באַקוקן דעם קאוד פון חנה בת מתתיהו

{{דעסקריפציע|שוועסטער פון די פינף זין פון מתתיהו הכהן, די חשמונאים}}
'''חנה בת מתתיהו''' איז געווען א שוועסטער פון די פינף זין פון [[מתתיהו הכהן]], די [[חשמונאים]], וואס האט לויט טייל מקורות צוגערעדט אירע ברידער ארויסצוגיין אין מלחמה קעגן די יוונים. זי האט דאס געטון אין די טאג פון איר חתונה, צוליב די גזירה אז די כלות מוזן זיין ביים הגמון די ערשטע נאכט.

==מקורות צום געשיכטע==
[[טעקע:The Three Jewish Heroes (Die Drei Guten Juden), from Heroes and Heroines MET DP834004.jpg|קליין|אַן אַלטע צייכענונג מיט׳ן טיטל ׳דריי גוטע יודן׳. פון רעכטס צו לינקס: [[יהודה המכבי]], [[דוד המלך]] און [[יוסף הצדיק]].]]
די געשיכטע איבער דער טאכטער פון מתתיהו וואס האט געזאלט גענומען ווערן צו א הגמון, און אירע ברידער די חשמונאים האבן דאס באקעמפט, ווערט שוין דערמאנט אין די [[ברייתא]] אויף [[מגילת תענית]] ביי [[י"ז אלול]]. אין דער נוסח פון [[מגילת אנטיוכוס]] אויף לשון קודש וואס איז געדרוקט אין די ספרד'ישע סידורים, און אין [[מדרשים]]{{הערה|[[#מדרשא|מדרש מעשה חנוכה]]; [[#מדרשב|מדרש לחנוכה]]; [[#שאיל|שאילתות]]}} און [[פיוטים]]{{הערה|[[#אודאנ|פיוט אודך כי אנפת]] און [[#אודענ|פיוט אודך כי עניתני]]}} אויף חנוכה, ווערט דערמאנט אז די געשעעניש איז דאס וואס האט געברענגט די חשמונאים ארויסצוגיין קעגן די יוונים. אזוי שטייט אויך אין [[ריא"ז|פסקי ריא"ז]]: "און דורך {{טערמין|זיי|די פרויען}} איז דער נס געשען, ווען [[יהודה המכבי|יהודה]] האט געצערנט פאר זיין שוועסטער וואס האט זיך אנגעטון שמאטעס בשעת'ן חופה צוליב וואס מען האט איר געזאלט אזוי פארשוועכן (שיקנדיג צום הגמון), און פון דאן האבן זיי זיך געשטארקט איבער די יוונים"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי ישעיה די טראני|פסקי הריא"ז|9782|ניו יארק, תש"א, זייט יט|page=19|כרך=שבת}}.}}.

== די געשיכטע ==
די [[יוונים]] האבן [[גזירות אנטיוכוס|גוזר געווען]] אויף די אידן אז יעדע כלה וואס האט חתונה מוז די ערשטע נאכט זיין ביים הגמון. די גזירה איז אנגעגאנגען במשך דריי און א האלב יאר, ווען די אידן האבן זיך צוריק געהאלטן פון הייראטן פרויען, און שפעטער האבן זיי חתונה געהאט אין באהעלטעניש{{הערה|ברייתא אויף מגילת תענית, י"ז אלול; [[#שאיל|שאילתות]]}}.

ווען חנה{{הערה|אזוי ווערט געברענגט איר נאמען אין [[#מדרשא|מדרש מעשה חנוכה]], אין [[#שאיל|שאילתות]] און אין [[#אודענ|פיוט אודך כי עניתני]]}} די טאכטער פון [[מתתיהו הכהן|מתתיהו]]{{הערה|אזוי לויט די מערהייט פון די מקורות. לויט [[#מדרשב|מדרש לחנוכה]] און [[#אודאנ|פיוט אודך כי אנפת]] איז זי געווען א טאכטער פון [[יוחנן כהן גדול]].}} האט געדארפט חתונה האבן צו אלעזר בן חשמונאי{{הערה|[[#מדרשב|מדרש לחנוכה]]; [[#אודאנ|פיוט אודך כי אנפת]]; [[#אודענ|פיוט אודך כי עניתני]]}}, האט מען נישט געקענט באהאלטן די חתונה, און זי האט געזאלט גיין צום הגמון. די כלה האט צוליב דעם צעריסן אירע קליידער און אראפגעווארפן אירע צירונג, און זי איז ארויס צו די פארזאמלטע אנגעטון אין צעריסענע שמאטעס און אומ'צניעות'דיג, און זי האט אנגעהויבן סערווירן דעם עולם וויין{{הערה|שם=שאיל|[[#שאיל|שאילתות]]}}. אירע ברידער האבן זיך געבייזערט אויף איר אומ'צניעות און איר געוואלט הרג'ענען, אבער זי האט גע'טענה'ט אז די שאנדע פון גיין צום הגמון איז ערגער ווי דאס וואס זי טוט יעצט, און זי האט פארלאנגט פון זיי צו טון פאר איר אזוי ווי [[שמעון]] און [[לוי]] האבן געטון צו ראטעווען זייער שוועסטער [[דינה]] פון [[שכם בן חמור|שכם]]{{הערה|[[#מדרשא|מדרש מעשה חנוכה]]}}.

מתתיהו'ס זין האבן באצירט די כלה און איר געפירט אין א חופה מיט מוזיק צום הגמון, ווען זיי שטעלן אן א פנים ווי זיי קומען אויספאלגן די גזירה, און דער הגמון האט זיי אויפגענומען אן קיין פארדאכט. ווען די כלה און יהודה זענען געבליבן אליין מיט'ן הגמון, האט יהודה אים גע'הרג'ט און געעפנט א קאמף קעגן די יוונים.

דער געשעעניש האט פאסירט אום י"ז אלול, און די שלאכטן זענען אנגעגאנען ביז נאנט צו יום כיפור, ווען [[יוחנן כהן גדול]] האט בשעת די עבודה פון יום כיפור געהערט א [[בת קול]] ארויס קומען פון [[קודש הקדשים]] זאגנדיג: {{ציטוטון|נצחו טליא דאזלו לאגחא קרבא לאנטוכיא}} ("עס האבן געזיגט די יונגלעך וואס זענען געגאנגען קעמפן אין שלאכט צו [[אנטוכיא]]"){{הערה|און דאס איז דער געשיכטע וואס ווערט דערמאנט אין {{בבלי|סוטה|לג|א}}, און רש"י.}}. י"ז אלול איז אוועק געשטעלט געווארן אין מגילת תענית אלס יום טוב: {{ציטוטון|בשבעה עשר ביה נפקו רומאי מן ירושלם}}.

און רעאקציע צו דעם, לויט טייל מקורות{{הערה|[[#מדרשב|מדרש לחנוכה]]; [[#שאיל|שאילתות]]; [[#אודאנ|פיוט אודך כי אנפת]]}}, איז [[אליפורנוס]] געשיקט געווארן מיט זיין מיליטער צו באזיגן די חשמונאים. אן [[אסטראלאג]] מיטן נאמען 'עיטור'{{הערה|שם=שאיל}} (אדער 'אכיור'{{הערה|[[#אודאנ|פיוט אודך כי אנפת]]}}) האט אים געווארנט אז ער וועט נישט זיגן, און אליפורנוס האט אים באשטראפט פאר זיינע רייד און אים געהאנגען קעגן די טויערן פון ירושלים. דאן האט פאסירט די געשיכטע פון [[ספר יהודית|יהודית]]. די געשיכטע פון חנה ענדלט צו די מעשה פון יהודית, אבער די מקורות צעטיילן די צוויי געשעענישן, וואס האבן לויט זיי פאסירט איינס נאכ'ן צווייטן{{הערה|פון [[משנה ברורה]] ({{משנה ברורה|תרע|י|ללא=שם}}) איז אבער משמע אז ער שטעלט יא צוזאמען די צוויי געשעענישן פאר איין.}}.

אין עטליכע פון די מקורות ווערט דערמאנט אן אנדערע גירסא אין דער געשיכטע, אדער נאך א געשיכטע, אין וואס דער הגמון האט שוין פארשוועכט די כלה, אדער כמעט פארשוועכט, און דאן זענען די חשמונאים געקומען נקמה צו נעמען פון די יוונים און צו ראטעווען זייער שוועסטער{{הערה|[[שית:Otzar_Midrashim/,_Chanukah,_The_Tale_of_Chanukah,_(Version_2)|מדרש מעשה חנוכה נוסח ב']]; געברענגט אין {{תורת אמת|חמדת ימים|פרק ב - ניסי המלחמה - מעשה יהודית|01831_part_4|0042_L2|איזמיר, תצ"א, דף עז עמוד ב}}; [[#שאיל|שאילתות]]; פירוש על הניסים לרוקח אין: {{היברובוקס|רבי אלעזר מגרמיזא|פירושי סידור התפילה לרוקח|49926|page=348|באנד=ב|ירושלים, תשנ"ב, זייט תשטו}}.}}. אין דער "סיפור נס חנוכה" אין [[חמדת ימים]] ווערט געברענגט אז די טאטן פון יוחנן בן מתתיהו וואס ווערן דערציילט אנהייב מגילת אנטיוכוס (פסוקים יד-כח) זענען געטון געווארן אין רעאקציע צו דער פאסירונג.

==ליינט מער==
*{{אוצר החכמה|מחם אדלר|חשמונאי ובניו|200708|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשס"ג|סופיקס=יא}}
* הרב יהושע ון-דייק, "[https://www.google.com/books/edition/ירחון_האוצר_גיליון_כב/cAF7DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&pg=PT48&printsec=frontcover מיהי יהודית שעיקר נס חנוכה נעשה על ידה]", '''ירחון האוצר''' כב
*{{צ-זשורנאל|יוסף נחמיה הכהן קוואדראט|ווער זענען די העלדן פון חנוכה?|קנקן|ב|שנת הוצאה=כסלו תשע"ט|קישור=https://drive.google.com/file/d/10kLqn2NX7it3oUxI9YeNF28dVKckg3vD/view}}
* {{קישור כללי|אדרעס=https://www.thetorah.com/article/channah-daughter-of-mattathias-instigator-of-the-maccabean-rebellion|שרייבער=Rachel Adelman|קעפל=Channah, Daughter of Mattathias: Instigator of the Maccabean Rebellion|זייטל=TheTorah.com}}
* {{קישור כללי|אדרעס=https://gavrielreads.blogspot.com/2014/03/blog-post.html|שרייבער=א. לוין|קעפל=מאמר על מדרשי חנוכה, לכבוד יום י"ח אדר}}
* [https://www.dirshu.co.il/wp-content/uploads/2022/12/פניני-תרגום-יונתן-פרשת-מקץ-חנוכה-57-58-מהדורת-הדפסה.pdf#page=8 "כֹהֵן גָדול חַשְמונָאִי ובָנָיו : מי היה כהן גדול, מתתיהו או יוחנן? ומיהו ה'חשמונאי', ומדוע כונה כך?"], פניני תרגום יונתן 58

==מקורות==
*{{אנקער|מדרשא|{{שיתופתא|Otzar_Midrashim/,_Chanukah,_Midrash_The_Tale_of_Chanukah|מדרש מעשה חנוכה}}}}
*{{אנקער|מדרשב|{{שיתופתא|Otzar_Midrashim/,_Chanukah,_Midrash_for_Chanukah|מדרש לחנוכה}}}}
*{{אנקער|שאיל|{{היברובוקס|רבי אחא משבחא|שאילתות|21485|page=249|באנד=ב|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכ"א|מהדורה=מירסקי|עמ=קפה–קצ|שאילתא כז|סופיקס=יא}}}}
*{{אנקער|אודאנ|{{היברובוקס|2=סידור אוצר התפלות|3=57996|page=695|קעפל=אודך כי אנפת|באנד=ב|שנת הוצאה=תש"ד|4=דף קמז עמוד ב|סופיקס=יא}}}}
*{{אנקער|אודענ|{{היברובוקס|2=סידור אוצר התפלות|3=57996|page=699|קעפל=אודך כי עניתני|באנד=ב|שנת הוצאה=תש"ד|4=דף קמט עמוד ב|סופיקס=יא}}}}

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}
{{עץ משפחה שושלת החשמונאים}}
{{חנוכה}}
[[קאַטעגאָריע:חשמונאים]]
[[קאַטעגאָריע:חנוכה]]
[[קאַטעגאָריע:אידן פון תקופת בית שני]]
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען פון דער חשמונאים רעוואלט]]
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[he:חנה בת מתתיהו]]
אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.