באַקוקן דעם קאוד פון ה'תשפ"ד

{{אידיש יאר באשרייבונג/פארברייטערט|5784}}

==געשעענישן==
===תשרי===
* [[א' תשרי]] – די מיליטערישע רעגירונגען פון [[ניזשער]], [[מאלי|מאַלי]] און [[בורקינע פאסא|בורקינע פאַסאָ]] חתמ'ען אַ קעגנזייטיגער פאַרטיידיגונג פּאַקט, גערופן די אַליאַנץ פון סאַהעל שטאַטן, אין פאל פון אן אינערליכע אויפשטאנד אָדער א דרויסנדיגע מיליטערישע אַגרעסיע {{ענ|Alliance of Sahel States}}.
* [[ד' תשרי]] – [[אזערביידזשאן]] הייבט אָן א צוויי טאָגיגע מיליטערישע אָפענסיווע קעגן [[ארמעניע|ארמענער]] אין [[נאגארנא קאראבאך|נאַגאָרנאָ קאַראַבאַך]] {{העב|כיבוש נגורנו קרבאך (2023)}}.
* [[ז' תשרי]] – [[רוסישע אינוואזיע אויף אוקראינע]]: די הויפטקווארטיר פון די שווארצע ים פלאטע אין סעוואַסטאָפּאָל, קרים ווערט אטאקירט דורך אוקראינע מיסילס {{ענ|2023 missile strike on the Sevastopol Naval Base}}.
* [[י"א תשרי]] – א געשאצטע 170 מענטשן אומגעקומען און איבער 300 פארוואונדעט דורכאויס אן אויפרייס אין א גאז סטאנציע אין נאגארנא קאראבאך {{ענ|Berkadzor fuel depot explosion}}.
* [[י"ב תשרי]] – א [[פייער]] ביי א קריסטליכע חתונה אין נִינְוֵה געגנט אין [[איראק]], פאסירט דורך [[פייערווערק]] פלאַמען ארויסגעלאזט אין זאל, הרג'עט איבער 114 מענטשן פון די טויזנט אנוועזנדע {{ענ|Qaraqosh wedding fire}}.
* [[כ"ב תשרי]] – אפעראציע אל-אקצא מבול {{ענ|Operation Al-Aqsa Flood}}: [[חאמאס]] שיסט איבער 3,500 ראקעטן פון [[עזה פאס]] צו [[מדינת ישראל]] און אינפילטרירט איר [[דרום דיסטריקט (ישראל)|דרום דיסטריקט]] אין [[חאמאס טעראר אטאקע אויף מדינת ישראל 2023|א סורפּרייז אטאקע]].
* כ"ב תשרי – חאמאס רצח'עט אויס 260 מענטשן ביי א טראנס מוזיק פעסטיוואל. פרעמדע נאַציאָנאַלן זענען צווישן די גע'הרג'עטע אין די שחיטה {{העב|הטבח במסיבת הטבע ליד רעים}}. אויך פארכאפּט זי קורצליך קאנטראל פון [[צה"ל]]'ס 143סטע "עזה" דיוויזיע [[הויפטקווארטיר]] אין רֵעִים, אשכול ראיאן ראט, איידער די [[צה"ל|מדינת ישראל טרופן]] נעמען עס צוריק {{העב|קרב רעים}}. חאמאס פאַרכאַפּט הונדערטע משכונות קיין עזה {{העב|החטיפה לעזה (מלחמת חרבות ברזל)}}.
* כ"ב תשרי – אַן [[עגיפטן|עגיפּטישער]] פּאָליציאַנט הרג'עט צוויי מדינת ישׂראל [[טוריזם|טוריסטן]] און אַן עגיפּטישער טור־פירער און פאַרוואונדעט אַ דריטן ישׂראלי אין [[אלעקסאנדריע]], עגיפּטן. דער שיסער ווערט שפעטער ארעסטירט {{העב|פיגוע הירי באלכסנדריה (2023)}}.
* כ"ב–[[ל' תשרי]] – פיר [[ערדציטערניש]]ן אין [[העראט פראווינץ]] אין [[אפגאניסטאן]], געשפירט ביז [[איראן]] און [[טורקמעניסטאן]], ברענגט אום 1,480 מענטשן {{ענ|2023 Herat earthquakes}}.
* [[כ"ג תשרי]] – מדינת ישראל דערקלערט קריג קעגן די טעראר גרופעס אין [[עזה פאס]], צום ערשטן מאל זינט די [[יום כיפור מלחמה]] {{העב|מלחמת חרבות ברזל}}, באמבארדירנדיג העפטיג איבער'ן פאס. זי לייגט אויך ארויף א טאטאלע בלאקאדע אויף עזה, בלאקירנדיג עסן, וואסער, גאז, און עלעקטער {{ענ|October 2023 Israeli blockade of the Gaza Strip}}.
* כ"ג תשרי – [[חיזבאלא]] שיסט אויף מדינת ישראל מיליטערישע פאזיציעס מיט אנטי טאנק מיסילס און ארטילעריע, און די [[צה"ל]] שיסט צוריק {{העב|החזית הלבנונית במלחמת חרבות ברזל}}.
* [[כ"ט תשרי]] – טיילווייזע [[ליקוי חמה]], זעבאר אין טיילן פון צפון און צענטראל אמעריקע, פון [[ארעגאן]] ביז [[בראזיל]] {{ענ|Solar eclipse of October 14, 2023}}.
* כ"ט תשרי – אלגעמיינע וואלן פארגעקומען אין [[ניו זילאנד]], אין וועלכע דער לעיבאר פארטיי ליידט די ערגסטע דורכפאל פאר אן אמטירנדע פארטיי אין די מאדערנע היסטאריע פון ניו זילאנד {{ענ|2023 New Zealand general election}}.

===חשון===
* [[א' חשון]] – צוויי [[שוועדן|שוועדישע]] בירגער ווערן ערמארדעט און איינער פארוואונדעט ביי א שיסעריי אין [[בריסל ראיאן]], [[בעלגיע]]. דער פארברעכער, אן [[איסלאמישע שטאט]] סימפּאטיקער, ווערט גע'הרג'עט דורך די [[פאליציי]] {{העב|פיגוע הירי בבריסל (2023)}}.
* [[ג' חשון]] – אן אויפרייס פאסירט ביים אל-אהלי אראבי שפיטאל אין [[עזה פאס]], וואו פילע פארוואגלטע [[פאלעסטינער]] האבן דאן געוויילט. נאך קעגנזייטיגע באשילדונגען, ווערט אנגענומען ביי רוב שפיאנאזש אגענטורן און אומאפהענגיגע אנאליסטן אז עס האט פאסירט דורך א דורכגעפאלענע ראקעט ארויסגעשאסן פון אינערהאלב עזה {{העב|הפיצוץ בבית החולים הערבי אל-אהלי}}.
* [[י' חשון]] – [[שטורעם ווינט|האריקעין]] אטיס באטרעפט [[מעקסיקא]], איבערלאזנדיג ווייניגסטענס 80 טויטע. עס איז דער שטערקסטער האריקעין אין היסטאריע צו באטרעפן מעקסיקא, מיט די שנעלע ווינטן גרייכנדיג 165 מייל פער שעה {{ענ|Hurricane Otis}}.
* י' חשון – א [[מאסן שיסעריי]] ווערט דורכגעפירט אין צוויי לאקאציעס אין לואיסטאן, [[מעין]]. אכצן מענטשן שטארבן און דרייצן ווערן פארוואונדעט {{ענ|2023 Lewiston shootings}}.
* [[כ' חשון]] – אן [[ערדציטערניש]] באטרעפט דעם קארנאלי פראווינץ אין [[נעפאל]], איבערלאזנדיג מער ווי 150 טויטע {{ענ|2023 Nepal earthquake}}.

===כסלו===
* [[ד' כסלו]] – איין [[צה"ל]] זעלנער אומגעקומען און פינף מענטשן פארוואונדעט אין א שיסעריי אטאקע {{העב|פיגוע הירי במחסום המנהרות}}.
* [[ט' כסלו]] – [[2023 מדינת ישראל–חאמאס קריג]]: [[חאמאס]] און [[מדינת ישראל]] גייען איין אויף א טיילווייזע, פיר-טאגיגע, [[וואפן שטילשטאנד]], דורכאויס וועלכע צענדליגע משכונות געהאלטן אין [[עזה פאס]] וועלן ווערן ארויסגעלאזט אין אויסטויש פאר ארעסטירטע פאלעסטינער.
* [[י"ז כסלו]] – שיסעריי אטאקע נעבן [[ירושלים]] ברענגט אום דריי, און נאך א בירגער וועלכער שיסט דעם [[טעראריסט]] ווערט בטעות אומגעברענגט דורך א זעלנער {{העב|פיגוע הירי ביציאה מירושלים}}.
* י"ז כסלו – [[בראזיל]] מעלדט אז עס וועט זיך אנשליסן אין [[אפעק]]{{הערה|1={{Cite web |last=Iordache |first=Ruxandra |date=2023-11-30 |title=Brazil set to join the influential OPEC+ oil producers' alliance |url=https://www.cnbc.com/2023/11/30/brazil-set-to-join-the-influential-opec-oil-producers-alliance.html |access-date=2023-11-30 |website=CNBC |language=en |archive-date=30 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231130203311/https://www.cnbc.com/2023/11/30/brazil-set-to-join-the-influential-opec-oil-producers-alliance.html |url-status=live }}|כיוון=שמאל}}.
* [[כ' כסלו]] – דער מאראפי [[וואולקאן]] בארג אין [[אינדאנעזיע]] רייסט אויף, אומברענגנדיג 23 מענטשן {{ענ|2023 eruption of Mount Marapi}}.
* [[כ"ג כסלו]] – [[גוגל]] געבט ארויס א נייע שפראך מאדעל פאר [[קינסטליכע אינטעליגענץ]] {{ענ|Gemini (language model)}} וואס וועט אנגעבליך פארנעמען אן אינטעגראלן טייל אין [[גוגל (זוכמאשין)|זוכעניש]] און אנדערע געצייג{{הערה|1={{Cite news |date=2023-12-06 |title=Google claims new Gemini AI 'thinks more carefully' |language=en-GB |url=https://www.bbc.com/news/technology-67630454 |access-date=2023-12-07 |archive-date=6 December 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231206173245/https://www.bbc.com/news/technology-67630454 |url-status=live }}|כיוון=שמאל}}

===טבת===
* [[כ' טבת]]  –  אן [[ערדציטערניש]] באטרעפט די מערב ברעג פון [[יאפאן]], ווערנדיג נאכגעפאלגט מיט איבער 155 ציטערנישן אין קומענדיגן מעת לעת. ווייניגסטענס 221 מענטשן קומען אום און 1,120 פארוואונדעט {{העב|רעידת האדמה בים יפן (2024)}}.

===שבט===
* [[ב' שבט]] – אן [[אמעריקאנישער פלאט|אמעריקאנער]]-געפירטע קאאליציע אטאקירן צילן פון חות'י רעבעלן אין [[תימן]], נאך זייערע אנגייענדע אטאקעס אויף שיפן אין [[ים סוף|רויטן ים]] {{העב|המתקפה האווירית בתימן (2024)}}.
* [[ד' שבט]] – מארגרעט די צווייטע, קעניגין פון [[דענמארק]], טרעט אפ פון טראן צום 52'סטן יארטאג פון איר קרוינונג; קרוין-פרינץ פרעדעריק נעמט איבער אלס פרעדעריק דער 10'טער {{ענ|הוויתור על הכס של מרגרטה השנייה}}.

==נפטר געווארן==
* [[ח' תשרי]] – [[הרב צוריאל שקד]], עלטסטער מנהיג פון אידן פון [[טריפאלי]]
* [[י"א חשון]] – [[רבי ברוך מרדכי אזרחי]], [[ראש ישיבה|ראש ישיבת]] עטרת ישראל, פון די הויפט מיטגלידער פון [[מועצת גדולי התורה]] פון [[דגל התורה]], און מיטגליד פון נשיאות [[ועד הישיבות]] און [[מפעל הש"ס]], מחבר פון "ברכת מרדכי" (געבוירן [[ה'תרפ"ט]])
* [[כ"ב טבת]] – [[רבי מתתיהו סאלאמאן]], [[משגיח]] אין די ישיבות פון [[ישיבת בית יוסף (געיטסהעד)|געיטסהעד]] און [[בית מדרש גבוה|לעיקוואוד]], און פון די מנהיגים פון חרד'ישן אידנטום אין די [[פאראייניגטע שטאטן]] (געבוירן [[ה'תרצ"ז]])
* [[י"ז סיון]] – [[רבי משה וואלפסאן]], משגיח פון ישיבה [[תורה ודעת]] און רב פון אמונת ישראל (געבוירן [[ה'תרפ"ה]])
* [[כ"ג סיון]] – [[רבי שרגא פייוויש האגער]], [[קאסוב (חסידות)|קאסובער]] רבי פון [[בארא פארק]] (געבוירן [[ה'תשי"ח]])

== ערווארטעטע געשעענישן ==
* [[ד' שבט]] – בערנארדא ארעוואלא {{העב|ברנרדו ארבאלו}} וועט ווערן איינגעשוואוירן אלס פרעזידענט פון [[גוואטעמאלע]]
* [[י"ח שבט]] – פרעזידענט-וואלן אין [[פינלאנד]]
* [[כ"ה שבט]] – אלגעמיינע וואלן אין [[מאלי]] און אין [[על סאלוואדאר]]
* [[כ"ט שבט]] – אלגעמיינע וואלן אין [[פאקיסטאן]] {{ענ|2024 Pakistani general election}}
* [[ה' אדר א']] – אלגעמיינע וואלן אין [[אינדאנעזיע]] {{ענ|2024 Indonesian presidential election}}
* [[ז' אדר ב']] – פרעזידענט-וואלן אין [[רוסלאנד]]
* [[כ' אדר א']] – סיום [[מסכת בבא קמא]] אין דער [[דף היומי]]
* [[ט"ו אדר ב']] – [[ליקוי לבנה]], גענצליך זעבאר אין רוב פון די אמעריקאנע קאנטינענטן {{ענ|March 2024 lunar eclipse}}
* [[כ"ט אדר ב']] – [[גאנצע ליקוי חמה פון אפריל 8, 2024|גאנצע]] [[ליקוי חמה]], זעבאר דורכאויס [[צפון אמעריקע]] {{העב|ליקוי החמה המלא ב-8 באפריל 2024}}
* [[כ"ז ניסן]] – אלגעמיינע וואלן אין [[פאנאמא]]
* [[י"א אייר]] – אלגעמיינע וואלן אין [[דאמיניקאנישע רעפובליק]]
* [[כ"ה אייר]] – אלגעמיינע וואלן אין [[מעקסיקא]]
* [[כ"ט אייר]] – וואלן פאר די [[אייראפעאישער פארלאמענט]] וועלן זיך אנהייבן
* [[כ' סיון]] – סיום [[מסכת בבא מציעא]] אין דער [[דף היומי]]
* [[כ' תמוז]]-[[ז' אב]] – די 33'סטע [[זומער אלימפיאדע 2024|זומער אלימפיאדע]] וועט פארקומען אין [[פאריז]], [[פראנקרייך]]
* [[י"ג אב]] – {{קישור שפה|עברית|נוסאנטארה|נוסאנטארא}} וועט ווערן דער [[הויפטשטאט]] פון [[אינדאנעזיע]], ערזעצנדיג [[דזשאקארטא]]{{הערה|1={{cite news |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-02/indonesia-breaks-ground-on-nusantara-as-jakarta-sinks |title=Indonesia Breaks Ground on Nusantara as Jakarta Sinks |work=Bloomberg |author1=Faris Mokhtar |author2=Rieka Rahadiana |date=2 August 2022 }}|כיוון=שמאל}}

=== דאטום אומבאקאנט ===
* יאנואר – אלגעמיינע וואלן אין [[באנגלאדעש]]
* פרילינג – [[טערקיי]] וועט ארויפשיקן איר ערשטע דאמעסטישע און נאציאנאלע [[סאטעליט]], אין קאאפעראציע מיט [[SpaceX]]{{הערה|1={{cite web|url=https://www.aa.com.tr/en/science-technology/spacex-to-launch-turkeys-1st-indigenous-communications-satellite/2367319|title=Türksat 6A|access-date=October 2, 2021|archive-date=January 15, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230115024053/https://www.aa.com.tr/en/science-technology/spacex-to-launch-turkeys-1st-indigenous-communications-satellite/2367319|url-status=live}}|כיוון=שמאל}}
* אפריל אדער מאי – אלגעמיינע וואלן אין [[אינדיע]]
* יוני – פרעזידענט-וואלן אין [[סרי לאנקא]]
* די [[אנציקלופדיה תלמודית]] וועט ווערן געענדיגט{{הערה|[https://www.talmudic-encyclopedia.org/present הווה] אויפן זייטל פונעם פראיעקט}}

== קאלענדאר ==
{{קעפל אידישן קאלענדאר|5784}}
{{MIHY|תשרי|2023|9|16|1978|1|55311|11125|11125|44444|45211|11111}}
{{MIHY|חשון|2023|10|16|1978|0|11111|11111|13111|11111|11111|11120}}
{{MIHY|כסלו|2023|11|14|1978|1|11111|11111|11111|11111|11114|44440}}
{{MIHY|טבת|2023|12|13|1978|0|44411|11113|11111|11111|11111|11110}}
{{MIHY|שבט|2024|1|11|1996|1|11111|11111|11114|11111|11111|11111}}
{{MIHY|אדר א'|2024|2|10|1996|0|11111|11111|11122|11111|11111|11111}}
{{MIHY|אדר ב'|2024|3|11|1996|1|11111|11111|31144|11111|11111|11110}}
{{MIHY|ניסן|2024|4|9|1996|0|11111|11111|11125|44444|52111|11311}}
{{MIHY|אייר|2024|5|9|1996|1|11113|51111|21121|11411|11111|11410}}
{{MIHY|סיון|2024|6|7|1996|0|11112|52111|11111|11111|11111|11111}}
{{MIHY|תמוז|2024|7|7|1996|1|11111|11111|11111|13111|11111|11120}}
{{MIHY|אב|2024|8|5|1996|0|11111|11131|11112|11111|11111|11111}}
{{MIHY|אלול|2024|9|4|1996|1|11111|11111|11111|11111|11111|11120}}
{{פיסל אידישן קאלענדאר}}

===יאר אייגנשאפטן===
{{יאר אינפארמאציע|זחג}}

{{קאטעגאריע און נאוויגאציע פארן אידישן יאר|5784}}

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}

[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.