JSTOR=23595766}}; און זעט אויך {{צ-זשורנאל|פליישער|הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל|דארט|עמ=293-295|JSTOR=23596028}}.}}.

אנדערע לייגן צו א ראיה פון דעם וואס ער ברענגט אויך פון שפעטערדיגע מדרשים.{{מקור}}

===ביי די חוקרים===
[[טעקע:El'azar Hakalir TA.jpg|קליין|א גאס אין [[תל אביב]] אויפ'ן נאמען פון רבי אלעזר הקליר]]
אין דער תקופה פון [[השכלה]] האבן חוקרים שטארק גענויגט צו פארשפעטערן זיין צייט, און זיי האבן געוואלט זאגן אז ער איז פון ענדע תקופת ה[[גאונים]] אדער אנהייב תקופת ה[[ראשונים]] ([[10טער יארהונדערט|10טער]] אדער [[11טער יארהונדערט|11טער]] י"ה), און האט לויט זיי געוואוינט אין [[איטאליע]], און עס זענען געווען וועלכע האבן אידענטיפיצירט זיין וואוינארט אין [[קליארי]] (Cagliari){{הערה|שם=שיר|זעט {{אוצר החכמה|שלמה יהודה ראפאפארט|תולדות גדולי ישראל|643986|page=24|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ך}}}}.

זייערע ראיות זענען געווען, אז דער ערשטע מקור וואס מ'האט דאן געהאט פאר זיינע פיוטים איז געווען פון די מחזורים פון יענער צייט אין די אומגעגנט פון איטאליע; אזוי אויך אויפ'ן פאקט אז מען געפינט נישט זיינע פיוטים אין מנהג ספרד, און לויט'ן אפשאצונג פונעם סטיל פון זיינע פיוטים. לגבי דאס וואס מען טרעפט ביי אים מנהגים און נוסחאות פון ארץ ישראל, האבן זיי גע'טענה'ט אז איטאליע געפינט זיך ווייט פון בבל, דעריבער זענען זיי נמשך געווארן נאך די מנהגים פון ארץ ישראל, אנדערש ווי רוב אנדערע געגנטער וואס זענען נמשך געווארן נאך מנהגים פון בבל{{הערה|זעט איבער דעם אין: {{היברובוקס|רבי יעקב קאפל באמבערגער, אב"ד [[ווארמס]]|המעין טז - א|29677|page=4|קעפל=תולדות הפייטן רבי אלעזר הקליר|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=ה'תשלו|מו"ל=הרב נתן רפאל אויערבאך}}}}. נאך א ראיה דערפאר איז פון דער הנחה אז [[גראמען]] האט דערגרייכט צו דער לשון־קודש'ער פאעזיע אונטער דער איינפלוס פון דער אראבישער פאעזיע, און דעריבער איז עס אוממעגליך אז ער האט געלעבט איידער דער איינפלוס{{הערה|שם=שיר}}.

[[רבי וואלף היידנהיים]] ברענגט ראיות אז ער איז געווען ממש ביי די ענדע פון די תקופת הגאונים, וויבאלד זיינע פיוטים ווערן נישט דערמאנט אין גמרא אדער מדרשים פון חז"ל, אין נישט דורך די [[רבנן סבוראי]] אדער די גאונים{{ביאור|אויף דער טענה פארוואס זיינע פיוטים ווערן נישט דערמאנט אין חז"ל, זענען דא וואס ענטפערן אז אויך דער פיוט [[אתה כוננת]] פון [[יוסי בן יוסי]] ווערט נישט געברענגט אין חז"ל, טראץ וואס מען קען עס נוצן אלס ראיה פאר די שיטות, נאר פון דעם זעט מען אז די פיוטים זענען נישט געווען קיין נחלת הכלל אין יענער צייט, נאר יעדער האט עס געמאכט פאר זיך אליין, און הערשט שפעטער איז עס פארשפרייט געווארן{{הערה|שם=נובי2}}.}}; און אז אנדערש ווי אנדערע פריערדיגע פיוטים וואס זענען פארשפרייט געווארן אייניג אין [[ספרד]] און אין [[אשכנז]], זענען דעם קליר'ס פיוטים בכלל נישט אנגעקומען קיין ספרד. דעריבער זאגט היידנהיים אז ער איז געווען שוין נאך [[רב האי גאון]], און ער ברענגט א ראיה דערויף אז אין פירוש אויף ספר יצירה פון [[רבי משה בוטריל]] ווערט דערמאנט א ציטאט פון ספר כבודה פון הרב ר' אלעזר הקליר, וואס ברענגט נאך אין נאמען פון רב האי גאון{{הערה|{{אוצר החכמה|[[רבי וואלף היידנהיים]]|מחזור רעדלהיים, אשכנז - סוכות|179443||page=239}} <small>([https://www.google.com/books/edition/ה_פיוטים_והפייטנים/bHAjkF-KPncC?hl=en&gbpv=1&pg=PP9&printsec=frontcover גוגל])</small>}}{{הערה|שם=זכי}}.

למעשה זענען די דעות שפעטער באצייכנט געווארן אלס אומריכטיגע, וויבאלד די פיוטים פון קליר ווערן יא דערמאנט אויך דורך פריערדיגע גאונים, צווישן זיי [[רב נטרונאי גאון]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רב נטרונאי גאון|חמדה גנוזה - תשובות הגאונים (תרכ"ג)|105837|page=29|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תרכ"ג}}, אויך געברענגט אין שבלי הלקט, {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}}}, און [[רב סעדיה גאון]]{{הערה|[[רב סעדיה גאון]], {{היברובוקס|2=זכרון לראשונים וגם לאחרונים|3=32264|page=51|קעפל=הקדמת ספר האגרון|מקום הוצאה=פעטערבורג|שנת הוצאה=תרנ"ב|מו"ל=אברהם אליהו הרכבי|עמ=נ}}; זעט אויך דארט אין {{היברובוקס|2=הוספה ראשונה|3=32264|page=110|עמ=קט}}}}, דעריבער איז דאס נישט מעגליך{{הערה|זעט אויך תשובה פון [[רבי אפרים זלמן מרגליות]]: {{אוצר החכמה|2=סדר עבודת ישראל|3=610159|page=506|קעפל=תשובת רבי אפרים זלמן מרגליות|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"ח}}}}.

===מאדערנע חוקרים===
מיט'ן אנטדעקן די [[קאירא גניזה]], וועלכע האט אנטהאלטן פיל פון קליר'ס פיוטים, אויך אזוינע וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז היינט האבן די חוקרים באקומען מער אינפארמאציע איבער דער קליר<!-- , און צוזאמען מיט דעם איז אפגעפרעגט געווארן די הנחה אז גראמען איז געקומען צו לשון־קודש דורך אראביש{{מקור}} -->. אין די פיוטים זעט מען אז ער האט זיך געפירט מיט די שפעטערדיגע מנהגים פון א"י וואס זענען געווען מער נוטה צו מנהג בבל. אין [[מערבית]] אויף [[ראש השנה]] וואס פאלט אויס אום [[שבת]] האט ער צוגעענדיגט ביי 'ברכת גאולה' אזוי ווי די בבלי'שע חתימה 'גאל ישראל', אנשטאט נוסח ארץ ישראל צו ענדיגן 'צור ישראל וגואלו'{{הערה|זעט {{צ-זשורנאל|פליישער|פיוט על סדרי התקיעה בשופר בארץ-ישראל בראש-השנה ושבת|תרביץ|א|עמ=66|סדרה=נד|שנת הוצאה=תשמ"ה|JSTOR=23596090}}, הערה 14.}}, און ווי עס זעט אויס האט ער באזירט זיינע פיוטים אויף די סדר פון [[קריאת התורה]] וואס מען ענדיגט די תורה איינמאל א יאר, אנשטאט איין מאל אין דריי יאר ווי עס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל{{הערה|זעט אויך: חיים סיימונס, "[https://chaimsimons.net/parshiot.pdf הבדלים בקריאת הפרשיות בין בני א"י ובין בני חו"ל]", '''סיני''' קו (1990), זייט לד}}.

די חוקרים לערנען אפ אסאך לשונות אין זיינע פיוטים אז זיי באציען זיך צו די [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישע קריסטן]] וועלכע געוועלטיגן אין ארץ ישראל, און אינאיינעם מיט'ן אפשאצן די סטיל פון זיינע פיוטים איז אנגענומען אז ער האט געלעבט בערך אין די תקופה פון די [[רבנן סבוראי]] אדער די ערשטע [[גאונים]] (6טער אדער 7טער י"ה). אין פארגאנגענהייט איז געווען פארשפרייט די דעה אז ער האט געלעבט פאר די אקופאציע פון די [[אראבער]] וואס האבן איבערגענומען ארץ ישראל פון די ביזאנטן אין יאר ד'שצ"ח (638 למס'), וויבאלד עס ווערן נישט דערמאנט קיין אראבער אין זיינע פיוטים. מיט די יארן זענען יא געפונען געווארן אויך אייניגע דערמאנונגען פון אראבער אין געוויסע פיוטים{{הערה|זעט צום ביישפיל: {{צ-זשורנאל|עזרא פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב [ב] (טבת תשמ"ג)|עמ=254–257|JSTOR=23595971}}.}}, און לויט דעם נעמט מען אן אז די אראבישע אקופאציע איז פארגעקומען סוף ימיו{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=שולמית אליצור|נאמען=סוד משלשי קודש|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=האיגוד העולמי למדעי היהדות|שנת הוצאה=תשע"ט|עמ=697–703|ISBN=9789657418109}}}}. אלזא האט ער געלעבט אין ענדע פון דער תקופה וואס די [[ביזאנטישע אימפעריע]] האט געוועלטיגט אין ארץ ישראל און די ערשטע יארן פון די [[מוסלמענער]] הערשאפט אויף ארץ ישראל, ארום אנהייב פונעם 7טער יארהונדערט.

עזרא פליישער ווייזט אן אויף א געוויסע [[פיוט#קרובות|סילוק]] פון א קדושתא פונעם קליר אויף [[שבת חזון|שבת איכה]] וואס רעדט ארום איבער ביאת המשיח, און לויט זיין מיינונג באציט זיך עס אויף די ווידערשטאנד קעגן [[הערקאליוס]], און איז דעריבער געשריבן געווארן צווישן די יארן ד'שפ"ט און ד'שצ"ד (629–634){{הערה|{{אקדמיה|עזרא פליישר|לפתרון שאלת זמנו ומקום פעילותו של ר' אלעזר בירבי קיליר|38275640|תרביץ|נד [ג] (ניסן תשמ"ה), זייטן 383–427}}.}}, און פון דא איז קלאר, אז דער קליר איז געווען אקטיוו אין די ערשטע האלב פון די 7'טע יארהונדערט. אנדערע פארשער האבן נישט צוגעשטימט צו דעם אפטייטש, און ממילא אויך צו די באווייזן וואס ווערן געברענגט דערפון{{הערה|Hillel I. Newman, "[https://www.academia.edu/38436571/Apocalyptic_Poems_in_Christian_and_Jewish_Liturgy_in_Late_Antiquity.pdf Apocalyptic Poems in Christian and Jewish Liturgy in Late Antiquity]", in Brouria Bitton-Ashkelony and Derek Krueger (eds.), ''Prayer and Worship in Eastern Christianities, 5th to 11th Centuries'', London 2016, pp. 244-248.|כיוון=שמאל}}.

==נאמען==
אין דער [[אקראסטיך]] פון זיינע פיוטים ערשיינט ער אפטמאל אלס "רבי אלעזר בריבי קליר מקרית ספר".

די משמעות פון די נאמען "קליר" איז נישט קלאר (צומאל ערשיינט ער אויך מיט '''קלר''' און '''קיליר'''). לויט [[ רבי נתן מרומי|רבי נתן]] בעל '[[הערוך]]', איז די מקור פונעם נאמען פון די [[גריכיש]]ע ווארט {{משמאל לימין|κολλύρα}}{{הערה|{{אנצ יהודית|9148-kalir-eleazar|ḲALIR, ELEAZAR|Richard Gottheil, Caspar Levias}}|שם=אנצ|כיוון=שמאל}}’ וואס איר טייטש איז א [[קוכן]], און דאס איז וויבאלד די קלוגשאפט פון ר' אלעזר איז אים אנגעקומען פון עסן א קוכן וואס דערין איז געווען אויסגעקריצט א [[קמיע]]{{הערה|{{ספריא|2=ספר הערוך|3=Sefer_HeArukh%2C_Letter_Kof.233|4=ערך קלר|5=ניין}}}}{{ביאור|איבער דעם מנהג פון געבן צו עסן פאר קינדער קוכן מיט פסוקים, ברענגט [[רבי אלעזר פון ווירמייזא|רבי אלעזר בעל הרוקח]] א מנהג צו פיטערן די קינדער מיט קוכן און דערויף פסוקים פון {{תנ"ך|ישעיהו|נ|ד|ה}} און {{תנ"ך|יחזקאל|ג|ג}} ביים אריינגיין צו לערנען תורה [[שבועות]] ביינאכט.}}. דער רבינו תם לשיטתו אז דאס איז רבי אלעזר ברבי שמעון, צייכנט צו א פסיקתא{{הערה|{{ספריא|2=פסיקתא דרב כהנא|3=Pesikta_DeRav_Kahana.11.18|4=פיסקא י, ויהי בשלח|5=ניין}}}} וואס דערציילט א געשיכטע איבער זיין עסן קוכן.

אנדערע האבן פארגעשלאגן אז מעגליך איז די מקור פון איבערדרייען די אותיות פון די ביזאנטישע נאמען קיריל, און מען דארף עס ליינען קיליר{{הערה|1=[[שמואל דוד לוצאטו|שד"ל]] ציטירט דעם געדאנק פון משה לנדאו אין זיין פירוש אויפ'ן ספר הערוך "מערכי לשון".}}. מאנכע קלערן אז די מקור פון זיין נאמען איז פון די באגריף "קליראָס" ([[גריכיש]]: κλήρος, איינציגער מאן), א קירכעריש באגריף וואס באצייכנט א מענטש פון קירכע קעגן די געווענליכע קריסטן{{ביאור|די גריכישע ווארט κλήρος און איר פשוט'ע טייטש מיינט א טייל פון א באדן, א גורל, א קארטע וואס מ'נוצט פאר א הגרלה, א פארמעגן אדער א זאך וואס מען באקומט ביי א הגרלה, און דאס גלייכן. א פארבונדענע באגריף צו די ווארט אין גריכיש איז ירושה, ווען κληρονομος איז א ווארט פארן יורש - ווער עס באקומט פארמעגן ביי די הגרלה אדער ביי די ירושה.}}. מעגליך אז דאס ווארט האט באנוצט אויך מענטשן פון אנדערע רעליגיעס ווי רבנים{{ביאור|אן ענליכער ערשיינונג איז געפונען געווארן אויך אין אנדערע שפראכן; אזוי צום ביישפיל, די אידישע [[כהן|כהנים]]-פאמיליע נאמען "קאפלאן" קומט פון א באגריף אויף א רעליגיעזע פאזיציע אין [[איטאליעניש]].}}.

נאך פארשלאגן זענען אז דאס איז דער נאמען פון זיין פאטער{{הערה|שם=זכי}}, אדער זיין זיידן וואס געווען א באקאנטער גדול הדור{{הערה|[[רבי יום-טוב ליפמאן העלער]], מעדני יום טוב, מסכת ברכות [[s:מעדני יום טוב/ברכות/פרק ה|פרק ה סימן כא, סק"ה]]}}. אדער אז דאס איז א לשון פון אן אוצר, באזירט אויפ'ן לשון פון מדרש{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|יא|ד}}}} "קלרין של מלך"{{הערה|שם=תשומ}}.

אויך די שטאט "קרית ספר" איז אומבאקאנט. לויט איין מיינונג איז דאס [[טבריה]], וואס איז געווען א צענטער פאר חכמים און סופרים ביז די אראבישע אקופאציע. אנדערע ווילן זאגן אז עס איז א פאעטישער מליצה איבער זיינע עלטערן און משפחה וואס זענען געווען רבנים און חכמים{{הערה|שם=זכי}}, באזירט אויף א גמרא אין {{בבלי|תמורה|טז|א}}{{הערה|זעט דארט אין רש"י "וילכדה עתניאל - לקרית ספר, ומאי קרית ספר הלכות"}}.

==זיינע פיוטים==
רבי אלעזר הקליר איז געווען פון די ערשטע און גרעסטע פייטנים ביי כלל ישראל. ער האט מחבר געווען הונדערטער פיוטים פון אלע סארטן: [[קדושתא|קדושתות]] - סעריע פון פיוטים אויף די הויכע שמונה עשרה פון שבת, יום טוב און אנדערע געלעגנהייטן, [[שבעתא|שבעתות]] – אויף די הויכע שמונה עשרה פון מוסף, מנחה און מעריב, [[קרובה|קרובות]] – פיוטים אויף די 18 ברכות פון שמונה עשרה, און אזוי אויך [[מערבית]], [[יוצר]]ות{{הערה|זעט באריכות: {{JSTOR|שולמית אליצור|2=למקומו של היוצר במורשתו של ר' אלעזר בירבי קליר: גילויים חדשים|3=23600560|4=תרביץ|5=סו, ג (ניסן תשנ"ז), עמ' 351-394}}; [https://tablet.otzar.org/en/book/book.php?book=182813&width=0&scroll=0&udid=0 דער ארטיקל] אויף [[אוצר החכמה]] וועבזייטל.}}, [[קינות]], [[הושענות]], פיוטים אויף [[ברכת המזון]] און נאך. א גרויס טייל פון די פיוטים וואס ווערן געזאגט לויט מנהג אשכנז זענען פון זיינע פיוטים. א חלק פון זיינע פיוטים זענען פארקירצט געווארן במשך פון די יארן. אין דער קאירא גניזה זענען געפונען געווארן נאך א גרויסע צאל פיוטים וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז דאן.

זיין אייגנארטיגער סטיל, האט געדינט אלס באזיס פאר שפעטערדיגע פייטנים וואס האבן פרובירט צו גיין אין זיין גאנג, און פארפאסן פיוטים אויף זיין שטייגער. דעם קליר'ס פיוטים האבן עטליכע חידושים אין פארגלייך צו פייטנים פאר אים; עס גייט אויף קאמפליצירטע [[גראם]], די שורות פארמאגן א שטיקל א [[מעטער (פאעזיע)|מעטער]], און דאס געבוי פון א פיוט איז אויסגעשטעלט מיט א סיסטעם, פון א באשטימטע צאל ווערטער אין יעדן שורה, און א באשטימטע צאל שורות פאר יעדן גראם{{הערה|איבער די מעטער-סיסטעם פון די ארץ -ישראל'דיגע פיוטים זעט: עזרא פליישער, "עיונים בדרכי השקילה של שירת הקודש הקדומה", '''הספרות''' 24 (תשל"ז), עמ׳ 70–83}}. די [[אקראסטיך]] פון זיינע פיוטים גייען לויט די [[אלף בית]], [[תשר"ק]], [[אלב"ם]], און עניני דיומא{{הערה|די קדושתא [[שושן עמוק]] איז לויט די אקראסטיכן פון "שבת שבתון", "צום העשור", און "יום הכיפורים"}}, אזוי אויך פלעגט ער חתמ'ענען דארט זיין נאמען.

זיין שפראך איז באזירט אויף לשון המקרא, אבער עס דערקענט זיך אויך עלעמענטן פון לשון חז"ל, און עטוואס ווייניגער אראמיש און יוונ'יש. פון די שטארקע אייגנשאפטן פון זיין שפראך זענען: דאס נוצן שורשים פון אלע גזרות ווי ווערטער מגזרת ע"ו (צב"ש, סע אנשטאט נסע, עש אנשטאט עשה, בט אנשטאט הביט); פריי ארומטוישן בנינים און משקלים, בפרט צום משקל פֶעֶל (צב"ש, רֶדֶם אנשטאט תרדמה, עיבר אנשטאט העביר); דאס שאפן [[שם עצם|שמות]] פון [[פועל]]ים און פארקערט (צב"ש, המגיד פון מגד און עתר פון העתיר); דאס באנוצן זיך אסאך מיט כינוים פאר פלעצער און מענטשן (צב"ש, "אזרח" אנשטאט [[אברהם]]; "נעקד" אנשטאט [[יצחק]]), על פי רוב געבויט אויף מדרשים; און דאס נוצן פסוקים אלס פזמונות צו בויען פיוטים{{הערה|{{אוצר החכמה|משה יהודה רוזנווסר|השיר והשבח|619358|page=520|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשעה|עמ=תקה}}}}.

א קלאסישער ביישפיל אויף זיין אייגנארטיגער פארצווייגטער און מיסטעריעזער אויסשפראך, ווערט ברייט אנגעגעבן מיט דעם פיוט "אץ קוצץ" פון דעם קדושתא אויף פרשת זכור: {{ציטוט|תוכן=אָץ קוֹצֵץ בֶּן קוֹצֵץ / קְצוּצַי לְקַצֵּץ{{ש}}בְּדִבּוּר מְפוֹצֵץ / רְצוּצַי לְרַצֵּץ{{ש}}לֵץ בְּבוֹא לְלוֹצֵץ / פֻּלַּץ וְנִתְלוֹצֵץ{{ש}}כְּעָץ מְחַצְּצִים לְחַצֵּץ / כְּנֵץ עַל צִפּוֹר לְנַצֵּץ}}

די אינהאלט פון זיינע פיוטים זענען באזירט אויף [[מדרש]]ים און מקורות פון חז"ל אריינגערעכנט לויט [[קבלה]]. רבינו תם ברענגט בשם זיין פאטער, וואס האט געהערט פון די גאוני [[לאטארינגיע|לותיר]], אז דער קליר האט געמאכט דעם פיוט [[וחיות אשר הנה מרובעות כסא]] אין א וואלד, און א פייער האט געפלאקערט ארום אים{{הערה|געברענגט אין [[שבלי הלקט]], {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}, און אין [[מחזור ויטרי]], {{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Rosh_HaShanah/325|סי' שכה}}.}}.

עטליכע פיוטים זיינע פארמאגן אין צוגאב אויך די אקראסטיך "יהודה", דער [[ראב"ן]] שרייבט אז דאס איז על שם זיין ברודער יהודה וואס איז נפטר געווארן יונגערהייט{{הערה|{{היברובוקס|שלמה יהודה ראפאפארט|תולדות גדולי ישראל|46864|page=232|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ך}}}}.

==אויפנאמע==
די פיוטים פונעם קליר האבן זוכה געווען צו פארשפרייט ווערן אלס אינטעגלארער טייל פון די נוסח התפילה, ביי א גרויס טייל פון כלל ישראל, בעיקר די נוסחאות פון אשכנז און איטאליע. אויסצוגן פון זיינע פיוטים ווערן נאך געברענגט און באהאנדלט אין די ווערטער פון די ראשונים פון אשכנז און צרפת, ווי [[רש"י]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ל|כב}}; {{בבלי|יומא|סז|א}}; {{תנ"ך|יחזקאל|מב|כ}} און {{תנ"ך|יחזקאל|מח|א|אן=ספר}}; {{תנ"ך|תהלים|מב|ה}}; {{תנ"ך|איכה|ג|כ}}; {{תנ"ך|דניאל|ח|יד}}}}, [[תוספות]]{{הערה|צום ביישפיל: {{בבלי|ראש השנה|כז|א|מפרש=תוספות|ד"ה=כמאן}}; {{בבלי|מגילה|כה|א|מפרש=תוספות|ד"ה=מפני}}; {{בבלי|חולין|קט|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=נדה}}}}, און נאך{{הערה|צום ביישפיל: [[רמב"ן]] אין [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Ramban_Milchamot_HaShem_Rif/Yoma/1a.1 מלחמות השם, יומא א, א]; [[שבלי הלקט]], {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket,_Hilkhot_Milah/7|הלכות מילה סימן ז}}.}}. ביי איין פאל באהאנדלט תוספות א הגה פון איין [[ו|וא"ו]] אין די נוסח פון זיינס א פיוט{{הערה|שם=בעתס}}.

דער [[אר"י|אר"י הקדוש]] האט נישט געזאגט קיין שום פיוט פון די שפעטערדיגע דורות, אבער ער האט געזאגט די פיוטים און פזמונים וואס זענען פארפאסט געווארן דורך רבי אלעזר הקליר, און זענען געדרוקט אין די מחזורים פון נוסח אשכנז, וויבאלד די אלע פריערדיגע האבן מתקן געווען זייערע פיוטים על פי קבלה, און האבן געוואוסט וואס זיי האבן פארפאסט. ער האט דאס אויך געזאגט אינמיטן די ברכות פון יוצר אור, און דאס נישט גערעכנט פאר א הפסק, וויבאלד זיי זענען געווען תנאים{{הערה|שער הכוונות, דרושי עלינו לשבח}}.

[[רבי יהודה החסיד]] פארדאמט די וואס בייטן די אנגענומענע פיוטים פונעם קליר אויף נייע פיוטים, ליינענדיג אויף זיי דעם פסוק{{הערה|{{תנ"ך|משלי|כב|כח}}}}: "אל תסג גבול עולם אשר עשו אבותיך"{{הערה|ספר חסידים (מרגליות) {{שיתופתא|Sefer_Chasidim/114|סימן קיד}}}}.

פון דער אנדערע זייט ווערט זיין ברייטע באנעמונג אין [[דקדוק]] קריטיקירט דורך א צאל בעלי הדקדוק, בעיקר פון ספרד. דער [[אבן עזרא]] איז ארויס גאר שארף דערקעגן, און קריטיקירט אים אויף פיר פונקטן: דאס זיינע פיוטים זענען ווי [[חידה|חידות]] און [[משל]]ים, און זייערע ערקלערונגען זענען פארהוילן; אז ער מישט אריין לשונות פון [[תלמוד]] וואס איז אויך באזירט אויף אנדערע [[שפראך|שפראכן]], אנשטאט זיך באנוצן מיט ריין [[לשון הקודש]] לויט לשון [[מקרא]]; אז טייל פון זיינע נייגונגען זענען נישט ריכטיג אויסגעהאלטן לויט די [[דקדוק|כללי הדקדוק]]; און אז ער טוישט ארום צווישן לשון זכר און לשון נקיבה אד"ג. ער פירט אויס אז מען זאל בלויז דאווענען אין די באשטימטע [[דאווענען|נוסח התפילה]] און נישט צולייגן קיין פיוטים{{הערה|שם=אבע}}. אנדערע האבן זיך אבער אנגענומען פאר'ן קליר{{הערה|מהר"ל, נתיבות עולם, {{ויקיטקסט|נתיבות עולם/נתיב העבודה/יב|נתיב העבודה פרק יב}}}}{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי עקיבא אייגער|מכתבי רבי עקיבא איגר|11041|page=17|מקום הוצאה=ארץ ישראל|שנת הוצאה=תשכ"ט|עמ=ה|לינק טעקסט=סימן ג}}}}.

משכילים און פערזאנען וועלכע האבן אויפגעלעבט עברית האבן שטארק מזלזל געווען אין זיין סטיל. [[מענדעלע מוכר ספרים]] האט גענוצט א טערמין "מתאצקוצצים" צו שפעטן פון דער סטיל פון די פייטנים וואס ער האט נישט פארשטאנען{{הערה|מנדלי מוכר ספרים, '''[http://benyehuda.org/mos/book_of_beggars.html ספר הקבצנים]''', עמ' 23–24}}, און [[חיים נחמן ביאליק|ביאליק]] האט עס אנגערופן "אבני חצץ של אץ קוצץ"{{הערה|1=[[חיים נחמן ביאליק]], "[http://benyehuda.org/bialik/article07.html שירתנו הצעירה]", אודסה, כסלו תרפ"ו}}. צוביסלעך האבן חוקרים און לינגוויסטן קענענגעלערנט די טיפקייט און רייכטום פון דעם קליר'ס סטיל, בפרט ווען מ'האט אנגעהויבן פארשן די קאירא גניזה.

==ביבליאגראפיע==
* [https://forum.yidtish.com/viewtopic.php?t=1122 רבי אלעזר הקליר] אויף אידטיש
*{{אנצ יהודית|9148}}
*{{יודאיקה|2=Eleazar Kallir|לינק=https://www.jewishvirtuallibrary.org/kallir-eleazar}}
*[https://seforimblog.com/2008/10/eliezer-kallir-updated/ אליעזר קליר] אין [[בלאג]] "The Seforim Blog" {{אנגלית}}
*{{רמב"י נושא|אלעזר ברבי קליר|Qallir Elazar|אלעזר ברבי קליר}}
*[http://www.daat.ac.il/daat/sifrut/maamarim/reshit8-2.htm ר' אלעזר הקליר], קאפיטל אין סעריע פון די ערשטע פיוטים, [[אהרן מירסקי]], "דעת" וועבזייטל
*[http://old.piyut.org.il/cgi-bin/search.pl?lang=&teiman=&Author=157&Tradition=&RulerComponents=authors פיוטי אלעזר בירבי קליר], אויף [[הזמנה לפיוט]] וועבזייטל
*{{היברובוקס|רבי יעקב קאפל באמבערגער, אב"ד [[ווארמס]]|המעין|29677|page=4|קעפל=תולדות הפייטן רבי אלעזר הקליר|באנד=טז - א|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=ה'תשלו|מו"ל=הרב נתן רפאל אויערבאך}}
*{{היברובוקס|הרב נפתלי יעקב הכהן|אוצר הגדולים אלופי יעקב|22628|page=239|קעפל=ר' אלעזר הקליר הפייטן|באנד=ב|מקום הוצאה=חיפה|שנת הוצאה=תשכ"ז-תש"ל|עמ=רלו-רלט|אות תתלה}}
*{{אוצר החכמה|נפתלי פלינטנשטיין|קולמוס|176211|page=14|קעפל=תעלומת הפייטן הגדול|באנד=29|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ה|מו"ל=משפחה}}
*{{אוצר החכמה|אברהם מאיר הברמן|תולדות הפיוט והשירה|14675|page=35|קעפל=אלעזר הקלירי|מקום הוצאה=רמת גן|שנת הוצאה=תש"ל}}
*{{אייוועלט|57161|א בליק אריין אין פיוטים ויוצרות|ר' אלעזר הקליר|גוטע נקודה}}
* [[s:מחבר:אלעזר הקליר|א צאל פיוטים פון קליר]], אויף [[וויקיטעקסט]]
*{{אנצ דעת|1582}}

==נאטיצן==
{{ביאורים}}

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}

{{גרונטסארטיר:אלעזר הקליר}}
[[קאַטעגאָריע:פייטנים]]
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
{{אבן הפינה ארטיקל}}
[[he:אלעזר בירבי קליר]]
אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.